Lögrétta - 24.09.1913, Blaðsíða 3

L0GRJETTA
163
Hlutaveltu
heldur »Hið ísl. prentarafjelag« til ágóða fyrir sjúkrasjóð sinn, 11. og
12. okt. næstkomandi. Því eru það vinsamleg tilmæli vor til allra
þeirra, er vilja styrkja sjóðinn með gjöfuin til hlutaveltunnar, að þeir
geri einhverjum af okkur undirrituðum viðvart innan 10. okt. — Það
skal tekið fram, að sjúkrasjóður vor hefur ekki við annað að styðjast
en bein tillög Qelagsmanna og nýtur ekki landssjóðsstyrks.
Virðingarfylst. Reykjavík 23. ágúst 1913.
Gnðm. Þórsteinsson. Emanuel Cortcs. Sigrurður Grímsson. Yillielm Stefánsson.
Jón Signrjónsson. Jón E. Jónsson. Herbert Sigmunilsson.
Allir kaupstaðir landsins, sem ekki hafa rafmagnsstöðvar, og fara þannig
á mis við hin miklu og margvíslegu þægindi, er slíkar stofnanir veita, ættu
sem fyrst að snúa sjer til rafraagnsíræðings Halldórs Guðmundssonar
í Reykjavík, sem gerir áætlanir um stofn- og reksturs-kostnað ratmagns-
stöðva, í stórum og smáum stýl, og með því rekstursafli (vatni, vindi og
ýmsum mótorum), sem hentugast er á hverjum stað, þar á meðal „sjálf-
gæslustöðva", sem þurfa mjög litið eftirlit og eru því mjög hentugar í
skóla, sjúkrahús, verslanir og nokkur hús í sameiningu.
in öll Á-deildin (skjala-partur), i. hefti
af B-deild (umr. e. d.) og 2. hefti af
C-deild (umr. n. d.) og verða send
með fyrstu póstum (á sjó eða Iandi).
M (jáUii i flskimiða.
Prestsembættið Hestþing í Borg-
arfirði var veitt síra Tryggva Þór-
hallssyni 16. þ. m., á brúðkaupsdegi
hans. í sumar hefur hann verið þar
settur prestur.
Fríkirkjan í Hafnarflrði. Þar
eru nú fríkirkjumenn að reisa guðs-
þjónustuhús, uppi í hrauninu, rjett í
miðjum bænum. Það er timburkirkja
og á að kosta 8ooo kr. „Rvík" segir
að J. Reykdal bóndi á Setbergi gefi
kirkjunni iooo kr. til orgelkaupa.
Smjörsalan til Englands segir
„Suðurl." frá 6. þ. m. að gengið hafi
ver í sumar en tvö undanfarin ár, en
sje nú að batna. „Verðið hefur oft-
ast verið neðan við 90 au., en held-
ur yfir það nú síðast", segir blaðið.
Eftirmæli.
Hinn 10. þ. m. andaðist hjer íbæn-
um ekkjufrú Sigríður Blöndal, ekkja
Gunnlaugs B. Blöndal, sem lengi var
sýslumaður í Barðastrandarsýslu, og
andaðist 1. maí 1884. Frú Sigríður
sál. var fædd 1. des. 1835 á Eyvind-
arstöðum á Álftanesi, og voru for-
eldrar hennar skáldið og vísindamað-
urinn Sveinbjörn Egilsson, sem síð-
ast var rektor lærða skólans, og
Helga Benediktsdóttir Gröndal. —
Fjögra ára gömul var hún tekin í
fóstur að Innra-Hólmi á Akranesi;
þar bjuggu þá þjóðkunn sæmdarhjón,
Hannes prófastur Stephensen og Þór-
unn Magnúsdóttir Stephensen, systir
hins mæta höfðingja Ólafs jústisráðs
Stephensen 1 Viðey. Á þessu heimili
ólst frú Sigríður upp og giftist það-
an 3. okt. 1859 stucl- jur- Gunnl. B.
