Lögrétta - 22.11.1913, Blaðsíða 2

198
L0GRJETTA
Nýprentaöar bækur.
Org'antónar II.
íslensk smárU I—II.
G. Björnss,on:, JVæstu harðindin.
Þ. Erlingsson: Eiðurlnn I.
G. Gunnarsson: Sögur.
.larðabók Árna Magnússojnar og Páls Vídalíns.
Fyrsta bindi. 1. hefti.
Píslarsag-a sira J. Magnússonar 2. hefti.
Ferðabók eftir Þorvald Thoroddsen.
Fyrsta bindi. 1. hefti.
lírjef Páls Melsteðs til Jóns Sigurðssouar.
Bækur þessar fást í Bóka- og pappírsverslun
Arinbjarnar Sveinbjarnarsonar.
Landsfrægu Peysurnar
-og N-ZERF’ÖTllV eru-nú komin i afar fjölbreyttu
Úto-VATJ
í AUSTURSTRÆTi 1.
Ásg. G. Gunnlaugsson 8z Co.
Brauns verslun, Rvík
Á þessari mynd eru sýndir yfirmennirnir á »Volturno« og er
skipstjórinn í miðju, merktur með -j—
niður áhuga þeirra lögreglustjóra
og lækna, sem hafa haft vilja á
því, að skerpa eftirlitið.«
III.
869 voveifleg mannslát á einum áratug
(1901—1910), og meira pó.
»Árin 1901—1910 erutaldarG64
druknanir, 120 aðrar slysfarir, 83
sjáfsmorð og 2 manndráp, samtals
869 voveiíleg mavnslát, eða að
meðaltali 87 á ári. Það er nú
vist að þessi tala er of lág, því
að prestum hefir sjest yfir all-
margar druknanir. Er því rjett
að gera ráð fyrir 100 voveifleg-
um mannslátum á ári að meðal-
tali«.
»Hingað til hafa prestar átt að
skrásetja og senda skýrslur um
alla þá, er deyja voveiflega, og
hafa þessar skýrslur verið prent-
aðar í landshagsskýrslum.
Jeg hef nú fundið fullar sann-
anir fyrir því, að þessar skýrslur
presta eru skakkar og stundum
svo mjög miklu nemur ög ávalt
á þá leið, að slysfaratalið verður
of lágt. Þetta kemur til af því,
að mjög margir drukna og finn-
ast ekki líkin, eru ekki jörðuð;
er eðlilegt að prestum sjáist iðu-
lega yfir þau mannslát. Jeg hef
af handahófi rannsakað 3 ár, leit-
að uppi mannskaða í frjettarit-
um og árbókum, og fundið að
skekkan í skýrslum presta er
mjög mikil. Frjettaritarar segja
að 1887 hafi um hálft annað
hundrað manns farið í sjóinn, en
prestar telja ekki druknaða það
ár nema 124. í frjettum frá ís-
landi 1897 er gerð grein fyrir þvi,
að 137 hafi druknað það ár, en
prestar telja þá ekki druknaða
nema 125. Eftir skýrslum presta
eiga 67 karlmenn að hafa drukn-
að árið 1910, en í Almanaki Þjóð-
vinafjelagsins um árið 1912 er
talið, að 83 innlendir karlmenn
hafi druknað 1910, og slysin öll
dagsett; þar er líka sagt að 3
börn hafi druknað, en ekki nefnt
hvort það voru drengir.
Jeg hef skrifað hiskupi lands-
ins um þetta mál, og hefur hann
tjáð mjer, að erfitt muni að kippa
þessu í lag, og kveðst hafa ritað
stjórnarráðinu um málið.
Það er nú augljós og brýn
nauðsyn, að fá nákvæma vitneskju
um alla þá mannskaða, sem verða
á ári hverju, og orsakir þeirra.
En þá er líka auðsætt, að prest-
um er ekki ætlandi að hata þetta
eftirlit á hendi, heldur verður að
fela það lögreglustjórum og und-
irlögreglustjórum (hreppstjórum),
eins og alstaðar viðgengst í öðr-
um löndum«.
IV.
Sjálfsmorð og manndráp.
