Lögrétta - 23.05.1917, Blaðsíða 3

LÖGRJETTA
9i
hafa sparast þessu landi, ef Eim-
skipafjelagiS1 hefSi átt nægan skipa-
stól til þess aS flytja til landsins þær
vörur, sem viö þurfum aS fá frá út-
löndum.
Skömmu eftir aS „GoSafoss“
strandaSi í vetur bauS stjórn Eim-
skipafjelagsins út alla þá hlutafjár-
aukning, sem siSásti aSalfundur heim-
ilaSi, en þaS voru 590 þús. kr. Jafn-
framt sýndi stjórnin fram á, aS hvert
100 kr. hlutabrjef í fjelaginu var þá
í raun og veru orSiS 160 kr. virSi, þó
„Gullfoss" væri aS eins reiknaSur eins
og hann kostaSi, en verS hans hefur
í raun og veru talsvert meira en tvö-
faldast. Samt var hlutafjáraukningin
boSin út meS ákvæSisverSi, sem eig-
inlega var ranglátt gagnvart hinum
eldri hluthöfum, nema þeir fengju aS
sitja fyrir hlutakaupunum.
MaSur skyldi þvi hafa haldiS, aS
landsmenn hefSu rifist um aS kaupa
hluti í fjelaginu. En þaS hefur fariS
öSru vísi, því af þessum 590 þús. kr.,
sem boSnar voru út, hefur ekki, eftir
þvi sem Lögrjettu er skýrt frá, selst
meira en hjer um bil 390 þús. kr.
Hjer vantar meS öSrum orSum 200
þús. kr. Þetta er, eins og fyr er sagt,
ekki sakir getuleysis landsmanna.
Öllum ber saman um þaS. Sumir efn-
aSir kaupmenn hafa t. d. ekki keypt
meira en 100 kr. hlut. Þá mundi ekk-
ert muna um aS tífalda hlutafje sitt.
Sama er um ýmsa bændur og aSra
land-sveitamenn, verslunarmenn, sjó-
menn, iSnaSarmenn, embættismenn 0.
s. frv. Orsökin til þess, aS menn
kaupa ekki þessi 200 þús. kr., sem
eftir eru af hinu útboSna hlutafje,
hlýtur aS vera sú, aS mönnum hefur
ekki veriS leitt nægilega greinilega
fyrir sjónir, aS tilvera manna á þessu
landi getur blátt áfram verið komin
undir því, eins og hjer aS ofan er sýnt
fram á, aS EimskipafjelagiS geti auk-
iö skipastól sinn, og þaö sem allra
fyrst.
Landsmenn verSá aS taka þetta
mál til verulegrar yfirvegunar. ÞaS
tekur til hvers manns í þessu landi,
ef okkur bregst skipakostur til þess
aö flytja til landsins nauösynlegar
matvöru og þær vörur, sem nauSsyn-
legastar eru til þess aö framleiSslan
stöSvist ekki algerlega og þar meS
bverfi þróttur okkar til að standast
óhjákvæmileg útgjöld landsins í heild
og hvers einstaklings. En þess vegna
ber líka hverjum einasta manni aS
styöja aS þvi, beint og óbeint, aS
auka hlutafje Eimskipafjelagsins svo
um muni.
Hvað á að gera?
Undir þessari fyrirsögn skrifar
Sigurður magister GuSmundsson
grein í Morgunblaðinu i fyrradag.
Fjallar greinin um þaö, að marg-
ræSi sje miöur heppilegt, þegar þarf
skjótra ráSa viö, og ætti því aö fela
einum manni útvegun allra matvæla
til landsins.
Þetta er tillaga, sem vert er að
taka til yfirvegunar, en hjer verSur
hún þó ekki gerö aö umtalsefni, held-
ur vil jeg gera stuttlega grein fyrir
þeim hlutum, er jeg tel brýnasta nauð-
syn á aS gera og hugsa um.
Er þá fyrst, aö gera þarf þegar í
stað nákvæmt yfirlit yfir þær mat-
vörutegundir og vörumagn þeirra,
sem landið nauðsynlega þarfnast til
næsta vors, eöa til landsins flytjist
árlega undir venjulegum atvikum.
