Lögrétta - 01.01.1915, Qupperneq 3

LÖGRJETTA
3
Þjer getiö skiliö þaö, aö jeg vil
ekki skilnað. En ef þiS Islendingar
vitiö aö þiö getiö fengið hann, þá
girnist þiö hann siöur. Mennirnir eru
nú einu sinni á þá lund, aö þeir girn-
ast minna þaö sem þeir geta fengiö.
Þaö býst jeg við aö sje rjett; en
allur hávaöi íslendinga kærir sig eigi
um skilnaö.
Þiö segið þaö — nei, allir íslend-
ingar eru eins, þaö er alveg sama
hvaö þiö kallið ykkur, heimastjórn-
armenn eöa sjálfsæðismenn, takmark
ykkar allra er aö gera landið óháö
Danmörku — aö skilja fyr eöa síðar;
leiðirnar, sem þiö farið, eru aöeins
mismunandi eftir hyggindum ykkar;
þeir hygnari taka alt sem þeir fá hjá
okkur. Stjórnin hjerna er fávís um
íslensk mál, hún veit ekkert, mig vill
hún hvorki sjá eða heyra, en það
liggur mjer í ljettu rúmi, því konung-
ur og fleiri lesa þaö, sem jeg skrifa,
og breyta nokkuð eftir því. En þaö
er sorglegt hvaö þeir vita litiö.
Því fræðiö þjer þá ekki?
Jeg geri það. En svo var Hannes
Hafstein; þaö er sá hættulegasti
maöur, sem til er á íslandi fyrir Dan-
mörku; hann vefur dönsku ráðherr-
unum um fingur sjer og fær þá til
að ganga inn á allra handa, sem er
gersamlega óhafandi.
Til dæmis stjórnarskrána?
Já, til dæmis stjórnarskrána; jeg
er nokkurn veginn viss um þaö, aö
ef hann heföi komið hingað nú, heföi
hann fariö meö hana staðfesta. Og hann
heföi áreiðanlega fengið fánann. Þetta
er engin ástæða hjá Zahle, hann hef-
ur beinlínis svikið loforð sitt til ykk-
ar, og.satt aö segja getur þessi á-
stæða ekki dugað nema við börn. Þaö
hefði verið miklu betra að taka ástæð-
una, sem jeg gaf þeim upp, aö íslend-
ingar vildu farfána, og þetta væri að-
eins trappa í stiganum.
En fáninn fæst ekki aftur, skaut
háttstandandi embættismaður inn í.
Eftir bestu heimildum hef jeg ástæðu
til að telja þaö áreiðanlegt, aö það
mál sje dautt.
Jeg get trúaö því, það kemur heim
við upplýsingar, er jeg hef fengið
annarstaðar að, sagði K.B. En það er
leiðinlegt, hvað stjórnin er fáfróö.
Þaö hefur hingað til veriö mín ein-
asta von, er Danir hafa gert vitleysu,
aö íslendingar vildu gera enn þá
stærri vitleysu. Fyrst var sam-
bandsmálið; það var gott að það
fjell, það gladdi mig. Og svo nú aft-
ur, er Hafstein fjekk þá til aö sam-
þykkja stjórnarskrána, þá fitjið þið
upp á þessum blessaða fyrirvara.
Hann er ágætur; jeg gæti blessað
höfund hans, þvi hann hefur hjálpað
mjer framúrskarandi mikiö. Og svo
sendið þið hingað þennan nýja ráð-
herra, Sig. Eggerz. Þetta er ágætis-
maður, talar fagurt og hugsar hátt
uppi í skýjunum, og fer svo aftur
heim meö tóma vasa. Svona á þaö aö
vera. Eruö þiö íslendingar ekki á-
nægöir núna?
Það býst jeg ekki við, ætli viö sam-
þykkjum ekki frumvarpið aftur?
Ojú, og sendið svo Sig. Eggerz.
Svo verður það felt aftur og hr. Sig.
Eggerz situr svo aftur „fyrst um sinn“
til alþingis 1917 og svo áfram—svo-
leiðis er xslenska þingræðið, er það
ekki ágætt!
