Lögrétta - 30.08.1916, Blaðsíða 3

LÖGRJETTA
149
)
Ferð im Sarðaslrandarsýslu 191
Eftir G. H j a 11 a s o n.
r
Ásg. G. Gunnlaugsson & Co.
Austurstræti 1, Reykjavík,
selja:
Vefnaðarvörur. — Smávörur.
Karlmanna og unglinga ytri- og iimrifatnaði.
Regnkápur. — Sjóföt. — Ferðaföt.
Prjónavörur.
Netagarn. — Línur. — öngla. — Manilla.
Smurningsolíu.
Vandaðar vörur. Sanngjarnt verð.
Pöntunum utan af landi svarað um hæl.
brista af sjer deyfð og drunga og
glæða skilning sinn á ýmsum kostum
í þjóðlífi og mannlífi. Allflestir höf-
um vjer lítinn þrótt til framkvætnda,
eins og vænta má um unglinga, en
markið er sett svo hátt, aS eigi er
fært aö sjá það nema við sólarljós
hugsjónanna. Að þessu marki hefjum
vjer flug, á arnarvængjum hughrifn-
innar, meS opin augu fyrir því, að
hughrifnin er hið eina afl, sem getur
kveikt þann samhug, kjark og áhuga,
sem ómögulegt er án aS vera, ef efla
skal dáð og drengskap og hefja nýj-
ar framkvæmdir. Og jeg get ekki ósk-
aS eftir betri sönnun þess, aS fjelags-
skapur vor sje á rjettri leiS en þeirri,
aS árásarmaSurinn sjálfur byrjar árás
sína meS því aS segja, aS vjer eigum
þessa mannkosti í rikum mæli — sam-
hug, kjark og áhuga. Þó dettur mjer
ekki í hug aS halda því fram, aS vjer
eigum nóg af þessum mannkostum,
því miSur.
Mjer dettur heldur ekki í hug aS
halda því fram, aS allir, sem sneiSa
hjá fjelagsskap vorum, sjeu ósnortn-
ir af eldmóSi hughrifninnar. En aS
eins í vjeum fjelagsbandanna getur
hún breitt sig út um bygSirnar og
grafiS um sig í þjóSfjelaginu. Þess
konar vakningaralda hefur gengiS
um nágrannalönd vor og gerbreytt
hugsunarhætti og kjörum alþýSunn-
ar. Og þó sumum kunni aS þykja
'þaS broslegt, þá er jeg sannfærSur um
aS ungmennafjelögin geta og eiga aS
vinna sama hlutverkiS hjer. Jeg segi
þetta af því aS jeg þekki sveitir hjer
á landi, sem þegar eru farnar aS mót-
at eftir anda og stefnu ungmennafje-
laganna.
Jeg skal ekki neita því, aS ung-
mennafjelagar hafa stundum meira af
kappi en forsjá lagt út i þaS, aS breyta
hugsjón sinni í framkvæmd og þeim
ekki alt af enst þrek til þess. Hafi
rnistök af hlotist, þá hefur reynslan
aukist. Hver spyr aS afrekum io ára
unglings? Þó er hjer um hreyfingu
aS ræða, sem á fyrir höndum margra
mannsaldra líf og og starf, en getur
samt hrósaS sjer af því, aS hafa orS-
ib þess valdandi, aS urSir og óræktar-
móar hafa breytst í sáSlönd og töSu-
völlu, og værukærir unglingar orSiS
aS starfandi áhugamönnum, nýtt líf
vaknaS, jafnvel í afskektum sveitum,
og nýrri samúSaröldu \eriS hrundiS
af staS milli fjarlægra hjeraSa. Tvent
hiS síSastnefnda er í mínum augum
mest um vert, en því gefa utanfjelags-
menn líklega litinn gaum.
Svo þakka jeg Jóni Stefánssyni fyr-
ir, aS hann gaf mjer tilefni til aS
skrifa þessa grein og vona aS hann
hugsi sig betur um, áSur en hann hef-
ur svipaSa árás á ný.
Reykjavík 4. júlí 1916.
Steinþór GuSmundsson.
SALA VESTURHAFSEYJA
DANA.
Þegar LandsþingiS danska hafSi
felt sölu Vesturhafseyjanna, lá ekki
annaS fyrir, en aS leysa þingiS upp
og láta nýjar kosningar fara fram.