AS þessu starfi unnu, þarf jafn-
harðan aS leyta flutningsleyfis á þess-
um vörutegundum til landsins og
semja í einu lagi um vörumagn
hverrar einstakrar tegundar, meö því
þaS er greiSara og kostnaSarminna
fyrir báöa málsaðila, og mundi auk
þess ljetta mikiö undir meS aS fá
skipin afgreidd bæSi fljótt og vel,
sem einnig er í þágu allra sakir
skipaeklunnar og flutningaörðugleik-
anna.
Itr þá tvent til, aö útflutningsleyfi
kynnu að verða gefin í einu lagi fyr-
ir sumar vörutegundir, en aftur ekki
leyfðar nema í smáskömtum fyrir
aðrar vörutegundir.
Og þarf þá aö gera grein fyr;r þv;
aö á ýmsum verslunarstöðum hjer á
landi eru hafnleysúr og því nauð-
synlegt fyrir oss aö geta birgt þá
staði upp um sumartímann eöa áöur
en haustar aö og veður versna.
Jafnframt þarf aS gera grein fyrir
Styrktarsjöður W. Fischers
Þeir sem vilja sækja um styrk úr þessum sjóði, geta fengiS prentuö
eySublöS hjá Nicolai Bjarnason. Bónarbrjefin eiga áð vera komin til
stjórnendanna fyrir 16. júlí.
Stjórnin.
þvi, aö nú hefur um langt skeið ver-
iS aS lcalla íslaust hjer viS land og
því þegar af þeirri ástæðu hættara
viS aS ísár fari aö fara í hönd, auk
þess sem sjerstakar ástæöúr eru fyr-
ir hendi, er benda til þess aS búast
megi við hafís næsta ár.
í Norðurálfu hafa í vetur veriS ó-
venju miklar frosthörkur. En þaö er
gamalla manna mál, aö veturinn liggi
eitt ár í sjó, sem er þannig aS skilja,
að þegar vetrarríki er mikiS í Noregi
og Danmörku, þá fari þaS gjarnan
saman, að hjer veröi þá hafís og vet-
ur mikill næsta ár á eftir.
Þetta stendur í sambandi viö þaö,
aö þegar frosthörkur eru í Norður-
álfu og á Norðurlöndum, þá eru því
tíöum samfara mikil frost norSur í
höfum.
En undir því, hvort ísalögin eru
þar mikil eða lítil, er ísrekiS í pól-
straumunum komið.
SelveiSamaSur, sem hingaö kom frá
Noregi i vor, hefur skýrt mjer svo
frá, aS á Spitzbergen hafi heilan mán-
uS í vetur veriö 35 stiga frost upp á
hvern einasta dag. Jafnframt var þar
stööugt logn þennan tíma og má því
nærri geta aS mikil ísalög hljóta aS
hafa oröiS þar í hafinu umhverfis.
Mun þaö láta nærri aS sá is, sem
myndast hefur þarna í vetur, berist
fyrst hingaS undir land næsta ár. Má
því gera ráð fyrir að hjer veröi ísar
næsta ár svo framarlega sem isalög-
in viS Spitzbergen i vetur hafa verið
meiri en venja er til.
Skal hjer ekki fariS frekar út í
þessi atriSi, en bent að eins á þau
af því, aS þaS getur orðiS nauðsyn-
legt aö gera grein fyrir þeim í sam-
bandi við samninga um flutnings-
leysi í sumar og haust á því mat-
vörumagni, sem nauðsynlegt er aS
fá skip og leyfi til þess að flytja
hingaS á þessu misseri, ef hafnleys-
isstöðum og þeim hlutum landsins,
þar sem hafíshættan vofir yfir, á aö
vera borgiö næsta vetur og vor.
Sama og þannig gildir um mat-
vöruna, gildir og ekki síSur um aSrar
þær vörur, er landiö þarfnast, svo
sem kol og salt, olíu og veiSarfæri
0. s. frv.
En í sambandi viö samninga um
flutning þeirra vara og matvaranna
til landsins, gildir það, aS vjer verðum
aö gera þegar í staS undirbúning til
stórvægilegra breytinga á ýmsu hjer
innanlands, og sjerstaklega gera það
sem vjer getum til þess aS frá vorri
hálfu sje alt þaö gert, sem auSið er,
til þess aS framleiöa og framleiða sem
mest af þeim vörum, sem viöskifta-
lönd vor þarfnast og vjer getum
framleitt og sjálfir án verið.
