Lögrétta - 28.06.1916, Blaðsíða 3

LÖGRJETTA
”3
Tilnefndir voru þessir:
Eggert Claessen með 7055 atkv.
Halldór Daníelsson — 5735 —
Thor Jensen — 4806 —
Garðar Gíslason — 4183 —
Jón Þorláksson — 3879 —
Jón Björnsson — 3448 —
Magnús Sigurðsson - -1437 —
Halldór Þorsteinsson — 1185 —
Næstir fengu atkvæði:
Fáll H. Gíslason 976 —
Björn Kristjánsson 846 —
Sighvatur Bjarnason 707 —
Thor Jensen (Ólafur Thors sonur
hans fyrir hans hönd) og Magnús
Sigurösson neituöu aö taka á móti
kosningu, ef þeir yröu fyrir kjöri.
Komu þá í þeirra staö tilnefndir
meö næstum atkvæöafjölda Páll H.
Gíslason og Björn Kristjánsson, er
þó taldist undan kosningu.
Fór þá kosning fram um 4 af þess-
um 8 tilnefndu mönnum, í stjórn-
ainefnd fjelagsins. Kosningu hlutu
þessir:
F.ggert Claessen meö 7415 atkv.
Halldór Daníelsson — 6156 —
Jón Þorláksson — 49°7 —
Halldór Þorsteinsson — 4747 —
Næstir fengu atkvæöi:
Jón Björnsson 3236 —
og Garðar Gíslason 3069 —
Þá var loks tekinn fyrir 5. liöur
dagskrárinnar:
Kosinn endurskoðandi í stað þess,
er frá fer, samk. hlutkesti, og einn
varaendur sko ðandi.
Út var dreginn með hlutkesti end-
urskoðandi Ó. G. Eyjólfsson kaup-
maður.
Kosning endurskoöanda fór þá
fram og hlaut kosningu (við skrif-
lega atkvæöagreiöslu): Ó. G. Eyjólfs-
son með 2133 atkv. Næstur fjekk at-
kvæði: Þórður Sveinsson aðstoöar-
maður 1626 atkv.
Varaendurskoðandi var kosinn
(sömul. skriflega): Þórður Sveinsson
aðstoðarmaður með 2012 atkv. Næst-
ur fjekk atkvæði: Richard Torfason
bankabókari 1222 atkv.
Fleira lá ekki fyrir fundinum.
Fundarbók upplesin og samþykt.
Fundi slitið.
Eggert Briem.
Gisli Sveinsson.
Samkomulagf
um viðskifti íslands vid
Breta.
I. Bráðabirgðalög.
Svohljóðandi bráðabirgðalög um
heimild handa landsstjórninni til ráð-
stafana til tryggingar aðflutningum
til landsins hefur konungur staðfest
24. maí s. 1.:
1. gr. Ráðherra íslands veitist
heimild til að setja með reglugerð
eða reglugerðum þau ákvæði um
verslun og siglingar til og frá land-
inu, sem nauðsynleg þykja til þess
að tryggja aðflutninga til þess. í
reglugerð má ákveða sektir fyrir brot
á henni og meðferð mála út af brot-
um gegn henni.
2. gr. Lög þessi öðlast þegar gildi.
II. Reglugerð um ráðstafanir til að
tryggja verslun landsins.
Stjórnarráðið hefur 24. þ. m. gefið
út svohljóðandi reglugerö;
Samkvæmt heimild í 1. gr. bráða-
birgðalaga 24. maí þ. á„ um heimild
handa landsstjórninni til ráðstafana
til tryggingar aðflutningum til lands-
ins, eru hjer með sett eftirfarandi fyr-
irmæli:
x- gr. Bannað er að flytja út frá
íslandi hverskonar farm eða farm-
hluta, i öðrum skipum en þeim, er í
ferð sinni til ákvörðunarstaðarins
koma við í bretskri höfn. Þetta gild-
ir þó eigi um skip, er hjeðan fara
beint til Ameríku með farm eða farm-
hluta, ef ræðismaður Breta hjer veit-
ir samþykki sitt til þess.
