Lögrétta - 13.06.1917, Blaðsíða 3

LÖGRJETTA
103
KveimaskólinuL í Reykjavík
Stúlkur þær, scm ætla að sækja um inntöku í Kvennaskólann næsta
vetur, geri svo vel að senda skriflegar umsóknir sínar ásamt nauðsynleg-
um vottorðum til undirritaðrar forstöðukonu skólans og taki jafnframt
fram, hverrar undirbúnings-kenslu þær hafi notið. Inntökuskilyrði þau
sömu og undanfarin ár.
Sökum erfiðleika, er stafa af dýrtíð þeirri, er nú gengur yfír land alt,
þá er ekki hægt að svo stöddu að ákveða meðgjöf heimavistarstólkna,
meðgjöf hússtjórnarnemenda og slcólagjald; verður ákvörðun þessu við-
víkjandi ekki tekin fyr en kemur fram á sumarið, og þá samstundis
auglýst. — Umsólcnarfrestur til 20. ágúst.
Reykjavík í júní 1917.
Ingibjörg' H. Bjarnason.
artíma í Rússlandi, áttu í byrjun þessa
mánaSar aS skýra þinginu frá ástand-
inu þar og óskuöu aö gera þaS á
loku'ðum fundi, sögSu, a'S þingi og
þjóS í Frakklandi væri ekki svo
kunnugt sem skyldi ástandið x Rúss-
landi og ýmsra orsaka vegna væri
ekki rjett, aö tala það til almennings,
aS svo stöddu, sem þeir vildu segja,
en síöar mundu þeir gera það. Skeyti
hingáð frá 4. þ. m., til „Vísis“, sagSi,
að gerbyltingamenn fengju meira og
meira fylgi í Rússlandi og yngra
skeyti segir, aS líkur fyrir fullkom-
iö stjórnleysi í Rússlandi fari vax-
andi. Engin líkindi virSast þvi til
þess, aS Rússar láti neitt aö marki
til sín taka í ófriSnum framar, Hitt
er annáS mál, að þar náist ekki held-
ur samkomulag um sjerfriS við miö-
veldin.
Brusiloff er nú orðinn yfirhers-
höfSingi Rússahers, en Alexieff her-
málaráSanautur. Joffré er orðinn her-
málaráSanautur Bandaríkjastjórnar. í
Ungverjalandi er Esterhazy greifi
oröinn forsætisráSherra, og lítur út
fyrir að æSimikil vandræSi hafi ver-
ið út af skipun þess embættis, eftir
aS Tizsa fór frá.
Frjettir.
Tíðin hefur verið góð síöastl. viku,
regn öðru hvoru og besta gróðrar-
veður.
Skipaferðir. >Escondito« og >ís-
Iand« eru nú komin frá Ameríku,
fermd mMvælum, og >GuIlfoss« er
einnig væntanlegur að vestan í þess-
ari viku. — >Fálkinn« kom frá Khöfn
með farþega og póst 10. þ. m., og
bráðlega er einnig von þaðan á >Wil!e-
moes« og síðan á >Sterling«, en »Flóra«
kvað vera á leið hingað frá Noregi. —
»MjöInir« kom í gær frá Khöfn.
Tvö seglskip eru nýlega komin,
annað með vörur til Sápuhússins, en
hitt með saltfarm til Ásg. Pjeturssonar.
Forsætisráðherrann, Jón Magnús-
son, kom fra Khöfn með »Fálkanum«
síðastl. sunnudag ásamt frú sinni,
Sigfús Blöndal bókavörður frá
Khöfn var meðal þeirra, sem komu
hingað með »Fálkanum« á sunnud.
Hann dvelur hjer um hríð, ef til vill
fram á næsta sumar, og ætlar að full-
gera hjer orðabók þá, sem hann hefur
nú unnið að í mörg ár.
