Lögrétta - 17.12.1913, Blaðsíða 3

L0GRJETTA
213
2400 stk
nýmööins karkslifsi nýupptekin,
áreiðanlega fallegasta úrvar, sem menn
nokkurn tíma hafa sjeð hjer á landi.
Einnig eru nýkomnir mjögr fallegir
€nskir yjirjrakkar
Ulsterar,
og Föt í stóru úrvali.
■
Waterproo|-kápur
handa dömum og herrum, þola regn
og frost; ómissandi fyrir alla, sem
vilja forðast gigt.
Brauns verslun.
Aðalstrœti 9.
Skófatnaður
verður seldur með afarlágu verði til jóia.
Sturla Jónsson.
Með js „Kong- Helge“
kom hið eftirþráða Döinuklæði 2,50.
Kaupið það meðan Útsalan stendur yfir
í Austurstræti 1. Ásg. Gt. Giunnlaugsson.
Hitt, þ. e. hvar málin eru bor-
in upp fyrir konunginum —
hvort það er gert í ríkisráðinu
eða einhverstaðar annarstaðar —
skiftir oss á hinn bóginn alls
engu, er því hefur á fyr greindan
hátt, þ. e. með úrfellingu rikis-
ráðsákvæðisins úr stjórnarskránni,
verið slegið föstu sem fyr getur.
Og nú vill einmitl svo til, að
nefndan skilning á þýðingu þess,
að ríkisráðsákvæðinu sje kipt
burt úr stjórnarskránni, hefur
danski forsætisráðherrann ein-
mitt sjálfur fallist á.
Honum farast — á ríkisráðs-
fundinum 20. okt. þ. á. — orð,
um þetta efni, á þessa leið:
whað er ekki tilgangurinn, þótt hald-
ið sje áfram að bera upp íslensk mál
i rísisráðinu, að ná neinum tökum af
Dana liálfu á þeim sjermálum, sem á-
skilip eru íslensku löggjafarvaldi. Mark-
miöið meö því er, að dönskum ráö-
gjöfum Yðar hátignar veitist kostur á
hluttöku í dómi um, hvort í lögum
eöa ályktunum, sem ráöherra íslands
ber upp, felist ákvæði, er varöi sam-
eiginleg rikismálefni, er að eins verö-
ur tekin ákvörðun um í sameiningu
við dönsk löggjafarvöld««.
Hjer sjest það, að yfirráðherr-
ann danski hefur tekið til máls
um ríkisráðsákvæðið og fána-
málið á ríkisráðsfundunum 20.
okt. ogH22. nóv. af þeirri ástæðu,
að þar var um mál að ræða, sem
Dönum þótti vafi geta á leikið,
hvort þau vörðuðu ekki »sam-
eiginleg ríkismálefni«. Sk. Th.
virðist vera harðánægður með
skýringu forsætisráðherrans á því,
hvers vegna konungur úrskurði,
að málin skuli flutt i ríkisráðinu,
enda þótt það sje af því, að eftir-
lit eigi að fara þar fram með
þvi, að frá íslands hálfu sje ekki
í sjermálagjöfinni farið inn á svið
sameiginlegu málanna.
Hitt er annað mál, að Sk. Th.
bölsótast i síðasta tbl. »Þjóðv.«
yfir því, að fánamálið í heild
sinni skuli ekki vera talið alís-
lenskt sjermál, sem Dönum komi
ekkert við. Á því byggir hann nú
heiftarfulla árás á ráðherra. En,
eins og áður segir, gat hann ekki
fengið á þá skoðun með sjer
nema eitthvað 2 menn á þinginu
í sumar, og nægir að vísa hjer til
þeirra mótmæla gegn henni, sem
þingtíðindin flytja. Þegar á þetta
er litið, þá er næst að líta á raus
hans um það í sþjóðv®. 13. þ.
m. sem fullkomið óráðshjal. Og
því er hann ekki fyrir löngu bú-
inn að fá löggiltan íslenskan sigl-
ingafána úr því að engum kem-
ur það mál við öðrum en íslend-
ingum? Því bar hann ekki málið
fram í þinginu meðan hans flokk-
ur var þar ráðandi? Það er hálf-
skrítið, eins og fleira frá þeirri
tíð, að þá skifti enginn maður
í Sjálfstæðis- eða Landvarnar-
flokknum sjer af fánamálinu.