2. gr. Áður en skipa megi farmi
þeim eða farmhluta, er í I. gr. segir,
út í skip hjeðan til útlanda, skal skip-
stjóri undirrita og afhenda lögreglu-
stjóra eða umboðsmanni hans skuld-
bindingu um viðkomu í bretskri höfn,
svo sem í 1. gr. ag ofan er fyrir
mælt.
3. gr. Brot gegn ákvæðum reglu-
gerðar þessarar varða sektum alt að
10 þúsund krónum.
Bæði sá, er út lætur flytja og skip-
stjóri, án þess að ákvæðum 2. gr.
sje fullnægt, skal sekur talinn við á-
kvæði 2. gr.
Skipstjóri, er brýtur, án alment ó-
viðráðanlegra atvika, skuldbindingu
gefna samkv. 2. gr., skal sæta sömu
sektum.
Skip og farmur er að veði fyrir
sektunum.
4. gr. Sá, er byrjar að skipa út, án
þess að slík skuldbinding sje gefin,
sem í 2. gr. segir, skal sæta sektum
frá 200—10000 kr., og telst bæði sá, er
út lætur skipa, pg skipstjóri sekur
um þetta brot.
Skipstjóri, sem án alment óviðráð-
anlegra atvika brýtur skuldbindingu
sína, er hann gefur samkvæmt 2. gr.,
skal sæta sektum frá 10000—100000
krónur.
Þá er ákveða skal sektir, skal taka
hliðsjón til verðmætis þess, sem flytja
skal eða flutt er í skip.
5. gr. Með mál út af brotum gegn
reglugerð þessari skal fara sem al-
menn lögreglumál.
Áður en dómari úrskurði sektir, án
þess að mál fari undir dóm, skal mál-
ið borið undir stjórnarráðið.
6. gr. Reglugerð þessi öðlast gildi
þegar í stað.
III. Skýrsla um málið frá stjórnar-
, ráðinu.
Stjórnarráðið gerir þannig grein
fyrir málinu i skjali, sem það hefur
sent Lögrjettu:
Eins og kunnugt er, hafa Bretar
stöðugt hert á böndunum um sigling-
ar vorar og viðskifti frá ófriðarbyrj-
un. I vetur harðnaði enn meir. Var
þess þá m. a. krafist af kaupmönnum,
sem fengu kola- og saltfarma frá
Bretlandi eða í skipum, sem urðu að
koma við í Bretlandi á leið sinni til
íslands, að þeir skuldbyndu sig til
þess, að flytja ekki vörur þessar eða
aðrar vörur, sem kolin og saltið var
notað til að framleiða, til þjóða þeirra
er í ófriði eiga við Bretland, Norður-
landa eða Hollands. Ennfremur höfðu
borist fregnir um, að það væri ætlun
Breta að hindra það að íslenskar af-
urðið yrðu fluttar austur yfir hafn-
bannslínu þeirra, þ. e. til Norður-
landa, af ótta fyrir því að þær næðu
til Þýskalands. Auk þess sóttist erf-
iðlega að fá útflutningsleyfi frá Bret-
landi á ýmsum nauðsynjavörum vor-
um, auk kola og salts, t d. á veiðar-
færum.
Landsstjórnin taldi sjer skylt að
reyna að tryggja, á einhvern hátt
viðskifti landsmanna betur en útlit
var fyrir og reyna að fá samkomu-
lag um eitthvert það skipulag á versl-
un vorri og viðskiftum, sem ljetti af
þeirri óvissu, sem sýndist vera fram
undan, um verslun íslands og við-
skifti við aðrar þjóðir. Var Sveini
alþingismanni Björnssyni, sem þá var
staddur erlendis, falið að fara til
Lundúna og eiga tal við bretsku
stjórnina um þessi efni.
