Lögrétta - 17.09.1913, Blaðsíða 2

160
L0GRJETTA
C. Á. HEMMERT.
Nýkomið:
Hvítar veínaðarvörur:
Kvenskyrtur á 1,75, 1,90, 2,25, 2,40, 2,80.
Háttkjólar á 2,60—4,00.
Náttreyjur á 1,75, 240.
Kvenbuxur á 2,15, 2,25.
Hvítir vasaklútar með stöfum.
Sirius" Consum Chocolade
JJ
er áreiðanlega nr. 1.
Gætið þess að vörumerki okkar sje á pakkanum.
Hitfregn.
Guðrún Lárusdóttir:
Á heimleið. Skáldsaga úr
sveitinni. (266 bls. Verð: 1,60).
Áður hafa birst á prenti nokkrar
smásögur eftir sama höf.; en þetta er
lengsta og veigamesta skáldsagan.
Að mestu leyti gerist saga þessi í
íslenskum fjalladal, í einni sjerstakri
sókn, ekki þó langt frá kauptúni.
Hún er viðburðarík, og allmargar
persónur koma fram á sjónarsviðið.
Höf. gerir sjer mjög far um, að láta.
viðburði sögunnar sýna lunderni og
hugsunarhátt persónanna, sjerstaklega
aðstöðu þeirra til eilífðarmálanna. Og
enda þótt talsvert mikið komi fyrir
í sögunni af harðúð og hrottaskap.
dýrslegri eígingirni, Iausung og Ijett-
úð, kvölum, slysum og dauða, þá
skín þó jafnan í gegn bjartsýni höf.;
hið rjetta og góða vinnur sigur að
lokum; meinin gróa, sárin læknast.
Aðalpersónan er ung bóndadóttir,
Margrjet í Hlíð. Hún siglir til Nor-
egs, verður þar fyrir allmiklum áhrif-
um, nemur þar sjúkrahjúkrun og
kemur svo heim í sveitina sína aftur
að fáum árum liðnum,' sterk og stað-
föst og einbeitt. Vekur hún brátt
eftirtekt manna við húskveðju gamla
Bárðar, er hún hafði hjúkrað á bana-
sænginni, með því að taka þar til
máls yfir kistu hans á eftir prestin*
um og ávarpa líkfylgdina. Onnur
aðalpersóna sögunnar er síra Björn,
Ungur prestur ókvæntur, sem býr
með móður sinni. Hann er upp-
fræddur í nýmóðins guðfræðinni og
hallast allmjög að skoðunum Unítara.
Af þeim orsökum fær hann hrygg-
brot, þá er hann mjög ástfanginn
biður Margrjetar, enda þótt hún finni
það, að hún unni honum. Ýmis-
konar lífsreynsla og hugarstríð verð-
ur þó þess valdandi, að klerkur sigr-
ast á efasemdum sínum eftir nokk-
urn tíma, og þar með er brúuð sú
kelda, sem skildi þau, Margrjeti og
hann.
Það, sem hjer hefur sagt verið,
tnun nægja til að sýna, að skáld-
saga þessi er ekki tómt gárungahjal.
Mörg alvöruspursmál lífsins eru dreg-
in fram á sjónarsviðið. Að því leyti
á sagan sammerkt við „Borgir" og
fleiri sögur Guðm. Magnússonar; og
vel hefur höf. tekist að gera skýra
ýmsa viðburðina. Aðalpersónan, Mar-
grjet í Hlíð, er einnig teiknuð með
skýrum dráttum. Málið gott og ein-
falt, setningarnar jafnan stuttar og
ljósar. Það er mikill kostur á sög-
unni.
Sagan verðskuldar, að henni sje
gaumur gefinn. Lestur hennar á að
gata vakið íhugun og ábyrgðartil*
finningu.
Nafn sögunnar gefur í skyn, að
síra Björn sje aðalpersóna sögunnar.