Enda er það víst líka sannast að
segja, að til lítils hefði verið að
fela þeirra foringjum að koma
því fram nje neinu öðru, sem
aukin rjettindi hefur í för með
sjer. Þeir hafa ekki verið svo
framgjarnir kempurnar, þegar út
fyrir landsteinana hefur komið,
t. d. Skúli vor, sællar minningar,
í Rúðuförinni sinni.
Annað hugsýkisefni ísaf. er
það, að hún hefur sjeð í um-
mælum danskra blaðamanna og
stjórnmálamanna um fánamálið,
að þeir telja ísland ekki sjerstakt
riki, tala um verndun ríkisheild-
arinnar. En vissi hún það ekki
áður, veslingurinn, að Danir
höfðu þessa skoðun? Það er á
henni að heyra, að þetta komi
henni alveg á óvart. Hún hafi
alls ekki við því liúist, að heyra
»ríkisheildarkreddunni gömlu«
haldið á lofti af Dönum! Hún á
varla orð til að lýsa því, live
steinhissa hún er á þessu.
Þegar hún rankar ofurlitið við
sjer aftur eftir forundrunina, segir
hún, að þar sem þessu sje nú
svona varið, — þ. e. að Danir
telji ísland ekki sjerstakt ríki, —
þá hafi þeir fært okkur heim
sanninn um það, að rjett sje það
hjá þeim Sjálfstæðismönnunum,
»að leggja beri allar samninga-
tilraunin við Dani á hilluna«.
Meðan • ríkisheildar-kreddan sje
ráðandi hjá þeim sjeu »allir
samningar óhugsandiw.
»011 okkar sjáll'stæðisframsókn
veltur á því«, segir blaðið, »að
Danir hverfi alveg frá þeirri
kreddu«.
En »sjálfstæðisframsóknin« frá
okkar hálfu á að vera innifalin í
því,að leggja niður alt umtal við þá
um »kreddu« þeirra, þangað til
þeir hafa horfið frá henni.
Mikið dásamlegt málgagn er
ísaf. —
Og mikið lán er það fyrir land
og lýð að eiga aðra eins 'höfuð-
skepnu til þess áð beita fyrir
sjálfstæðismálin.
En hvenær, og af hvaða ástæð-
um, getur blaðið hugsað sjer, að
Danir »hverfi alveg frá kredd-
unni«, ef snjallræði ísaf. og Sjálf-
stæðisflokksins væri fylgt út í
æsar kynslóð eítir kynslóð hjer á
landi? Hugsar hún sjer, að einn
góðan veðurdag vöknum við hjer
heima við það, að kallað sje til
okkar frá Dönum og okkur sagt,
að nú vilji þeir hafa það fram,
að ísland sje sjerstakt ríki? Eða
hvernig hugsar hún sjer þetta?
í greininni í síðasta tbl. er ekki
auðvelt að finna nokkra heila
brú í hugsuninni.
í nýkomnum dönskum blöð-
um er enn mikið rætt um isl.
flaggmálið. K. Berlín heldur því
fast fram, að konungur hafi ekki
haft heimild til þess að útkljá
málið með úrskurði, án þess að
kæmi til kasta ríkisþingsins. Og
margir aðrir taka i sama streng-
inn, bæði i blöðunum og á fundi,
sem Ung-hægrimenn kölluðu sam-
an 3. þ. m. til þess að ræða um
málíð. K. B. ber fyrir sig meðal
annars ummæli Einars prófessors
Arnórssonar, er hann heldur því
fram, að gengið sje með konungs-
úrskurðinum um flaggmálið út
fyrir sjermálasviðið, og þyk-
ir honum það herfilegt, að
danski yfirráðherrann sje nú
jafnvel orðinn linari í því að
halda uppi rjetti hins danska lög-
gjafarvalds en E. A. Berlín skor-
ar fastlega á danska ríkisþingið,
að mótmæla þessu. Ef það mót-
mæli ekki nú, þá geti það ekki
heldur mótmælt, þótt fullkominn
ísl. siglingafáni verði síðar lög-
leyfður með konungsúrskurði og
undirskrift íslandsráðherra eins,
eða aðeins með isl. lögum. Gerir
svo ráð fyrir, að eins geti farið
um fleiri sameiginleg mál. »Poli-
tiken« andmælir öfgum Berlins.