Bretska stjórnin hafði látið uppi
að það væri ákveðinn ásetningur
sinn að stöðva, eftir því sem hún
gæti, allan flutning á flestum íslensk-
um afurðum austur á bóginn. En fyr-
ir þessa milligöngu hr. Sveins Björns-
sonar og málaleitun hans við bretsku
stjórnina hafa fengist ýms vilyrði
af hennar hendi, gegn þvi að skipað
yrði svo fyrir, að skip, sem flyttu
farm hjeðan til útlanda yrðu eigi af-
greidd hjeðan nema þau áður skuld-
byndi sig til að koma við á bretskri
höfn (þó undantekningar með skip
sem fara til Ameriku, enda sje bretski
ræðismaðurinn hjer því samþykkur,
°g eru helstu vilyrðin þessi:
Bretska stjórnin mun ekki hindra á
neinn hátt vöruflutninga hjeðan til
Bretlands, sambandslanda Breta i ó-
friðnum og hlutlausra landa, nema
þeirra er liggja að Norðursjónum
og Eystrasalti. Þó verður eigi hindr-
að að fluttar verði til Danmerkur
þær íslenskar afurðir, sem notaðar
verði þar í landi eftir neytsluþörf-
inni þar. Ef eigi fæst markaður fyrir
allar afurðir landsins í framantöldum
ófriðarlöndum og hlutlausum löndum,
lofar bretska stjórnin að kaupa af-
urðirnar af framleiðendum og kaup-
mönnum hjer, verði, sem ákveðið er
fyrst í stað til ársloka þ. á. Verðið
er ákveðið í krónum og varan tekin
hjer á staðnum, frítt um borð (fob).
Bretska stjórnin sjer um að hingað
fáist flutt frá Bretlandi það, sem þarf
af kolum, salti, veiðarfærum, sildar-
tunnum, steinolíu, kornvöru, sykri,
kaffi, lyfjum og öðrum nauðsynjavör-
um, sem annaðhvort eru ófáanlegar
annarstaðar eða hagfeldast þykir að
fá frá Bretlandi. Bretska stjórnin vill
greiða sem best fyrir skjótri af-
greiðslu skipa vorra í bretskum höfn-
um framvegis.
Samkomulag þetta hefur verið
gert með vitorði Kaupmannaráðs ís-
lands og hefur það skrifstofu opna
hjer í Reykjavík eftirleiðis. Geta
menn snúið sjer þangað til að fá vit-
neskju um framangreint vöruverð og
að öðru leyti um vafaatriði, sem rísa
kunna út af samkomu lagi þessu. Það
hefur umboðsmann í Lundúnum,
Björn Sigurðsson bankastjóra.
Ennfremur hefur nefnt vöruverð
verið tilkynt öllum lögreglustjórum
landsins.
Vandamál Rangvellinga.
Mjer hefur borist til eyrna að jeg
væri talinn höfundur að greininni
„Knýjandi nauðsynjamál“, sem undir-
skrifuð er „Öldungur“ og birtist í
4. tbl. af „Landinu“, 4. febr. s. 1.
En með því að jeg kaupi ekki blað
þetta, fór jeg að afla mjer þess ný-
lega og kynna mjer greinina, og af
þeim ástæðum kemur þessi yfirlýsing
svo seint.
Lýsi jeg þvi hjer með yfir, að
jeg hef ekkert verið við riðin ritsmíð
þessa og að mjer er alveg ókunnugt
um höfund hennar, enda ber greinin
það með sjer, að hamrmuni ekki vera
úr Rangárvallasýslu, samanber orð-
in: „Hvaða flutning hefur hún (járn-
brautin) að flytja frá Þjórsárbrú
h i n g a ð til Reykjavíkur."
Svo er margt, sem sýnir hvað höf.
er, eða læst vera, ókunnugur vatns-
málinu 0. fl., sem hann skrifar um,
og fer hann þar ekki rjett með, þó
jeg hins vegar sje honum þakklátur
fyrir að hafa vakið máls á vatnsmál-
inu, því ummæli hans <um það eru
orð í tíma töluð. En það er öðru máli
að gegna með hitt málið, sem greinin
fjallar um, járnbrautarmálið; þar er
jeg á alt annari skoðun og víst flestir
hjer i sýslu, og furðar mig mjög á
þeim órökstudda sleggjudómi, sem
hann kveður upp yfir því nauðsynja-
máli. Enda er öllum kunnugt um það,
sem jeg hef átt tal um járnbraut við,
að jeg hef altaf álitið að járnbraut
frá Reykjavík hingað austur, lögð á
þeim tíma, sem við værum færir um,
væri eitt af aðalframfarafyrirtækjum
þessa lands.