Til aS koma í veg fyrir þaS, vildi
konungur aS samsteypuráSaneyti yrSi
myndaS úr öllum flokkum, en nú hef-
ur borist hingaS símskeyti frá 25. þ.
m. um aS þær tilraunir hafi strand-
aS. LandsþingiS hefur aftur meS 44
atkv. gegn 8 hafnaS boSi Bandaríkj-
anna um kaup eyjanna, og er búist viS
aS þingiS verSi leyst upp og aS nýjar
kosningar fari fram i október eSa
nóvember eftir hinum nýju grundvall-
arlögum.
Landskosningarnar.
Hversu margir kusu.
Vegna þess aS mjög margir eru
aS spyrja aS því, hversu margir hafi
kosiS á öllu landinu 5. ág. síSastl.,
þá tel jeg rjett aS Lögrjetta flytji
lesendum sínum skrá yfir þátttökuna
í kosningunum. Þess skal jeg geta, aS
tölunar eru ekki alstaSar ábyggilegar,
getur munaS 1—5 atkv. í sýslu, er
liggur í því, hvernig kjörstjórnirnar
hafa taliS atkvæSi þeirra, er kusu
fyrir 5. ág. og eins utansveitarmanna.
En þetta munar aldrei miklu. Þátt-
takan er þá svona:
Reykjavík ..................... 830
BorgarfjörSur ..................250
Mýrasýsla ..................... 187
Snæfellsnessýsla .............. 188
Dalasýsla ..................... 152
Vestur ísafjarSarsýsla .........125
ísafjörSur..................... 167
NorSur fsafjarSarsýsla......... 127
Strandasýsla .................. 130
Húnavatnssýsla ................ 216
SkagafjerSarsýsla ............. 191
EyjafjarSarsýsla............... 293
Akureyri....................... 167
SuSur Þingeyjarsýsla........... 303
NorSur Þingeyjarsýsla .......... 78
NorSur Múlasýsla .............. 225
SeySisfjörSur .................. 41
SuSur Múlasýsla................ 296
Vestmannaeyjar ................ 115
Rangárvallasýsla............... 358
Árnessýsla .................... 523
Gullbringu og Kjósar sýsla .... 315
HafnarfjörSur................... 58
Nákvæmar frjettir um þátttöku í
kosningunum í BarSastrandar- og
Skaftafellssýslu eru enn ókomnar.
Á SuSurlandsundirlendinu eru
kosningarnar hlutfallslega best sótt-
ar, en verst mun þaS vera í Skaga-
firBi og Húnavatnssýslu, um 10 pct.
Best eru kosningarnar sóttar í ein-
stökum hreppum í G r í m s e y, þar
kusu 14 kjósendur af 19 á kjörskrá.
Hvernig kosningarnar hafa falliS
er ekki unt aS segja meS vissu, en
telja má víst aS heimastjórnarmenn
hafi fengiS 40—50 prt. af öllum
greiddum atkvæSum og komi aS
minst 3 fulltrúum.
Ku nnugur.
Prófessor Metchnikoff,
sem mun hafa veriS frægastur allra
lækna heimsins á síSustu árum, er ný-
lega dáinn í París. Hann var þar eft-
irmaSur Pasteurs viS stofnun þá, sem
ber nafn Pasteurs, og 1908 fjekk hann
NobelsverSlaunin. Hann var Rússi aS
ætt og ólst upp heima í föSurlandi
sínu, en hafSi annars lengi verið bú-
settur í París.
15. Barðaströnd.
Á þriSja í páskum fór jeg yfir
RauSasandsheiSi austur á BarSa-
strönd. Hei&in er há, og var svo
mikil ófærS á henni, aS ekki var fært
meS hest nema austur á hana miSja.
Annars fór jeg mest gangandi um
Vestursýsluna, því þar var miklu
verra aS ríSa en ganga, bæSi vegna
kulda, ófærSar og brettu. En alt af
hafSi jeg fylgdarmenn, sem báru
bagga minn. Sjera Þorvaldur útveg-
aSi mjer fylgdarmann um allan
RauSasandshrepp, bæSi um Víkurn-
ar og sandinn sjálfan. Hann heitir Ó-
lafur Jónsson, gamall merkisbóndi,
sem nú var hættur búskap, var hann
jafngamall mjer, en enn þá þolnari aS
bera og ganga, líkaSi mjer hann mjög
vel. Annars hafSi jeg, eins og vant er,
góSa fylgdarmenn alt af.
Svo kom jeg aS Brekkuvöllum á
BarSaströnd, gisti þar hjá Kristófer
fööur Hákonar þingmanns. Er sóma-
bóndi, hefur átt 17 börn og komiS
öllum upp, 14 þeirra lifa. Þar voru
einna best sóttir fyrirlestrar á Strönd-
inni.