En mynd hans hefur ekki orðið svo
skýr og skiljanleg, að hann verði
aðalpersónan. Nei, Margrjet í Hlíð
er aðalpersónan. Allir helstu þræðir
sögunnar ganga út frá henni og til
hennar. Og þar sem hún auk þess
er að ýmsu leyti alveg ný og sjer-
stæð í skáldsögum íslenskum, hefði
farið betur á því, að sagan hcfði
borið hennar nafn, eða verið kend
við hennarsterka „karakter".
Grimur.
JConsúIabr ennl víni 9.
Vænta mætti þess, að þingmenn-
irnir hefðu afkastað miklu í þjóðar-
innar þarfir á þessu langa og kostn-
aðarsama þingi, sem nýlega er slitið,
og víst er það, að rösklega hafa þeir
gengið fram í því, að fækka þessum
fáu aurum, sem landssjóður hefur
stöku sinnum ráð á; — fjárausturinn
hefur aldrei lengra gengið: Til bók-
menta og vísinda, sem þeir kalla,
hafa þeir varið 187,770 kr.; en til
verklegra fyrirtækja 372,920 kr. —
Miklu á að troða af bókviti í þessar
fáu hræður; og hver er svo eftir-
tekjan af þessari mentafólks-útungun?
Nú er tekjuhallinn kominn upp í
316,713 kr. Þetta væri ekkert ægi-
legt, ef því væri skynsamlega varið,
en það er öðru nær. — Mörg van-
hugsuð lög, sem þingið hefur hroð-
að af, er hrein þörf að skýra fyrir
fólkinu; en í þetta sinn ætla jeg að
minnast á aðeins eitt mál, sem vel
má vera að álitið sje eitt af þeim
smærri; — en mjór er þar mikils vísir.
Þeir herrar frá frönsku og norsku
stjórninni, sem hingað hafa verið
sendir til að vernda rjett sinnar eig-
in þjóðar, álíta sig hafa til þess fulla
kröfu — að minsta kosti siðferðis-
lega — að panta vínföng sín, án
þess að greiða landssjóði einn eyri
í toll, og auðvitað þvert ofan f bann-
lögin. Skoðun og kröfu(?) þessara
borðalögðu manna var auðvitað kast-
að inn á þingið, þótt reyndar ætla
mætti að enginn fengist til að halda
þeim þar á lofti aðrir en svæsnustu
bindindisfjendur. En þetta fór á aðra
leið, því Lárus H. Bjarnason tók
þetta smávik fúslega að sjer, og
barðist fyrir því af alefli, þar til
þetta hans áhugamál komst í góða
höfn, og þar er sagt að þeir væru
á einu máli ráðherra og L. H. B.,
enda er landstjórnin fús til að alls
þess, er miður má fara, þegar fslenska
bindindisstarfsemin á í hlut.
Ekki vantar L. H. B. hygnina —
og undirbúningslaust vildi hann ekki
bera þetta brennivínsmál fram; hon-
um datt sú dæmalausa dirfska í hug,
að fá framkvæmdarnefnd Stórstúk-
unnar á sitt mál. Hann taldi henni
að sögn trú um, að ef þetta mál
yrði samþykt, væri það ávinningur(!!I)
fyrir bannlögin undir núverandi kring-
umstæðum. — Nokkrir af þessum
nýkosnu vörðum Reglunnar gleyptu
þetta góðgæti(II), og þar á meðal
sjálfur stórtemplar, Indriði Einarsson,
og aðrir í hans hóp, sem greiðviknir
vildu vera á sannfæringarskiftin; og
sagt er, að þessi stóri og óvænti
happadráttur L. H. B. hafi orðið til
þess, að konsúlarnir fá nú að halda
víni sinu í friði — og allir eftirkom-
endur þeirra. Þeir mega hvor um sig
fá þannig rúma 800 þotta af spiri-
tus árlega. Ætli þessi gífurlega und-
anþága hefði fengist, ef almúgamenn
hefðu átt í hlut? Jeg held ekki.
L. H. B. sýndi það nú sem fyr,
að hann hafði vilja til að þóknast
kjósendum sínum, jafnhliða konsúl-
unum. Én hræddur er jeg um, að
bæði í þessu máli og sumum öðrum
hafi hann „feil"-reiknað; og færi
betur að svo reyndist.