Jeg álít líka að jafnframt og vjer
teljum nauðsynlegt að leggja fje í
að vernda flæðilöndin hjer í Rang-
árvallasýslu fyrir Þverá og Markar-
fljóti og að veita á Flóann og Skeið-
in, sje barnaskapur að horfa í kostn-
að við að bæta samgöngutækin, því
með núverandi samgöngutækjum
eru þessi fyrirtæki — jafnnauðsynleg
og þau eru — sönn hefndargjöf.
Einkum tel jeg að hinar fyrirhuguðu
áveitur í Árnessýslu komi ekki að til-
ætluðum notum nema með bættum
samgöngum. Vil jeg svo minnast dá-
lítið nákvæmar á vatnsmálið hjer i
sýslu en höfundur gerir, Eyðilegg-
inguna, er Markarfljót og Þverá gera
hjer í sýslu, mun óhætt að telja eina
þá mestu, sem vötn hafa gert hjer á
landi, og mun önnur eins eyðilegging
vart hafa átt sjer stað síðan eyðilegg*
ingin mikla varð af Skaftáreldum.
Það er ekki von að þeir, sem ókunn-
ugir eru, hafi neina hugmynd um
þær skemdir. Byrjunin var sú, að
Markarfljót lagðist mest alt í Þverá;
beljaði hún þá hjer vestur með feikna
krafti og lagði í eyði á tveim árum
fjórtán jarðir i Vestur-Landeyjum og
Rangárvallahreppi, alt bestu slægju-
jarðir, og þar af eitt mesta höfuðból-
ið á Suðurlandi, Skúmstaði. Síðan
hefur vatnið haldið áfram að brjóta
lönd og eyðileggja engjar, og er sýni-
legt, að verði ekki undinn bráður
bugur að verndun, verða stór svæði
óbyggileg. Annars furðar mig eins og
„Öldung" stórlega á því dauðamóki,
sem er á Rangæingum i þessu máli.
Þingið i heild sinni get jeg ekki
beinlínis átalið, því það hefur tekið
vel i málið, það litið sem til þess
kasta hefur komið; en næsta þingi
þarf að verða vel ljóst hlutverk sitt
í þessu máli og það má ekki skera
við Barnaskóla og Unglingaskóla
Siglufjarðar. — Umsóknir sendist
skólanefnd fyrir 1. ágúst.
Til kaupenda Iðunnar.
Sökum þess, að mikill dráttur hef-
ur orðið á pappírssendingu, getur
lðunn II, 1 ekki komið út fyr en i
lok júlí eða byrjun ágústmán.
Útgef. Iðunnar.
fje við neglur sjer til fullkominnar
fyrirhleðslu í Þverá, því þar ríður á
að byggja traustlega og spara ekki
um of.
Og vonandi er að Búnaðarfjelag
íslands leggi þessu fyrirtæki meira
lið hjer eftir en hingað til, og láti
sjer skiljast að þetta mál er ekki
fyrir utan verksvið þess.