Þaö væri hiö besta fyrir okkur;
þá væri það eins og gamanleikur frá
upphafi til enda, skaut lögfræðingur
nokkur inn í
Það getur ekki orðið; það væri
brot á öllum þingreglum, skaut ann-
ar inn í.
Best væri þaö, sagöi sá þriðji.
Náttúrlega væri þaö bestt, sagöi
prófessorinn, og jeg gæti vel trúaö
þvi, aö sá yröi endir þar á. Jeg hef
enga trú á því, að stjórnarskráin verði
samþykt aftur, og við Danir getum
ekki fengið betri ráðherra en hr. Sig.
Eggerz. Hannes Hafstein er að vísu
ágætis maður, en hann er hættuleg-
astur fyrir okkur. Náttúrlega ætti
nýr ráðherra að taka þar strax við
stjórn samkvæmt þingræðisreglun-
um, en vonandi þarf þess ekki, þvi
talsvert af stjórnmálaþrefinu þar er
valdabarátta, og því mun flokkur
ráðherrans vilja að hann haldi á-
fram, og-------
Það væri skömm fyrir konungs-
valdið.
Já — aö vísu væri þaö, en kon-
ungur getur ef til vill haldið aö hann
fái ekki annan, en það sem mest er
um vert er, að ráðherrann samþykkir
gerð ríkisráðsins þegjandi með því
að sitja áfram, það væri þvi best fyr-
ir okkur.
Það getur ekki orðiö.
Jeg steinþagði, er umræöurnar tóku
þessa stefnu, og hlustaöi aðeins á. Og
svo barst talið að utanför íslenskra
þingmanna og fleiru því urn líku.
En eftir fundinum að dæma, þá
voru allir þar sammála um
a ð ríkisráðssetu íslenska ráðherr-
ans væri eigi hægt að breyta, en
lengra náði ekki samkomulagið, sum-
ix, t. d. Karsten' Meyer, vildu láta
saiuþykkja íslenskan fána, og bæði
hann og fleiri töluðu um skilnað í
fullri alvöru, sem þá lausn, er væri
hin besta og heppilegasta fyrir báð-
ar þjóðirnar, þó þeir vitanlega væru
þess ekki fýsandi, því, eins og stud.
polit. Kidde sagði: „danska konungs-
valdið rninkar mikið við það“. En all-
:r voru þeir sammála um það, að hið
æskilegasta af öllu væri að svæfa stj,-
skrána, og beita til þess öllum þeim
meðtölum, sem K. B. hafði bent á
a fundinum.
En hvernig er það — verður mál-
ið svæft að óskum Knud Berlins?
Pjetur Zophoniasson.
Hann andaðist á heimili sínu hjer
i bænum 26. des., á 62. aldursári, f.
26 apríl 1853, sonur Símonar Björns-
sonar og Guðrúnar Jónsdóttur, sem
eitt sinn bjuggu í Gröf í Mosfells-
sveit, en síðar i Laugardælum. Gull-
smíði lærði Björn hjer í Reykjavík,
en síðan úrsmíði í Khöfn og stundaði
svo hvorttveggja jafnhliða, fyrst hjer
í bænum, síðan um hríð á Akureyri
og Sauðárkróki, en fluttist þaðaix aft-
ur hingað til bæjarins árið 1910. Hef-
ur hann jafnframt smíðunum rekið
hjer bakaraiðn. Hann kvæntist 1891
Kristínu Björnsdóttur, ekkju Árna
Björnssonar fyrrum skrifara hjá Ó.
Finsen póstmeistara hjer í Rvik, og
lifir hún mann sinn. Synir þeirra eru
þeir Árni Björn, er lært hefur gull-
smíði af föður sínum, og Björn-
sjerne, bakari. Dóttur mistu þau
unga. Stjúpsonur Björns heitins er
Haraldur Árnason verslunarstjóri.
Frjettir.
Innlendar.
Ráðherra kom heim á annan i jól-
um, með „Pollux“ frá Noregi. Fór
hann til Kristjaníu frá Khöfn og það-
an með járnbrautinni vestur til Ber-
gen. Hann var nótt á brautarstöðinni
uppi á háfjallinu, og var þar þá 21
st. frost.
Guðsþjónustu Templara í dóm-
kirkjunni á nýjársnótt verður hagað
þannig:
Fyrst er sunginn sálmurinn nr.