Þeim mönnum, sem um mál þessi
fjalla er jeg reiðubúinn aö gera grein
•fyrir þeim hlutum, sem jeg á hjer viö.
AS eins vil jeg, til þess aö gera
þetta ljósara, taka eitt dæmi.
í heiminum er feitmetisskortur.
Hjer hefur því veriö bannaSur út-
flutningur á tólg og smjöri.
En í staö þess nú aö gera nauðsyn-
legar ráöstafanir til þess aö þetta út-
flutningsbann geti komiö aö notum
svo að vjer þurfum sem minst að
kvabba um feitmeti á öörum, sem
einnig þurfa sinna rnuna meö, þá hafa
t. d. engar ráöstafanir veriö gerðar
til þess aS hafa tólg á boðstólum
handa alþýöu manna í kaupstöðum.
Einnig er bætt gráu ofan á svart
meö því aS hefja ófriö við bændur
og skylda þá til þess að selja smjörið
viö svo lágu veröi að þaö er hæpiö
hvort þeir færi frá eöa ekki.
I staö þess að fara þannig að, átti
þegar í öndveröu aS ráSgast um mál-
ið viö bændur og gera alt sem auðið
var til þess að auka smjörframleiSsl-
una meS því meöal annars að greiða
þaS verö fyrir smjörið, sem nauösyn-
legt er til þess aö fráfærurnar geti
svarað kostnaöi og fyrirhöfn.
Geta menn veriö þess fullvissir, að
þaS er oss óleikur út á viö, ef vjer
gerum ekki skyldu vora í því að fram-
leiða sem mest feitmeti,og ef sú skyldi
verða raunin á í sumar, áð minna
verði framleitt af smjöri i landinu en
áöur, aö eins fyrir skilningsleysi
á því, hvaS til vors friöar heyrir.
Auk þess veröa menn aö vera viö
þvi búnir, aö þar sem nú er bann-
aður útflutningur á smjöri og tólg,
þá geti smjörlíkisflutningurinn til
landsins orðiö minkaður um þaS, sem
þessum útflutningi hefur numiö und-
anfarin ár.
Faö feitmeti, sem þjóöin hefur til
þess aS lifa á næsta ár, verður þá aö
sama skapi minna sem útlit er fyrir
aS smjörframleiSslan verði nú minni
en venjulega.
Og eins og afleiöingarnar af því,
aö fá ekki skjótan botn i smjörmálið,
eru þannig stórskaðlegar jafnt inn á
viö sem út á við, er því einnig farið
um flest viðskifti vor önnur og fram-
leiðslu vora nú,að þaö eru mál,er hafa
tvær hliöar og sem ráða verður fram
úr meö tilliti til þess, hverjar verk-
anir þær ráöstafanir, sem gerðar eru,
hafa, ekki aS eins inn á viS gagnvart
framleiðslunni og nauSsynlegri sam-
vinnu og samtökum stjetta og ein-
staklinga, heldur líka út á viö gagn-
vart hugum viöskiftaþjóSa vorra og
skoSunum þeirra á stjórnarhæfileik-
um vorum.
Eggert Briem
frá Viðey.
Bannmálið.
f grein sinni í Lögrjettu 14. febr.
síöastl. um aðflutningsbannið hjelt
sjera Tryggvi Þórhallsson því fram,
aS almenningsálitið hjer á landi væri
andvígt bannlögunum. í grein þeirri,
sem jeg skrifaSi á móti sjera Tryggva
í Lögrjettu 21. s. m. benti jeg á þetta
og sagði, aS sjera Tryggvi mundi
hafa alveg rjett fyrir sjer í þ e s s u
atriði málsins.
En þessi hreinskilni sjera Tryggva
var meiri en sumir bannmenn gátu
þolað, og meðal þeirra er auösjáan-
lega sjera Björn Stefánsson á Bergs-
stöðum. Grein sína í Lögrjettu 15.
þ. m. byrjar hann með því að þakka
sjera Tryggva fyrir grein hans. Til
þeirrar þakkargjörðar nægja honum
þó nokkrar línur, en svo brúkar hann
tvo dálka til þess aö reyna aö sýna
fram á, aö í raun og veru sje nú
ekkert byggjandi á því sem sjera
Tryggvi segi um almenningsálitiö á
bannlögunum og að vitnisburöur hans
hafi m i n n a sannanagildi heldur en
þær fremur veiku sannanir, sem jeg
kunni stundum aS nota í málfærslu.