Svo gisti jeg og talaSi í Haga. Há-
kon var ekki heima, kona hans er
skemtileg merkiskona. Eru þau bæSi
höfSingshjón,
Svo aS ArnórsstöSum, lítill en góS-
ur bær.
Svo aS Brjánslæk og talaSi þar.
Sjera Bjarni er ágætismaSur, og sár-
fáa presta hef jeg heyrt eins vel um
talaS, og þaS af öllum jafnt. Hann á
þaS. En sumstaSar á landinu kemur
nú fyrir aS þagaS er um kosti presta.
16. Hergilsey.
Frá BarSaströnd fór jeg út í Her-
gilsey, hef aldrei komiS þangaS áS-
ur. Hergilsey er einhver langskemti-
legasta eyja sem jeg hef komiS í, og
var jeg þó á mörgum fögrum eyjum
í Noregi. Hún er hæst af vestri
BreiSafjarSareyjunum, og er fallegt
aS sjá þaSan yfir allar vestur eyjarn-
at og svo fjallahringinn og nesin
kringum BreiöafjörS frá RauSasands-
fjöllunum og til hinna snotru Vaöal-
fjalla (þjóSskáldsfjallanna) og þaSan
suöur og vestur til jökuls. Hvergi er
jökullinn fegri aS sjá en úr eyjum
þessum.
Hergilsey er öll úr tómu stuSIabergi
og eru stuölabergsstólparnir stórir og
smáir, 4, 5 og 6 strendir, sumir nær
alin breiðir á hverri hliS og enda
meira. Sumir smáir eins og brýni og
líki því i lögun. Sumir líkt og lakk-
stangir. Á sumum þeirra eru ýmisleg-
ai rákir líkt og útflúr eöa skurö-
rósir væri. Hæstur og stærstur er
höföinn á eyjunni suSaustan viS bæ-
ina og túnin, og í honum eru hagar
góSir, en þar er þýft og hólótt og
alstaSar stuðlabergiö undir gras-
sveröinum og sunnan í höföanum eru
margir stuölabergshamrar og gjá
milli þeirra. NorSvestur úr túninu er
graseiði og svo lítill höföi vestur í sjó-
inn. En norSar er annar hærri höfði,
má ganga út í hann um fjöru, og
austur úr honum er ás algróinn þjett-
um þangrunnum og er hann líkur
litlum skógivöxnum hálsi. En austur
úr hæsta höföanum er um fjöru gengt
út í fjórða stuSlabergshöfðann. Á öll-
um höföum þessum eru hagar.
Fagrar þangrunnahlíöar eru í öll-
um fjörum eyjarinnar. Sá jeg þar víst
þrennskonar bóluþang, er gulgræna
bóluþangiS best til eldiviöar, en hitt
til beitu, þó eru söl og kjarni betra.
Feikna þaraskógur er fyrir neðan
fjöruboröiS vestan viS eyjuna. Og
grænar, fremur fágætar, steinskófir
eru þar.
Svipaður sjávar og landgróður er
nú á öllum þeim eyjum þarna sem
jeg kom í. Er jeg svo margorSur um
sjávargróðurinn, af því aS hann er
reglulegt eldiviSar- og áburðarforSa-
búr. SannaSist þetta best ef svo illa
færi, að kol hættu aS fást.
Fornmenjar eru og á eyjunni, leif-
ar af jarShúsi Gísla Súrssonar og
byrgi fíflsins. AIls eru 3 búendur á
eyjunni, 5 kýr og 180 fjár, hefur
túniS verið aukiS og bætt, en dýr er
jarðabót hver í þessari stuölabergs-
urð. Æöarvarp er gott, um og yfir
100 pund.
NorSan og austan viS eyjuna eru
margar óbygSar haga- slægna- og
varpeyjar, fylgja þær margar eSa
Hjer á myndinni eru sýndir þrír
sjóliSsmenn meS gasgrímur fyrir and-
litunum, en slíkur útbúnaöur er orS-
inn nauSsynlegur nú í ófriðnum, því
eitraSar gasgufur eru eitt af vopnun-
um, sem allar ófriSarþjóSirnar nota.
vert, aS nú fá Rússar vafalaust greiS-
an gang suöur á Balkan yfir Rúmen-
íu. Er þá hætt viö aS lítiS verSi um
viðtökur af Tyrkja hendi, og aS Búl-
garía verSi í kreppu milli Saloníki-
hersveitanna og Serba, og er þá hætt
við aS bandamenn fái lokaö leiöinni
fyrir MiSveldunum til Miklagarðs, og
er Miöveldunum þaS afarmikill
hnekkir, aö aSflutningar allir teppist
þá leiöina.
