Lögrétta - 23.12.1914, Qupperneq 3

LÖGRJETTA
223
hefði Eiríkur Briern frændi sinn frá
íslandi heimsótt sig fyrir nokkrum
árum, og eins stæSi á fyrir sjer nú.
Jeg skyldi ganga út með Emmu dótt-
ur sinni og skoSa bæinn, þá mundi
hún vera farin aS ná sjer, þegar jeg
kæmi aftur. —
Frænka mín fylgdi mjer svo upp á
brattan og nokkuö háan háls, sem lá
bak viS bæinn. Uppi á honum var út-
sýni yndislega fagurt. NeSan undir
voru snarbrattar brekkur meö þjett-
vöxnum stórum trjám í fullu lauf-
skrúöi, þótt haust væri korniö, og
sumt voru aldintrje; suðurundan voru
sljettir akrar og aldingaröar svo langt
að sjá sem augaö eygði.
Þegarviö komum heim aftur, var
miðdagsmatur á boröum aö heyrnin
hafði aö rnestu leyti náö sjer. Alt
samtaliö var um ísland og það, sem
hún mundi frá ungdóms árunum.
Best rnundi hún eftir því, þegar hún
sigldi út Eyjafjöröinn, frá uppeldis-
sveit sinni og var aö skilja við Is-
land í síöasta sinn. Þá var hún 17
ára. Altaf var samtalið á íslensku;
hún sagði að sjer þætti svo gaman
aö því að talá islensku eftir svo
mörg ár. Stundum spuröi hún mig,
hvort þetta eða hitt hefði ekki verið
bjagað mál hjá sjer, en jeg sagði
henni aö hneiging oröa væri oftast
rjett, en þá sagði hún: „já, lofaðu
mjer að gæta betur að, hvað segir
Hallgrímur minn Pjetursson um
þetta?“ Hún kunni reiprennandi alla
Passíusálmana, og í hvert skifti fann
hún stað í þeim, sem átti við það,
sem hún vildi segja, og þá sagöi hún
glöö: ,,Já, svona hefur Hallgrimur
minn það, og svona átti jeg að hneigja
orðin.“
Þegar komið var að kvöldi, bauð
dr. Schytz mjer á skemtistað, þar sem
ítalskar söngmeyjar sungu. Hann
sagði að rnjer mundi, eins og öðrum,
þj'kja gaman að því að sjá og heyra
fallegar ungar stúlkur, og kvað jeg
það satt vera. Sjálfur gat hann ekki
haft gaman af að sjá þær, því hann
var steinblindur, og ljet Emmu dótt-
ur sína leiða sig á skemtistaðinn. En
þegar þar kom, var gamli maðurinn
hinn kátasti og fjörugasti að klappa
fyrir söngmeyjunum, þegar hvert lag
um sig var endað.
T r. G u n nja r s s o n.
frá Kanpniannahðln.
Seint í nóv. var ákveðið að fslend-
ingafjelag i Khöfn skyldi halda
skemtisamkomu 4. des. kl. ,8/ý e. h. í
Linnesgötu 25, og komu þangað um
150 manUs. Kvöldið áður var íslend-
ingurn sent svohljóðandi ávarp:
„íslendingar í Khöfn og nágrenni!
Konur og menn!
Gerst hafa þau tíðindi með þjóð
vorri, sem ótvírætt munu ritast á
sagnaspjöld hennar með rauðu letri.
Ráðherra íslands hefur með óvana-
legri djörfung og festu haldið fram
fornum og ótvíræðum rjetti þjóðar
vorrar gegn konungsvaldinu danska
og orðið að lúta í lægra haldi. Vjer
höfum ekki átt f e s t u a ð v e n j-
ast afráðherrum vorum; sje
því þessum þökk og heiður, sem sýnt
hefur að enn sje til ósjerplægni og
drenglund með þjóðinni. Vjer skor-
um því á alla 1 a n d a, hverrar stjett-
ar sem eru, og biðjum þá að koma
til fundar við oss og aðra 1 a n d a
vora föstudaginn 4. desember kl. 8
c. h. í Sass Lokaler, Linnesgade 25
(niðri) til þess:
að þakka ráðherra íslands, herra
Sigurði Eggerz, djörfung þá
og drengskap, sem hann hefur sýnt
fyrir íslands hönds í viðureign sinni
við konungsvaldið danska, um stjórn-
arskrármálið og fánamálið.