Auðvitaö veit enginn eins vel og jeg,
hversu lítiö sjera Björn gerir meS
þessu úr trúveröugleik sr. Tryggva!
En ekki nóg meS þaS. Sjera Björn
bætir því við um aðra bannmenn, sem
kynnu að hafa haldið eða halda hinu
sama fram í þessu efni sem sjera
Tryggvi, að þó þeir segi slíkt, þá
„sanna ummæli þeirra ekkert um al-
menningsálitið að svo komnu máli“
— eins og hann kemst aö orði. En
þaö er eitthvað annað, þegar sjera
Björn fer sjálfur aö vitna. Hann skoð-
ar sjálfan sig sem nokkurs konar no-
tarius publicus og eftir aö hann hef-
ur þannig vikiö frá sjer meö fyrir-
litningu umsögn sjera Tryggva og
annara bannmanna, sem sama segi,
þá kemur þessi sjera notarius fram
á sjónarsviðiö og krefst aö alt, sem
hann prjediki, sje tekiö sem heilag-
ur og óskeikull sannleiki. Og þaö ekki
einungis um ástandiö í nágrenni viö
hann sjálfan. Nei, sjera Björn hikar
ekki við aö krefjast þess aö honurn
sje trúað betur en sjera Tryggva um
hvernig almenningsálitiö sje i þess-
um efnum hjer í Reykjavík. Þó und-
arlegt sje, virðist honum ekki hafa
dottið í hug hversu hlægilegan hann
gerir sig í augum almennings meö
þessum rembingi.
Það er nú ekki tilgangur minn aö
fara að verja sjera Tryggva gegn á-
rás stjettarbróöur hans og skoðana-
bróöur í bannmálinu. En þegar sjera
Björn fer að halda því fram, að jeg
hafi enga tilraun gert til þess aö mót-
mæla ummælum hr. Einars H. Kvar-
ans hjer að lútandi í Lögrjettu 28.
febr. síðastl. þá hlýt jeg aö lýsa það
hrein ósannindi, og með því aS sjera
Björn segist hafa lesið svar mitt til
hr. Kvarans í Lögr. 7.mars þ.á. þá má
sjera Björn vera merkilega skilnings-
sljór maöur, ef hann fer ekki hjer
meö vísvitandi ósannindi. Vísa jeg þar
sjerstaklega í ummæli mín í nefndri
svargrein um síðustu alþingiskosn-
ingar, sem hr. Kvaran vildi nota sem
sönnun fyrir því aö almenningsálitiö
fordæmi ekki bannlögin. Aö bann-
maöur fari meö ósannindi um
bannmáliö, kemur mjer ekki á
óvart. Hvernig var ekki t. d. þegar
bannmenn voru aö agitera fyrir að-
flutningsbanninu meö tilvísun til þess
að 1 ymsum ríkjum í Ameríku væri
aöflutningsbann — þó aö þaö væri
ingsbann til, heldur að eins sölu-
bann og tilbúningsbann. En menn
gera þó enn þá þær kröfur til
prestanna, að þeir gæti nokk-
urs hófs þó aö þeir sjeu bannmenn,
meSal annars aö þeir fari ekki meS
vísvitandi ósannindi.
Þaö, sem sjera Björn skrifar aS
öðru leyti um bannmálið, er dæma-
laust barnalegt í flestu tilliti. Hann
telur það t. d. sönnun fyrir því, aö
almenningsálitiö sje meö bannlögun-
um, aS hann hafi heyrt „talsverða
drykkjumenn........tjá sig eindregna
bannvini,“ því þeir hafi bestu þekk-
ingu á málinu! Er nú sjera Björn
viss um, aS sterkir timburmenn kunni
ekki að hafa haft áhrif á umsögn
þessara manna? En timburmenn
batna fljótt eins og kunnugt er.
Annaö atriSi í grein sjera Björns
vil jeg minnast á. Hann hugg-
ar sig viS það, aS menn hætti að
brjóta bannlögin þegar „þeir menn
detta úr sögunni, sem alist hafa upp
meö víninu“. En hvenær verður það'?
