Lögrétta - 04.02.1914, Side 1

Afgreiöslu- og innheimtum.:
ÞORARINN B. ÞORLÁKSSON.
Veltuiundi 1.
Talilml Sö9*
Riti tjori:
fORSTEINN BÍSLASON
PingholUitrwti iT.
Talilmi 171.
M r.
Lárus Fjeldsted,
YllrrJ ettarmálafser.lumaOur.
Lækjargata 2.
Heima kl. 1 1 —12 og 4—7.
Bækur,
fnnlendar og erlendar, pappír og allskyns
ritföng kaupa allir i
Bókaversl. Sigfúsar Eymundssonar.
€igum við að semja?
Ritstjórnargrein i Isafold 25. mai 1912.
(Örfáar línur feldar úr).
Ekkert er algengara viðkvæði hjá
þeim, sem mótfallnir eru samninga-
tilraunum um sambandsmál vort, sem
nú er til stofnað, en að við eigum
alls ekkert að vera að reyna að
semja við Dani um það mál — að
við eigum að fara okkar leiðir, gera
það sem okkur sýnist og okkur þyk-
ir þörf á, án þess að vera nokkuð
að hugsa um Dani eða samninga
við þá.
Það er svo sem auðvitað, að þegar
fullreynt er, að við getum ekki kom-
ist að neinum þeim samningum við
Dani, sem íslenskri þjóð þykja sæmi-
legir, þá erum við til neyddir að
reyna að bjargast einhvern veginn
án þeirra samninga.
Ekki kemur oss til hugnr, að við
eigum að ganga að neinu, sem ís-
lensk þjóð telur sjer óboðlegt. Ekki
kemur oss tii hugar, að við eigum
að ganga að neinum afarkostum, til
þess eins, að fá samið.
En því höldum vjer fram, að því
fari fjarri, að full reynd sje komin
á samninga-viðleitnina við Dani.
Og því höldum vjer líka fram, að
það verði oss afar-örðugt að halda
sjálfstæðismáli voru til streitu í óvin-
gan við Dani. Vjer segjum ekki, að
það sje ókleift. En vjer fullyrðum,
að það sje svo miklum örðugieikum
bundið, að til góðs árangurs verði að
koma fram hjá okkur miklu meira
af sjálfsafneitun, staðfestu og sam-
heldni, en við höfum hingað til látið
ættjörð okkar í tje. Við verðum þá
að vera við þvf búnir að taka, þeg-
ar svo viil verkast, mjög óþægileg-
um afleiðingum af deilunum við
Dani ....
Vjer segjum ekki, að það sje
óhugsandi, að við högum oss svo
eftirleiðis. En vjer höldum því fram,
að undanfarin reynsla bendi ekki f
þá áttina.........
Og hættulaus er sú leiðin alls
ekki, að við reynum að knýja fram
sjálfstæðismál þjóðarinnar smátt og
smátt, gegn ákveðinni mótspyrnu
frá Dönum og í óvingan við þá.
Hætturnar, sem öllum athugulum
mönnum hljóta að liggja í augum
uppi, eru að minsta kosti tvær.
Önnur er sú, að vjer fyrir sakir
þroskaleysis og ógætni leggjum út í
deilur um þau atriði, sem vjer hljót-
um að verða undir í — sumpart af
þvf, að kröfurnar sjeu ósanngjarnar
af vorri hálfu, sumpart af þvf, að af-
leiðingarnar af mótspyrnunni verði
okkur of magnaðar og lami þjóðlíf
okkar.
Hin hættan stafar af sundurlynd-
inu. Með því að fara þá leið, sem
andstæðingar okkar vísa okkur á,
megum við alt af búast við megnu
sundurlyndi með þjóðinni sjálfri. Því
fylgir þreyta og leiðindi. Það er
ekki til neins að segja okkur, að
við eigunt ekki að þreytast. Við
þreytumst samt. Og við gerum
meira. Við fyllumst andstygð út af
taumlausum og samviskulausum deil-
um, sem eru okkur til óvirðingar í
augum sjálfra okkar og erlendra
manna. Og þá er hættan sú, að til-
viljunar-meirihluti gangi einn góðan
Reykjayík 4. febrúar 1014
IX. árg.
Det islandske Folk.
Flyv, Ravne, höjt fra Valhals Væg og sig, hvad I fandt og saa,
I Hugin og Munin, der husker vort Land, da i Havet det ukendt laa,
og fulgte hvert Sagn, som Saga skrev her mellem de Bjerge blaa.
Har Islands Folk ej sin Frihed köbt for Handling og Hjerteblod,
og fandt I en mere trofast Vagt om Sproget og Stammens Rod
hos andre Folk, og i Stridens Stund et större, fastere Mod?
