Lögrétta - 16.06.1915, Blaðsíða 1

Ritstjóri:
ÞORST. GÍSLASON,
Þingholtsstræti 17.
Talsími 178.
Nr. 27
Reykjavík, 16. júní 1915.
X. árg.
m
Á herstöövunum í Noröur-Frakklandi haföi franskur dáti frelsaö hersveitarforingja sinn, er lá særöur og
ósjálfbjarga á vígvellinum, þar sem skothriö óvinanna var beint á. Dátinn geröi ekkert úr þessu hreystiverki
sínu, en taldi sig aöeins hafa gert skyldu sína og ekkert þar fram yfir. Herstjórnin fjekk frjettir af þessu,
og ákvaö hún, meöfram af yfirlætisleysi dátans, að honum skyldu sýnd einhver sjerstök virðingarmerki. Svo
stóö á, aö 12 herforingjar áttu þá að sæmast heiðursmerkjum og stefndi yfirhershöföinginn dátanum til sín
jafnframt þeim. Hann kom, eins og fyrir var skipað, og var i rifnum dátabúningi og með byssu sína á öxl-
inni. Yfirforinginn bauð honum að taka sjer stööu við hlið hershöfðingjanna og fór svo útbýting heiðurs-
merkjanna fram að viðstöddum fjölda manns. Þetta er sýnt hjer á myndinni. Joffre yfirhershöfðingi (i) og
Fock, yfirforingi norðurhers Frakka (2), útbýttu heiðursmerkjunum, og sjást þeir á myndinni andspænis hin-
um, sem við þeim tóku.
Bækur,
innlendar og erlendar, pappír og alls-
konar ritföng, kaupa allir í
Bókauerslun Síofúsar Eymundssonar.
Lárus Fjeldsted,
Y f irr jettarmálaf ærslumaður.
LÆKJARGATA 2.
Venjulega heima kl. 4—7 síðd.
Hiial ætluöu beir sjer að sræðal
Ganga má að því vísu, að ekki geri
menn tilgangslaust annað eins og það
að birta skjöl, sem þeim hefur verið
trúað fyrir, og þeir hafa skuldbundið
sig til þess að halda leyndum.
Allir vita, að slíkt athæfi orkar að
minsta kosti tvímælis. Rjettsýnir
menn telja það ódrengilegt. Sumir
nefna það blátt áfram „níðingsverk",
eins og sagt var nýlega í símskeyti
frá Kaupmannahöfn, að litið væri á
atferli þeirra Ingólfs-piltanna.
Svo að það er bersýnilegt, að menn-
irnir hljóta að hafa hugsað sjer að fá
eitthvað í aðra hönd, þoka sínum mál-
stað eitthvað áfram, þegar þeir lögðu
út í það að grípa til jafn-ógeðslegra
örþrifsráða.
En hvað gátu þeir hugsað sjer að
græða á því?
Ekki hafa þeir getað hugsað sjer
að hafa þau áhrif á ráðherra, að
hann hætti við að þiggja staðfest-
ing stjórnarskrárinnar, ef hann gat
fengið hana með þeim kjörum, sem
hann taldi aðgengileg. Það væri beint
á móti eðlisfari allra manna, annara
en hinna aumustu lítilmenna, að láta
jafn-lúalegt bragð fáeinna ofstopa-
manna aftra sjer.
Ekki hafa þeir heldur getað hugs-
að sjer að hafa áhrif á þ i n g i ð með
þessu. Ekki þurfti neina birtingu til
þess. Þingmenn höfðu fengið að vita
um tilboðið, sem þrímenningarnir
komu með. Þingið getur ekki látið til
sín taka, fyr en stjórnarskrár-stað-
festingin er um garð gengin, ef henni
verður framgengt á annað borð. Og
þá verður öll vitneskja fyrir það
lögð á löglegan og sæmilegan liátt.
