Lögrétta

Tölublað

Lögrétta - 23.05.1917, Blaðsíða 1

Lögrétta - 23.05.1917, Blaðsíða 1
Ritstjóri: ÞORST. GÍSLASON. Þingholtsstræti 17. Talsimi 178. Afgreiðslu- og innheimtum.: ÞÓR. B. ÞORLÁKSSON. Bankastræti 11. Talsími 359. Nr. 25. Reykjavík, 23. maí 1917. XII. árg. Innilegt þakklæti mitt og minna vottast öllum þeim sem heiðruðu minningu mannsins míns sáluga, bæði við jarðarförina og á annan hátt. Ferjubakka 14. maí 19x7. Sesselja Fjeldsted. Adalfundur h.f. „Lögrjettu“ verður haldinn á afgreiðslustofu blað- sins, Bankastræti 11, laugardaginn 2. júní kl. S1 [2 síðd. STJÓRNIN. innlendar og erlendar, pappí'r og alls- konar ritföng, kaupa allir í Bókatferslun Siaiúsar Ivmundssanar. Lárus Fjeldsted, yfirrjettarmálafærslumaður. LÆKJARGATA 2. Venjulega heima kl. 4—7 síðd. Klæðaverslun H. Andersen & Sön Aðalstr. 16. Stofnsett 1888. Sími 32. Þar eru fötin saumuð flest. Þar eru fataefnin best. Stríðið. Friður án landvinninga. Áður hefur veriö skýrt frá því hjer í blaðinu, að rússnesku lýðveldis- flokkarnir, sem tekiö hafa ráöin meir og meir í sínar hendur eftir bylting- una, hafi lýst yfir, að þeir vildu vinna að friði á þeim grundvelli, að engin af hernaöarþjóðunum gerði kröfur til landvinninga af annari. Þessar yfirlýsingar hafa komið frá fulltrúasamkomu hermanna og verk- manna í Petrógrad, en sú sam- koma er eins konar þing, sem stöðugt heldur fundi og hefur tekið til sinna þarfa höll eina í borginni. Á þetta þing hafa verka- mannafjelög og jafnaðarmannafjelög til og frá um landiS sent fulltrúa, og meðal liðsmannanna i hernum hafa veriS mynduð umfangsmikil samtök, svo að þeir senda einnig fulltrúa á þetta þing, sem kosnir eru eftir á- kveSnum reglum. Kjarninn i lýöveldisflokkunum rússnesku eru eigi aö eins jafnaSar- menn og verkamenn, heldur eiga þeir einnig mikil ítök í bændastjettinni. JafnaSarmannaflokkurinn er þar tví- skiftur, eins og í Þýskalandi. For- ingi meiri hlutans er Tscheidse, og hefur hann staöiö mjög framarlega i allri þeirri hreyfingu, sem nú á sjer staö í Rússlandi. Hann og hans flokk- ur fylgir hinni svo kölluöu hóflegu jafnaðarstefnu og fer mjög í sömu átt og Scheidemannsflokkurinn í Þýskalandi. Hinu megin eru hinir róttæku jafnaðarmenn, sem fylgja fram sömu kenningu og klofnings- flokkurinn í Þýskalandi. Þessir rót- tæku jafnaðarmenn heimta ákafast friö, í báSum löndunum. En svo er í sambandi viö jafnaSarmennina nú verkamanna- og bænda-flokkur sá, sem Kerenski dómsmálaráSherra er foringi fyrir. Hann hefur á stefnuskrá sinni meSal annars skiftingu jarS- eignanna í Rússlandi milli bændanna, heimtar a'ð teknar sjeu jaröir þær, sem keisarinn', klaustrin og furstarnir hafa áSur haft umráö yfir, og þeim skift upp. Þetta er aSaláhugamálið meöal rússnesku bændanna, og bráöabirgöastjórnin lýsti því snemma yfir, aö hún setti sig ekki á móti þessu, en ljeti þingiö urn aS gera út um þaS mál, þegar þaö kæmi sam- an. Þessi flokkasamsteypa viröist nú Iiafa yfirtökin i Rússlandi, og af henni hefur veriö stofnaö til full- truasamkomu þeirrar í Petrograd, seni sagt er frá hjer á undan. Af- staöan til friöargerSar var rædd þar mikiö um miðjan apríl. Tscheidze hjelt því fram, aö allar stjórnir ófriö- arþjóðanna gæfu yfirlýsingu um, aö þær hugsuSu ekki til laiidvinninga, og á þeim grundvelli