Giftingar. f gær giftust hjer í
bænum Hallgrímur Tuliníus verslunar-
maður og frk. Hrefna Lárusdóttir Lúð-
vígssonar. — í Khöfn eru nýgift Hans
Madslund veikfrseöingur og frk, Sig-
ríður Sigurðardóttir regluboða.
Fimtugsafmæli á í dag Árni Jó-
hannsson bankaritari.
Synodus verður hjer í bænum 26.
—28. júní. Hefst með guðsþjón-
ustu í dómkirkjuuni á hádegi 26. og
prjedikar biskupinn. Auk venjulegra
Synodusmála, sem verða þar til um-
ræðu og afgreiðslu, verða fluttir 3—5
fyrirlestrar guðfræðilegs efnis, sum-
part á prestastefnunni sjálfri, sumpart
í sambandi við hana í dómkirkjunni.
Söngfjel. 17. júní hafði samsöng
í Bárubúð f gærkvöld. Húsfyllir að
vanda, og vel sungið. Þar á meðal
nokkur lög, sem ekki eru þekt hjer
áður, og af þeim þrjú íslensk, eitt
eftir Árna Beintein Gíslason heitinn,
gcrt við sænskan texta, sem Guðm.
Guðmundsson hefir snúið á íslensku :
>Vindarnir þjóta með snarhvini snarpa«,
annað eftir Sigfús Einarsson vlð »Bæn
fyrir föðurlandi«, eftir Stgr. Thorsteins-
son, og þriðja eftir Árna Thorsteins-
son við kvæði Gríms Thomsens >Á
Sprengisandi«.'— Samsöngurinn verð-
ur án efa endurtekinn.
prá Ameríku eru, að sögn, margir
farþegar með »Gullfossi«, þar á með-
al St. G. Stephansson skáld og fólk
sjera Bjarna Þórarinssonar, frú hans,
dóltir og tengdasonur.
»ÞórÖur kakali* heitir vjelskip,
sem ýmsir ísfirðingar, Karl Löwe o. fl.,
hafa látið smfða í Frederiksund og er
nýlega komið hingað, 31 tonn aö
stærð, með Tuxham-vjel. Skipstjóri
er Ólafur Sigurðsson, áður stýiimaður
á »Goðafossi«.
Matarskamtarnir. Guðjón Guð-
laugsson alþm. á Hólmavík skrifar
Lögr. 31. maí: »Ebki erum vjer allir
hrifnir af skömtun stjórnarinnar á ein-
stakra manna og fjelaga eignum. Þar
veiður að sóa fje í kostnað matar-
arnefnd <r, sem engan helði þurft.
Skömtunarstarfið tekið af þeim mönn-
um, sem hafa haft það árum saman,
og sem allir sælta sig best við, og
þannig of freklega tekið fram fyrir
hendur sveifastjórna í því skyldustarfi
þeirra, að sjá fátæklingum fyrir björg
þegar hún var fáanleg og þeir sjálfir
gátu það ekki ððruvísi. Verslunum
skipað, að moka malvöru í öreiga,
meiri en þeir þurfa eða hafa nokkum
tíma fengið til sama tíma, en neita á-
gætum viðskiftamönnum um matvöru
út á inneign sína og láta vörurnar
heldur liggja í pakkhúsuni, eða þá
setja fjölda manna umsvifalaust á
hreppsfjelögin, sem annars hefðu var-
ist því, og það verður nú aðalárangur-
inn,
Hefði nægt, að stjórnin skipaði
sveitarstióinum, að taka út nokkurn
forða til vara fyrir þá allra fá'ækustu
upp á hreppanna reikning og láta svo
hitt vera fijálst. Það hefði kostað
landssjóðinn færri krónur, skapað færri
sveitarþurfa og valdið minni v^ining-
um og óánægju.