»Hovedstaden« frá 1. þ. m. flyt- .
ur mjög hóflega grein um málið
og velviljaða íslendingum, en
samt kemur þar einnig fram sú
skoðun, að ríkisþingið hefði átt
að fjalla um flaggmálið. Lögr.
mun síðar skýra nánar frá um-
mælum danskra blaða um málið.
Til að botiia.
1. Syndaföll.
(Aldýr sljettubönd).
Hrundir jmdis binda bönd
bandi undir handa.
2. Botnleysa.
(Aldýr. vatnsfeld sljettubönd).
Hringlar svingluð dáðlaus drótt,
dinglar vingluð, ringluð.
Fyrir bestu botnana i þessar
vísur, hvorn um sig, borgar Lögr.
tvenn verðlaun: 1. Eitt eint. af
sögunni »ívar Hlújárn« eftir W.
Scott. 2. Eitt eint. af sögunni
»Sjómannalíf« eftir B. Kipling.
Botnar sjeu komnir til Lögr. fyr-
ir 28. febr. 1914.
K.rókaleiðir. Ef nokkuð
verður úr samskotum frá L. H.
B. til B. Sv., þá kvað nú eiga að
koma því svo fyrir, að það heiti
svo sem L. kaupi hluti í »Ingólfi«
og þangað renni krónurnar, en
Til kaups Óskast þessar
bækur: Klausturpósturinn, Bóndi,
Grasafræði Odds, Ferðasaga Ölafíusar,
Grasnytjar Björns Halldórssonar og
8. ár Lærdómslistafjelagsritanna, sem
hægt er að borga með 4. árgangi
sömu rita, ef vill. Menn snúi sjer til
Páls Zóphóníassonar,
Hvanneyri.
Skinnjakkar
og
SkiniKsli
ódýrast og best.
Sfuría Sónsson.
Svnntu- <*
Kjólatan,
margar tegundir,
verða seld með *
innkaupsverði til jóla.
Notið tækifærið!
Sfurla Sónsson.
Bestu og ódýrnstn
Sjómannalíf, eftir R. Kipling. Verð
kr. 1,50.
ívar hlújárn, eftir V. Scott. Verð
kr. 2,50.
Baskerville-hundurinn, eftir Conan
Doyle. Verð kr. 1,50.
Prjár sögur, eftir C. Ewald og B.
v. Suttner. Verð kr. 0,40.
þaðan aftur til B. Sv. Með því
lagi mun þeim finnast, að hægt
sje að neita því, að B. taki við
þeim af L.
Ján Þorláksson: Rafmagn úr vatnsafli.
(Frh.)
við að menn snerti þá, því þeir eru
hættulegir viðkomu þegar rafmagns-
straumur er í þeim. Geta menn
beðið bana af að snerta þá, einkum
ef spenna straumsins er mikil. Það
þarf að varna því vandlega, að
straumurinn komist út úr þráðunum,
og þess vegna eru þræðirnir festir á
postulínsklukkur á staurunum, eins
og símaþræðir. Þegar kemur inn að
húsvegg og inn fyrir hann, eru not-
aðir einangraðir leiðsluþræðir, þ. e.
koparþræðir, sem eru vafðir eða
varðir með efnum (gúmmí, bómullar-
þráðum o. þ. h.), sem rafmagið
kemst ekki í gegnum.
Við bráðabirgðaráætlanir um kostn-
að við utanhúsleiðslur má hafa not
af þessari töflu:
Verfl leiflsluefnis i krónum fyrir 100 metra:
CS ca 53 13 5 Fjarölægð aflstöðvar frá bæ i metrum:
H o) A 100 200 300 400 500 700 800
3 50 50 65 65 85 85 120
5 50 65 85 85 120
8 65 85 120 155
Töfluna má nota þannig: Segjum
að 5 hestafla stöð eigi að vera 400
metra frá bæ. í línunni aftur undan
hestaflatölunni 5 og í dálkinum
niður undan fjarlægðinni 400 finn-
um vjer töluna 85, sem þýðir það,
að efni í hverja 100 metra af þess-
ari leiðslu kostar 85 krónur (þ. e.
þráður, staurar og klukkur). Þá
kostar efni í alla leiðsluna, 400
metra, 4X85 = 340 krónur.