Þessi tíöindi hafa haft mikil áhrif
á Grikki, enda hefur Venizelos ekki
legiS á liöi sínu aS blása aS ófriSar-
kolunum, og í skeyti til Vísis í dag
er sagt aö 70 þúsundir manna á
Grikklandi hafi á fundi í gær lýst sig
fylgjandi bandamönnum. ÁSur hafSi
komiS fregn um þaS, aS til vandræöa
horfSi í Grikklandi, konungur hafi
neitaS aS veita Zaimis forsætisráS-
herra lausn.
Ýmsar fregnir.
flestar Hergilsey, er mikil fjara
kringum þær, er fjeS tekiS úr þeim
um varptímann. Vestan og sunnan
viS Hergilsey er og nokkuö af eyjum
og skerjum. Svo volgar sögðu þeir
laugarnar í noröur og vestureyjunum
þarna, aS sjóöa má fisk í þeim. Og
í Diskæðaskeri ,milli Hergilseyjar og
Flateyjar, er eldhraun, sýndist mjer
þaS líkt sumum HafnarfjarSarhraun-
unum. Um þaS og jarShitann undir
BreiSafirSi, sjá ritgeröir Dr. H. Pjet-
urss í Lögrjettu.
í Hergilsey var jeg 3 daga og leið
mjög vel, og talaSi þar: Bjó jeg hjá
Snæbirni, er hann bæSi hermannleg-
ur 0g höðinglegur í sjón og reynd,
og nafnkunnur meSal annars frá
Englandsför sinni. Sýndi hann þá sem
oftar, aS hugrakkur var hann.
Hann hefur smíSaö skip svo tugum
skiftir, er gömul sjóhetja.
Á Balkan hafa staöið stórorustur,
Búlgarar hafa unniS þar eitthvaS á
og tekið Kavalla. Af hálfu banda-
manna hefur og veriS sókn, enda hafa
bæði Rússar og ítalir sent IiS til Salo-
niki.
ítalía hefur nú sagt Þjóöverjum
stríö á hendur, og hefur liSveisla
ÞjóSverja viS Austurríkismenn viS
Triest, gegn ítölum, vafalaust orSiS
til aö slíta friðinn milli þeirra.
Á vesturvígstöðvunum er sagt aS
bandamenn hafi unniS eitthvaS á.
Frakkar hafi tekiS Maurepas og
Bretar hafi sótt fram hjá Thiepval.
Nú er „Deutschland“, flutninga-
kafbáturinn, kominn heim úr Ame-
rikuleiöangri sínum, og þykir ferö
hans hafa orSiS hin fræknasta.
Frjettir.
17. Flatey.
Henni lýsti jeg nokkuö 1913. VerS
því fáorðari. Hún er fjölbygðust af
öllum BreiSafjarSareyjunum. Er þar
nú um 250 manns, 20 kýr og nær 400
fjár. En sumarbeit vantar þar eins
og í hinum eyjunum, veröur þá aS
flytja fjeS úr þeim i land.
Þar er skóli stór og gamalt bóka-
safn, sem sívex. Bækur þess skifta
þúsundum, 0g eru, virtist mjer, marg-
ar ágætar, tilvalin fræðslustofnun
fyrir eyjarbúa.
í Flatey verslar allur Eyjahrepp-
urinn, næstum allur Múla- og Gufu-
dalshreppurinn, og svo ReykjanesiS,
og mestur hluti BarSastrandarhrepps.
ASalverslunin er hjá Guömundi Berg-
steinssyni. Er hann duglegur og vel
látinn kaupmaSur.
En illa vantar hann símann nú,
verður árlega aS kosta 300—500 kr.
til þess aS ná í síma. VerSur því
verslun hans og annara Flateyinga
einskonar olnbogabarn meðal versl-
ananna og á því örSugra meS aS
standast samkepnina aS mörgu leyti.
Fjóra fyrirlestra vel sótta hjelt jeg
í eyjunum. GuSm. kaupmaSur og
sjera Sigurður voru þar mínir bestu
aSstoðarmenn. Læknirinn þar auö-
sýndi mjer og mikiS athygli og góS-
vild. Frh.
Strídid.