»Alstaðar í öðrum löndum eru
hafðar mjög strangar gætur á
mannsköðum og ítarlega rann-
sakaður dauðdagi allra þeirra, er
deyja voveiflega; það er gert til
þess, að komast fyrir glæpi, og
ennfremur til þess, að afla sjer
*em Ijósastrar vitneskju um or-
sakir slysfara, svo að ráða megi
leita til að koma í veg fyrir þær.
Hjer á landi hefur þessi lög-
gæsla verið herfilega vanrækt, og
er þó hvergi eins mikil þörf á
henni að þvi er slysförum við-
víkur.
Manndráp eru ótrúlega fátíð
hjer á landi.
Samkvæmt dómasafni fyrir ár-
in 1875—1907 og landshagsskýrsl-
um fyrir árin 1908—1909, hafa á
þessum 35 árum, 1875—1909, orð-
ið uppvis 4 barnsmorð, 1 morð
á fullorðinni manneskju og 2
manndráp, sem voru óviljaverk
(voðaskot), samtals 7. En eflir
því, sem gerst hefur í öðrum
löndum, hefði mátt búast við tG
—20 mannslátum af þessum á-
stæðum á jafnlöngum tíma.
Sjálfsmorð eru allalgeng og stór-
um að færast í vöxt, sem sjá má
af þessum tölum:
Sjálfsbanar á ári:
Ár 1881—1890..... 5.2
1891-1900.... 6.6
1901—1905.... 5.0
1906 ... 11
1907 ... 12
1908 ... 14
1909 .... 6
1910 ... 15
Fyrir árin 1906—1910 cr út-
koman á ári að meðaltali 11.6 og
er það mjög mikil aukning.
Þó eru sjálfsmorð fult eins tið
í mörgum öðrum löndum, og
sumstaðar miklu tíðari, og virð-
ast alstaðar fara í vöxt«. (Framh.).
■Vesturflutning-ap frá Aust-
urríki. í Austurriki hefur risið
upp mál, sem mikla athygli vek-
ur, út af fólksflutningi þaðan lil
Ameriku. Ameriskt fjelag: »Can-
adia Pacific járnbrautarfjelag«,
hafði þar skrifstofu og starfsmenn,
er unnu að vesturflutningum.
Þótti fara að bera mjög á þvi,
að þeir, sem lögum samkvæmt
áttu að kallast til herþjónustu,
færu þá til Ameiiku til þess að
losna. Stjórnin fyrirskipaði rann-
sókn út af þessu gegn fjelaginu,
og sannaðist þá, að það hafði
síðastliðna 10 mánuði hjálpað 120
þús. herþjónustuskyldum mönn-
um til þess að flytjast vestur um
haf. Skrifstofu fjelagsins var þá
lokað og starfsemi þess bönnuð.
Fyrir þetta hefur fjelagsstjórnin
hótað skaðabótamálshöfðun gegn
ríkisstjórninni, hvað sem úr því
verður. En mesta athygli hefur
málið vakið vegna þess, að það
er talið sannað, að ameríska fje-
lagið hafi haft styrk frá Rússlandi
til þess að flytja vestur hermanna-
efni Austurríkis. Flestir voru vest-
urfararnir frá Galizíu ogBúkovinu,
og hafði Ameríska fjelagið keypt
eignir þeirra, en af því keyptu
aftur Rússar. Hjer þykir því sýnt,
að áformið frá Rússa hálfu hafi
verið bæði að veikja herstyrk
Austurríkis með þessu og líka að
ná sem mestum eignatökum á
landinu þar á ríkjatakmörkunum.
Járnbrautarslys í Frakk-
laudi. 5. þ. m. varð voðalegt
járnbrautarslys við Melun, milli
Parísar og Fontainebleau. Hrað-
lest rakst þar á póstflutningalest
rjett utan við brautarstöðina.
Margir vagnar eyðilögðust i báð-
um lestunum. Og brátt kom þar
eldur upp. Gekk illa að slökkva
hann og var ástandið hræðilegt
meðan fólkið, sem var limlest og
flfir taijeiiir
að næsta árg.
fá ókeypis það, sem eftir er
af |>es;s;nrri tírg-a.ngl.
Afgreiðsla í Veltusundi I.