Blöndal. Þau hjón dvöldu fyrstu 4
hjúskaparárin í Khöfn, meðan Blön-
dal var að ljúka námi. En einu
ári eftir að þau komu út hingað
fjekk hann Barðastrandarsýslu og
hjelt hana fram um 1880. Meginið
af þeim tima bjuggu þau hjón á
Auðshaugi á Hjarðarnesi. Eftir lát
manns síns dvaldi frú Sigríður lengst
af á ísafirði hjá frú Þórunni Nielsen
dóttur sinni, og hjá henni andaðist
hún hjer í Reykjavík. Af 7 börnum
þeirra hjónalifa4: Þórunn, semþeg-
ar er nefnd, Magnús Blöndal verslun-
arm. í Rvík, Hannes Blöndal skáld og
bankaritari í Rvík, og Björn Blöndal
læknir á Hvammstanga. Af hinum
mörgu börnum Sveinbjarnar sál.
Egilsen lifir nú eftir lát frú Sigríðar
einungis 1 dóttir, Guðrún, komin á
níræðisaldur og búsett í Stykkis-
hólmi. Frú Sigriður sál. var sæmdar-
kona hin mesta, gáfuð og vel gefin
eins og hún átti kyn til, tápmikil og
staðföst í lund, glaðlynd og skemti-
leg í umgengni, vinavönd, en manna
tryggust vinum sínum. Á síðustu
árum var heilsa hennar mjög að
þrotum komin, enda átti hún undir
æfilokin yfir langt og starfsauðugt
lff að líta. Allir fornir vinir hennar
minnast hennar, og þeirra hjóna,
með elsku og virðingu. Hún var
jarðsett að viðstöddum fjölda manna
hinn 18. þ. m., við hliðina á bróð-
ur sínum, þjóðskáldinu Benedikt
Gröndal.
,Lof(t ]líel9on»‘-ináliö dæmf.
ísl. botnvörpungurinn „Lord Nel-
son" varð fyrir árekstri af enskum
botnvörpung, sem „Northam" hjet,
við Skotland í nóvember I911! og
sökk „Lórd Nelson", eins og menn
muna. Skipstjóri var Hjalti Jónsson.
Skaðabótamálið gegn enska botn-
vörpungnum er nýlega dæmt, og var
hann dæmdur eingöngu valdur að slys-
inu, en „Lord Nelsson" laus við alla
sök.
Viðurkend skaðabótakrafa frá á-
byrgðarfjelagi og útgerðarmönnum
var 138,406 kr. En skaðabæturnar
miðast í enskum lögum við verð
skips þess, sem skaðanum veldur, og
samkvæmt því urðu þær þarna rúm-
lega 25000 kr. eða 18—19°/o. Af
þeim falla til ábyrgðarfjelagsins 21700
kr., til útgerðarmanna tæpar 2600 kr.
og ti) skipshafnar 735 kr.
Síýtt reyliliús. Th. Thor-
steinsson kaupmaður hefur nú komið
upp hjer í bænum uýju reykhúsi
eftir enskri fyrirmynd. Hefur Sig-
urjón Pjetursson íþróttamaður, sem
lengi hefur verið við verslun hjá
honum, dvalið í Englandi til þess að
kynna sjer þar nýjustu aðferðir við
reykingu matvæla. Er nú farið að
selja vörur frá reykhúsinu, ýsu, heilag-
fiski, lax 0. fl., og látið vel yfir þeim.
Ferð um Barðastrandarsýslu.
Eftir Guðm. Hjaltason.
III.
Skáldasveitin.
Svo kom jeg að Stað á Reykja-
nesi. Þar er síra Jón Þorvaldsson,
gáfumaður mikill. Fyrir ofan túnið
er hátt hamrafjall með snotrum fossi
í árgili. Fyrir neðan túnið eru holt
og mýrar og svo ótal eyjar og víkur.