Mjög var það gott, að Lagarfoss
kom h'ngað með talsverðar vörur þ. e. a.
s. mjölvörur en ckki held jeg að það sje
landsstjórninni að þakka, og misskift
eru líka þau gæði, þar sem skipið
kom aðeins á 2 hafnir í flóanam, og
misviturt af hverjum, sem ráðið hefur,
að neita um flutning á öðrum eins
nauðsynjavörum sem Ijáblöðum, hóf-
fjöðrum og öðrum saum, með fleiru
af líku tægi, en flytja þó nokkuð af
lítt þörfum varning, og þó það hefði
úlrýmt nokkrum matvörupokum, þá var
það betra en að enginn geti járnað
hestana sína eöa borið ljá í gras.«
Stjórnmáladeilur hafa ekki verið
háværar hjer í b’öðunum frá því er
þingi sleit í vetur. Þó hefur brytt
nokkuð á þeim síðustu vikurnar, og
einkum verið deilt um gerðir stjórnar-
innar í þeim málum, sem ófriðinn
snerta. Lögr. hefur ekki sjeð ástæðu
til að grípa fram í þær deilur til þessa.
En þess er að gæta fyrst og fremst í
því máli, að vandræði með vöruút-
veganir og aðflutninga hingað hafa
engin verið að marki fyr en nú í
vetur, er viðureign ófriðarþjóðanna á
sjónum harðnaði viö breytinguna á
kafbátahernaði Þjóðverja frá byrjun fe-
brúarmánaðar, og síðan hafa ástæð-
urnar breytst við það, að Bandaríkin
hafa lent í ófriðnum. En blöð þau,
sem haldið hafa uppi aðfinningum við
stjórnina, virðast alveg líta frarn hjá
þessn, sem þó er aðalatriði málsins.
Erfiðleikarnir hjer, sem af heimsófriðn-
um stafa, eru svo miklu meiri nú en
sfðastl. ár, og að undanförnu, aö ekki
er hægt að bera það saman.
Það stendur líka svo á, að stjórnin
á nú innan skams að gera alþingi
grein fyrir gerðum sínum, og mun
henni þess vegna finnast minni ástæða
en ella til þess aö halda uppi um-
ræðum um þær í blöðunum, því á
dóma þingsins um málið munu deil-
ur blaðanna nú aö undanförnu fítil
áhrif hafa, ekki sízt vegna þess, að
þau blöðin, sem deilurnar hafa vakið,
munu eiga lítið afl eða fylgi í þing-
inu að baki sjer.
Ljóð og kvæði eftir Guðm. Guð-
mundsson skáld eru nýkomin úf, nýtt
safn, og er útgefandi Pjetur Halldórs-
son (Bókav. Sigf. Eymundssonar), 336
bls 8«. Þar er safnað saman Ijóð-
mælum, sem birtst hafa eftir hann til
og frá síðan Ijóðasafn hans »Gigjan«
kom út, 1906, og nokkuð er þar af
kvæðum, sem ekki hafa áður verið
prentuð. Kvæðin eru mörg og falleg.
Bókin kostar í bandi 7 kr., 8 kr. og
11 kr. — Verður nánar getið síöar.
>StrÖndin« (Livets Strand), eftir
Gunnar Gunnarsson, er nú að koma
út í íslenskri þýðingu eftir Einar H.
Kvaran.
»Lif og dauði«. Karl Finnboga-
son kennari á Seyðisfirði segirf »Austra«
um bók Einars H. Kvaran, »Líf og
dauði«,sem nýlega er út komin; »Ef
eilífðarmálin knýja á dyr þínar, þá
náðu f kveriö og lestu það tvisvar.
Geri þau það ekki, þá náðu kverinu
eigi að síður og lestu það þrisvar.«
»Singóalla« heitir saga eftir Viktor
Rydberg, sem bókaversl. Ársæls Árna-
sonar hefur gefið út í íslenskri þýð-
ingu. Fyrri helmingurinn kom út
síðastsl. haust, en hinn síðari í vor.
