Lögrétta - 22.11.1913, Blaðsíða 1
AfgreiOslu- og innheimtum.:
PORARINN B. RORLÁKSSON.
■Veltasandi 1*
Tnliimi 359,
LOGRJETTA
Ritstjori:
fORSTEINN BtSLASON
Pingholtsstrœti 1T.
Taliiml 178.
M
Reykjavík 22. nóvember 1913.
yrn. árg.
I. O. O. F. 9511289.
Lárus Fjeldsted*
YfflrrJ ettarmilafsBPslumaOuP.
Læhjargata 2.
Helma kl. 1 1 —12 og 4-7.
Bækur,
Innlendar og erlendar, pappír og allskyris
ritföng kaupa allir i
Bókaversl. Sigfúsar Eymundssonar.
Fánamálið.
islenskur fáni fenginn með
konungsúrskurði.
Háðherra símaði í dag frá Khöfn
til landritara:
»í dag er gefinn út svofeldur
konungsúrskurður:
„Vjer Kristján liinn X. & cet.
gernni kunnugt: Samkvæmt þegn-
samlegura tillögum stjórnarráðs
íslands höfum vjer allramildileg-
ast lirsknrðað þannig:
Fyrir ísland skal vera löggildur
sjerstaknr fáni.
(Jerð hans skal ákveðin með
nýjnm konungstírsknrði þegar
ráðherra íslands hefur haft tök
á, að kynna sjer óskir manna á
íslandi um það atriði.
Þennan fána má draga á stöng
hvervetna á íslandi, og íslensk
skip mega sigia nndir lionnm í
landhelgi íslands.
Pó er það vilji vor, að á hiísi
eða lóð stjórnarráðs íslands sje
jafnframt dreginn upp liinn klofni
dannebrogsfáni á ekki óveglegri
stað nje rýrari að stærð heldur
en íslenski íáninn.
Fessi vor allraraildilcgasti úr-
skurður skerðir að engu lcyti
rjctt inanna til að draga npp
dannebrogsfánann eins og að nnd-
anförnu.
Eftir þcssu eiga allir hlutað-
eigendur að lvegða sjer“.
Jafnframt samþykt frá konungi
frumvarp til næsta alþingis um
breytingu á síðari málsgrein 2.
gr. skrásetningarlaganna«.
Hjer er þá óskum síðasta al-
þingis fullnægt í flaggmálinu. Og
er komið fram, að ráðherra hef-
ur sjeð þar rjett, hverja aðferð
ætti að hafa í því, en ekki hinir,
sem mest mæltu þar í móti hon-
um. Hann sagði á þinginu, að
sú aðferð, sem fylgismenn máls-
ins þar vildu hafa, að sámþykkja
ílagg með ákveðinni gerð án þess
að ræða fyrst um það við kon-
unginn, væri röng, með því að
þetta mál tæki til hans sjálfs meira
en önnur mál, og ætti því undir-
búningur þess að fara fram í
samráði við hann og málið að
koma frá stjórninni. Enaffrum-
varpinu, sem fyrir þinginu lá,
væri konungi það ekki fullljóst,
hvers konar flagg það væri, sem
æskt væri eftir.
Málið var þá útkljáð í efri
deild með svohljóðandi rökstuddri
dagskrá: »í trausti til þess, að
ráðherra skýri Hans hátign kon-
unginum frá vilja alþingis í þessu
máli og beri það upp fyrir hon-
um, og að stjórnin síðan leggi
Forstöðumenn Panamaskurðgraftarins.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------1
••*#
mm §fi
'■ 'v''
SÉS^;
il#'0 *
'fim
Goethals.
Cíorgas.
Forstöðumaður hins mikla mannvirkis, sem Bandamenn hafa
nú lokið við í Mið-Ameríku, hefur verið Goethals verkfræðingur.