Jeg er hræddur um aö það verði
nokkuð langt þangaö til. Er sjera
Björn virkilega svo fáfróðúr um á-
standiö í landinu, að hann haldið að
hiö yngra fólk hafi ekki vín um hönd
nú? Ef svo er, skjátlast honum, aS
minsta kosti hvaö kaupstaði og sjáv-
arsveitir snertir og ýmsar landsveitir.
Þeir sem nú eru aö alast upp, þeir al-
ast upp með víninu og það eru engin
líkindi til, að bannlögin verði þess
megnug, að gera nokkra breyting á
því, ekki fremur framvegis en hingað
til.
Reykjavík 18. maí 1917.
Eggert Claessen.
Frjettir.
rigning öSru hvoru, svo aö gróöri fer
vel fram.
„Lagarfoss“ kom hingað á laug-
ard.morgun. Stjórn Eimsk.fjel. hafði
fengiö botnvörpunginn „Earl Here-
ford“ til þess að taka á móti honum
og var boðið i þá för ýmsum bæjar-
mönnum, þar á meðal blaðamönnum.
Var lagt á stað kl. 8 um morguninn
og Lagarfossi mætt skamt frá Akra-
nesi. Fóru þá gestirnir yfir í hann.
Veður var gott, logn og hlýindi; ljett
þokuslæöá yfir hafinu, er sólskinið
náði þó í gegnum sumstaðar. Horna-
flokkurinn „Harpa“, sem Reynir
Gíslason stjórnar, skemti á leiðinni.
Þegar inn í h'SfnarmynniS kom bauð
borgarstjóri „Lagarfoss1 velkominn,
og bað menn hrópa „húrra“ fyrir
honum, er hann legði í fyrsta sinn
inn á Reykjavíkur-höfn. Þegar að
bryggjunni kom, streymdi þangað
múgur og margmenni. Gekk þá for-
maður Eimskipafjel., Sv. Björnsson,
fram og flutti snjalla ræðu til mann-
fjöldans, mintist þess, aö þetta skip
kæmi til þess aö fylla skarðið, sem
oröiö heföi viö „Goðafoss“-strandiS,
og hvatti til hlutakaupa í Eimsk.fjel.
íslands. Síðan talaði Sigurður Jóns-
son ráðherra til stjórnar Eimskipafjel.
og óskaði henni til hamingju með
skipið. AS' lokum baö Sig. Eggerz
bæjarfógeti menn að hrópa „húrra“
fyrir íslandi.
„Lagarfoss" er vöruflutningaskip,
en hefur þó einnig rúm fyrir nokkra
farþega. Skipstjóri er Ingvar Þor-
steinsson, 1. stýrim. Einar Stefáns-
son/ sem áöur var á „Goðafossi“, en
2. stýrim. Jón Eiríksson. Hann var
áður stýrim. á dönsku skipi, sem
skotið var niður af þýskum kafbáti
í Ermarsundi í vetur.
Skipaferðir. Lagarfoss á að fara
hjeöan vestur um haf nú í vikulokin.
— Escondito, Gullfoss og ísland eru
öll í New-York. — Ráðgert að Wille-
moes leggi bráðlega á stað frá Khöfn,
I og þaðan er einnig von á öðru skipi
. meö matvörufarm innan skamms. Það
| skip heitir „Valur“ og hefur Dines
Petersen & Co. ráð’ yfir því. — Ceres
j fór til Austfjarða síðastl. laugardag.
Smjörverð í Danmörku. í símsk.,
sem hingað kom í gær frá Khöfn,
var sagt, að veúð á besta smjöri,
ViS undirritaðir, sem dveljum sjúk-
lingar á Vifilsstaðahælinu, þökkum
hjer meö „Leikfjelagi Stöövarfjarð-
ar“ fyrir peningagjöf er þaö, fyrir
stuttu, hefur gefiö okkur, kr. 135.00
hvorum.
Sjer í lagi þökkum viö ungfrú Ste-
faniu Carlsdóttur, sem, að kunnugra
manna sögn, gekst fyrir þessu sam-
hygöar og velvildarmerki sveitunga
okkar. Sömuleiðis Carli kaupmanni
Guðmundssyni og frú hans, sem end-
urgjaldlaust lánuðu hús til að leika í.