476: „Nú árið er liðið í aldanna
skaut“. Þvi næst lesin stutt lexía úr
ritningunni frá altarinu. Að þvi
loknu sunginn sálmurinn: „Hærra
minn guð til þín“. Þá er hljóð bæn
síðustu minútur ársins.
Þegar kirkjuklukkan hefur slegið
12, er nýja árinu heilsað með þvi að
syngja lofsöng eftir Guðm. Guð-
mundsson. Þá stígur Haraldur próf.
Níelsson i stólinn og flytur bæn og
ræðu. Loks er sunginn lofsöngurinn:
„Ó, guð vors lands“.
Guðsþjónustan byrjar kl. 11,40. en
kirkjan vei'ður opnuð kl. 11,30. Við
kirkjudyrnar verða söngvarnir seldir.
Templarahátíð á nýjársdag.
Templarar minnast þess á nýjársdag,
að bannlögin ganga þá að fullu í gildi.
Verður þá leikið á horn á Austur-
velli, en kl. 2 flytur Guðm. Björnsson
landlæknir ræðu af svölum Alþingis-
hússins.
Veitsla í Bárðardal. Hjer í blaðinu
var 21. okt. í haust getið um veru
Þórðar bónda Flóventssonar í Svart-
árkoti í Bárðardal til lækninga hjer
syðra urn tíma síðastl. sumar, og fór
hann heim hjeðan albata. Skrifað er
að norðan, að rjett eftir heimkomuna
fjeklc hann eitt kvöldið heimsókn af
sveitungum sinum, bændum og kon-
um þeiri-a, um 30 alls, og fluttu þau
með sjer veitsluföng, kröfðust ráða
yfir húsum þar um kvöldið og sett-
ust að veitslu með heimilisfólkinu til
þess að bjóða Þórð bónda velkominn
heim aftur í sveitina. Var þar gleð-
skapur mikill með veitingum fram á
nótt. — Þetta er ameríkskur siður,
eins og sjá má af ísl. blöðunum
vestra, en mun ekki hafa verið tekinn
upp hjer á landi fyr en þarna.
Ráðherra á Austfjörðum. Maður,
sem varð ráðherra samferða hingað
frá Eskifirði, kvaðst hafa orðið
hissa, er hann sá hjer i sumum blöð-
unum miklar frásagnir um fagnaðar-
læti þar fyrir austan, er ráðherrann
hafði stigið þar á bryggjurnar af
skipi. Á Eskifirði hefðu verið við
móttökuna 3 eða 4 menn, þar á meðal
bróðir hans. Á Eskifjarðarfundinum,
sem frá hefur verið sagt í sömu blöð-
um, að samþykt hafi þakkaryfirlýs-
ingu til ráðherra, kvaðst maðurinn
hafa verið, og gerði lítið úr honum.
Menn sýslumanns höfðu gengist fyrir
fundarhaldinu og á fundinum hafði
verið eitthvað á þriðja hundrað
manns, en einir 32 greiddu atkvæði
með þakkaryfirlýsingunni og 12 á
móti. Svo endaði fundurinn x óróa.
Þeir Sigurður Hjörleifsson læknir og
sjera G. Ásbjarnarson höfðu á fund-
inum mælt á móti yfirlýsingunni.
Símskeyti frá Central News í London.
22. des: París: Bandamenn hafa
tekið skotgryfjur Þjóðverja í Ar-
gonne á 1500 metra svæði. Einnig
hefur þeim miðað áfram við Var-
ennes. Petrograd: Öllum árásum
Þjóðverja hrundið. Austurrikismenn
hafa beðið ósigur í Galiziu, og fjellu
af þeim 1500 manns.
25. des.: Paris : Bandamönnum hef-
ur gengið vel á ýmsurn stöðum, sjer-
staklega i Argonne. Petrograd: Það
hefur verið skýrt frá því, að Rúss-
ar hafi unnið á alstaðar á vxglínunni.
Auðsær árangur við árnar Neda og
Dunaetz.
26. des.: Á fimtudaginn var kastað
tundurkúlu frá þýskri svifvjel á Do-
ver. Önnur þýsk svifvjel sveif yfir
Sheerness í gær. Tundurkúlurnar
gerðu ekkert tjón. Báðir flugmenn-
irnir voru eltir, en komust undan.