Jeg fór svo austur með fjalli þessu
og að Reykhólum. Stendur staður-
inn á breiðum stórhól og hallar f
allar áttir frá bænum. Nær túnið
yfir hólinn eða hólabreiðuna, er nú
alt girt með vfr og fást af þvf 300
hestar. Hverar og laugar eru bæði
vestan og sunnan til í röndum
hólabreiðunnar. Fögur hamrahlíð,
lík Staðarfjöllunum, blasir við frá
bænum í norðri. Er þar og fallegt
fossagil. En milli hlíðar og túns
eru grundir og mýrar. En hinu-
megin við Reykhóla, bæði í suðri og
vestri, eru aftur þessar ljómandi
skemtilegu eyjar, hver við aðra, en
oft líka með breiðum sundum á
milli; og svo sami fjallahringurinn,
heiðblár og hvítskjöldóttur, bak við
þær. Bjart og vítt útsýni, samboðið
bjartsýna skáldinu, er kvað: „Ó,
fögur er vor fósturjörð".
Skamt fyrir innan Reykhóla er
Barmahlíð, sem skáld þetta elskaði
svo mjög, að hann f bernsku kvað
um hana fegurstu vísuna, sem jeg
veit nokkurt fslenskt skáld í bernsku
kveðið hafa:
„Brekkufríð er BarmahKð,
blómum víða sprottin,
fræðir lýði fyr og sfð:
fallega smíðar drottinn".
En lítið sá jeg nú samt af fegurð
hlíðar þessarar, tímann vantaði til
þess að skoða hana.
Svo fór jeg yfir í Geiradal og að
Króksfjarðarnesi. Þar er ungmenna-
fjelag, og er bóndinn þar, Ólafur Egg-
ertsson, einhver mesti og besti fram-
faramaður í sýslunni, lífið og sálin í
fjelaginu. Bygði það sjer fyrst funda-
hús, en ljet það svo af hendi við
skólanefndina til skólahalds, þó með
því skilyrði, að fjelagið megi þar
framvegis halda fundi sína. Fjelagið
hefur girt dagsláttu til ræktunar,
komið upp heyforðabúri, og voru í
því 40 hestar heys. Meðlimir fáir
(15), en góðir. í fámennum ung-
mennafjelögum er líka oft úrvals fólk.
Svo fór jeg aftur yfir Reykhólasveit.
Þar kom jeg að bæ, og býr þar
Ingimundur Magnússon, er hann einn
framfarabóndinn. Fjekk af túni sínu
1903 140 hesta, en 1912 fjekk
hann 240 h.; af engjum 700—800
hesta. í sveit þessari er efnilegt ung-
mennafjelag, með 40—50 meðlimum.
Svo fór jeg yfir að Þorskafirði og
framhjá Mýrartungu. Þaðan er Gest-
ur Pálsson skáld kominn. Er þar
líka fallegt útsýni, þó ekki nærri því
eins og á Reykhólum. Fór jeg frá
bænum Berufirði og að Kinnastöð-
ura, yfir fallegt flagalaust viðarland,
Var þar smáskógur af birki, gulvíði
og fjalldrapa. Svo fór jeg loksins
fram hjá Skógum, bernskustöðvum
Matth. Jochumssonar. Stendur bær-
inn vestan í stöllóttri hlíð, er grös-
ugt tyrir neðan bæinn, en hrjóstrugt
fyrir ofan hann, lítill er nú skógur-
inn þar, en aftur er fallegur smá-
skógur í Múlakotshlíð á móti Skóg-
um hinumeginn við fjörðinn. Ekki
þótti mjer víðsýnt þaðan, bara fjöll-
in báðumegin Þorskatjarðar og lítið
annnað. Ekki vel samboðið hinum
víðsýna og víðfeðma anda skáldsins.
Sannast þar ekki ætlun sumra, að
náttúran móti mest anda skáldsins.—
Æðra og meira þarf til þess að skapa
og manna skáldandann.