Aðalorsökin til þess, hve verkið gekk illa fyrir Frökkum í Panama
er talin sú, að verkamenn þeirra hrundu niður af sjúkdómum;
malaríusýkin og guluveiki deyddi þá í þúsundum. Menn vissu þá
ekki að flugur, sem móskítur kallast, voru valdar að þessum sjúk-
dómum. Frakkar reistu þarna stór sjúkrahús, sem Bandamenn hafa
síðan haft gagn af. Fyrsta verk Bandamanna var að útrýma flug-
unum, og það tókst þeim fullkomlega. Skógarnir voru ruddir og
steinolíu veitt yfir forarflóana og þeir ræstir fram. Formaður við
þetta verk og heilbrigðisumsjónarmaður Bandamanna þar syðra
hefur Gorgas ofursti verið. Nú er hann kominn til Suður-Afríku;
hefur verið fenginn þangað til þess að vinna þar líkt verk og hann
hefur áður unnið í Panama.
fyrir næsta reglulegt alþingi frv.
til laga um íslenskan fána, tekur
deildin fyrir næsta mál á dag-
skrá«.
Nú er flaggið fengið, eins og
meiri hluti þingsins æskti eftir,
en gerðin enn óákveðin, og mun
það ætlun ráðherra, að skipa
menn í nefnd af öllum flokkum
til þess að ráða fram úr því máli.
Rikisráðsákvæðið.
Öll blöðin hjer, sem minst
hafa á úrslit stjórnarskrármálsins
í ríkisráðinu 20. f. m., eru ánægð
með þau, enda eru þau í sam-
ræmi við það, sem allir bjugg-
ust við að verða mundi, ef því
ákvæði, sem þingið setti um þetta
mál í stjórnarskrárfrumvarpið,
fengist á annað borð framgengt,
en um það voru sumir í efa.
Því er nú ómótmælanlega sleg-
ið föstu, að það sje ekki grund-
vallarlaganauðsyn, að íslensk mál
komi í rikisráðið, en að það sje
íslenskt sjermál, að ákveða ásamt
konuugi um uppburð málanna
fyrir honum. Ennfremur, að þau
mál, sem eftir stjórnarskrá okkar
eru sjerstök fyrir ísland, sjeu alls
ekki á neinn hátt lögð undir
valdsvið danskra stjórnarvalda,
þó að þau sjeu borin upp fyrir
konungi í ríkisráði hans, og að
K. Berlin og þeir danskir stjórn-
málamenn, sem honum fylgja og
undanfarandi áratugi hafa elt ól-
ar við okkur um þessi atriði, hafa
orðið undir í þeim viðskiftum.
Fiinskipafjelag;U>. Bráða-
birgðastjórnin hjelt fund í gær
og var þar tekin ákvörðun um
gerð skipanna og samþykt að
auglýsa útboð um bj^gingu þeirra
og leitast fyrir um tilboð hjá milli
10 og 20 skipasmíðastöðvum í
Danmörku, Noregi, Þýskalandi,
Hollandi og Englandi.
Uppdráttur af skipunum verð-
ur eflir nokkra daga til sýnis á
skrifstofu fjelagsins.
IJlivi verkfræöingfiir.
í Lögr. 1. okt. í haust var sagt
frá ítalska verkfræðingnum Ulivi,
sem er að verða heimsfrægur fyrir
hina svokölluðu F-geisla, en með
þeim ætlar hann að eyða hern-
aði og styrjöldum, því það er
náttúra F-geislanna, að þeir
kveikja í sprengiefnum í mikilli
UIÍTÍ vcrkfræðingur.
fjarlægð, svo að með þeim má
eyðileggja þau skotfæri og morð-
tól, sem nú eru mest notuð í styrj-
öldum, löngu áður en hægt er
að beita þeim. Menn hafa verið
að gera tilraunir með uppgötvun
Ulivis bæði i ílaliu, Frakklandi og
Englandi. Skamt frá Portsmouth
var gamalt herskip enskt lagtvið
akkeri og í það látið dálítið af
sprengiefni. Ulivi var í tveggja
mílna ljarlægð og sendi þaðan
F.-geisla sína til þess að kveikja
í sprengiefninu, og þetta tóksl
svo vel, að skipið hefði sokkið, ef
5 dráttarbátar, sem nálægir voru,
hefðu ekki farið til og bjargað
því undir eins inn á höfn. Svo
áhrifamikil var spengingin, er F.-
geislarnir hittu skipið.
Uin Toveiflegan dauðdaga.