Man haaner vor Ret og haaner vor Tro og Haab, da vi regnes for smaa,
man hundser vor Kamp for den gamle Arv, vore Börn skal udelt faa,
saa længe vort Sprog har Klang og Kraft, saa længe vort Hjerte kan slaa.
Men kendte man blot, hvad vi kæmped mod, og hvad vi i Löndom led,
og kunde de Stene faa Röst til Sang, hvorover vor Vandring skred,
det blev en Hymne til Herren om den tapreste Trofasthed!
De store, der Sidder höjt til Hest paa Herskerens stolte Vis,
kan höre fra Trommer og Pauker og Tusinde Stemmer sin Pris,
men tavs er den Kamp, som et fattigt Folk har kæmpet mod Ild og Is.
Men kæmpe med Armod en ensom Kamp og eje dog Raad og Trang
til et Evighedsværk, som fast vil staa under Tidernes vekslende Gang,
er det ikke Adel og Adelsmod, saa spot kun min simple Sang!
At værne, hvad en Gang Stammens var, men andre har ödt og glemt,
og öge det til en Skat af Guld, de mönter saa tidt og nemt,
fortjener det maaske ej anden Tak end Narreklokkens Klemt?
Skal Broderen tvinges og haanes, som den ædleste Arv til os bar.
I Sveer og Daner og Nordmænd, I skylder mig alle Svarl
Dog spörger I maaske, hvad vi e r — I ved jo godt, hvad vi v a r.
Flyv, Ravne, höjt fra Valhals Væg og sig, hvad I fandt og saa:
End ligger Island i Havet saa höjt og stolt som det laa,
og Slægten er endnu den samme imellem de Bjerge hlaa!
End lever i Slægtens Hjerte en ung og en ædel Trang,
og endnu er Sprogets Kilde saa ren som da först den sprang,
og kan sig löfte mod Himlen höjt i Sagn og i Daad og Sang.
Det gror trods Mörke og Kulde, vort golde, hærgede Land,
der glimter en Dröm i Öjet hos hver en Kvinde og Mand,
og faar vi en Plads i Solen, da se hvad vi endnu kan!
JÓNAS GUÐLAUGSSON.
Þetta fallega kvæði eftir J. G. kom út í »Hovedstaden« 7. f. m.
veðurdag, en á óheillastund, að því,
sem i raun og veru er ættjörð okk-
ar og komandi kynslóðuui alls ekki
boðlegt — til þess að komast út úr
illdeilunum og óvirðingunni; eða til
þess að vinna áþreifanlegan sigur á
andstæðingum sínum; eða þá af enn
ógöfugri hvötum, sem vjer ætlum
ekki að nefna.
Um báðar þessar hættur mætti rita
langt mál. Vjer látum oss nægja að
þessu sinni, að benda á þær í fáum
og almennum orðum. Og vjer erum
þess fullvísir, að gætnir og athugulir
menn hafa gert sjer grein þeirra.
Og ekki megum við gleyma þvl í
þessu sambandi, hvernig rjettarstöðu
okkar er háttað. Þeir íslendingar
eru til, sem telja hana örugga, á-
gæta. Þeir bera skjöl og skilríki
fyrir ríkisrjettindum okkar, og telja
þau fullgild. Vjer skulum ekkert á
þá deila. En það verður að segja
hverja sögu eins og hún er. Það
væri barnaskapur og fásinna að loka
augunum og þykjast ekki sjá það,
að um þetta atriði eru ekki einu
sinni íslendingar sammála. Og ó-
hætt er að segja það, að þó að til
sjeu í öðrum löndum þeir góðgjarnir
menn, sem taka í strenginn með
okkur, þá er ekki utan íslands yfir-
leitt gert mikið úr þeim skilríkjum.
Enda þarf ekki djúpsetta þekkingu
á stjórnmálasögu landanna til þess
að hafa fengið vitneskju um það,
að það eru ekki 600—700 ára göm-
ul skrif, sem ekkert hefur verið eftir
farið um margar aldir, heldur alt
annað, sem ræður úrslitum þjóðmál-
anna. Og þau einu sambandslög, sem
Danir viðurkenna, teljum við sjalfir
ólög, og erum hvað eftir annað að
neita gildi þeirra, Svo að alt er
þetta nokkuð hæpið. Ágætið og ör-
uggleikann komum vjer, sannast að
segja, ekki auga á.
Að öllu þessu athuguðu, teljum
vjer beina skyldu við ættjörð vora
og þjóð að leita að samningaleiðum.
Engum blöðum þarf um það að
fletta, hve miklu greiðari framsókn-
arbrautin yrði oss, ef oss auðnaðist
að vera í fullr i sátt og góðri sam-
vinnu við Dani, en ef vjer ættum í
stöðugum erjum við þá út af sam-
bandi landanna.