vildi hann þegar í staö fá friö. Hann sagSi, aö þetta þing yrði aö halda fast fram þeirri kröfu, og hún hlyti aö leiöa til friö- ar- SíSan var borin fram til umræðu og samþykt löng skýring á afstöðu þessa verkmanna- og hermanna-þings til ófriöarmálanna og stóöu umræður um hana svo dögum skifti. í henni segir aö byltingamennirnir rússnesku vilji halda áfram aö vinna aö því, að friSur náist á þeim grundvelli, aö þjóSirnar sjeu frjálsar og meðal þeirra riki bróðerni og jafnrjetti. Yf- irlýsingar frá öllum stjórnum um það, að þær hugsi ekki um landvinn- inga, muni vera kraftmesta meSalið til þess að binda enda á stríöið meö þeim skilyrðum. En meðan þetta sje að komast í kring og meöan stríðs- ástandið haldist, þá játi hinir rúss- nesku lýöveldismenn, aö þaö geti ver- iö skaðlegt fyrir frelsiö og framtíðar- hugsjónirnar aö herlínan sje veikt, e’S'a dregið úr mótstöSuaflinu þar. Því skori verkmanna- og hermanna- þingið á alla lýöveldismenn Rúss- lands, að þeir geri alt, sem í þeirra valdi standi hervörnunum til efling- ar, bæði á herlínunni sjálfri og í verk- smiöjunum, sem aö baki hennar sjeu. Þetta sje, eins og sakir standi, nauö- synlegt til þess aS hin mikla bylting sigri. Kerenski sagöi, aö þaö, sem mest væri um vert í rússnesku byltingunni, væri, aö lýðveldisflokkarnir hefSu fengiS tækifæri til þess aö beita sjer þar, og framkoma þeirra hefði breytt takmarki hernaðarins. Plugsjónir þeirra væru frjáls og vinsamleg við- skifti milli þjóöanna í framtíöinni. En nú stæöi sjerstaklega á. Lýöveld- isflokkarnir rússnesku heföu varpaö frá sjer allri hugsun um landvinn- inga. En meöan sama yfirlýsingin kærni ekki fram hinumegin herlín- urinar, yrSu Rússar aS vera á verði, til þess að verja hið fengna frelsi. Á verkmanna- og hermanna-þing- inu var einnig samþykt ályktun um afstöðu lýSveldisflokkanna til bráöa- birgðastjórnarinnar. Þar var skorað á þá alla, að halda fast saman um verkmanna- og hermanna-ráðiö-, og lýst yfir nauðsyn á því, að það starf- aði stööugt og beitti áhrifum sínum á bráðabirgðastjórnina þannig, aö hún yrði aö vinna sem öflugast gegn öll- um þeim kröftum, sem stríddu á móti stefnu stjórnarbyltingarinnar, og aö . hún yröi aö stuðla aö eflingu lýö- veldishugsjónanna í landinu, svo aö þær næöú til allra svæða þjóölífsins, og aö hún yröi að vinna aö því, að allsherjarfriður kæmist á, án land- vinninga og skaðabótakrafa, en að til grundvallar fyrir friðinum yröi þaö lagt, aö ibúar allra landa hefðu skil- yrði til frjálsra þjóðlegra framfara. Bráöabirgöastjórnin rússneska hef- ur orðið aö taka aS sjer meir og meir í framkomu sinni út á við þessa stefnuskrá lýðveldisflokkanna, sem hjer hefur verið lýst. Hún hefur gef- iö út yfirlýsingu um það, og stjórn Austurríkis- og Ungverjalands hefur lýst yfir, aö hún væri þeirri yfirlýs- ingu samþykk. Visaði hún til yfirlýs- ar frá sjer, er þegar hefði komið fram 31. mars og færi fram á hiö sama. Hún endurtók þaöy að hún vildi lifa í friði og vinskap viö hina rússnesku þjóö'. Þetta var um miöjan apríl. Síðan hefur veriö stöðugt þóf um friöargerð milli Rússa og miðveld- anna, en ekkert hefur orðiö útgert um þaS mál. Vopnahlje hefur ekki verið samiö opinberlega, en í reynd- inni hefur þar veri'ð vopnahlje. Bráða- birgðastj. hefur verið umsköpuð