Rúmenía er komin í ófriðinn.
Samkvæmt síöustu símskeytum frá
útlöndum, er „Vísir“ hefur flutt, hafa
Rúmenar loks tekiS þá ákvöröun, aS
ganga í lið bandamanna, og sögöu
þeir Austurríki stríS á hendur, og
síöan sögSu ÞjóSverjar Rúmeníu
stríS á hendur, og eru þegar hafnar
orustur á landamærum Rúmeníu og
Siebenburgen. FriSslitin telja Rúmen-
ar bygS á því, aS þátttaka þeirra veröi
til aS stytta ófriðinn, 0g aö Austur-
ríki hafi ögraS þeim.
ÞaS veröur aS teljast mikil tíSindi
og ill fyrir MiSveldin, aS Rúmenía
skyldi taka þátt í ófriSnum gegn
þeim, því þó aS ekki muni svo afar-
mikiS um herafla Rúmena, sem ekki
er mikið yfir hálfa miljón manna, þá
er hitt meira um vert, aS MiSveldin
munu hafa gert sjer von um kom-
forSa þaSan eins 0g í fyrra, því aS
Rúmenía er talin mesta kornland
NorSurálfunnar, en nú er sú von úti.
Þá er annað, sem ekki er minna um
Leiðrjetting við „Dagsbrún“. H.
Þlafstein bankastjóri hefur beSiS
Lögr. aS geta þess, aS sjer væri rang-
lega eignaS i „Dagsbrún“ frá 22. þ.
m. kvæði, sem þar er birt, meS fyrir-
sögninni „Þjóöstefnan nýja“ og und-
irskrifaS „Hornagyllir". KvæSiS var
sent honum vjelritaS síðastl. vor, eins
og ýmsum öörum hjer í bænum. En
„Dagsbrún" segir aS telja megi víst,
aö hann sje höfundurinn.
í 11. tbl. Lögrjettu sá jeg vísu þá,
sem Magnús Björnsson lögmaður átti
aS hafa ort ölvaður um Hall sýslu-
mann harða, viS GuSrúnu ekkju hans.
Vísan er svona: Kroppurinn liggur i
kistu af trje, kann ei lengur bramla;
en hvar hyggur þú aS sálin sje, seima-
skorSan gamla? Jeg mintist þess þá,
aS Bersi heitinn Steinsson, sem lengi
bjó í Kýrholti í ViSvíkursveit, sagði
mjer eitt sinn fyrir löngu, að ekkja
Halls hefði svaraS vísunni á þessa
leiS: Hún er komin í himnadýrS,
hverri sólu fegri; aldrei verSur af þjer
skýrö önnur dásamlegri. Því miður
gáöi jeg þess ekki þá aS spyrja Bersa
hvaöa heimild hann heföi fyrir vís-
unni, en Bersi var sögufróöur og
sannorSur maöur, og þaS er áreiöan-
lega víst, aö hann hefur heyrt vísu
þessa eignaöa GuSrúnu ekkju Halls,
sem svar gegn hinni vísunni. Bersi
var einn af afkomendum Halls, og er
líklegt aS vísan hafi geymst í ætt-
inni. Jeg man ekki aS jeg hafi sjeS
vísu þessa á prenti og biS ySur því
aS taka hana í yðar heiSraða blaö, ef
ske kynni aS einhver hefSi gaman af
aS heyra hana, sem kann fyrri vísuna.
Jóhanna Jónsdóttir
frá ViSvík.
Mannalát. 21. þ. m. andaSist Adolf
Lárusson, yngsta bam Lárusar sál.
LúSvígssonar kaupmanns. Hann var í
Kaupmannahöfn aS nema rakaraiðn.
22. þ. m. andaðist á Landakots-
spítalanum SamúelKristjánsson bóndi
á Hjálmstöðum í EyjafirSi, lætur eft-
ir sig ekkju og 4 börn í ómegS.
26. þ. m. andaSist á Heilsuhælinu á
VífilsstöSum eftir þriggja ára dvöl
þar Siguröur Ástvaldur, sonur Gísla
sál. Helgasonar kaupmanns.
Slysarir. Barn þaö, sem varö undir
járnbrautinni, og getiS er um í síö-
asta blaði, andaöist síSastliöinn miS-
vikudag.
26. þ. m. druknaði Páll Eyjólfsson
bóndi á Sjávarhólum á Kjalarnesi,
skamt frá bæ sínum. Hann var bróSir
Valentínusar Eyjólfssonar verkstjóra
hjer i bænum.