Jafnvel stórþjóðirnar finna til þarf-
arinnar á því að leggja stund á vin-
áttu annara. Þeir menn þykja vinna
mesta þarfaverkið, sem bera gæfu til
þess að tengja saman hugi þjóðanna,
og afstýra deilunum. Hvað ætti þá
þessari þjóð að finnast, sem er allra
þjóða mestur smæhnginnl Og í of-
analag er það, að saman við þá
þjóð, sem um er teflt, hvort við lif-
um í samlyndi við eða sundurlyndi,
höfum við miklu meira að sælda en
annars er títt með þjóðunum. Sá
maður væri beint blindur af ofstæki,
sem ekki sæi það, að oss skiftir það
miklu, hvort vjer lifum í sátt eða
stöðugum erjum við Dani.
Og tæplega skiftir oss það minna
máli, að deilunum um sambands-
málið linni hjer innanlands. Sú
skoðun er áreiðanlega orðin algeng
um landið, að þjóðfjelag vort sje of
veikt til þess að standast slíkar orra-
hrfðir, án þess að það bíði mikinn
halla af, og að nú sje kominn tími
til þess, að farið sje með nokkurri
gætni með þjóðina í þessu efni.
Vitanlega má segja, og er það
sagt, að deilunum linni ekki, þó að
samið sje, því að nokkur hluti þjóð-
arinnar yrði areiðanlega óánægður
með þau kjör, sem nokkur kostur
sje að komast að hja Dönum.
En þá er eftir að vita, hve stór
sá þjóðarhluti verður. Vjer trúum
því, að hann verði örlitill, ef því
fengist framgengt, sem nú hefur
verið talað um að reyna. Það verða
þá ekki aðrir en skilnaðarmenn, a0
því er vjer hyggjum, og enn eru
þeir fáir hjer f landi.
Og þessir skilnaðarmenn eru ekki
á móti þeim samningum af því að
þeim komi til hugar, að staða vor
verði að neinu leyti lakari, þó að
samningar takist. Þeir eru alls ekki
svo skyni skropnir, að þeir sjái ekki,
að hún getur ekki versnað við það,
að ísland verði viðurkent frjálst og
sjálfstætt ríki, nje heldur við það,
að við fáum hlutdeild í umráðum
allra okkar mála, þeirra er vjer fjöll-
um ekki einir um.
Þeir eru engir skynskiftingar, hvað
undarlega sem þeir kunna að tala
og rita. Þeir eru á móti, af því að
þeir óttast, að íslendingar muni una
vel hag sfnum í sambandi við Dani,
ef sú tilhögun kemst á, sem nú er
hugsað að reyna að stofna til. En
það vilja þeir ekki. Þeir vilja halda
sundurþykkinu við — sjálfsagt með
það fyrir augum, að einhverntíma
kunnum við að sjá okkur leik á
borði og geta skilið við Dani.
En við, sem viljum gott sam-
komulag við Dani, við viljum semja,
ef kostur er þess, sem ættjörð okk-
ar er fullsæmd af. Við viljum semja
— einmitt í trausti þess, að þegar
sambandsmálinu hefur verið ráðið til
ykta sanngjarnlega og skynsamlega,
Dá verði öll efni til deilna við Dani
jurt numin, og að við getum í full-
um friði og samlyndi við Dani, eins
og við allar aðrar þjóðir, unnið að
jví að byggja þetta land og mann-
ast sem best.
Athugascmd.
Svona talaði ísafold sjálf fyrir 20
mánuðum.
Þá færði hún betri rök að því
en Skalla-Grímur eða nokkur annar
hefur gert, hver nauðsyn oss sje á
því að reyna að semja við Dani.
Nú brigslar hún þeim mönnum
um hringlandahatt, sem voru henni
sammala þa, og standa enn f dag
við þær skoðanir, sem hún hjelt
fram þál
Nú óvirðir hún þær skoðanir svo
napurt, sem hún hefur framast tök
á, nefnir þær „samninga-sarg“, „und-
anhald* o. s. frv.
Undanhaldll
Ætli þeir mennirnir, sem vilja
brjótast áfram með dýrmætasta mál-
efni ættjarðar sinnar, tryggja rjettar-
stöðu hennar sem sjalfstæðs ríkis,
sjeu fremur á undanhaldi en hinir,
sem svíkjast úr þeirri baráttu og
setja á sig stórmenskusvip andspænis
Dönum, til þess að reyna að dylja það,
að þeir eru að bregðast þjóð sinni,
— og þeirri sannfæringu, sem þeir
töldu sig sjálfir hafa fyrir örfáum
mánuðum f
Vjer gerum ráð fyrir, að ísafold
muni bera það í vænginn, að breyt-
ingar hafi orðið síðan fyrra hluta
árs 1912.
Það er lfka satt. Annað mál er
það, hvort þær breytingar rjettlæta
atferli tsafoldar.