Þá gátu þeir ekki heldur við því
búist, að þ j ó ð i n hefði þau áhrif á
málið, að staðfestingunni yrði aftrað.
Ef eftir voru í þeim einhverjar
leifar af gætni og umhugsun, gátu
þeir fyrst og fremst búist við því,
að'þjóðin mundi fá andstygð á þeim
fyrir þetta bragð þeirra. Sú hefur
lika Orðið raunin á, hvervetna þar
sem til hefur spurst. Ekki heyrist, að
nokkur maður mæli þeim bót, nema
þessi litla In'gólfs-klíka hjer í Reykja-
vík, sem mestmegnis er skiþuð öðrum
en kjósendum. Og svo ramt kveður
að þeim óhug,' sem slegið hefur á
menn, að' fyrv. ráðherra sjer þann
kost sinn vænstan að birta í Ingólfi
sjálfuiu, með breyttu letri, eftirfar-
andi yfitlýsingu:
„Að gefnu tilefni lýsi. jeg yfir því,
að jeg hef hvorki birt nje birta látið
leyniskilmálana.
. , Sig. Eggerz."
í öðru lagi var þeim vel kunnugt
um það, að þjóðin vill fá stjórnar-
skrána og fánann, áð hún verður þvi
sárfegin, að vjer komumst út úr þeim
ógöngum með mál vor, sem vjer höf-
um lent í. Enda ekki nokkurt orð í
þeim skjölum, er birt hafa verið, sem
minstu iíkur eru til að nokkur mað-
tir fetti fingur út í, aðrir en þeir, sem
ertt alráðnir í því að halda rifrildinu
áfram, hvað sem það kostar og af
þvi hlýst.
1 þriðja lagi Var það kunnugt, að
með tilboðinu, sem birt hefur verið,
voru ekki að sjálfsögðu fullnaðarúr-
slit komín. Vel gat verið, að málið
tæki enn breytingum. Því óaðgengi-
legra var þjóðinni að skifta sjer af
málinu að svo koninu.
Loks var á það að líta í fjórða lagi,
að þjóðin hafði engan tima til þess
að íhuga málið, ræða það og koma
ályktunum sínum á framfæri, áður en
staðfestingin færi fram — þó að hún
hefði eitthvað viljað láta til sín taka.
Þ a ð gátu allir sjeð, hvað grunn-
hygnir og hvað ofsafengnir sem þeir
voru, ef þeir voru ekki orðnir alveg
vitlausir.
Svo að vjer getum ekki hugsað oss,
að þeir hafi haft í frammi þetta,, níð-
ingsverk" sitt í því skyni að hafa þau
áhrif á þjóðina, að h ú n aftraði stað-
festingunni.
Þá er ekki nema eitt eftir, sem fyr-
ir mönnunum hefur getað vakað. Þeir
gátu hugsað sjer að hafa áhrif á
k o n u n g. Þeir gátu hugsað sjer, að
þegar hann sæi sig svo grátt leikinn
af íslenskum stjórnmálamönnum, að
þeir færu að birta trúnaðarmál hans
í leyfisleysi og þvert ofan í loforð sín,
þá hætti hann allri samninga-viðleitni
og segði: „Annaðhvort hagið þið
þessum málum eins og jeg segi, eða
við látum stjórnarskrá og fána bíða
betri tíma. íslendingar ætlast auð-
sjáanlega ekki til þess, að jeg sje
neitt við þá að semja. Og ekki er mín
þægðin.“
Tjl þess að reyna að fá þess.u
framgengt — og þessu einu —
að fá æst konung svo gegn islenskri
þjóð, að girt yrði fyrir alla samninga
um velferðarmál vor, leggja menn-
irnir út í það, sem talað er um hjer
á landi og í öðrum löndum sem n í ð-
ingsverk.
ÞaU fara að verðá geðsleg, íslensku
stjórnmálin — eða hitt þó heldur!
tluerjir drigu konung ii í
deiluna?