Vjer væntum þess að allir 1 a n d-
a r komi á þennan fund, hvort sem
þeim er það hægt eða óhægt. Það
er fátítt að föðurlandiið kalli
oss í útlegðinni, en þegar þ a ð kall-
ar, k o m a a 11 i r, slökkva niður
•skyldum og láta aTt hjá líða til þess
að verja rjett þess. Hjá oss er engin
likamleg hernaðarskylda, því frekari
siðferðisleg skylda hvílir oss á herð-
um að standa skilyrðislaust sem einn
rnaður til þess að verja rjett lands-
ins með orðum, hvað sem það kost-
ar.
íslands ráðherra kemur
væntanlega og tekur til
m á 1 s.
Komurn allir.
Kaupmannahöfn 1. des. 1914.“
Skjal þetta var undirritað af Guð-
brandi Jónssyni og 15 öðrum íslend-
ingum, sem tekist hafði að fá til að
rita undir það.
Ráðherra kom ekki á fundinn, en
það hafði verið sett í ávarpið til þess
að fundurinn yrði betur sóttur.
Á fundinn komu 49 manns að sögn
sumra, en 52 að sögn sumra.
Óánægja varð töluverð meðal þeirra,
sem höfðu undirritað ávarpið, sögð-
ust sumir ekki hafa lesið það, sem í
því stóð, aðrir að þeir hefðu eigi
heyrt það alt, er það hefði verið les-
ið upp, og einn, sem hafði lesið það,
kvað erfitt að vita, hvað í því hefði
átt að standa, því handritið hefði ver-
ið svo ógreinilegt.
Til þess að koma í veg fyrir deilu
á fundi, lýsti Guðbrandur Jónsson
því yfir í fundarbyrjun, að ávarpið
hefði hann ritað og það sýndi skoð-
anir hans.
Guðbrandur Jónsson var ekki ræðu-
raaður á fundinum, og bar upp til-
lögu um að lýsa velþóknun og þakk-
læti fundarins til ráðherra Sigurðar
Eggerz fyrir framkomu hans í stjórn-
arskrármálinu og fánamálinu.
Enginn mælti á móti því nje skýrði
nánar frá málavöxtum. Nálega hélm-
ingur fundarmanna greiddi atkvæði
með tillögunni, en enginn á móti.
Eftir fundinn tóku íslendingar að
koma á skemtisamkomuna og urðu
um 150 og skemtu sjer vel.
Guðbrandur Jónsson fór því næst
með fundarályktunina til „Ritzaus
Bureau“, sagði forstjóra þess, að um
150 íslendingar hefðu verið á fundin-
um og fundarályktunin hefði verið
samþykt í einu hljóði.
Síðan var hún með þeim ummæl-
um send til danskra blaða. 5. desbr.
kom einnig út þýðing af ávarpinu í
„Vort Land.“
Flestum íslendingum i Khöfn þyk-
ir illa farið, að rjettindi þau, sem
Hannes Hafstein hafði fengið handa
íslandi, skuli vera töpuð, að minsta
kosti um stundarsakir. Þá er ráð-
hera hefur greitt vel úr þeim hnút,
sem hann hefur riðið að fyrirmælum
flokksmanna sinna, mun mönnum
þykja tími til að þakka honum fyrir
gerðir hans, en fyr ekki.
Hafnar-íslendingur.
Stríðið.
Símskeyti frá Central News í London.
16: des.: Opinber fregn segir, að
bandamenn hafi í sameiningu gert á-
hlaup fyrir sunnan Ypres, og að þeir
hafi tekið nokkrar þýskar víggrafir
og marga fanga, og að áhlaup þetta
hafi haft verulegan árangur. Petro-
grd: Þjóðverjar í Mlava-hjeraði hafa
hörfað aftur á sínar gömlu stöðvar.
