Lögrétta - 07.05.1913, Side 2

78
L0GRJETTA
KAUPIÐ
allar VEFNAÐARAÖRUR
hja TTh. Th. Ing-ólfslivoli.
KAUPIÐ
alla M Ji. T V ö R, XT
LIVERPOOL.
brúnarmenn allir, bljóta að hafa hug-
leitt þetta sjálfsagða og rjettiáta at-
riði, svo svarið er sjálfsagt á reið-
um höndum. Þegar þeir kaupa ein-
hvern hlut, þá vilja þeir sjá, hvort
hann er þess virði, sem þeir gefa
fyrir hann.
11. Jeg veit að mjer verður svar-
að því, að „nú sje alt orðið svo dýrt,,
sem verkamenn þurfa sjer til viður-
væris, að þeir geti ekki unnið fyrir
minna en 35 a. um kl.t.“. í kaup-
um og sölum alment er ekki farið
eftir því, hvort seljandinn er þurf-
andi, eða hvað hann þarf að fá íyrir
hlutinn, heldur hvers virði hluturinner,
og hvað kaupandinn álítur sjer fært
að gefa fyrir hann.
Það er satt, að til þarfa þeirra, er
hafa stóra fjölskyldu, er 35 a. kaup-
ið auk heldur oflágt, en yflr það er
hlaupið, að mikill meiri hluti verka-
manna eru einhleypir menn, og þeir,
sem litla ómegð hafa, og við þá má
segja gamla máltækið: „Sníddu þjer
stakk eftir vexti“. Þeir, sem ekki
ætla að flýja landið, og reka aðra úr
því, verða að sníða sjer stakkinn eftir
atvinnuvegum landsins og afurðum
þeim, sem þeir gefa. Sje stakkurinn
stærri og kröfurnar hærri en svo, þá
er ekki hægt að lifa í landinu, og þá
verða menn að flýja úr því. Þótt
hart sje aðgöngu að gera það, á
sama tíma sem ungmennafjelögin og
skáldin syngja um ættjarðarást og
framför landsins, og þegar stórpóli-
tisku stórmennin eru að heimta, að
ísland sje ríki, sjálfstœtt ríki, með
frjálsbornum mönnum og þjótandi,
brunandi póstgufuskipum kringum alt
landið og kringum alla Evrópu — með
bláa flaggið.
Árið 1903 áttu Færeyingar 68 þil-
skip. Nú í ár ganga til flskiveiða
hjer 19 þilskip, en hjá Færeyingum
142; þannig hafa þeir aukið eign
sína og atvinnu um helming á sama
tíma, og að miklu leyti á sömu fiski-
miðum, sem hjerlendir sjómenn hafa
eyðilagt sína atvinnu á þilskipum um
meira en */3. Þegar þilskipin komu
hingað fyrir aldamótin, þaut upp
Reykjavíkurbær og efnahagur bæjar-
búa. Nú geta þilskipin ekki blómg-
að bæinn lengur, þegar búið er að
eyðileggja útveginn og um leið
hálfs árs atvinnu 8—900 sjó-
manna. En hver er ástæðan? Hún
er sú, að Bárumenn og aðrir sjó-
menn sniðu sjer stakkinn of stóran.
Enginn skilji orð mín svo, að jeg
líti ofsjónum á 35 a. gjaldið til dug-
legra verkamanna, en jeg þykist hafa
sýnt, að atvinnuvegir landsins þola
ekki, að allir fái það kaup á hvaða
tíma sem er, og hversu miklir lið-
ljettingar sem þeir eru.
Jeg vil nú mælast til þess, að leið-
togar og höfðingjar „Dagsbrúnar"
svari mjer hreint og beint vífllengju-
laust upp á allar þessar spurningar
mínar, en svari ekki einstaka spurn-
ingu, sem þeim þykir þægilegast að
svara, eða snúa út úr, heldur öllum
spurningunum. Þeim hlýtur að vera
það Ijett verk. Þeir hljóta að hafa
rannsakað þetta nákvæmlega áður en
þeir lögðu út í það stóra mál, hvort
föðurland þeirra ætti að vera bygt
eða óbygt land. En til þess að svara
þessu, þyrftu þeir nákvæmlega að at-
huga, hvernig atvinnuvegir landsins
eru nii til sjós og lands, og hve mikið
þeir geta borið af gjöldum til verka-
manna og þarfa landsins og land-
sjóðs.