Einhver kátlegasta hræsnis-vitleys-
an, sem vjer minnumst að hafa sjeð
í íslenskum stjórnmála-umræðum, er
vandlæting Ingólfspiltanna út af því,
að a ð r i r menn hafi dregið kon-
ung inn í deiluna út af því, að þeir
birtu skjölin, sem þeim hafði verið
trúað fyrir, og þeir höfðu lofað að
lialda leyndum.
KonungUr býður þrímenningunum
til-sín. Þeir eru gestir konuilgs, meðan
þeir dveljast í Kaupmannahöfn. Kon-
ungur ráðgast við þá um það, hvað
gera skuli. Konungur lofar þeim að
halda ræðu 1 ríkisráðinu, sem þegar
er orðuð, ef samningar takist.
Hverjir ætli dragi konung inn í
deiluna, aðrir en þeir menn, sem birta
þessa fyrirhuguðu ræðu konungs í
heimildarleysi og þvert ofan í þagn-
arheit sitt?
Spurningunni þarf ekki að svara.
Henni svara allir heilvita menn á
einn veg í huga sínum, — hvað sem
þeir kunna að gera með vörunum.
Svo ósvífnir eru mennirnir, að eft-
ir alt, sem konungur hefur gert í mál-
inu, segja þeir í Ingólfi, að hann sje
á engan hátt riðinn við tilboð
það, sem þrímenningarnir komu með !
Það er nógu fróðlegt að athuga,
hvernig þeir fara að því, að setja
konung svona gersamlega „út úr
spilinu".
Þeir gera það með þvi að benda á,
að hann sje ábyrgðarlaus.
Af því að hann er ábyrgðarlaus
að lögum, láta þeir sem þeir geri sjer
í hugarlund, að hann sje „á engan
hátt“ eins og þeir orða það sjálfir,
við málin riðinn, hann geti „á engan
hátt“ átt neinn þátt í undirbúningi
þeirra — hann sje ekki annað en
nokkurs konar talvjel, sem segi það
eitt, sem í hana sje látið, og skifti
sjer ekkert af því, hvað í hana sje
látið.
Þeir látast vera svona heimskir og
fáfróðir, í því skyni að fá talið alþýðu
manna trú um þetta. En þetta er ekki
annað en látalæti. Þeir vita betur.
Þeir vita mjög vel, að konungsvald-
inú er alt annan veg háttað en þetta,
þó að konungar sjeu , orðnir þing-
bundnir. Og þeir vita sjerstaklega, að
konungur vor hefur látið núverandi
deilumál vor mikið til sín taka og
unnið að þvi einlæglega og röggsam-
lega að fá.þéim komið í lag.
Út yfir tekur þó, þegar mennirnir
komast að þeirri ályktun, að af því
að konúngur sje ábyrgðarlaus, þá eigi
hann ekki sama rjett á sjer eins 0g
aðrir menn, og það skifti engu máli,
þó að níðst sje á á trúnaðarmálum
hans — og það af mönnum, sem
hafa skuldbundið, sig til þess að
halda þeim leyndum.
íslendingar yrðu óneitanlega stjórn-
spakir menn, ef þeir tr.yðu kenn-
ingum Ingólfs-piltanna, og legðu i
vana sinn að breyta eftir þeim!
Eða hvað finst mönnum?
ALÞINGI KVATT SAMAN.
Landritari fjekk í fyrrakvöld sim-
skeyti frá ráðherra, er sagði, aö al-
þingi ætti að koma saman 7. júlí
næstk.
Ekki er þess getið, hver ástæða sje
til frestunarinnar, en ef til vill er hún
til þess gerð, að þingmenn geti not-
að ferð „Goðafoss", sem á að fara
frá Khöfn 16. þ. m. og koma hingað
nálægt 4. júlí norðan um land.
„Gula hættan“.