Rússar hafa unnið á við Vistula. Op-
inber fregn segir, að þýsk herskip
hafi í dag skotið sprengikúlum á Scar-
borough og Hartlepool. Bretskar
flotadeildir eiga nú í orustu við þau.
Þetta er að eins byrjunin.
17. des.: í skothriðinni á Scar-
borough, Hartlepool og Whitby fór-
ust þrjátíu rnanna, og voru það að-
allega borgarar. Bretsk herskip eltu
þýsku herskipin, en þau sluppu und-
an. París: Bretsk flotadeild hefur
skotið á Westende. Bandamenn hafa
haldið áfram að vinna ofurlítið á á
norðurherstöðvunum.
18. des.: París: Bandamenn hafa
unnið á ýmsum stöðum nálægt Ver-
melles, Arras og Peronne, einnig milli
Ypres og Menin. Petrograd: Rússar
elta ákaft sigraða Þjóðverja i áttina
til Mlawa, hafa tekið marga fanga.
19. des.: Khedívanum í Egyfta-
landi hefur verið vikið frá völdurn,
cn prins Hussein Kamel pasha, föð-
urbróðir khedívans fráfarna, hefur
verið gerður að soldáni í Egyftalandi
undir vernd Breta. Bretska stjórnin
skýrir frá því, að Bretar hafi ekkert
herskip mist við nýafstaðna árás
þýskra herskipa, og að skýrsla Þjóð-
verja um það sje algerlega röng. Pa-
rís: Bandamenn hafa náð þýskum
víggröfum í hjeraðinu við Arras á
eins kílómeters svæði.
22. des.: Paris : Bandamönnum hef-
ur enn orðið nokkuð ágéngt í Belgíu
og unnið lítið eitt á á ýmsum stöð-
um á allri viglínunni. Petrograd:
Þjóðverjar hafa verið hraktir til baka
í Mlavahjeraði i áttina til Lauden-
burg og Neidenburg. Keisarinn er
kominn af stað til framherstöðvanna.
Ýmsar frjettir.
Aðalviðburðirnir hafa nú á síðkast-
ið gerst við eystri herstöðvarnar, því
á Frakklandi og í Belgíu er nú öll
herlínan víggirt báðumegin alla leið
frá hafi og suður undir Sviss, og
vinna hvorugir á, svo að nokkru nemi.
Frjettirnar þaðan, sem símskeytin
færa, eru hinar sömu viku eftir viku.
En Þjóðverjar hafa fært mikið lið
að vestan og austur eftir. Hafa þeir
unnið mikið á í rússn. Póllandi síð-
ari hluta nóvember og í desember, og
þykir herstjórn Hindenburgs hers-
höfðingja, sem þar hefur nú yfir-
stjórnina, hin meistaralegasta, eins og
áður í Austur-Prússlandi. Herirnir
hafa svifið þar fram og aftur, en ekki
orðið kyrstaða, eins og vestanmegin.
Að norðan eru Rússar nú skamt fyrir
innan landamæri Austur-Prússlands,
og að sunnan er barist austan við
Krakau.
Tyrkjasoldán hefur skorað á alla
Múhameðstrúarmenn, að vopnast, og
lýst yfir, að þetta væri stríð fyrir
trúarbrögð þeirra. En nú á tímum er
ekki sú áskorun frá honum eins á-
hrifamikil og áður var. Tyrkneskur
her hefur sótt vestur á leið að Suez-
skurðinum, en þar er enskur her til
varnar, og mikið hefur ekki kveðið
að orustum þar. í Persíu hafa verið
óeirðir og víðar þar eystra.
Stjórnin í Portugal hefur lýst yfir,
að það ríki tæki þátt í ófriðnum með
Bretum, og eru gamlir samningar þar
í milli, sem því valda, en lítil áhrif
mun það hafa, nema þá fyrir sigl-
ingar Þjóðverja.