Menn mega ekki ímynda sjer að
tafla þessi sje nákvæm, eða að efttr
henni megi megi reikna út verðið í
öllum tilfellum; því fer fjarri, sökum
þess, að bæði er verð á efninu
sjálfu talsvert breytilegt, og svo er
gildleiki þráða kominn undir spennu,
orkutapi m. m., sem getur verið
mjög mismunandi eftir staðháttum.
En taflan er sett hjer til þess að
gefa mönnum ofurlitla hugmynd um
hverja þýðingu það hefur, ef fjar-
lægð stöðvarinnar frá bænum er mikil.
Til dæmis kostar fyrir 8 hestafla stöð:
IOO metra leiðsla...............65 kr.
200 metra leiðslu 2x85 — 170 kr.
300 metra leiðsla 3 X120 = 360 kr.
400 metra leiðsla 4X155 =620 kr.
ef notuð er sama spenna og leyft
sama orkutap í leiðsluþráðum í öll-
um tilfellunum.
Ef fjarlægð stöðvarinnar frá bæn-
um þarf að vera meiri en taflan
gerir ráð fyrir, eða svo mikil, að
leiðslan yrði óhæfilega dýr eftir
töflunni, þarf þó ekki af þeirri á-
stæðu að gefast upp við byggingu
stöðvar að óreyndu. Þá getur komið
til álita, hvort afl lækjarins sje ekki
það ríflegt, að stöðin geti verið dá-
lítið stærri, svo að þola megi meira
orkutap í leiðsluþráðunum, en taflan
er miðuð við — en sje svo, þá
mega leiðsluþræðir líka vera grennri
en ella —. Ef þetta þykir ekki til-
tækilegt, þá kemur einnig til athug-
unar hvort ekki megi fá ódýrari
leiðslu með breyttu fyrirkomulagi á
spennu rafmagnsins. Það yrði of-
langt mál að fara að gera grein fyrir
þessum atriðum hjer, enda mun
sjaldan til þess koma að stöðvar
fyrir einstök heimili verði lengra frá
bæ en taflan gerir ráð fyrir, og ef
staðhættir útheimta meiri fjarlægð á
einhverjum stað, verður að bera
málið undir verkfræðing, og annað-
hvort láta honum í tje nægilegar
upplýsingar um staðháttu, eða fá
hann til að skoða þá.
Fyrir utan aukinn kostnað við
leiðslu hefur og mikil fjarlægð stöðv-
ar frá bæ þann ókost, að Öll gæsla
stöðvarinnar verður miklu erfiðari,
og meiri hætta á að gæslan verði
svo ófullkomin, að skemdir og bil-
anir hljótist af.
Inni í húsum má ekki leggja
leiðslur úr óvörðum málmþráðum,
því að það væri ait of hættulegt.
Þar verður að innibyrgja rafmagns-
strauminn svo í leiðsluþráðunum, að
hann komist ekki út, komist t. d.
ekki út í líkama manns, þótt leiðslu-
þráðurinn sje snertur. Þetta er gert
með því að nota einangraða þræði, þ.
e. þræði sem vafðir eru efni, sem
rafmagnið kemst ekki í gegnum. Það
er hættulaust að snerta slíka þræði,
meðan einangrunin er óskemd, en
ef þeir verða fyrir hnjaski, getur
einangrunin bilað, og þá eru þeir
ekki lengur tryggir, Þess vegna etu
þessir einangruðu innanhússþræðir
stundum faldir í pípum — úr járni
eða öðrum efnum — sem ekki er
hætt við að bili, en þar sem meira
er hugsað um fjársparnað en útlits-
fegurð er þó venjulega látið duga
að leggja einangraða þræði, festa á
postulínshnappa, svo hátt uppi á
veggjunum, að ekki verði rekist á
þræðina í ógáti. Þar sem álmur
þurfa að ganga niður úr þessum
þráðum (t. d. í lampa, sem eiga að
vera neðantil á vegg) verður að
nota pípur.
Kostnaður við innanhúsleiðslur
verður mjög mismunandi, eftir stærð
húsa og herbergja, fjölda lampanna
m. m. Til þess þó að gefa einhverja
hugmynd um þennan kostnað, má
geta þess, að í kaupstöðum er oft
áætlað að innanhússleiðslur með efni
og uppsetningu og öllu tilheyrandi
kosti um xo kr. fyrir hvern lampa.
Rafrnagnsstraumnum, sem kemur
frá rafmagnaranum í afistöðinni, er
svo háttað, að hann fer eftir leiðslu-
þræði heim að húsi og inn í hús,