Til þess að gera nánari grein fyrir
eyðileggingunni en höf. „Lands“-
greinarinnar gerir skal jeg geta þess,
að það eru fimm hreppar, eða hálf
sýslan, sem bíða tjón af vatni úr
Þverá, en það eru: 1. Fljótshlíðar-
hreppur; þó eyðileggingin sje viða
mikil mun hún þó hafa verið hvað
mest þar frá byrjun. 2. Hvolhreppur,
3. Rangárvallahreppur, 4. Ásahrepp-
ur, 5. Vestur-Landeyjahreppur. Aust-
ur-Landeyja- og Vestur-Eyjafjalla-
hreppur hygg jeg að líði ekki mikið
tjón af vatninu, eins og nú stendur,
eða síðan gerð var fyrirhleðslan hjá
Seljalandsmúla. En engjaskemdirnar
munu mestar í Ásahreppi og Vestur-
Landeyjahreppi, einkum er Savamýri
mjög illa farin, og engjarnar kring-
um hana, ásamt Þykkvabænum,
sömuleiðis Odda-, Móeiðarhvols- og
Oddhóls-engjar. Og auk þess sem
vatnið flæðir yfir, er árlega stungið
upp mikið graslendi í fyrirhleðslur,
sem menn eru að stríða við og reyna
að vernda bletti innan um vatnið, til
þess að hafa þó eitthvað að slá.
Það er t r ú mín og v 0 n að á
þessum mikla framfaratíma liði ekki
á löngu þangað til verulegar fram-
kvæmdir komist á gang í þessu
umrædda máli. Og þó jeg búist ekki
við að eiga langt eftir ólifað, væri
það ein mín mesta ánægja í ellinni,
ef jeg lifði það, að Þverá yrði veitt í
Markarfljót og Savamýri og aðrar
engjar, sem nú eru skemdar af vatn-
inu, kæmu upp aftur. Því það var eitt
mitt mesta áhugamál í búskapnum
að vernda Savamýri, enda þótt á-
búðar og eignarjörð mín ætti ekki
land í henni, svo menn gætu notið
hennar miklu gæða, því óefað er hún
besti engjabletturinn hjer á landi, og
þó viðar væri leitað, eða svo sagði
mjer einn mest metni búfræðingur
Dana á seinni tíð hr. Fejlberg, að
slíkt graslendi ræktað af náttúrunni
einni þekti hann ekki í Norðurálf-
unni.
Væri svo, að hinir háttvirtu ráð-
andi menn landsins, stjórn og þing,
hjeldu að hjer væri um ýkjur eða
öfgar að ræða, ættu þeir einn fagran
þerridag um sláttinn að bregða sjer
hingað austur og sjá alt grasið, sem
nú er í vatni og ómögulegt er að not-
færa sjer, og sjá um leið slægjurnar,
sem menn bæði hjer og í öðrum sveit-
um verða að sætta sig við; þeim
mundi þá skiljast — eins og okkur —
að mikið er gerandi til að vernda
það land, sem flæðivötnin hafa
birgt upp með frjóefnum til margra
ára, en með því að græða upp slik
lönd eða landspildur n e m u r maður
land, sem er bein viðbót við það
land, sem nú má lifa af, og þannig
beinn vegur til þess að fleiri geti
hjer eftir en hingað til lifað af land-
búnaði.
Að síðustu vil jeg benda samsýsl-
ungum mínum á, að þetta mál þurfa
þeir að taka til rækilegrar meðferðar
á væntanlegum þingmálafundum, svo
þingmenn geti haft eitthvað í hönd-
unum frá kjósendum, er á þing kem-
ur, málinu viðvíkjandi. Jeg vil vona,
að sú skömm eigi sjer ekki oftar stað
hjer, sem kom fyrir í fyrra, að eng-
inn þingmálafundur verði haldinn og
þingmenn fari eins og þá tómhentir á
þing að kjósenda vilja. Hvort sem
þetta hefur komíð af vantrausti á
þingmönnum vorum, eða ófyrirgefan-
legu áhugaleysi á landsmálum, sem
jeg ætla þó öllu heldur, þá er það
mjög skaðlegt kjördæminu, þvi hafi
þingmaðurinn ekkert i höndunum, er
sanni framburð hans í málum kjör-
dæmisins, er full ástæða til þess að
þingið álíti, að þar sje ekki um mjög
nauðsynlegt málefni að ræða.
Hala, í júní 1916.
Þórður Guðmundsson
Strídið. .
Síðustu frjettir.
Khöfn, 26 júní: Rússar hafa lagt
undir sig Búkówínu. — Þjóðverjar
sækja fram í gagnárás norðan við
Luzk. •— Þjóðverjar hafa tekið
Thiaumont með áhlaupi, en gagnárás
frá Frökkum stendur þar enn yfir.