Upp úr Skógafjöllum standa hin
tignarlegu Vaðalfjöll, eins og risa-
hallir hæðst uppi á fjalli. Þaðan er
víðsýni mesta. Þau eru endar á
storknuðum grjótstraum neðan úr
iðium jarðar. Þau minna á skáldið,
sem flestum skáldum fremur er runn-
ið frá þjóðarhjartanu. Frh.
Kenning Únítara.
Fundarræfla eftir séra Rögnvald Pétursson.
(Frh.). -----
Fram til þessa hafa Unítarar talist
helst úr hópi lærðra manna. Bæði er
það, að skoðunin er þannig, að hún út-
heimtir bæði þekking og djúpa hugsun,
og svo hefir mjög lítið kapp verið lagt
á, að útbreiða hana meðal almennings.
Skoðun Unítara er sú, að trúin sé hvers
manns sérskilin eign oglífsskoðun hans,
er honum beri að efla, og það sé frem-
ur mannsins að leita sér fullkomnunar
1 trú en annara að boða. Þó er skoð-
unin komin svo út á meðal almenn-
ings, að f þeim hópi munu flestir hugs-
andi menn geta talist, ef nákvæmlega
væri rannsakað. Og eitt er vfst, að in
svokallaða öld safturhvarfs og umvend-
unar-prédikara« er nú farin, og kemur
aldrei aftur. Fólk er hætt að veita þess
háttar kenningu móttöku, og er það sök-
um vaxand’ víðsýnis í trúarefnum.
Meðal þeirra, er fylt hafa flokk Uní-
tara í Bandaríkjunum á liðnum tímum
opinberlega, eru flestir leiðandi menn
þjóðarinnar, í vísindum, bókmentum og
stjórnfræði. Set ég hér aðeins fáein
nöfn þeirra, er fólk hér kannast bezt
við. Meðal vísinda- og fræðimanna eru
þessir: Dr. Franklín Louis Aggasiz, nátt-
úrufræðingurinn mikli; John Fishe,
sagnfræðingur; Wm. James; Dr. Joshua
Royce Emerton; Dr. Charls Eliot kenslu-
málafræðingur; Stanley Hall; David
St. Jordan; Wm. Forster; Crawford Ioy;
Geo F. Morrz; Channing; Parker; Trot-
tingham; Hall; Everett. — Meðal bók-
mentamanna: Longfellow; Bryant; Whit-
tier Lowell; Hawthorne; Emerson; O.
W. Holmes; Whitman; Goldwin Smith;
Greelyse; Mrs Howe. — Meðal stjórn-
málamanna þessir forsetar Bandarfkj-
anna: Washington; Jefferson; Monroe;
J. Q. Adams; Lincoln og Taft. Web-
ster Hoar; Colhouse; Aldrich; Wm.
L. Garrison o. s. frv. Höfundur sálms-
ins fræga, »Hærra, minn guð, til þín«,
Mrs. Adams, var únitarisk prestsdóttir.
Og Unítarar voru Martineon-systkinin
ensku.
Þá er að geta kirkjunnar sjálfrar með
nokkrum orðum. Skoðun Únítará er sú,
að kirkjan sé stofnun frá mönnum og
fyrir menn. Hún á að vera menningar-
og mentunar-stofnun þjóðfélagsins um
leið og hún er trúarbragðalegur félags-
skapur. Aðalhlutverk hennar er að
greiða fyrir mönnum úr gátum lffsins,
eftir þvf sem hægt er, og hjálpa mönn-
um til þess að lifa skynsamlega og heið-
arlega. Fái mönnum auðnast það, þá
er velferð þeirra borgið. Daglega lífið
er níu tíundu allrar mannsæfinnar og er
þvl mest um vert, að það geti verið
satt og rétt. Alt það, sem snertir það
á einhvern hátt, er hennar verkefni.