Talsírai 359.
fast í rústunum, ijet þar lífið í
logunum. 40 manns fórst þar,
en margir meiddust. Eimreiðar-
stjóra hraðlestai’innar er kent um
slysið, og hefur liann verið fang-
elsaður.
Reykjavík.
Alþýðufyrirlestur hjelt Árni
Pálsson sagnfræðingur síðastl. sunnu-
dag og talaði um verndun íslensk-
unnar, sjerstaklega í skólunum. Var
það skörulegt erindi og margt í því
vel sagt, enda líka þarft verk að
hreyfa við því efni. Krafan var, að
meira yrði gert til þess framvegis
en gert hefur verið hingað til, að
fá íslenskar kenslubækur í skólana.
Árni endurtekur erindi sitt, eftir á-
skorun, næstk. sunnudag.
Fálkinn fór hjeðan í fyrrakvöld
alfarinn til Khafnar á þessu ári.
Gildi var yfirmönnum skipsins haldið
hjer að skilnaði og aftur höfðu þeir
boð úti á skipinu áður en þeir fóru.
Er þetta ekki óvenjulegt, og hefur
aðeins vakið athygli nú af því, að
annar af þingmönnum bæjarins,
Kristján Ingjaldur Lárus Haagensen
Bjarnason, ber sig illa undan því,
að sjer skyldi ekki vera boðið með
út í skipið og hefur látið þetta í
ljósi opinberlega. í umkvörtuninni
kemur það fram, að honum er hugg-
un í því, að ritstj. Lögr. hafi ekki verið
þar heldur, og er ritstj. Lögr. það
sönn ánægja að geta verið gömlum
kunningja til huggunar og raunaljettis
í þessum hörmum hans og leggur
eindregið til við hann, að báðir
reynir að bera þetta mótlæti saman
með sem mestri stillingu og karl-
mensku.
Staka.
L. H. B. á eigin spil
unnið fráleitt getur;
á hendi á hann ekkert til
utan Svartapjetur.
*
Póst- og Síraa-handbók heitir
kver, sem tveir starfsmenn á póst-
húsinu hjer, Þ. Jónsson og Þ. Sveins-
son, hafa gefið út og kostar io au.
— Handhægar upplýsingar, sem
allir þurfa á að halda.
Lætin um »Frara«-fundinn i.
þ. m. í blöðunum eru orðin til þess,
að menn fá um hann alt annað en
rjetta hugmynd. Á fjöldamörgum
stjórnmálafundum hjer, einkum hjá
Sjálfstæðismönnum og Landvarnar-
mönnum, hafa læti verið svo miklu
meiri en á þessum „Fram“-fundi,
að ekki er saman berandi. Þeir, sem
á fundinum voru, þekkja ekki sög-
urnar þaðan, sem ganga manna á
milli, svo eru þær ýktar. En það
eru einsdæmi í „Fram“, að fundar-
spell hafi orðið. Þar sem ritari fund-
arins, P. Z., hefur sagt, að þrír
menn, þar á meðal ritstj. Lögr., hafi
sagt, að „hleypa yrði upp fundin-
um“, þá eru þetta tilhæfulaus ósann-
indi. Hitt er rjett, að lagt var til
að fundarstjórnin væri tekin af L.
H. B., og var það yfirsjón, að svo
var ekki gert.
Veðrið. í dag er bleytuhríð á
austan með alltniklu hvassviðri. Áður
var klakað yfir alt og sagt jarðlaust
hjer í nærsveitunum.
Leikfjelag Reykjayíkur byrjar
að leika í kvöld og er það „Trú og
heimili" eftir Karl Schönherr, þýsk-
an rithöfund. Leikurjnn hefur oft
verið sýndur í Þýskalandi.
0. P. Bernburg hjelt í gær
skemtisamkomu í Bárubúð. Þar
skemti hljóðfæraflokkur hans og
einnig þeir O. P. B. sjálfur og Br.
Þorláksson, Guðm. skáld Guðmunds-
son, með kvæðalestri, og Bjarni
Björnsson með gamanvísnasöng.
Kvikrayndaleikhús Reykjavíkur
sýnir nú leik, sem mikið þykir í
varið og heitir „Hinn", eftir þýska
skáldið Paul Lindau. Aðalhlutverkið
er leikið af frægasta leikara Þýska-
lands núlifandi, Albert Bassermann.