Fyrir afskifti sín og meðhald af
þessu brennivínsmáli skulu allir hlut-
aðeigendur hafa vanþökk. Flutnings-
maður og þeir úr framkvæmdarnefnd
stórstúkunnar, sem hann veiddi í net
sitt — þeir hafa þar unnið bannlög-
unum óbætanlegt tjón, og að lifa
undir slíkri yfirstjórn má heita frá-
gangssök, ef nokkurt lið ætti að vera
í G -T.-Reglunni, því eins og á stóð,
reið mjög á, að standa með djörf-
ung óg fullri alvöru kringum bann-
lögin, því nógir eru til að kroppa í
þau. En nú hefur yfirstjórnin í
Reglunni unnið fyrir hlátri mótstöðu-
mannanna, sem hafa vafið þeim um
fingur sjer eins og snærisspota. Hve
stórt gat ætlar framkvæmdarnefndin
næst að rífa á bannlögin?
Jóh. Jóhannesson.
Aths. Lögr. er hinum háttv.
greinarhöf. ósamdóma um þetta mál.
Hjer var um beiðni frá annari þjóð
að ræða, sem ekki var vel hægt að
neita. Enda voru líka mestu bann-
lagavinir þingsins með því, að gera
þessa undanþágu.
Ritstj.
Reykjavík.
Hjónabnnd. í gær voru gefin
saman í dómkirkjunni síra Tryggvi
Þórhallsson biskups og frk. Anna
Klemensdóttir landritara.
Pingmenn eru nú allir farnir hjeð-
an heimleiðis, þeir sem utan Rvíkur
búa, margir með „Hólum" í fyrra
dag suður og austur um land, en
aðrir með „Flóru" í morgun norður
um land. Austanfjalls-þingmennirnir
4 fóru á bíl austur í fyrra dag.
Með »Hólnm« fóru, auk þing-
manna, Stefán Jóhannsson á Mið-
skeri í Nesjum í Hornafirði, áður í
Jórvfk í Breiðdal, er dvalið hefur
hjer syðra um hríð, Vigfús Einarson
lögfræðingur o. fl. Dr. Valt. Guðm.
fór með „Hólum" til Seyðisfjarðar.
Með »Flóru« fór fjöldi farþega,
þar á meðal Björn Stefánsson versl-
unarstjóri frá Reyðarfirði.
Friðrik Beykdal kaupm. fór með
„Flóru" kynnisför til Húsavíkur í
í morgun, kemur aftur með næstu ferð.
Kvæðaupplestur Jóns Runólfs-
sonar sfðastl laugardag, sem um var
getið í síðasta tbl., var allvel sóttur
og honum vel tekið af áheyrendum.
Gerir Jón ráð fyrir að halda hjer
oftar slíkar skemtanir.
»Svanhvít«, ljóðmæli eftir ýmsa
fræga höf. í þýðingum eftir Matth.
Jochumsson og Stgr. Thorsteinsson,
er nú gefin út á ný af Jóh. Jóhann-
essyni kaupm. Þetta er, eins og
mörgum er kunnugt, ágæt bók.
Stúdentspróf tók nýlega við
mentaskólann Björn Oddson, prent-
smiðjueiganda á Akureyri, og hlaut
72 st. Hann var veikur, er próf fór
fram í vor.
Jarðarför frú Sigríðar Blöndal
fer fram á morgun.
Frl fjallatÍDduiii i Miioiða.
Skemdafargan. Maður, sem kom
frá Kolviðarhóli síðastl. sunnudag,
segir, að öllum kílómetrasteinunum
á leiðinni þaðan og hingað til bæjar-
ins, að einum undanteknum, sje rutt
um, og meir að segja sumstaðar
einnig fótstallasteinunum velt við.
Sá eini, sem stendur óhaggaður, er
við sandskeiðið, eða þar skamt fyrir
ofan. Þetta skemdarverk er unnið
nú ekki fyrir löngu. Maðurinn, sem
þetta er haft eftir, er Sigurður Hall-
dórsson snikkari. Hann fór um veg-
inn næst áður nálægt 20. ág. og
voru þá steinarnir uppistandandi.