Á Norðurlöndum hefur verið óá-
nægja út af samgönguhindrunum á
sjóleiðum að vestan, en hin sameigin-
lega málaleitun, sem stjórnir Skandí-
navíuríkjanna sendu ófriðarþjóðun-
um um þetta, hefur ekki haft neinn
árangur enn. í Eystrasalti hafa Þjóð-
verjar hindrað útflutning timburs frá
Svíþjóð, með því að það mundi notað
af Englendingum og Frökkum í skot-
grófunum við vesturherinn. Og Eng-
lendingar hindra flutning á ýmsum
vörum, er þeir telja að fari yfir Norð-
urlönd til Þýskalands. Konungar og
utanríkisráðherrar Norðurlanda áttu
nýlega fund í Málmey í Svíþjóð, en
ekki hefur frjetst, hvað, þar hafi sjer-
staklega átt að ræða. En síðan hafa
borist símskeyti um lokaðan fund í
ríkisþinginu danska, og hefur án efa
verið rætt um afstöðuna til ófriðar-
ins.
Frjettir.
Innlendar.
Hestaskip frá íslandi tekið í hafi.
„Vísir“ flytur í gær símfregn frá
Seyðisfirði, er segir að „Pollux“, sem
þá er þar staddur á leið frá Noregi,
hafi hitt 4 ensk herskip milli Fær-
eyja og Islands, ög var þar sagt, að
12 önnur væru á sveimi á þessum
stöðvum; hefðu þau nýlega tekið
skip, sem flutti hesta frá íslandi, og
mun það vera „Kong Helge“.
Ráðherra kom til Seyðisfjarðar
með „Pollux“ frá Noregi í gær, hafði
hann farið frá Khöfn rjett eftir rík-
isráðsfundinn, en hefur síðan dvalið
i Noregi.
Pjetur Zóphoníasson er nýkominn
heim úr utanlandsför, hefur dvalið
ytra síðan hann fór á hástúkuþingið
í Kristjaníu í sumar, sem leið, lengst-
um i Khöfn. Fór þó einnig til París-
ar og víðar.
Húsbruni á Eyrarhakka. 15. þ. m.
kom upp eldur í skúr, sem áfastur
var við yerslunarhús kaupfjel. „Ing-
ólfs“ á Eyrarabakka. Skúrinn brann
og> húsið einnig, og þar með töluvert
af- vörum, en nokkru varð bjargað,
*bar á meðal höfuðbókum verslunar-
innar. Húsið var vátrygt, og eins vör-
urnar, í fjel. Norge.
Kirkjuvígsla. Hin nýja kirkja
Hafnfirðinga var vígð af biskupi
síðastl. sunnudag og er hún vönduð
og vel gerð. 1200 manna voru talin
út úr kirkjunni eftir vígsluna.
Mjóafjarðarprestakall. Um það
sækja sjera Jónmundur Halldórsson
á Barði og sjera Ólafur Stephensen
í Grundarfirði.
Eimskipafjelag íslands. Skrifstofu-
stjóri þess er ráðinn Sigurður Guð-
mundsson, áður afgreiðslum. Thore-
fjelagsins.
Fram. Samkoma verður í fjelag-
inu að kveldi annars jóladags, sem ber
upp á fundardag fjelagsins. Próf.
Björn M. Ólsen segir þátt úr íslenskri
fornsögu, og Guðmundur Magnússon
skáld les upp kafla úr sögu. Má búast
við góðri skemtun, og er þess vænst,
að fjelagsmenp fjölmenni. Upplestur-
fHISTURSTIUEII í
hefur
íjölbreyttari en nokkur ann-
ar kaupmaður í bœnum. : : :
Nýjar vörur komu
með E|s Esbjærgf.
Það er hyggilegt að geyma ekki
jólakaupin þar til það er upp-
gengið, sem maður helst vildi fá.
inn byrjar stundvísl. kl. 9. — Konum
fjelagsmanna boðið á samkomuna.