Geti þeir svarað fyrri helmingi
spurninga minna játandi, þá hafa þeir
reiknað rjett, og eiga þakkir skilið
af verkalýð og verkveitendum. En
geti þeir ekki sýnt með ljósum rök-
um, að jeg hafl rangt fyrir mjer í
flestu eða öllu, þá hafa þeir reiknað
rangt, og anað áfram, án þess að
hugsa um upphaf og endir, eða undir-
stöðu og afleiðingar, og þá ættu þeir
að biðja bæði verkamenn og verk-
veitendur fyrirgefningar á glópskunni.
Tryggvi Gimnarsson.
Urn hirðing sauðjjár.
Svo nefnist ritlingur, sem hr. Jón
H. Þorbergsson fjárræktarmaður hef
ur gefið út árið sem leið, 66 bis. að
stærð í 8 bl. broti, og er nú kominn
í bókaverslanir.
Þessi bók hefur ýmsar þarfar leið-
beiningar að geyma fyrir fjármenn
og yfirleitt alla, sem hafa fjenað und-
ir höndum, hvort sem er vetur eða
sumar.
Tilgangur höfundarins er lofsverð-
ur. Hann sýnir bæði í orði og verki,
að hann hefur allan hug á að vinna
sauðfjárræktinni sem mest gagn.
Þannig ferðast hann leiðbeinandi um
þvert og endilangt ísland, skrifar
hverja grcinina eftir aðra í „Frey“
og fleiri blöð, og nú hefur hann samið
og látið prenta áðurnefndan bækling.
Efni bókar þessarar er flokkað
niður í 5 aðalkafla, og vil jeg leyfa
mjer að fara nokkrum orðum um
hvern þeirra fyrir sig.
„Fjármannsstaðan" er nafn fyrsta
kafla. Um hana fer höf. nokkrum
orðum; getur hann þess t. d„ að
bændur segist ekki fá menn til gripa-
hirðingar, „þeir fari allir til að menta
sig“. Mikið er sjálfsagt hæftíþessu.
Nú er svo mikið los á öllum gerð-
um unga fólksins, að jeg efast um,
að það viti margt af því sjálft, hvað
það vill. Flestir vilja læra eitthvað,
og er það síst lastandi, ef til nyt-
semdar horfir, en verra er hitt, að
margir ungir menn virðast vilja kom-
ast hjá allri erfiðisvinnu, svo sem
fjárhirðingu, heyskap, jarðabótum o.
fl. Þeim þykir t. d. „fínna" og erfið-
isminna að slæpast í sölubúðum og
stika ljereft, vigta rúsínur o. s. frv.
„Fjármaðurinn" er fyrirsögn ann-
ars kafla. Höf. ber þar saman góð-
an fjármann og ljelegan. Sýnir,
hvaða þýðingu það hefur, að vanda
tjárhirðingu sem best, og aftur á móti,
hversu mikið tjón getur stafað af því,
ef á því verður misbrestur. Enda
ætti öllum að vera Ijóst, hversu afar-
mikla þýðingu það hefur fyrir fóður-
afkomu bænda, að vel sje fariðmeð
fje og hey. Mjer virðist það ekki
efnilegt atriði í landbúnaði okkar,
hversu margir ungir menn stunda
fjármensku með hangandi hendi.
„Hlutverk bændanna" er nafn þriðja
kaflans. Þessi þáttur er langur og
skiftist í marga undirliði. Rúms vegna
er ekki hægt að fara mörgum orð-
um um hvern þeirra. Höf. bendir þar
á margt, sem bændur þurfa að hafa
hugfast við sauðfjárræktina, svo sem
fóðrun, f járhús (fyrirkomulag og rúm-
mál þeirra). Ennfremur baðstöðvar,
áhrif bænda á fjármennina o. fl. Það
yrði oflangt mál, að fara mörgum
orðum um þennan kafla, en samt vil
jeg leyfa mjer að fara nokkrum orð-
um einn lið hans, en það eru: „Sund-
baðstöðvar fyrir sauðfje".