Góð saga og skemtileg, og vei þýdd.
»Fálkinn< bjargar enskum skip-
brotsmönnum. Þegar »Fálkinn« var
á leið hingað nú síðast, hitti hann, 20
sjómílur fyrir norðan Færeyjar, tvo
enska menn á timburfleka. Það var
8. þ. m. Þe'r hðfðu verið á flekan-
um 6 daga. Voru með shFu ensku
gufuskipi, sem »Hallinglon« hjet og
var skotið í kaf af þýskum kafbáti
sunnan við Færeyjar 2. þ. m. Skipið
var að flytja skotfæri frá Englandi til
Arkangelsk og höfðu verið 40 menn
á því. Ekki v'ssu þessir jtveir menn
til þess, að aðrir en þeir hefðu bjarg-
ast. Upphaffega komust þeir þrír á
timburflekann, en einn var dáinn, Sunn-
anátt hafði verið stöðugt þessa 6 daga,
sem þeir voru á flekanum, og rak
hann alt af til norðurs. Annar mað-
urinn er unglingur frá Ástraliu, og
llggur hann nú hjer á spítala, þjak-
aður af volkinu, en hinn er miðafdra
maður, og er hann hellbrigður.
Frá Danmörk komu um 30 manns
með »rálkanum«, og margir þeirra
þeir sömu, sem með honum fóru héð-
an 6. maí. En um hundraö íslend-
ingar höfðu beðið um far með skip-
inu frá Khöfn, margt af því kvenfólk.
Meðal þeirra, sem komu, voru þrír
búfræðingar úr Norðurlandi: Ólafur
Pálsson frá Steinnesi, Ari Arason frá
Víðimýri og Stefán Pálmason frá Hofs-
ós. Þeir hafa ferðast um Danmörku
til og frá, og víðar um Norðurlönd,
til þess að kynna sjer búnaðaxhætti.
Það er látið illa af ástandinu á Norð-
urlöndum yfirleitt, vegna samgöngu-
leysisins og þar af leiðandi skorts á
matvörum og nauðsynjavörum, og er
þó ástandið verra að þessu Ieyti bæði
í Svíþjóð og Noregi en í Danmörku.
Daginn, sem Fálkinn var í Bergen,
áttu að haldast almenningsfundir út af
þeim málum urn allan Noreg, en skip-
ið fór áður en það samstreymi hófst
í Bergen. Engir vagnar fóru þar um
bæinn þann dag, og öllum búðum og
veitingahúsum var lokað.
Dánarfregn. 27. maí s. 1. andað-
ist að Holti undir Eyjafjöllum ekkjan
Helga Hjörleifsdóttir, móðir Kjartans
heitins Einarssonar prófasts í Holti og
þeirra systkina. Hún var dóttir Hjör-
leifs bónda í Skógum undir Eyjaföll-
um, fædd 25. maí 1829. 1853 giftist
hún frænda sínum Einari, syni sjera
Kjartans í Skógum. Þau hjón bjuggu
lengi hinu mesta rausnarbúi í Skál-
holti. En er aldur færðist yfir þau,
fluttust þau að Holti til Kjartans son-
ar síns og dvöldu hjá honum 19 ár.
Þeir önduðust sama árið feðgarnir
Einar og sr. Kjartan. Eftir það var
Helga hjá sonardóttur sinni, frú Sig-
ríði Kjartansdóttur, og sr. Jakob Ó.
Lárussyni í Holti. Helga heitin var
hin mesta rausnarkona og valkvendi í
hvívetna. [Tím.]
Timburskip brend. Fregn hefur
komið um að tvð seglskip, sem voru
á leið frá Svíþjóð til Akureyrar og
munu hafa átt að koma við í Englandi,
hafi verið tekin af þýskum kafbátum
og brend, en skipshafnirnar hafi kom-
ist af, til Lerwick. Skipin hjetu »Kodau« I
og »Karna«. Einnig hefur komið
frjett um að tvö timburskip, sem voru
á leið frá Svíþjóð til Hafnarfjarðar,
hafi verið brend í hafi.