Þjóðin heitir nýtt vikublað, sem
farið er að koma hjer út, og er
ritstjóri þess Einar Gunnarsson, áð-
ur ritstjóri „Vísis“.
Bruni á Blönduósi. Aðfaranótt 21.
þ m. brann til kaldra kola verslun-
arhús Sig. Berntsens á Blönduósi, á-
samt vöruleifum. Tjón talið 10 þús.
kr. Húsið var vátrygt hjá fjel. Norge.
Hagskýrslur íslands. Af þeim er
nú 4. hefti nýkomið út og þar í
„Fiskiskýrslur og hlunninda árið
1912.“ Er það nýtt í þessum skýrsl-
um, að þar er talin fram þyngd alls
þilskipaaflans i stað fiskatölunnar áð-
ur og gerir þetta skýrsl. fullkomn-
ari en verið hefur. Þar er og skýrt
frá verði þilskipaaflans samkvæmt
skýrslum útgerðarmanna. Frágangur
á þessurn heftum, sem út eru komin
írá Hagstofunni, er allur hinn besti
og vandaðasti. Verð þessa heftis er
40 aurar.
Páfinn 00 tanDð-dansinn.
Má jeg biðja yður, herra ritstjóri,
fyrir þessar fáu línur i blað yðar, sem
svar við því sem ritað hefur verið um
páfann og tangó-dansinn, til þess að
menn fái að sjá hið rjetta og sanna
í þessu efni.
Það hefur verið sagt og ritað, að
páfinn sálugi, Píus X., hafi í fyrstu
bannað tangó-dansinn, vegna þess að
hann væri ósiðsamur, en samt hafi
hann langað til að sjá hvernig þessi
dans væri og hafi- þá látið, eftir því
sem sumir segja, dansmeyjar og
sveina, eftir því sem aðrir segja, ung-
a.n mann og konu af tignustu ættum,
koma til sín í Vatíkanið, ,og hafi látið
þau dansa fyrir sig. Og eftir að hann
hafði með undrun horft á unga fólk-
ið dansa nokkra stund, hafi hann átt
að leyfa aftur að dansa tangóinn, og
það að eins nokkrum dögum eftir að
hann hafði bannað hann.
Vjer getum sagt og fullvissað menn
um, að þetta er alt helber uppspuni
frá upphafi til enda. Fyrsta blaðið,
sem flutti þessa sögu, í janúar 1914,
var „le Temps“, blað, sem reyndar
er algerlega anti-kaþólskt, og er ekki
í neinu áliti hjá hugsandi mönnum,
og flytur stöðugt það sem það nær
til af slíkum óhróður-sögum. „Le
Temps“ hafði frá frjettaritara sínum
í Rómaborg, Jean Carrére, fengið að
I vita ástæðuna til þess að tangó-dans-
inn var aftur leyfður, jog urðu ýms
blöð, af líku tægi og það, til þess að
taka upp eftir því þessa endileysu, þá
hina sömu, sem hinn góði tangó-iðk-
ari, Orangu-Tangó, endurtekur að
að nokkru í einu bæjarblaðinu.
Þegar er þessi grein birtist fyrst,
var henni mótmælt frá Rómaborg og
lýst yfir, að þessi hlægilegi og vit-
leysislegi tilbúningur væri bein ósann-
indi, og sannað, að sagan eftir frjetta-
ritara blaðsins „le Temps“ var upp-
spuni frá upphafi til enda. Sem heið-
arlegir og hreinskilnir blaðamenn,
tóku ritstjórar flestra blaðanna þessa
yfirlýsingu í blöð sín. En sum, sem
voru voru því lítt vön að styðjá sann-
leikann, fundu ekki ástæðu til þess
að rjettlæta sig á annan hátt en með
ítalska máltækinu: „Se non é vero,
é bene trovato“, þ. e. Ef það ekki er
satt, er það að minsta kosti (vel fund-
ið) líklega logið.