eftir þörfum lýðveldisflokkanna og þeir viröast öllu ráöa. Miljukoff, sem hjelt fram þeim kröfum, sem Rússar höfðu gert í bandamannasambandinu, aö Rússar fengju að ófriönum loknum Konstantínópel og að nokkru eöa öllu leyti yfirráö landanna viö sund- in frá Svartahafi til Miöjaröar- hafs, er nú farinn úr stjórninni, og þessari kröfu er nú með öllu hafnaö af ráðandi mönnum meö- a< Rússa sjálfra. Með þessu telur Ker- enski aö markmiöi hernaöarins sje breytt. Þaö er ekki framar landvinn- ingar eða aukning valdsvæðis Rúss- lands út á viö, heldur umsköpun þjóð- lífsins heima fyrir. En lýðveldismenn- irnir rússnesku krefjast sömu mark- miðsbreytingþ af mótstöðumönnun- um, og líka af bandamönnum sínum, en það samkomulag er ekki fengið, og fyrirstaðan mun engu síðúr vera hjá bandamönnum Rússa aö vestan- veröu, Englendingum og Frökkum, en hjá Þjóðverjum. Lloyd George vill ekki láta Tyrki halda þeim lönd- urn, sem þeir höfðu fyrir stríðið, og Frakkar gera kröfu til að fá Elsass og Lothringen. Bandaríkjastjórn hjelt fram líkum sáttaboðum og lýðveldis- mennirnir rússnesku nú, þegar hún var að reyna að stilla til friðar um síðastl. áramót, en nú stendur hún öðru megin í ófriðnum. í Þýskalandi er deilt um málið. Sheidemann jafn- aðarntannaforingi hefur alt af haldið fram í þinginu þeim skilningi á stríö'- inu, að það væri varnarstríö frá Þjóö- verja hálfu, en ekki stríð til land- vinninga, og með þeim skilningi hafa þýskir jafnaðarmenn stutt stjórnina til heraðarins. Þó sagði hann, er Pól- land og Eystrasaltslöndin voru tekin af Rússum, að þeim yröi ekki skilað aftur undir rússneskt einveldi. En nú er ekki um slíkt að ræða framar, og um Pólland virðast nú allir sammála, að það skuli vera sjerstakt ríki aö ó- friðnum loknum. íhaldsflokkarnir í Þýskalandi hafa aftur á móti alt af krafist landvinninga með stríðinu. Þeir vilja skila aftur því, sem þeir halda nú af Frakklandi og fá aftur nýlendur þær, sem af þeim hafa ver- iö teknar í öðrum heimsálfum, en þeir hafa viljaö hafa hönd í bagga um stjórn Belgíu framvegis. Um fyr- irætlanirnar austur á bóginnhafaverið uppi ýmsar skoðanir, en líklegt þó, að miöveldin og Rússland gætu, eins og nú standa sakir, komiö sjer saman um skilnaðarlínurnar sín í milli. En erfiðara viðfangs mun vera að gera út um framtíð Balkanlandanna, land- anna kringum botn Miðjarðarhafsins og meöfram samgönguleiðunum frá Miöjarðarhafi til Svartahafs. Þar mætast framtíðarhagsmunir allra höfuðþjóðanna í Norðurálfunni, sem í ófriðnum eiga, þannig, að miklum erf- iðleikum er bundið úr þeim að greiða. í Þýskalandi hefur stjórnin nú á stríðstímanum hallast meir og meir að frjálslyndu flokkunum, en fjar- lægst íhaldsflokkana. Þetta hefur smátt og smátt komið fram í yfir- lýsingum kanslarans í þýska þing- inu, en berast í framkomu stjórnar- innar nýlega í deilunni milli frjáls- lynda flokksins og junkaraflokksins í prússneska þinginu, því þar tók stjórnin fasta afstöðu gegn junkara- flokknum og boðaði algerða stjórn- arbreyting að ófriðnum loknum, með almennum kosningarrjetti, sem er gerlireyting frá því sem áðúr var. En ekki hefur þó kanslarinn viljað kasta sjer alveg í arma frjálslyndu flokk- anna, heldur hefur hann tekið ein- hvern milliveg milli þeirra og hinna. Má sjá það í símskeytum hingað