Einnig Ara bónda Stefánssyni i
Laufási, sem á ýmsan hátt aðstoðaði
leikendurna, án þess að taka borgun
fyrir.
Við þetta tækifæri gaf Guðmund-
ur bóndi Árnason í Felli okkur kr.
10.00, sem við einnig þökkum.
Þessa samúð og hjálpsemi, okkur
til handa, biðjum við guð að launa
öllum sem þar áttu hlut aö máli, þeg-
ar þeim best hentar.
Vífilsstöðum 30. apríl 1917.
Valdimar Þórarinsson.
Árni Guðmundsson.
sem nú er selt frá Danmörku til Eng-
lands, væri kr. 3,50 fyrir kíló.
Húsaleigunefnd er nú skipuð hjer
í bænum samkv. lögum þeim, sem
frá var sagt í síðasta tbl. Formaður
er skipaður af yfirdómi Einar Arn-
órsson prófessor, en af bæjastj. eru
skipaöir í nefndina Ágúst Jósefsson
bæjarfulltrúi og Ólafur Rósenkranz
leikfimiskennari, og af stjórnarráð-
inu Vilhjálmur Briem, áöur prestur,
og Oddur Hermannsson lögfræðing-
ur. Varaformaður er Oddur Gísla-
son yfirdómslögmaöur, en aðrir vara-
menn eru: Samúel Ólafsson söðla-
smiður, Guðmundur Davíðsson kenn-
Jarðarför Andr. Fjeldsted fór fram
á Hvanneyri 14. þ. m. og var hin veg-
legasta. Á þriðja hundrað manns var
þar við statt. Ræðu flutti sjera Einar
Friögeirsson á Borg, en Þórður lækn-
ir Pálsson söng minningarkvæði eft-
ir Þ. G. — Að jarðarförinni liðinni
var framreiddur matur og drykkur
handa öllum, sem við staddir voru.
Frá Siglufirði segir „Vísir“ þá
frjett, að þar hafi fyrir fáum dögum
veiöst 70 háhyrningar. Voru þeir
reknir á leirurnar við fjarðarbotninn
og skotnir eða stungnir þar.
Suður-Reykir í Mosfelssveit eru ný-
lega seldir Páli syni sjera Magnúsar
Bl. Jónssonar í Vallanesi, fyrir 36
þús. kr. að sögn. Páll byrjar þar bú-
skap í vor. Hann átti að útskrifast
úr mentaskólanum í vor, en hætti viö
að taka prófið
Mjólkurmálið. Það var rætt á bæj-
arstj.fundi í fyrrakvöld, en úrslitum
frestað. Mun vera afráðið, aö ekkert
verði úr kaupunum á Gufunesi, en
um hitt voru skiftar skoðanir, hvort
forkaupsrjetti skyldi afsalaö á erfða-
festulandi E. Briems í Vatnsmýrinni,
en veröi honum afsalaö, stendur til
aö Eggert Jónsson, eigandi Gufuness,
kaupi.
Prestvígðir. Á 2. í Hvítasunnu vígir
Jón biskup Helgason hjer í dómkirkj-
unni þessa guðfræðiskandidata: Eirík
Albertsson til aðstoðarprests í Hest-
þingum, Jakob Einarsson til aðstoðar-
prests á Hofi í Vopnafirði, Þorstein
Kristjánsson til sóknarprests í Mjóa-
firði, og Sigurjón Jónsson til sóknar-
prests aö Barði í Fljótum. — Sjera
Fr. Friðriksson lýsir vígslu.
Leikhúsið. Þar hefur nú nokkrum
sinnum verið sýndur þýddur leikur
eftir Jerome, sem í íslensku þýðing-
unni heitir „Ókunni maðurinn“. Aö-
alhlutverkið leikur Jens B. Waage.
„Dagsbrún“, blað verkamanna, hef-
ur ekki komið út um hríö, en er nú
vaknað aftur. Það er nú eign stjórnar
Alþýöuflokksins, eða verkmanna-
flokksins, en ritstjóri er hinn sami og
áður, Ólafur Friðriksson.
Tíðin hefur verið góð síöastl. viku, ' ari; Si8urí- Jó»sson byggingameist-
ari og Magnús Sigurðsson banka-
stjóri.