Stórstúkuþing Góðtemplara.sem
nýlega er um garð gengið í Hafnar-
firði, samþykti, að hjer eftir yrði þing-
ið haldið árlega, en að undanförnu
hefur það verið haldið á tveggja ára
fresti. Stórtemplar var kosinn Pjet
ur Halldórsson bóksali, en með hon-
um í framkvæmdanefnd: Þorv. Þor-
varðsson prentsmiðjustjóri, Jóh. Ögm.
Oddsson kaupm., Jón Árnason prent-
ari, Sig. Eiríksson regluboði, Einar H.
Kvaran skáld, Guðm. Guðmundsson
skáld, fyrv. stórtempfar, og Þórður
Bjarnason kaupm.
Jarðskjálftar í Mið-Ameríku.
Símfregn hingaS segir, að jarö-
skjálftar hafi gereyðilagt borgina San
Salvador og umhverfi hennar á 30
fermílna svæði, en borgin er höfuð-
staður i ríkinu Salvador í Mið-Am-
eríku og stendur uppi i landi, langt
frá sjó. Borgin hefur áður eyðilagst
af jaröskjálftum, svo sem árið 1854
og aftur 1879. íbúar voru nál. 60 þús.
Auða rúmið.
Ræða um Jónas bónda þorgrímsson
frá Hraunkoti í þingeyjarsýslu.
Eftir
Guðmund Friðjónsson.
Vjer búum okkur að heiman.
Og vjer búum okkur h e i m; bú-
um okkur frá móðurknjánum að
móðurskautinu; eða vjer gerum það
ekki — búum okkur ekki.
þarna eru landamærin milli þeirra
manna, sem nýtir eru og hinna,
sem eru ónýtir, merkilínan milli
dugandi manna og hinna.
Sá, sem býr sig ekki, er auð-
þektur hvar sem hann er. Hann
lætur reka á reiðanum, flýtur sof-
andi að feigðarósi. Hinn er og auð-
þektur, sá sem býr sig að heiman.
Hann er sístarfandi og athugull, bæði
um dægrafar hið efra og um at-
vinnuvegi á jafnsljettunni. Hann
er ávalt að verki, hann er að
hjálpa sjálfum sjer og öðrum, sýknt
og heilagt. Hann er að þroska
sjálfan sig alla æfl. það er heiman-
búnaðinum. það er heimförin í móð-
urskautið.
það er eitt, sem heyrir til heim-
anbúnaðinum, að skilja eftir góðar
endurminntngar hjá þeim, sem eftir
verða. Sá, sem skilur eftir söknuð
kringum auða rúmið, hefur búið sig
vel að heiman. Hann hefur lifað svo
vel, að orð hans og atvik hafa þýð-
ingu fyrir ókomin augnablik. Hann
hefur í heimanbúnaði sínum haTt
fyrir augum bjarmalandið, hillinga-
landið, land hugsjónanna, land von-
anna, álfur ókomins tíma. Hann hef-
ur þá búið sig heiman að og heim.
Við komum að heiman og för-
um heim — komum frá jörðunni
og förum til hennar. Efnið er á
hringrás; það, sem byggir okkur
upp, er úr mold og verður að
mold. Á það erum við mint með
rekunni við hverja gröf. Og okkur
setur hljóð, sem von er, því að þá
talar til vor rödd í hugskoti sjálfra
okkar á þessa leið: Bráðum kemur
þ ú hingað. Senn verður talað til
þin og þjer sklpað að búa þig að
heiman og fara heim. Bráðum verð-
þitt rúm heima hjá þjer autt. Hvað
skilurðu eftir? Verður þín saknað?