Miklar ráðagerðir eru um það víðs-
vegar í löndunum, að með styrjöld
þeirri miklu, er nú er háð, verði her-
menskan, sem einkum hefur þróast
með Þjóðverjum undir forustu
Prússa, kveðin niður. Þeir eru marg-
ir, sem gera sjer í hugarlund, að ein-
hvern veginn muni mega ganga svo
frá málefnum Norðurálfunnar, að
styrjöldinni afstaðinni, að engri þjóð
haldist það uppi að halda við herafla,
sem geti orðið hættulegur öðrum
þjóðum, og að hver sú þjóð, sem
ófáanleg reynist til þess, að hlíta
gjörðardómi um ágreiningsmál sin,
verði látin sæta svipuðum búsifjum
eins og þeir einstaklingar, sem einsk-
is virða lög og rjett.
En svo eru aftur aðrir — og það
sumir þeirra, sem eru með eindregn-
ustu friðarvinunum — sem enga trú
hafa á þessum ráðagerðum. Þeir trúa
ekki Norðurálfu-þjóðunum til þess að
koma slikri óhemju-breyting í fram-
kvæmd, á því stigi, sem þær standa
nú: Og þeir bæta því við, að hvað
sem kynni að mega komast með Norð-
urálfuna, þá sjeu í Austurálfu heims
nýir þjóðflokkar með alt öðrum hug-
sjónum og alt öðrum hugsunarhætti
en vestrænu þjóðirnar. Fyrir þessum
þjóðflokkum vaki hvorki meira nje
mirtna en það að ná valdi á allri jörð-
inni. Og af vestrænu þjóðunum hafi
þejr lært, hvernig þeir eigi að fara
að því. .
Það eru Kínverjar og Japanar, sem
við er átt — gulu mennirnir. Hættan
sem vestrænu þjóðunum stafar af
þeim, hefur verið nefnd „gula hætt-
an“.
Kínverjar eru þriðjungur allra íbúa
jarðarinnar, eða um það bil. En þetta
afskaplega þjóðarbákn hefur verið
friðsamt, óáleitið við aðrar þjóðir, að
öllum jafnaði. . Ef þeir liefðu verið
látnir einir um hituna, er liklegt, að
þeir mundu um marga mannsaldra
láta sjer nægja að búa að sínu og lifa
sinu eigin lífi, án þess að ásælast það,
sem aðrir menn eiga. En nú er orðið
nokkuð langt síðan, að auðmenn vest-
urlanda hafa að fullu komið auga á
það, hve afskaplegir gróðavegir sjeu
í landi, sem er gætt jafnmiklum auð-
æfum frá náttúrunnar hendi eins og
Kína, og þar sem manngrúinn er jafn-
framt svona mikill. Og um 50 ár hafa
ýmsar þjóðir lagt kapp á að ná hin-
um og öðrum gróða-hlunnindum þar
i landi — stundum ekki með sem göf-
ugmannlegustum hætti.
Enn verður ekkert um það fullyrt,
hvað úr Kínverjum mundi verða, ef
þeir yrðu neyddir inn í hringiðu
auðs- og valdakapps. Japanar eru
smáþjóð í samanburði við Kínverja,
um 50 miljónir, en Kínverjar langt
yfir 400 miljónir. Fyrir tveim manns-
öldrum voru Japanar nægjusamir,
listfengir, friðsamir menn. Nú eru
þeir orðnir sú þjóð, sem hvítum
mönnum stendur mest ógn af. Síðan
er þeir komust að fullu inn i hina ó-
hemjulegu áfergjuleit eftir auðnum
og eftir sigurvinningar þeirra á
Rússum og Kínverjum, virðist hafa
komist inn hjá þeim sannfæring um
það, að þeim sje ætlað að drotna yfir
jörðinni.