Slysfarir, sjálfsmorð og manndráp
hjer á landi.
Eftir Guðm. Björnsson.
Iiögin frá síðasta alþingi
eru nú öll slaðfest; sex hin síð-
ustu voru staðfest á ríkisráðs-
fundi í gær.
Bómentaverðlaun Nóbelsjóðs-
ins er sagt að austuríska sagnaskáldið
P. Rosegger eigi að fá nú í ár.
I.
Orðin eru til alls fyrst.
Hugvekja mín um y>Mannskaða
á fslandh kom út vorið 1912.
Hún er til sölu i öllum hóka-
verslunum (sjerprentun úr Lcg-
rjettu) á 15 aura. Þá ritgerð hafa
margir lesið; þess hef jeg orðið
var. En þar er eingöngu rætt
um slysfarirnar.
í vetur sem leið samdi jeg
/rumvarp iil laga um mannskaða-
skgrslur og rannsókn á fundnum
líkum, og sendi það stjórninni
með ýmsum athugasemdum. Þar
urðu sjálfsmorð og manndráp hjer
á landi að umtalsefni, auk slys-
faranna. Frumvarpið og athuga-
semdirnar er að vísu hvorttveggja
í skjalaparti þingtíðindanna 1913.
En sú heljarsyrpa fer víst fyrir
ofan garð og neðan hjá alþýðu
manna. Það sem hjer fer næst
á eftir (II., III. og IV.) er orð-
rjettur útdráttur úr því erindi
mínu til stjórnarinnar.
II.
Hræðilegt skeytingarleysi.
»Um langan aldur hefur prest-
um verið gert að skyldu að semja
ársskýrslur yíir þá, er dáið hafa
»voveiflega«, en með því hefur
verið átt við: a) sjálfsmorð, b)
slysfarir, þar með talin morð. Fn
þessar skýrslur hafa þeir samið
eftir sögusögn þeirra, er beiðst
hafa greftrunar á líkunum, án
nokkurrar frekari rannsóknar.
Lög nr. 30, 11. júlí 1911, um
dánarskýrslur, voru sett til þess
eins, að útvega nýtilegt yíirlit yfir
dauðamein manna.
í þeim lögum eru alls engin
sjerstök ákvæði um rannsókn á
dauðdaga þeirra, sem deyja vo-
veiflega; að vísu má ekki jarða
lík þeirra, ef þeir deyja í kaup-
túni, sem er læknissetur, fyr en
læknir hefur skoðað þau, og gefið
dánarvottorð, en ekki er gert ráð
fyrir neinni nánari rannsókn á
þeim líkum, en öðrum líkum
manna, sem enginn læknir hefir
sjeð i banalegunni. Og utan þess-
ara kauptúna fyrirskipa þessi lög
enga rannsókn á líkum bráð-
dauðra manna.
Yfirleitt er hvergi í íslenskum
lögum fullnægjandi fyrirmæli um
rannsókn á dauðdaga þeirra, er
hljóta bráðan bana.
í öllum öðrum siðuðum lönd-
um er þetta alt á annan veg.
Þar er alstaðar heimtað, að læknir
skoði hvert lík í bæjum áður en
það er jarðað, en líkskoðunar-
menn í sveitum, og er það gert —
1) því til tryggingar, að enginn
sje kviksettur — 2) til þess að
fá vitneskju um dauðameinið —
3) til þess að varna glæpum
(morðum). En hafi einhver dá-
ið skyndilega, og sje það aug-
ljóst eða hugsanlegt, að dauðinn
stafi af einhverri annari orsök en
undanförnum sjúkdómi eða lík-
amsbilun, þá er alstaðar meðal
annara þjóða heimfuð miklu nán-
ari rannsókn á dauðdaganum, af
löggæslumanni og lækni í sam-
einingu. Á þann hátt vitnast iðu-
lega glæpir, sem ella mnndu hafa
dulist,ogá þann hátt aflast nákvæm
vitneskja um allar slysfarir og or-
sakir þeirra, og verður ljóst hvað
vinna þarf til að varna þeim.