Eftir hæfilegan tíma kom þessi
skröksaga í einu bæjarblaðinu hjer,
nefnilega Morgunblaðinu, 94. tbl. 6.
febr. 1914. Þessa dagana hefur aftur
bólað á sömu sögunni í nokkrum
bæjarblöðunum: ísafold 9. des. 1914
95. tbl., Lögrjettu 9. des. 1914 59.
tbl. og Morgunblaðinu 12. des. 1914
42. tbl. Mönnum kynni að þykja
gaman af að vita, hvert þessi saga á
rót sína að rekja. Frjettaritari í
Rómaborg skrifaði blaðinu „Patri-
ote“ 4. mars 1914:
Manni úr lífverði páfans, sem var
nýgiftur, var ásarnt konu sinni veitt
viðtalsleyfi við páfann. Hann talaði
nokkra stund við ungu hjónin og gaf
þeim ýms föðurleg ráð. — Meðal
annars veitti hann athygli þeirra að
þeirri siðferðislegu hættu,. sem gæti
stafað af veisluhöldum (fetes mon-
daines) nútímans. „Er það ekki sorg-
legt,“ mælti páfinn, „að sjá jafnvel ka-
þólskt fólk leyfa i veislusölum sínum
ósæmilega dansa. Þið, börn mín, sem
hafið vald á tískunni, takið heldur
upp aftur ykkar gömlu dansa, sem
að minsta kosti eru ekki ósiðlegir að
neinu leyti..“ —
Þegar sagt var frá þessu samtali
við páfann í veislusölunum, var sag-
an von bráðar fölsuð. Einum fanst
orðin : „ykkar gömlu dansa“ geta ekki
átt við annað en venetiönsku dansaiia
ems og „la Furlana“; annar hjelt því
fram, að páfinn hefði beðið ungu
hjónin að dansa fyrir sig tangó-dans-
inn; sá þriðji fegraði söguna með því
að bæta við, að páfinn hefði látið
garnla matreiðslumanninn sinn, sem
var frá Venedig, dansa „la Furlana“
fyrir mönnum; sá fjórði sagði, að
páfinn hefði látið fursta nokkurn á-
samt frænku sinni koma til sín til
þess að dansa tangó-dansinn o. s. frv.
Þessi aukna og endurbætta útgáfa
sögunnar var þegar send blöðunum:
„le Temps“ og „le Matin“, sem tóku
henni fegins hendi og flýttu sjer að
koma á prent þessari heimsku, þar
sem páfinn er látinn leika svo
markvert hlutverk fyrir lesendur
þeirra. Þetta eru í fám orðum tildrög-
in til þessarar sögu, sem, eins og vjer
þegar höfum sagt, hefur þegar verið
lýst helber ósannindi.
Sannleikurinn í þessu máli er þessi:
1. Páfinn hefur bannað tangó-dans-
inn (hinn rjetta, upprunalega), af því
að hann væri ósiðsamlegur.
2. Páfinn hefur aldrei látið neinn
koma til sín í Vatíkanið, hvorki dans-
meyjar og sveina nje ungan mann og
konu til þess að láta dansa fyrir sig
tangóinn.
3. Páfinn hefur aldrei tekið orð
sín aftur og aldrei leyst tangóinn úr
banninu.
J. Servaes.
Grasbýli.
Á síðustu árum hefur verið rætt
allmikið um grasbýlamálið, bæði
beint og óbeint.
Sjerstaklega minnist jeg 3 greina,
er snerta það, en það eru, grein Guð-
mundar Hannessonar í Skírni 1914,
2. h., um „Unga fólkið og atvinnu-
vegi landsins“, grein Hallgríms Þor-
bergssonar í Andvara 1913 um „Auk-
íð landnám" og grein Jónasar Illuga-
sonar í 26. árg. Búnaðarritsins um
„Ræktun og framtíðarhorfur sveit-
anna“.
Allar þessar greinar snerta aðal-
kjarna þessa máls, sem sje spurning-
t’.na urn, á hvern hátt verði fljótast
og best greitt fyrir ræktun landsins
og stutt að því, að sem flestir geti
lifað sjálfstæðu lífi á landbúnaði.
Enginn þessara manna er þó bein-