Önnur skeyti hingað frá 22. þ. m.
segja frá ákafri sókn frá Hinden-
burg á norðurhluta austurvígstöðv-
anna. Yfir höfuð virðist nú stríðið
sótt af kappi báðumegin frá á öllum
vígstöðvunum hjer í álfu. Við Ver-
dun er aðgangurinn harður, og segja
þó fregnirnar, að Þjóðverjar hafi
sent lið þaðan til austurvigstöðvanna.
Grikkir hafa nú afvopnað her sinn,
eftir kröfu bandamanna, segja sein-
ustu fregnir, og virðist innrás Búlg-
ara i landið, sem áður hefur verið frá
sagt, ekki hafa verið gerð til þess
að ná sjer niðri á Grikkjum, heldur
til þess að ná hagkvæmari stöðu i
viðureigninni við bandamannaherinn.
Skuludis hefur sagt af sjer yfirráð-
herraembættinu, en þingið vill fá
Zaimis í hans stað.
Þjóðverjar telja sigurinn sín megin
í orustunni miklu í Norðursjónum.
„Hamb. Fremdenbl." frá 11. þ, m,
sýnir með uppdráttum aðalhreyfing-
ar flotanna í orustunni. Segir þar,
að Englendingar hafi mist 25 skip,
samtals 222050 tonn, en Þjóðverjar
11 skip, samtals 59800 tonn.
Frjettir.
Stefán Jóhannesson frá Bakkagerði
i Reyðarfirði hefur verið hjer sjer til
heilsubótar síðan í maí, en fer nú
heimleiðis í dag með „íslandi“.
Háskólapróf. Nýlokið hafa prófi
í læknisfræði hjer við háskólann
Jón Jóhannesson með 1. einkunn 163
st. og Vilmundur Jónsson með 1.
einkunn 190^ st. En fyrri hluta
læknaprófs hafa tekið: Hinrik Thör-
arensen með 72)4 st., Jón Bjarnason
með 70 st. og Kristján Arinbjarnar-
son með 63% st.
Har Níelsson prófessor fer norður
á Akureyri í sumar og heldur þar fyr-
irlestra eftir beiðni Akureyringa.
Frá útlöndum eru nýkomin Guðm.
Magnússon prófessor og frú hans,
kaupm. Rich. Thors og Guðm. Eiríks-
son, Ól. Björnsson ritstj., Lange
verkfræðingur frá Noregi o. fl.
Fossafl í Borgarfirði. Geir Zoega
verkfræðingur er nú að mæla vatns-
magn í fossum í Borgarfjarðarhjer-
aði að fyrirlagi landsstjórnarinnar.
Úr Árnessýslu er skrifað: „Tíðin
var köld og þurviðrasöm fram um
miðjan maí; gróður enginn til þess
tíma og klaki mikill í jörð. Afla-
brögð urðu lítil austan fjalls, en
verst þó i Þorlákshöfn. Þaðan komu
menn með'stórskuldir á bakinu í ver-
tíðarlokin. Er því auðráðið að þröngt
muni verða i búi hjá mörgum mann-
inum þetta ár hjer við sjávarsiðuna,
og það því fremur sem margar nauð-
synjar eru enn dýrari hjer eystra en
í flestum útkjálkakauptúnum lands-
ins. — Um stjórnmál er hjer lítið
rætt og liklega lítið hugsað alment,
nema hvað Gestur á Hæli er að mæla
með lista „hinna óháðu“ bænda, er
han,ú kallar svo, og er líklegt að
bændur færi sjer enn í nyt hand-
lciðslu hans, sem þeim reyndist svo
vel í kaupfjelagsmálunum hjerna á
árunum. — Annars hefur eitt mál
öðru fremur vakið umtal hjer eystra,
en það er ósamkomulagið í Lands-
bankanum. Mönnum hjer kom það
mjög á óvart, er það sást, að farið
var að kæra gjaldkera bankans, hr.
Jón Pálsson, mann, sem naut almenns