Enskur rithöfundur og þingmaður,
sem ferðaðist í fyrra kringum hnött-
inn, segir, að í öllum þeim hlutum
veraldarinnar, sem hann hafi komið
i. og Kínverjar og Japanar hafist
við í, hafi hann undantekningarlaust
heyrt talað um þessar tvær greinar á
mongólska kynstofninum á einn veg:
Kínverjum treysta menn og þá virða
menn hvarvetna; á Japana líta menn
með tortrygni og ótta. Fyrir tveim
mannsöldrum var litið sömu augum
á þessar þjóðir. Þessi hefur breyt-
ingin orðið.
Japanar hafa sjeð það, ekki síður
en Norðurálfumenn, hvað úr Kína-
veldi má gera. Þeir hafa sjeð það, að
undir verndarvæng og stjórn þeirra
sjálfra getur Kínaveldi orðið verk-
færi þeirra til þess að ná undir sig
yfirráðum yfir veröldinni, og að gera
má úr því það afl, sem ekkert fær
rönd við reist.
I þvi skyni, að þoka þeirri fyrir-
ætlun sinni ofurlítið áfram til fram-
kvæmdar, sögðu þeir friðnum slitið
með sjer og Þjóðverjum, þegar Norð-
urálfu-styrjöldin mikla hófst á síð-
asta ári. Bandaríkjamönnum leist þá
iila á blikuna. Með þeim og Japön-
um eru alt af viðsjár töluverðar. En
forsætisráðherra Japana tjáði þeim
hátíðlega, að þeim kæmi ekki til hug-
ar að seilast eftir neinum landvinning-
um frá Kína nje nokkurri annari
þjóð. Skömmu síðar lýstu samt Japan-
ar yfir því, að þeir ætluðu sjer ekki
að láta aftur af hendi þær stöðvar í
Kína, er þeir höfðu þá unnið af Þjóð-
verjum.
En Japanar hugsa sjer miklu hærra
en að ná í þessa kínversku skika,
scm Þjóðverjar hafa áður kastað eign
sinni á. í síðastliðnum janúarmánuði
sendi japanska stjórnin forseta Kína-
veldis skrá yfir tuttugu og eina kröfu,
sem þeir kváðust gera til Kínverja.
Sú. skrá er einhver sú ósvífnasta á-
rás, sem gerð heíur verið á sjálfstæði
nokkurrar þjóðar. Japan hafði, ásamt
Stórþretalandi, Rússlandi og Banda-
ríkjunum, skuldbundið sig til þess að
virða sjálfstæði og heild Kínaveldis,
og sömuleiðis dil þess að sjá um, að
þegnum allra rikja skyldi þar gert
jafn-hátt undir höfði. En á það.skjal
hafa Japanar auðsjáanlega litið nokk-
uð likt eitís og Þjóðverjar litu á skjal-
: ið, sem átti að tryggja það, að Belgia
: skyldi látin óáreitt.
Stjórn Japana var með samningum
sþuldbupdin til þess að láta hinar
þjóðirnar, sem tekið höfðu að sjer á-
byrgð á Kínaveldi, vita um kröfur
sínar. Það gerði hún líka — en sagði
þeim mjög rangt frá, og þagði um
nærri þvi helminginn af kröfunum.
Samt sem áður fjekst vitneskja um
þær, og hún er að þakka enskum
blaðamanni í Peking. Hann náði í
kröfuskrána og birti hana í ensku
blaði. Lundúnablaðið „Daily News“
gerir eftirfarandi grein þess, hvað
fólgið sje í þessum kröfum:
„Samkvæmt þeim mundi fylkið
Shantung komast undir yfirráð Jap-
ana; Suður-Mansjúría og Austur-
Mongólía mundu, að öllu verulegu
lcyti, verða japönsk fylki; Japan
mundi fá einkarjett á hinum miklu
náma-auðæfum í Yangtse-dalnum, og
þar með kæmist það á þeirra vald
að greina Suður-Kína frá Norður-
Kína; Japan mundi fá vald á her-
gögnum Kínaveldis; lögreglustjórn á
mikilsverðum landflæmum í Kína
kæmist í hendur Japansmanna; jap-