Á bls. 16 í áðurnefndri bók vitn-
ar höf. til mín sem manns, er reynt
hafi þessar baðstöðvar. Ástæðan til
þess er sú, að í fyrra vetur skrifaði
jeg Einari Helgasyni garðyrkjufræð-
ing í Reykjavík og lýsi þar baðstöð,
sem jeg steypti upp í fyrra, eftir
fyrirsögn Jóns H. Þorbergssonar. Jeg
leyfði Einari að prenta part úr brjefi
þessu og gerði hann það í „Frey"
sl. ár.
Jeg hef leitast við að gera ýmsar
umbætur á búskap mínum siðan jeg
fór að búa, sem jeg hef haldið að
gagni mættu koma, en jeg verð að
álíta, að sundbaðstöðin sje ein með
þeim betri umbótum, sem jeg hef gert.
Við böðunina fer ágætlega um fjeð og
hún verður mjög ljett verk fyrir menn.
Jeg tel Jón vinna mjög þarft verk
með þvi að útbreiða þetta fyrirkomu-
lag fjárböðunar og vil hvetja menn
fastlega enn á ný til að koma sem flest-
um slíkum stöðvum á fót. Álít líka
alla búendur geta notað þær, þar
sem tnjög er auðvelt fyrir nágranna
að mynda fjelag um ein?. baðstöð,
og verður það því mjög lítill kostn-
aður. En sjálfsagt tel jeg fyrir fjár-
marga bændur að steypa hjá sjer
baðstöð; það borgar sig.
Jeg gat þess i brjefinu til Einars
Helgasonar, hvað mig hefði kostað
mín baðstöð, og var það um 40 kr.
En jeg álít hægt að steypa baðstöð
fyrir minna verð, því að jeg þurfti
að steypa baðkerið talsvert upp úr
jörð, vegna klappar undir, og þurfti
því að hafa sterkari steypu en ann-
ars, ef jeg hefði komið því alveg í
jörðu, eins og jeg ætlaði; en auð-
vitað munar það ekki mjög miklu.
Jón bendir á, að hægt sje að koma
þessum baðstöðvum fyrir á ýmsan
hátt, t. d. í sjerstökum kofa, úti, í
fjárhúskró og svo í garðaenda, og
hafa þá garðann allan steyptan fyrir
sigpall. Eflaust væri mjög gott að
hafa alla fjárhúsagarða steypta; væri
það ólíkt betra aðstöðu fyrir fjeð við
jötuna.
Brýn nauðsyn og búmannsbragð
að baða alt fje árlega. Fjeð fóðr-
ast betur og mjer þykir líklegt, að
fjárkláðunum verði með því móti
haldið að mestu í skefjum, ef það
væri gert um land alt.
„Hirðing sauðfjár" er nafn fjórða
kaflans. Þessi kafli er lengstur og
fer höf. mörgum þarflegum og leið-
beinandi orðum um fjárhirðinguna,
fóðrun og hirðingu hverrar fjárteg-
undar á hinum ýmsu tímum ársins.
„Munið eftirl" Þannig er fyrir-
sögn niðurlagsorða höf. Þar dregur
hann saman í stuttar málsgreinar það
helsta, sem hann vill leggja fjármönn
unum sjerstaklega á minni. Þessar
bendingar eru þess verðar, að þær
væru festar upp á hverju heimili,
sem sauðfje er á, til þess að minna
á meðferð þess og þýðingu.
Að sjálfsögðu fallast ekki allir á
ýmsar af kenningum höf, því að enginn
gerir eða skrifar svo öllum líki, en
þær geta haft sama gildi fyrir því,
þar eð ekki er þar með sagt, að þeir
hafi rjettara fyrir sjer, sem mótmæla.
Þeim aurum tel jeg vel varið, sem
ganga fyrir kver þetta, og ættu sem
flestir fjármenn að kaupa það.
Björn Hallsson.
Fró Pankhurst látin lans.
Hún hafði verið dæmd, eins og áður
er sagt, 1 þriggja ára fangelsisvist fyrir
hluttöku f sprengingu á húsi. En fang-
elsisvistin varð stutt. Frú Pankhurst
neitaði, eins og fyrri, að taka við nokk-
urri fæðu í fangelsinu, neytti einskis
annars en vatns. Og svo var hún látin
laus eftir stuttan tíma.