Fundur í Frara er í kvöld, og
hefur formaður nú að eins auglýst
hann með götumiðum, og það fyrst
í gær. Fundarefni segir hann vera:
Fjelagsmál. Geta sumir þess til, að
hann ætli nú að biðja afsökunar á
framkomu sinni við fjelagið og leggja
frá sjer formenskuna.
Fimskipaiiöfnln.
Verði úr með eimskipafjelag ís-
lendinga, er það sjálfstæðisaukning
flestu framar. Ætti þá ekki vel við
að minnast þess manns, er sagan
getur um að fyrstur manna varaði
íslendinga við erlendum yfirráðum,
og láta annað skipið heita Einar
Þveræing?
Arnakoti á Alftanesi, 18. nóv. 1913.
Klemens Jónsson.
Frk. Nulle Finsen, dóttir Hilm-
ars Finsens áður landshöfðingja, hefur
ritað bók umBjörnstjerne Björnson,
lýsingu á síðustu æfidögum hans,
er hann átti í hinum þungu veikind-
um, sem urðu honum að bana. Bók-
in er nýkomin út hjá Gyldendals
bókaverslun í Khöfn og fær mikið
hrós í dönskum blöðum. Frk. Fin-
sen dvaldi oft á heimili Björnsons
og var gömul vinátta milli foreldra
hennar og Björnsons-fólksins, frá
þeim tíma, gr H. F. var borgmeist-
ari í Sönderborg á Als, áður en
hann varð hjer landshöfðingi, og
hjeltst sú vinátta jafnan síðan.
Ludvig Arntzen hæstarjettarmála-
flm. í Khöfn er nýlega dáinn, 69
ára gamall. Hann er einn af aðal-
mönnunum við stofnun íslandsbanka
og hefur síðan átt sæti í barikaráð-
inu.
Spilabanki við Búdapest. Fje-
lag ungverska og frakkneskra auð-
manna hafði í fyrra leigt Margeten-
eyna við Búdapest til þess að koma
þar upp spilabanka af sama tægi og
í Monte Carlo. Stjórn fjelagsins
ber það fram, að hún hafi borgað
þáverandi yfirráðherra í Ungverjalandi,
Lukacs, 1V2 milj. kr. fyrir það, að
hann skuldbatt sig til að veita leyfi
til bankastofnunarinnar, eða sjá um
að leyfið fengist hjá eftirmanni sín-
um, ef hann færi frá völdum. En
nú neitar eftirmaðurinn, sem er
Stefan Tisza greifi, að veita leyfið.
Hefur fjelagsstjórnin hótað málaferl-
um út af þessu. En fjeð, Ilji milj.,
er sagt að Lukacs hafi látið ganga í
kosningasjóð verkmannaflokksins.
Bryan ráðhei’ra utanríkismála
Bandamanna hefur verið mjög um-
talaður í blöðum síðastl. haust fyrir
það, að hann hefur, eftir að hann
tók við ráðherraembættinu, haldið
ræður fyrir borgun á samkomum
hinna svonefndu Chautauqua-fjelaga,
sem kvað eiga að vera undir eins
bæði skemtandi og fræðandi, og er
seldur þar aðgangur, en auk ræð-
anna, sem þar eru haldnar, fara þar
fram ýmsar skemtanir, dansar á leik-
sviðum o. s. frv. Umtalið um þetta
kom af því, að ýmsum þótti ekki
vel sæmandi, að utanríkisráðherrann
væri þarna stöðugur verkmaður.
Hann fjekk 250 dl. fyrir hverja
ræðu. En sjálfur kveðst hann vCrða
að hafa einhverja aukaatvinnu, því
að ráðherralaunin nægðu sjer ekki til
að lifa af. Þau eru 12000 dl. á ári.
En 4000 dl. kvað hann borga í
húsaleigu og bústaðurinn þó ekki
nema rjett sæmilegur. Annars er
hann efnaður maður og kvað vera
laus við eyðslusemi fram yfir þarfir.
Árstekjur hans af fyrirlestrahaldinu
kvað vera 6500 dl., og þegar hann
leggur þær við ráðherralaunin, telur
hann tekjurnar viðunandi, en fyr
ekki.
Prentsmiðjan Gutenberg.