síð- ustu vikuna, að í þinginu hefur orð- ið rimma milli hans og Scheide- manns út af fyrirspurn, sem beint var til kanslarans um friðarskilyriði frá Þjóðverja hálfu. Hefur Scheidemann haldið þar fram friði án landvinn- inga og viljaö fá yfirlýsing stjórnar- innar um, að hún fjellist á þetta. En í svarræðu sinni vildi kanslarinn hvorki fallast a kröfur íhaldsmanna um landvinninga, nje heldur kröfur jafnaöarmanna um hið gagnstæða, segja símskeytafregnirnar. En hann kvað'st vilja komast aö friöarsamning- um við Russa. í opinb. tilkynningum ensku stjórnarinnar hingað er skýrt frá þessu á þá leiíS', að kanslarinn hafi ekki viljað birta firðarskilyrði I’jóðverja, en sagt, að vera mætti að Rússar semdu sjerfrið, ef þeir liættu aö hugsa um landvinninga. Þó segir þar, aö kanslarinn hafi sagt, að sjer og yfirhershöföingjum Þjóðverja kæmi saman um, hver friðarskilyrðin ættu að vera. Er sá skilningur lagður í ræðu lians í ensku fregnunum, að hann ætlist til aö Rússar geri sjer- frið og Þjóðverjar geti síðan farið sínu fram án allra skuldbindinga. í simfregnunum segir, að jafnaðar- mennirnir í þýska þinginu hafi ógn- aö meö stjórnarbylting og talað um lýðveldisstofnun. Lítil likindi munu þó vera fyrir því, að til þess komi. Að minsta kosti sagði sænski jafn- aðarmannaforinginn Branting skoð- anabræðrum sínum í Rússland i vor, er hann dvaldi um tíma í Petrograd, aö þeir skyldu engar vonir gera sjer um byltingu í Þýskalandi. Því færi fjarri, að nokkurt útlit væri fyrir hana. Er þó Branting bandamanna- vinur og fór meö þeirra erindi í för sinni til Rússlands, en málunum hlýtur hann að vera mjög kunnugur og ástandinu öllu. Hafa þýskir jafn- aðarmenn ámælt honurn harölega fyr- ir framkomu hans í Rússlandi, en Frakkar og Englendingar lofað hana. Síðustu símskeytafregnirnar eru yf- ir höfuð ekki friðvænlegar. Ein, frá 21. þ. m., hefur þaö eftir Henderson, verkmannaforingjanum enska, sem sæti á i herrá'ðinu, að hann telji enga von um frið, því aö „Þjóðverjar sjeu enn ekki afhuga því, að kúga undir sig allan heiminn." Önnur, frá 18. þ. m., segir, að hermanna- og verk- manna-ráðið í Petrograd vilji nú aft- ur setja herinn í hreyfingu á víg- stöðvunum. Og i opinb. tilk. ensktt segir, að þaö telji nú frið ekki hugs- anlegan nema að sigri fengnum. Lik- lega standa þær fregnir i sambandi við umræðurnar i þýska þinginu, sem getið er um hjer á undan, á þann hátt, aö einhver slík hreyfing hafi orðiö þar, er lýðveldismennirnir rússnesku heyrðu, að kanslarinn vildi ekki full- komlega aðhyllast skoðánir þeirra. í nýju rússnesku stjórninni er Ker- enski orðinn hermálaráðherra, og æúi það fremur aö benda til friðarvilja þar en ófriðar, enda er þa!ð líka sagt í símfregnunum, að 6 jafnaðarmenn hafi tekið sæti í ráðaneytinu, en með því skilyrði, að Rússar legðu alt kapp á aö fá bandamenn til friðar án land- vinninga og skaðabótakrafa. Ein fregnin segir, að fyrirspurn hafi verið borin upp um það í enska þinginu, hver væri tilgangur banda- rnanna með hernaðinum, og hafi stjórnin svarað þvi svo, að hann væri hinn sami sem að undanförnu. í op- inberu tilkynningunum ensku segir, að Robert Cecil lávarður hafi i neðri málstofu þingsins útlistað sko'ðanir ensku stjórnarinnar á kröfunum um frið án landvinninga. Hafi hann sagt þar, að