París: Bandamenn hafa enn unnið á
á mörgum stöðum á allri víglínunni.
Petrograd: Liði Þjóðverja við ána
Bzura hefur verið gertvístrað. Ann-
axstaðar heldur orustan áfram og hef-
ur engin breyting orðið á aðstöðunni.
28. des.: Árásir Þjóðverja á vest-
urherstöðvunum hafa orðið árangurs-
lausar. Tilkynt er að Frakkar hafi
unnið mikilsverðan sigur nálægt Lois-
sons. Austurrikismenn hafa farið
íujög halloka í Karpatafjöllum, og
hafa verið teknir höndum af þeim
yfir 10,000 manna.
París: Bandamennirnir hafa unnið
á í námunda við Lambaertzyde og
Lens. Petrograd: Nú hefur öllu liði
Þjóðverja á vinstri bakka Nida ver-
ið stökt á burtu þaðan. Þjóðverjar
hörfa ennfremur á suðurvígstöðvun-
um og er fylkingaskipun þeirra ó-
regluleg.
30. des.: Bandaríki Norður-Ame-
ríku hafa með hógværum orðum
fundið að skaða þeim við Breta, er
amerískt viðskiftalíf hefur beðið af
því, er bretski flotinn hefur rann-
sakað og tafið amerísk skip. París:
Bandamenn hafa tekið þorpið St. Ge-
orges norður af Newport. Ennffem-
ur hefur þeim veitt betur í Argonne.
Hafa hafið umsát um Steinbach í Al-
sce. Petrograd: Þjóðverjar hafa ver-
ið hraktir við ána Bzura.
Leidarvisir
um húsagerð í sveitum.
(Kortfattet vejledning i
bygningsvæsen paa landet.
Av G. Tandberg og Ivar
Næss. Kristania. Forlagt av
H. Aschehoug & Co. (W.
Nygaard). 1914..)
Húsagerð Islendinga kostar þá
árlega stórfje, ef til vill meira,
ef miðað er við efnahaginn, en
nokkra aðra þjóð. Flest hús
á íslandi standa svo stutt,, að hver
kynslóð þarf að byggja upp, og sum-
ir bændur, einkum á Suðurlandi,
tvisvar eða þrisvar. Þessi sífeldi
kostn. við bæjarhúsin fær mörgum
bónda á knje kornið í efnalegu tilliti.
Sem betur fer, er víða vaknaður
áhugi á þvi að bæta úr þessum vand-
íæðum, og hið opinbera styður að
því. Ýmsir hafa unnið þarft verk í
þá átt; má sjerstaklega nefna verk-
fræðingana Sigurð heitinn Pjetursson
og Jón Þorláksson, prófessor Guðm.
Hannesson og húsagerðarmeistara
Rögnvald Ólafsson.
Il6 113
fengjuð að dvelja hjá honum; hann vildi
ganga yður í föðurstað, þar eð þjer ætt-
uð engan föður. Margt annað töluðti þeir
saman, er brytinn fjekk engan botn í, en
alt var það í sömu stefnu. Kafteinninn
sagði, að það væri að vísu satt, að þjer
hefðuð mist föður yðar, en að hann áliti
yður eins og sinn eigin son og gæti alls
ekki skilið við yður? þjer væruð efni í
ágætan offísera og væri því rangt af yður
að yfirgefa þjónustuna; það væri ekki til
þess hugsandi. Gamli maðurinn þæfði á
móti og reyndi að vinna kafteininn, en
það kom fyrir ekki. Kafteinninn kvaðst
aldrei slá hendi af yður fyr en þjer væruð
orðnir póstkafteinn á fögru herskipi og þá
væruð þjer yðar eigin herra og mættuð
gera hvað yður lysti.“ — „Það gleður mig
í sannleika að heyra þetta, Bob; jeg full-
vissa yður um það.“ — „Já, það eru góð
tíðindi, en jeg vona svo góðs til yðar, herra
Keene, að þjer hagið yður gegn kafteinin-
um eins og þjer hefðuð aldrei heyrt þetta,
þar sem þjer þekkið hann, eins og þjer ger-
ið.“ — „Þjer getið verið vissir um það,
Kross! Og þó kafteinninn hefði gefið sant-