Kirkjan er hvorki samfélag heilagra eða
vanheilagra. Hún er sanjfélag manna
og kvenna, eins og fólk gerist, með
kostum þess og ókostum, mætti og veik-
leika, löngunum og tilhneigingum, illum
og góðum.
En hugsjónin, sem kirkjunni ber að
halda vakandi meðal manna og stefna
að, er guðsríkið, sælufélag mannkynsins,
Það ástand, að jöfnuður og réttindi fái
alstaðar komið í stað ójafnaðar og órétt-
inda. Að hinn illi andi sjálfselsku hverfi,
og í þess stað fái bróðurkærleikurinn
komið 1 ljós. En þetta verður alt að
gerast hér í heimi, því orð Jesú um guðs
ríki ber að skilja bókstaflega, guðsríki
er hið inra hjá yður; það er hvorki hér
eða þar, heldur inra hjá manninum.
Þroskun mannfélagsins er áfram og upp
á við að eilífu, og það er vöxtur upp á
við, til hærri hugsjóna, meira víðsýnis,
sanngjarnari breytni, kærleiksríkara hug-
arfars. Það er vegurinn til guðsríkis,
vegurinn, sannleikurinn og lffið.
Innganga í kirkjuna á að vera öllum
heimil, er vilja, og hefir enginn rétt til
þess að setja öðrum þá kosti, er hann
fær ekki gengið að. Hugsjón guðsríkis-
ins útilokar engan og henni verður ekki
náð nema allir fái fylgst að. Ef helm-
ingur mannkynsins er eftir skilinn, lifir
í eymd, spilling eða kvölum, er langt
til þess lands, þar sem ssannleikur rfkir
ogjöfnuður býr«. Trúarskilyrði um inn-
töku f kirkjuna er ekki hægt að setja
svo bindandi sé. Vilji maðurinn starfa
að þvf takmarki, er kirkjunni er sett,
beita áhrifum sfnum til nota fyrir fram-
för, mannúð og réttlæti, á hann full-
kominn inntökurétt, hversu sem hann
hefir gert sér grein fyrir gangi tilver-
unnar.
Fyrirkomulag kirkjunnar er það, sem
nefnist á útlendu máli »congregational«.
Það er safnaðarstjórn. Hvert safnaðar-
félag út af fyrir sig ræður öllum sínum
högum og hefir enginn rétt til að hlut-
ast til með ráðstöfunum þess. Allur
söfnuðurinn kýs sóknarnefndina og prest-
inn, og eru þau þjónar safnaðar-
ins. Þegar þjónustan er ekki af hendi
leyst samkvæmt samningi, á söfnuður-
inn rétt til þess að segj8 presti sínum
upp og velja sér annan. Safnaðarnefnd-
in er kosin árlega. Enginn hefir rétt
til að ráðstafa á nokkurn hátt eigum
safnaðarins nema söfnuðurinn sjálfur,
eigi heldur að ákveða gjöld eða tillög.
Öll fjármál, sem önnur framkvæmda-
mál, eru f höndum safnaðarins.
En til frekara styrks og eflingar út á
við bindast hinir ýmsu frjálsu söfnuðir
saman í kirkjufélag. Vanalegast taka
kirkjufélögin yfir einhver viss, ákveðin
svæði. Halda svo þessi kirkjufélög þing
einu sinni á ári, til þess að bera sig
saman um málefni kitkjunnar, og hversu
hjálpa megi þeim söfnuðum, sem veikir
eru og vanmáttugir. Á þingunum eru
lfka tekin til meðferðar flest þau mál,
er almenning varða, snertandi siðferði,
hjúkrun, fátækrastyrk og annað þess
háttar. Tillögur þingsins eru vanalega
skoðaðar sem bending til safnaðanna,
er svo hafa rétt til að samþykkja þær
eða hafna þeim hvor fyrir sig. Til
þingsins er kosið að hlutföllum við
mannfjölda, og milli þinga skipar það
framkvæmdarnefnd í þau mál, er öðlast
hafa safnaðarsamþykki og þurfa að
gerast.