„Daily Mall“. Enska blaðið,
sem svo heitir, eða vikuútgáfa af
því, hefur fengið nokkra útbreiðslu
hjer í bænum. Það byrjaði að koma
út í Lundúnum 4. maí 1896 og átti
því 17 ára afmæli síðastl. sunnudag.
Afgreiðslumaður þess hjer, Þórður
Sveinsson á Pósthúsinu, gaf þá út
pjesa með lýsingu á blaðinu. Segir
hann það nú vfðlesnast blað heimsins.
Vikuútgáfan kostar hjer á landi um
árið aðeins kr. 4,75.
Verkjallið i jjelgiu.
Verkföll af sömu tegund og þetta,
sem nú stendur yfir, hafa fyrri átt
sjer stað í Belgíu. 1893 var þar
verkfall út af kosningarrjettinum, og
fjekst þá framgengt því fyrirkomu-
lagi, sem menn nú eru orðnir svo
óánægðir með, að nýtt verkfall er
gert til þess að fá þvf hrundið.
1899 var aftur verkfall, er beindist
gegn fhaldsflokknum, sem að völd-
um sat, og enn átti að byrja alment
verkfall 1902 út af sömu ástæðu og
nú, en það var bælt niður af stjórn-
inni með hervaldi.
Kosningafyrirkomulagið er nú þann-
ig f Belgíu, að hver maður 25 ára
gamall hefur atkvæðisrjett, en al-
mennir kjósendur hafa aðeins l at-
kvæði yfir að ráða. Tvö atkvæði
hafa allir eiginmenn og ekkjumenn,
sem börn eiga, ef þeir eru 35 ára
gamlir og borga að minsta kosti 5
franka í skatt til ríkisins. Einnig
hafa tvö atkvæði allir þeir, sem eiga
eignir, virtar minst á 2000 franka,
eða hafa að rninsta kosti í 2 ár átt
IOO franka á rentu í sparisjóði, —
þótt ekki sjeu þeir eldri en 25 ára.
Fullnægi sami maður báðum þessum
skilyrðum, fær hann 3 atkvæði. Einn-
ig hafa 3 atkv. allir þeir, sem tekið
hafa miðskólapróf eða hærra próf, eða
gegna stöðu, sem útheimtir ámóta
þekkingu. Eftir skýrslum frá 1908
höfðu þá 971 þús. kjósendur 1 atkv.,
370 þús. kjósendur 2 atkv. hver, til
samans 740 þús„ og 284 þús. kjós-
endur 3 atkv. hver, til samans 852
þús. atkv.
Flokkastríð hefur verið ákaft f
Belgíu. Hægri flokkurinn, sem að
völdum situr, hefur mikla stoð í
klerkastjettinni og er kendur við hana.
í bandalagi móti þeim flokki við síð-
ustu kosningar voru vinstrimenn og
jafnaðarmenn, en hinir unnu og fengu
16 atkv. meiri hluta í þinginu. Stjórn-
arandstöðuflokkarnir heimtuðu f þing-
inu, að kosningalögin væru tekin þar
fyrir til umbóta og hótuðu almennu
verkfalli, ef svo væri ekki gert. Stjórn-
in tók því ekki fjarri, að leggja fyrir
breytingar á kosningalögunum, en
málið dróst þó á langinn. Margir
helstu mennirnir í stjórnarandstöðu-
flokkunum reyndu að miðla málum
og koma í veg fyrir að verkfall yrði,
þar á meðal sá foringi þeirra, sem
talinn er hafa mesta tiltrú og Vander-
velde heitir. En þeir ákafari rjeðu,
og svo hófst verkfallið. Ekki var
þó hluttakan f byrjuninni eins mikil
og búist hafði verið við. En mjög
mikið far gerðu leiðandi mennirnir
sjer um, að alt gæti gengið sem
friðsamlegast. Vínsala til verkfalls-
manna átti að heftast sem allra mest
að orðið gæti, og ný matsöluhús
voru sett upp, þar sem fæði var selt
mjög ódýrt. Auðmenn ýmsir og
verksmiðjueigendur tóku að sjer að
fæða börn verkamanna svo þúsund-
um eða tugum þúsunda skifti, meðan
á verkfallinu stæði, en aðrir gáfu
stórfje í sjóð verkamanna. Sýnir
þetta best, hvers eðlis verkfallið er,
að það er ekki verkalýðurinn, sem
þar stendur gegn vinnuveitendum,
heldur er þetta stríð milli andstæðra
stjórnmálaflokka. Lítið hafði kveðið
að óeirðum, er síðast komu frjettir
af verkfallinu. Þó hafði herlið verið
kvatt til lögreglugæslu á nokkrum
stöðum. Stjórnin hafði tekið öllu
með ró. Brocqueville yfirráðherra
var suður f Sviss, er verkfallið hófst,
og fleiri af ráðherrunum voru á
ferðalagi til hvfldar sjer áður þing-
störfin byrjuðu, en þinghaldinu var
frestað eitthvað vegna verkfallsins.