þykki sitt til þess, að jeg yfirgæfi þjón-
ustuna, hefði jeg aldrei gert það. Jeg er
Englendingur og hirði eigi um að vera
skjólstæðingur Hollendinga." — „Þetta lík-
ar mjer; það er eins og jeg bjóst við af
yður, en hvernig tírninn liður áfram! Þjer
lxafið nú verið nær 3 ár í þjónustunni." —
„Innan mánaðar, Bob.“ — „Og þjer eruð
orðinn svo langur, að jeg hygg að þeir
hafi yður ekki lengur í kafteinsbátnum, og
þryggir það mig. Tommý Dott er nú kom-
inn í aðra klípuna.“ — „Hvernig þá? Jeg
hef ekki heyrt þess getið.“ — „Það er ekki
von, því að það er ekki fyrir meira en
hálfum tíma síðan.“ — „Segið mjer frá
því.“ — „Herra Kúlpepper hafði sofnað
fram á púðurklefaborðið undir lúkunni,
sem er ávalt opin, eins og þjer vitið; höf-
uðið á honurn hafði hallast aftur á bak og
munnurinn á honum gapti. Það var enginn
niðri af offíserunum, nema hann, en er
Tommý sá hann, bað hann Tímótheus Jen-
kins að gefa sjer tóbakstuggu. Jenkins
tók hana út úr sjer heita og rjúkandi og
rjetti að Tommý, en Tommý miðaði næsta
nákvæmlega og skaut tuggunni í opinn
munninn á Kúlpepper.
Kúlpepper var því nær kafnaður, en eft-
ir ógurlegt hóstakast kom tuggan upp úr
honum aftur, en hann varð veikur eins og
seppi og varð að hlaupa inn til sín eftir
vatni. En er hann kom út aftur, spurði
hann vörðinn, hver þetta hefði gert, sem
þá var ólundarseggurinn hann Marteinn,
og í stað þess að látast ekkert vita um
það, sagði hann blátt áfram, að það hefði
verið hann Tommý. Kúlpepper klagaði
Tommý og sleppur hann eflaust ekki þessu
sinni.“ — „Hann kann ekkert að þvi að
hrekkja," svaraði jeg; „það kemst jafnan
upp um hann og hann lendir i skömm.
Það er aðalatriðið að láta ekki komast
upp um sig, því að þá er fyrst gaman að
brellunum.“ — „Já, ekki verður þvi neit-
að, að þjer kunnið eitthvað af því, herra
Keene, en það er kominn tími til að þjer
leggið þess konar niður. Þjer hljótið að
vera 17 vetra.“ — „Það munar ekki miklu,
Bob.“ — >Jeg má þá ekki gleyma að
kalla yður herra Keene hjer eftir.“ — „Þjer
megið kalla mig hvað þjer viljið, Bob;
þjer hafið altaf verið góður vinur minn.“
— „Það er gott að heyra, en einasta von
mín er sú, að kaft. Delmar geri yður að
póstkafteini, eins og hann lætur, og að
þjer fáið fallegt skip; þá ætla jeg að verða
stýrimaður yðar, en þessa er langt að bíða,
og þá höldum við ekki lengur fund við
uppgönguna." — „Nei, en við geturn þá
gert það í káetunni, Kross!“
„Stórt segl á stjórnborða!“ hrópaði gæg-
irinn fram í. „Stórt segl á stjórnborða,“
endurtók varðoffíserinn.
Jeg hljóp eftir kíkinum mínum, er lá
Port Royal, en síðar var oss boðið að sigla
til stranda Suður-Ameríku; þar vorum vjer
því nær sex mánuði, og bar ekkert til tíð-
inda fyrir oss, er i sögu sje færandi, nema
það, að vjer tókum 3 skip hertaki; en er
vjer vorum á leið aftur til Jamaica, hittum
vjer skonnortu, er sagði oss þau tíðindi,
alS 4 ensk herskip hefðu tekið eyjuna Cúra-
cóa hertaki. En þar eð vjer vorurn skamt
frá eyjunni og vatnslitlir, rjeð kafteinn
Delmar það af að koma við á henni og
dvelja þar 2 eða 3 daga.