óhugsandi væri, að Arabía, Armenía, Sýrland og Gyðingaland yrðu nokkru sinni framar látin undir yfirráð Tyrkja. Sömuleiðis hefði hann sagt það um Austur-Afríku, að hún yrði ekki látin aftur undir yfir- ráð Þjóðverja. Enska stjórnin gæti ekki heldur sagt neitt við því, a'ð ítal- ir heimtuðu hjeruö sín af Austuríki, og auövitaö þyrfti ekki um það aö tala, að Þjóöverjar hjeldu Elsass og Lothringen. Allir væru sammála um það, að Pólland yrði sjerstakt ríki. Enska stjórnin mundi ennfremur setja þau skilyrði fyrir friöi, að Belgia, Norður-Frakkland og Serbía fengju skaðabætur. En þessar yfirlýsingar enskustjórn- arinnar eru tvímælalaus neitun á stefnuskrá rússneska verkmanna- og hermanna-ráðsins í ófriðarmálunum, og þá um leið á stefnuskrá rússnesku stjórnarinnar, þar sem það á svo mik- inn þátt í henni. Hindenburg um stríðið. Nafnkunnur spánskur blaðamaö- ur átti viðtal við Hindenburg hershöfðingja, skömmu eftir aö Bandaríkin sögðu Þjóðverjum stríð á hendur, og segir frá viðtalinu í „Deutsche Reichsseit." 12. apríl. Fyrst spyr hann, hver áhrif Hindenburg áliti að friðslit Bandaríkjanna muni hafa á ófriðinn. „Þau ein, sem við höfum bú- ist við og sjeð fyrir,“ svarar Hindenburg. „Það er augljóst, að jafnmikilvæg ákvörðun og hinn hlífð- arlausi neð'ansjávarhernaður er, hafi ekki verið afráðin án þess að gera sjer mjög nákvæma grein fyrir öll- um hugsanlegum afleiðingum, og þá að sjálfsögðu þeim, að Bandaríkin segðu okkur stríð á hendur. Úr því viö afrjeðum aö beita neðansjávar- hernaði takmarkalaust þrátt fyrir það þó viðbúið væri að það leiddi til ófriöar við Bandaríkin, þá hefur okkur auðvitað ekki vaxið sú hætta í augum. — Mjer er það fullljóst, að fjármunalega er það hagur fyrir fjandmenn vora, en í þessum ófriði hefur það komið i ljós, sem annars er ekki venjan, að með peningum ein- um veröur ekki hernaður rekinn, að þeir eru ekki það sem mestu máli skiftir. Englendingum kemur það sjálfsagt vel, að fá fje að láni frá Ameriku, en ekki ljettir þaö þá skuldabyrði, sem nú hvílir á þeim.“ — „En hvað haldið þjer þá um vopn og skotfæri frá Bandaríkjun- um?“ — „Ameríkublöðin fullyrða, að bandamenn fái engu minni vopn og skotfæri að vestan, þó Bandaríkin lendi í ófriðnum. Undanfarið hafa þau látiö bandamönnum svo mikið í tje af hergögnum að naumast mun hætta á því, að þau geti á það bætt. Jafnframt hafa þau i hyggju aö koma á fót j/2—2 milj. her. Aö þau geti vígbúið slíkan her að öllu leyti og jafnframt selt bandamönnum hergögn eftir sem áður, virðist ekki geta kom- ið til mála. Til þess að koma sliku i verk, yrðu Bandaríkin að auka stór- um framleiðsluna á hergögnum, en til þess þarf all-langan tíma. Fyrst um sinn er ekki mikil hætta á því, að Bandaríkin geti lagt óvinum okk- ar til hergögn eð.a vistir, fram yfir það sem verið hefur.“ —- „En heldur þá yðar hágöfgi, að þýska hafnbanninu og neðansjáv- arhernaðinum geti engin hætta stafað af Bandarikjaflotanum?“ „Áreiðanlega engin. Úr því enski flotinn, með aöstoð frakkneska, í- talska, rússneska og japanska flot- ans, hefur ekki getað reist rönd við kafbátahernaðinum, þá getur heldur

x

Lögrétta

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lögrétta
https://timarit.is/publication/196

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.