Reykjavík.
»Alt í grænum sjó« heitir gam-
anleikur Stúdentafjelagsins, sem get-
ið var um í sfðasta tbl. A Iaugar-
dagskvöldið var hann Ieikinn fyrir
fullu húsi, og á sunnudaginn var
aftur útselt. En þá bannaði bæjar-
fógeti að sýna leikinn áfram, eftir
kröfu frá Einari skáldi Hjörleifssyni,
sem sagt er að hafi verið leikinn þar,
eins og reyndar fleiri menn í bæn-
um. Ritstj. Lögr. sá ekki Ieikinn
og getur ekki um það dæmt, hvort
ástæða hafi verið til þess að taka
sjer svo nærri það, sem þar var far-
ið með. En yfirleitt er frjálslyndi
og kæringarleysi í þeim sökum heppi-
Iegra og affarasælla en ofmikill
strangleiki.
Austur að eldi fóru þeir á sunnu-
daginn Guðmundur Björnsson land-
læknir og Guðmundur Magnússon
skáld.
Slys við járnbrautina. Á sunnu-
daginn, síðari hluta dags, var bæjar-
fólki boðið að fara sjer til skemtun-
ar upp að Öskjuhlíð með járnbraut
hafnargerðarfjelagsins, og flutti hún
fólk margar ferðir fram og aftur.
Stúlka ein hafði stokkið út af vagni
og niður á brautarsporið, varð undir
lestinni, fótbrotnaði og meiddist eitt-
hvað meira.
»Vietoria Louise«, þýska skemti-
ferðaskipið, sem áður hefur komið
hingað á ferðum norður til Spits-
bergen, kemur í sumar tvær ferðir,
8. júlí og 3. ágúst.segir „Vísir" í
fyrradag.
Aflabrögð. Botnvörpungarnir ís-
lensku er nú flestir farnir austur að
Hvalbak. Þeir hafa aflað flestir mjög
vel. Sagt er, að skúturnar muni
hafa fengið meðalvertíð, eða vel það.
Af ísafirði er sagt, að afli sje nú
þar útundan á djúpmiðum, en eng-
inn nær landi.
Frönsk fiskiskip kvað hafa aflað
vel nú um tíma í Jökuldjúpinu, út
frá Snæfellsnesi. Þar segja sjómenn,
að Frakkar afli oft, en íslensku skip-
in fái þar aldrei neitt.
Sporbrautamálið. Það er nú
sagt, að hjá sumum nefndarmanna,
sem kosnir voru af bæjarstjórninni
til þess að semja um það við hr.
Indr. Reinholt, fái málið verri undir-
tektir en við var búist. En illa væri
farið, ef ekkert yrði úr því, og
mundi verða óvinsælt. Flestum mun
skiljast svo sem hr. Indr. Reinholt
mundi geta unnið hjer mikið gagn
með þekkingu sinni og verknaðar-
kunnáttu.
KAUFIÐ
allan
Karhn- & Drengja-FATNAÐ
hjá
Th t
H. & CO. Austurstr. 14.
KAUPIí)
< »1 „g Vín
hjá rPT. Kjallaranum
J-H. JL H. ing-óifsiivoii.
Símað frá Khöfn í gærkvöld: Svartfellingar hafa afsalað sjer Skútarí.