Samkvæmt öllum þessum kenningum
kirkjunnar, er jeg hefi þegar lauslega
drepið á, eru flestöll atriðin dregin sam-
an í 5 smágreinar, er nefnast »trúar-
atriðin«; fylgja þær flestum safnaðar-
lögum og eru þá nefndar trúarsáttmál-
inn. Það er sáttmáli sá, er menn gera
milli sín og ákveður skoðun þeirra sam-
eiginlega, um trúargrundvöll félagsskap-
arins. Þessi 5 trúaratriði eru þessi:
The fatherhood of God = Guð er
alfaðir.
Brotherhood of man = mennirnir eru
bræður.
Leadership of Jesus = Jesús er leið-
toginn.
Salvation by character = Rjettlæt-
ingin er manndóms-fullkomnun.
Progress of humanity onward & up-
ward for ever = Framför mannkynsins
er áfram og upp á við að eilífu.
Samkvæmt þessum sáttmála er svo
tilgangsgrein allra kirknanna sniðin.
Undir hana skrifa þeir, eða hana sam-
þykkja þeir, er í söfnuðinn ganga. Hún
er þessi: Tilgangur kirkju vorrar er í
anda Jesú frá Nazareth, að vekja og
viðhalda 1 hjörtum mannanna lifandi og
göfgandi trúarhugmyndum í elsku til
guðs og þjónustu manna. (Niðurl.).
Bebel var orðinn auðmaður, er
hann andaðist, segja útl. blöð, átti
nær eina miljón franka, að því er
fram hefur komið við skiftarjettinn.
Þessum auði hefur hann safnað með
sparsemi og af gjöfum, sem honum
hafa borist frá skoðanabræðrum hans,
svo sem sumarbústaðurinn í Sviss.
Jarðarför Bebels fór fram með mjög
mikilli viðhöfn.
Alfons Spánarkonungnr hefur
náðað S. Allegre stjórnleysingja, sem
skaut á hann sfðastliðið vor og var
dæmdur til dauða. Hæstirjettur neit-
aði að fara fram á náðun, en kon-
ungur veitti hana samt.
heldur Thorvaldsensfjelagið laug-
ardag 27. þ. m. kl. 872—11 e. h.
og sunnudag 28. þ. m. kl. 6—8
og 9—11 e. h.
í Iðnaðarmannahúsinu.
Ágóðinn rennur í barnaupp-
cldissjóð fjelagsins.
Pensionat
Amtmannstíg 4 Stuen, kan fra 1.
Oktober faas gode Værelser med
Centralvarme og ist Klasses Pension.
Anbefalinger fra adellige Huse og
större Selskabs-Lokaler i Köbenhavn.
Nærmere ved Henvendelse til Bók-
hlöðustíg 10 Stuen Kl. 3—5.
II. Tliorlaciu9.
f jffmttttannsstíg 4 niðri
geta fengist frá 1. okt. ágæt her-
bergi með miðstöðvarhitun, einnig
vel til búið, gott fæði. — Upplýs-
ingar á Bókhlöðustíg 10 niðri kl. 3—5.
II. Tliorlaciu9.
Kennarar.
pappít*
bækur
blýanta
lióliii-
strokleðut^
og alt sem að teiknkenslu
lýtur er best að kaupa í
pappírsverslun
Þór. B. Þorltíkswnar.
V eltusund 1. Talsími 350.
Iðnskölinn.
Skólinn verður settur miðvikudag
1. okt. kl. 8 síðdegis.
Þeir, sem ætla að sækja skólann,
gefi sig fram við undirritaðan 27.,
29. eða 30. okt. kl. 7—8 síðdegis í
kennarastofu Iðnskólans.
Sjerstök kensla verður í fríhendis-
teikningu (kennari Þ. B. Þorlaksson)
og í húsgagnateikningu (kennari Jón
Halldórsson), ef nógu margir gefa sig
fram.
Á. Torfason.