Sú breyting hefur þá fyrst orðið,
að mönnum tókst sumarið 1912 að
koma meó tiliögur til sambandslaga,
sem nær því alt alþingi fjelst á,
Heimastjórnarmenn og Sjálfstæðis-
menn (að örfáum undanteknum).
Ekki varð annað sjeð, en að allur
þorri þjóðarinnar væri alþingi sam-
mala.
Sú breyting hefir orðið ’ónnur, að
dönsk stjórn hefur, með samþykki
allra danskra stjórnmálaflokka. talið
sig fáanlega til þess að viðurkenna
ísland sem „frjalst og sjálfstætt ríki".
Hún vildi, með öðrum orðum, fallast
á þann grundvöll, sem fram var
haldið í „Frjalsu sambandslandi",
sem ísafold var nýlega að hampa.
Og hún vildi láta ísland fá hlutdeild
i stjóru allra sinna mála.
Nú hefði átt að mega ætla, þar
sem tvær svo stórmerkilegar og
mikilsverðar breytingar höfðu orðið
— jafnvel þótt yfirlýsing dönsku
stjórnarinnar væri nokkurum ann-
mörkum bundin — að þessar breyt-
ingar hefðu orðið mönnum hjer á
landi hvöt og tilefni til þess að
reyna nú að halda f horflð og halda
saman.
En það fór öðruvísi.
Þegar reynd fæst á það, að ís-
lendingar geta komið sjer saman
um kröfurnar, og þegar vitneskja
fæst um það, að ísland getur fengið
meiri rjettindaviðurkenning en því
hafði nokkuru sinni áður hlotnast,
siðan er það komst í samband við
útlent rfki — þá verður þetta tilefni
til þriðju breytingarinnar.
Breytingin var sú, að íslendingar
þutu, með harðfengilegu atfylgi ísa-
foldar, sinn í hverja áttina, eins og
höfuðsóttarkindur.
Af þessu frægðaverki er ísafold
nú að stæra sig.
Fyrir það skammar hún nú
Skalla-Grím, að hann er að reyna
að ná íslendingum saman aftur úr
tvístringunni.
• Skalla-Grimur.
Leiðbeining-.
Blásið að logum listabálsins,
ljóðasmiðir, sem yrkið skakt:
Að grafa með orðum „meiningmálsins*
er „móðins*, og þykir einkar spakt.
Að habinda rím og hugsun hverja,
er hafleyg kvæði að saman berja.
Þá játar þjóðin sig yfirunna,
en alvitra þá, sem skilja kunna.
7.
Oskar Siesby, kennari í forn-
málunum við háskólann i Khqfn,
andaðist 16. des. síðastl., 81 árs
gamall.
?úsbruni á Ijósavík.
2 menn farast, aðrir skaðbrennast.
Aðfaranótt sfðastl. föstúdags kvikn-
aði í húsi, sem Sunnuhvoll hjet, á
Húsavfk nyrðra, og áttu það bræður
tveir, Friðgeir og Hjálmar Magnús-
synir, og bjuggu þeir uppi í húsinu,
en þriðja fjölskyldan niðri. Varð
fólkið niðri fyrst vart við eldinn,
en hann var þá orðinn magnaður.
Bjargaðist fólkið út um gluggana,
alt nema Hjálmar og sonur hans á
3ja ári. Hafði stigi verið settur upp
að giuggunum og farið inn að leita
þeirra, en þeir fundust ekki. En
daginn eftir fundust lík þeirra í rúst-
unum og hjelt Hjálmar drengnum i
fanginu. Kona Hjálmars og 2 eldri
börn þeirra komust úr brunanum.
En 6 af þeim, sem björguðust,
eru sögð skaðbrend á höndum og
andliti.
Því sem næst engu varð bjargað
úr húsinu. Það hafði verið vátrygt,
en innanstokksmunir ekki.
Eldgos mikil voru 6. og 7. des.
síðastl. á Ný-Hebridaeyjunum og
gerðu stórtjón. Aðaleldtjallið, sem
gaus, heitir Minnie. Ný-Hebrida-
eyjarnar eru 26 að tölu, með 50
þús. íbúum, i Ástralíuhafinu.
Noregur og Svíþjóð. Michelsen
fyrv. yfirráðherra Noregs hafði
verið spurður, hvað gera ætti til
þess að bæta samkomulag milli
Svia og Norðmanna, og þá svarað,
að sitt álit væri, að beiskjan í
hugum Svía út af skilnaðinum
mundi með tímanum hverfa af
sjálfu sjer. »Við Norðmenn eig-
um að koma kurteislega og
sæmilega tram við þá, en ekki,
eins og oft vill verða, annaðhvort
með áleitni eða daðri. Hvoru-
tveggja er misskilið i Sviþjóð, og
hefur gagnstæð áhrif þvi, sem til
er ætlast«, sagði hann.