Lesarinn man að likindum eftir því, að
gamli Hollendingurinn, er jeg frelsaði á
víkingaskipinu, kvaðst heita Vanderwelt
og eiga heima á Cúra;cóa. Kvöldið eftir
lögðumst vjer á höfninni og var það öll-
um óskiljanlegt, að jafn rammger staður
skyldi vera sigraður af svo litlum liðsafla.
Herstjórnin, er hafði mörgu í lag að koma,
beiddi kafteininn, eða rjettara sagt bauð
honum að vera þar 10—14 daga sjer til
aðstoðar.
Þrem dögum eftir komu vora hingað
bað jeg um leyfi til að fara í land, þar
eð mig langaði til að finna gamla Hol-
lendinginn. Jeg hafði oft komið í land, en
aldrei getað gert neinar fyrirspurnir, þar
eð jeg mátti ekki yfirgefa bát kafteinsins.
Þetta kvöld fór jeg i land og skundaði
upp eftir götu bæjarins, en engan fann
jeg, er kynni ensku. Að siðustu, er jeg
spurði að húsi Vanderwelts, var mjer bent
á það og gekk jeg þegar að dyrurn. Það
var stórt hús með svölum alt i kring og
málað fagurgrænt og hvítt á mis. Nokkr-
ir þrælar sátu við innganginn. Jeg spurði
eftir herra Vanderwelt. Þeir störðu á
mig og gátu ekki skilið í því, hvað jeg
mundi vilja honum; samt voru þeir kurt-
eisir, því að jeg var i offíserabúningi,
og einn þeirra benti mjer, að jeg skyldi
fylgja honum; hann fylgdi rnjer til gamla
mannsins, er sat í hægindastóli og var að
reykja pípu sína, en tvær ambáttir kældu
honum með veifum og voru þær um 12 ára
gamlar.
Hann hafði ávarpað mig á ensku á vík-
ingaskipinu; þess vegna gekk jeg þegar
til hans og mælti: „Hvernig liður yður,
herra?“ — „Mjög vel,“ svaraði hann, og
tók pípuna út úr munninum. „Hvert er
erindi yðar? Komið þjer frá enska her-
stjóranum? hvað þóknast honum?.“( —
„Nei, jeg kem ekki frá honum, heldur til
þess að sjá yður,“ „Á,ekki öðruvisi,“ sagði
gamli maðurinn, stakk upp í sig pípunni
og fór að reykja. — „Þekkið þjer mig
ekki, herra minn?““ — „Nei, herra minn,“
svaraði hann; „jeg hef ekki þá æru; jeg
hef aldrei á æfi minni sjeð yður fyr og
þekki yður ekki.“
Það fór heldur en ekki að renna í skap
mitt, er jeg fjekk þessa köldu móttöku.
„Jeg óska yður þá góðan daginn, herra
minn,“ svaraði jeg og snerist á hæli, en
er jeg skundaði bálreiður burtu, mætti
litla stúlkan mjer, dóttir hans. Hún starði
mjög á mig, en jeg þusti fram hjá henni
með fyrirlitningu; hún elti mig óttaslegin,
horfði framan í mig, náði naumast andan-
um og greip um handlegginn á mjer. Jeg
snerist að henni, er hún þannig stöðvaði
mig og ætlaði að hrista hana af mjer með
litilli kurteisi, en alt i einu hljóðaði hún
upp yfir sig, spratt upp á vetfangi og
hjelt báðum höndunum utan um hálsinn
á rnjer.
Hún hrópaði: „Faðir, faðir!“ er jeg
reyndi að slíta hana af mjer.
Gamli maðurinn kom þegar út, er hann
lieyrði kallið.
„Stöðvaðu hann, faðir! Láttu hann ekki
fara,“ æpti hún á hollensku; „það er
hann, það er hann!“ — „Hver þá, barnið
mitt,“ mælti faðir hennar. — „Vikinga-
drengurinn,“ svaraði litla stúlkan og kom.
að henni ákafux grátur. — „Guð hjálpi
mjer! Það getur ekki verið haun; hann
var svartur, barnið mitt, en eigi að síður