Hið rótgróna skeytingarleysi
hjer á landi í þessum efnum veld-
ur þvi, að við vitum ekki einu-
sinni með fullri vissu hversu
margir látast af slysförum, höf-
um enga nána vitneskju um or-
sakir hinna afskaplega miklu
mannskaða á sjó, og stöndum
uppi ráðafáir og afskiftalitlir um
þetta mikla manntjón, sem er
þrefalt meira en í öðrum lönd-
um. Það er og býsna eftirtektar-
vert hversu fá mannsmorð hata
vitnast hjer á landi, tiltölulega
miklu færri, en í öðrum löndum,
og maður getur ekki varist þeim
grun, að það kunni að stafa af
því, að þeir glæpir hafi leynst hjer
miklu oftar en annarsstaðar, af
því að rannsókn á dauðdaga
þeirra, er deyja voveiflega, hefir
verið svo stórum vanrækt«.
»í ráðherrabrjefi 6. maí 1848 og
einkanlega í ráðherrabrjefi 4. júlí
s. á. er að visu fyrirskipað, að
lögreglustjóri skuli, ásamt lækni,
skoða fundin lík.
En það er víst, að þó að sumir
lögreglustjórar hafi rækt vel þessa
skyldu, þá hefir hún miklu víð-
ar verið vanrækt. Jeg hef sjálf-
ur verið hjeraðslæknir í 11 ár og
skoðað mörg fundin lik, en aldrei
hefur lögreglustjóri skoðað þau
með mjer. Og sama segja flestir
aðrir læknar. Þetta má ekki svo
til ganga; þegar lík er skoðað og
búningur þess, getur margt borið
fyrir, sem lækni ber ekki að rann-
saka, eða hann getur ekki rann-
sakað á löglegan hátt. 1 nefnd-
um brjefum er heldur ekki gert
ráð fyrir, að fundin lík sjeu skoð-
uð af lögreglustjóra og lækni,
nema útlit sje fyrir, að dauðinn
hafi hlotist af áverka (udvortes
Vold). Og ekki eru þar nein
sjerstök ákvæði um krufningu
(Obduktion). Af því hefur svo
leitt — það er mjer fullkunn-
ugt — að margir lögreglu-
stjórar hafa ekki talið sjer skylt
og enda ekki heimilt að fyrir-
skipa líkskurð á líkum, sem
íinnast, nema því að eins, að
einhverjar Ijósar og áþreifanleg-
ar likur sjeu fyrir þvi, að mað-
urinn hafi verið myrtur. Þar við
bætist, að alþýða manna hefir
haft mikla óbeit áj líkskurðum
og altaf verið afarauðtrúa á sjálfs-
morð, en mjög vantrúa á morð.
Það er eins og menn telji óhugs-
andi hjer á landi, að morð geti
átt sjer stað, svo að ekki sjáist
utan á líkinu. Ef einhver finst
dauður i fjörunni og þykir aug-
Ijóst að hann hafi farið í sjóinn,
þá er jafnan ályktað, að hann
muni hafa dottið eða fleygt sjerjí
sjóinn, en enginn læknir getur
þó sjeð með vissu utan á sjó-
reknu líki, hvort maðurinn hafi
druknað eða verið fleygt dauðum
í sjóinn. Ef lík finst hangandi í
snöru, þá er jafnan talið óyggj-
andi, að maðurinn hafi hengt sig
— og þó er oft ókleyft fyrir
lækni að sjá utan á því líki, hvort
maðurinn hafi dáið í snörunni,
— eða verið hengdur dauður í
hana. Ef lík fmst með skotsár
og skotvopnið þar hjá, þá er
talið fullvíst, að maðurinn hafi
sjálfur skotið sig, viljandi eða ó-
viljandi, og ekki einu sinni haft
fyrir að ná út kúlunni og sjá,
hvort hún kemur heim við vopn-
ið. Ef lik finst og sjást engin
merki um voveiflegan dauðdaga,
þá er talið sjálfsagt, að maðurinn
hafi orðið bráðkvaddur, enda
þótt enginn sje til vitnis um það,
hvernig dauðinn atvikaðist. —
Landslögjog almenningsálit hafa
haldið höndum saman um þetta
dæmalausa aðgæsluleysi, og kæft