Þetta er ljótt skemdarverk og ætti
að varða strangri hegningu, ef upp
kæmist, hver, eða hverjir, sjeu að
því valdir.
Prófastar eru skipaðir sr. Kristinn
Daníelsson á Utskálum og sr. Skúli
Skúlason í Odda.
Heyfok. Síra Jón á Staðastað
var hjer nýlega á ferð. Hann Ijet
illa af heyfeng manna í sínu bygð-
arlagi. Ofan á óþurkana hefur það
bætst, að hey hafa víða fokið. Hann
hefur sjálfur á þann hátt tvívegis
mist mikið hey í sumar, í síðara
skiftið, nú nýlega, um 100 hesta.
Kenning Unítara.
Fundarræða eftir séra Rögnvald Petursson.
(Frh.). ----
Jesú sjálfan skoðar kirkjan sem mann,
en á meðan dæmi hans er hið full-
komnasta, er menn fá miðað við, bera
kenningar hans um guð og skylduna við
náungann með ser meira vald en nokk-
urra annara, og á siðalærdómi hans bygg-
ir kirkjan sína siðfræði. Enn fremur
kenning hans um guðs föður skyldleika
til allra manna, og bræðralag mann-
anna, er eitt af hennar höfuð-trúarat-
riðum. Að öðru leyti kennir hún, að
hver og einn hafi fult frelsi til að mynda
sér þær hugmyndir um guð, er honum
sjálfum finnast sannastar vera,
Kenningu kirkjunnar um Jesús var að-
allega mótmælt framan af öldum. Var
henni þá gefið nafnið Unitariska kirkj-
an, til aðgreiningar við Trinítarisku kirkj-
una. Sem sérstök kirkjudeild hefir hún
verið til sfðan á dögum siðabótarinnar
og undir þessu sama nafni gengið. Voru
helstu stofnendur hennar Lælius og
Faustus Socínus, Bruno og Franciskus
David. En nú á sfðari tímum hafa ótal-
margar hreyfingar innan MótmælendaJ
kirkjunnar hneigst í áttina til hennar
þessum etnum. Á seinni hluta eða 1
lok 18. aldar, á dögum skynsemisstefn-
unnar, mynduðust á Englandi og í Ame-
ríku únftariskar kyrkjur, er ekkert skylt
áttu við hinar únftarisku hreyfingar siða-
bótarinnar, en beinlínis stöfuðu frá kenn-
ingum forgöngumanna skynsemisstefn-
unnar. Þessar kyrkjur mótmæltu aðal-
lega hinum rfkjandi skoðunum um eðli
mannsins og samband hans við guð, og
þrenningarlærdóminum.
Eftir árið 1870 hafa flestar hinar
merkari deildir Mótmælendakirkjunnar
samþykt skoðanir þessar, nema helzt þá,
er að þrenningarlærdómnum lýtur. Þó,
eftir þennan tíma, vaknar innan Orþo-
doxu kyrknanna, bæði í Ameríku og á
Englandi og enda víðar, sú skoðun, að
þrenningarlærdómurinn sé fremur heim-
spekileg kenning en trúaratriði. tnar
þrjár persónur guðdómsins eru þrfr eig-
inleikar guðdómsins, mönnum birtir og
sýnilegir. Inn skapandi kraftur (guð
faðir), inn viðhaldandi kraftur (frelsandi
— guðs sonur), og inn stjórnandi (helg-
andi — guð heilagur andi). Eru þessir
3 eiginleikar eiginleikar einnar og sömu
persónu.
Hreyfing þessi var nefnd neo-orþo-
doxía, og voru helstu flytjendur hennar
þeir Washington Glodden, Dr. Bowan
Bowal, Deou Stanley við Westminster-
kirkjuna á Englandi og fleiri. En nú
síðan um aldamót hefir hreyfing þessi
tekið ýmsum stakkaskiftum, aðallega
undir forsögu Dr. Reginalds Campbells
f Lundúnum og færst feti fjær þrenn-
ingarkenningunni. Eru kenningar Camp-
bells og fylgjenda hans eins og kunn-
ugternefndar »Ný-guðfræði« eða »New
Theology*. Raunar er nú sú guðfræði
gömul í sjálfu sér, en hún er ný á sviði
rétttrúnaðarins. Kenning Campbells er,
þegar hún er sett f rétt hugsanasam-
band og eðlilega útfærð, algerlega úní-
tarisk. Raunar vill hann gera grein-
armun skoðana sinna og Únítara við-
komandi persónu Jesú, og segir hann í
bók sinni »New Theology« eitthvað á
þessa leið: sÚnftarar kenna, að Jesús
sé bara maður, en það geri ég alls ekki.
Jesús er sannur maður, en um leið líka
sannur guðs son«. En hér gleymir hann,
að Únítarar telja alla menn guðs syni
og því Jesús einnig, Munurinn verður
því alls enginn. Enda hefir Campbell
f ræðu, er hann hélt við guðfræðishá-skóla
í Bandaríkjunum f fyrra, að skoðun sfn
væri sú, að sagan um yfirnáttúrlegan
getnað Jesú væri ekki sannsöguleg, og
að hann hefði verið sonur Jóseps og
Maríu. Getur kenningin um manndóm
Jesú þá tæplega komið skýrara í ljós.
Eftir því sem ég fæ skilið best, mun-
ar naumast hársbreidd á guðfræðis-
kenningum Campbells og Dr. Wm. Ellery
Channings.
Lfklega má með sanni segja, að tæp-
lega sé til sá guðfræðisháskóli nú, er
ekki hafi að einhverju leyti hallast til
hinna únftarisku skoðana, og eru margir
þeir hinna frægustu, er játa þá stefnu
afdráttarlaust í flestum efnum. Vil jeg
sérstaklega benda á Harward-háskólann,
og Leland Stanford 1 Bandaríkjunum.
Við Oxford á Englandi hefir staðið Úní-
tara-guðfræðiskóli nú um langan tfma.
Frh.
BantlaríKiii og Mexihó.
Deilan þar í milli er enn óútkljáð.
Bandarfkjamenn, setn í Mexikó hafa
búið, flýja stöðugt burtu þaðan.
Fulltrúi Bandaríkjanni, J. Lind, er
þar syðra enn og í samningum við
stjórnina í Mexikó. Því er spáð í
útl. blöðum, að samningar verði þeir,
að Huerta verði ekki í kjöri við for-
setavalið í haust. Annars hefur hann
verið harður í horn að taka f viður-
eigninni við Bandarfkjastjórnina og
virðist hafa til þess mikið þjóðfylgi.
Friðarþingið í Haag kom saman
f byrjun þessa mánaðar. Það er 20.
almenna friðarþingið. Var nú höllin,
sem A. Carnegie hefur gefið til
þinghaldanna, vfgð.
Pensionat
Amtmannstfg 4 Stuen, kan fra I.
Oktober faas gode Værelser med
Centralvarme og ist Klasses Pension.
Anbefalinger fra adellige Huse og
större Selskabs-Lokaler i Köbenhavn.
Nærmere ved Henvendelse til Bók-
hlöðustfg 10 Stuen Kl. 3—5.
H. Thorlacius.
þ yimtmaimsstig 4 niðrl
geta fengist frá 1. okt. ágæt her-
bergi með miðstöðvarhitun, einnig
vel til búið, gott fæði. — Upplýs-
ingar á Bókhlöðustíg 10 niðri kl. 3—5.
H. Thorlacius.
1 fjarveru mirnii,
rúman vikutfma, gegnir próf. Sæm.
Bjarnhjeðinsson læknisstörfum mín*
um. >5/9 — 1913.
G. Björnsson.
Oddur Gislason
ynrrjettarmálaflutnlngsmaOur,
Lanfásreg 22.
Venjul. heima kl. 11—12 og 4—5.
8CST Augltjsinyum í „Lög-
rjettu“ tekur algreiðslan við
eða prentsmiðjan.
Prentsmiðjan Gutenberg.