Hefur þú þá verið búinn að vinna
svo vel og lengi, að þú getur farið
frá öllu með sæmd? þá kemur hik
á flesta. Ef maðurinn er ungur sem
röddin talar til, hlýtur hann að segja
sem svo: Jeg er óviðbúinn. Jeg er
ekki enn byrjaður á nytjastarfi. Jeg á
enn óþroskað manngildi. Jeg er lít-
ilsháttar nýgræðingur, óútsprunginn
fífill, leikbrúða, stefnulaus og óráð-
inn. Og ef sá er roskinn nytjamað-
ur, sem horfir heim í móðurskaut-
ið og veit að hann á að hátta þar,
þá hugsar hann á þessa leið: Jeg
hef unnið eins og jeg hef getað,
að vísu. En þó er alt ógert enn í
raun og veru, sem jeg ætlaði að af-
reka. Jeg er á þann hátt óviðbúinn,
þó að jeg hræðist ekki dauða minn
nje skelfist óvissuna, sem er fram-
undan, og handan við kirkjugarð-
inn.
þessi frændi minn og vinur og
nágranni, sem nú hefur skilið eftir
autt rúm heima hjá sjer og í sveit-
inni — hann hefur búið sig að heim-
an, svo að telja má til fyrirmyndar.
Fyrst og fremst hefur hann unnið
heimili sínu til heilla svo vel og
lengi, að þvi er nú borgið, þegar
hans missir við, eftir því sem hægt er
að sjá. Kringumstæðurnar bötnuðu
ár frá ári. Leiðin er löng og torsótt
fyrir fjölskyldumann, einstigið frá
umkomulausri vinnumensku til stöðu
sjálfbjarga sjálfseignarbónda. Til
þess að komast þann áfanga, þarf
vakandi mann og vinnandi,
árrisulan mann og kvöldgengan og
þess háttar mann, sem kann að grípa
tækifærið og nota sjer það.
En þó er það auðvitað og auðsjeð,
að hjer er nú autt rúm. Og autt
rúm er ölium til dapurrar áminning-
ar, sem teknir eru að horfa heim,
heim til jarðarinnar, og ornir eru
niðurlútir. Vjer, sem tekin erum að
eldast, erum svo gerð flestöll, að
gömul vináttubönd haldast við og
treystast. Roskið fólkið kýs sjer
ekki nýja vini að jafnaði. það er
ófúst til nýrra sambanda og hygg-
ur ekki á ný landnám, þegar á
herðir. það unir við þá skipun, sem
verið hefur. það er þroskamark og
staðfestu að vilja ekki sjá autt rúm,
sem hefur verið vel skipað, þó að
hins vegar sje reynt að bera tóm-
leikasársaukann með jafnaðargeði.
Skáldið St. G. St. kveður eitt
kvæði í orðastað annara — að eins
eitt. það er um látið barn. Hann
leggur áhersluna á auða rúmið,
hve ömurlegt sje að sjá það. þetta
er fallega til getið um tilfinningar
náunga sinna, sem vaka og eru and-
vaka yfir auða rúminu litla. þó er
hitt skarðið augljósara og meira um-
ræðuefni, að sjá stóra rúmið autt.
það blasir við heimilisfólki og ná-
grönnum — og stundum öllum lands-
lýð, ef starfsvið þess, sem bjó sig
að heiman, hefur haft allsherjargildi,
sem er til fyrirmyndar og eftir-
breytni, þó að lítið beri á því.
þetta auða rúm minnir mig á
það, að milli okkar nágrannanna
var æfinlega „sólskin ogsunnanvind-
ur“. Misfellulaust margra ára ná-
grannalíf mun vera fágætt, því mið-
ur, þar sem hagarnir liggja opnir
fyrir og öndverðir, og er því merki-
legra á að minnast, þar sem skap-
ið var þó ekki lítið hvorugu megin
landamæranna. það er þjer gott, að
þú þurftir ekki að sjá eftir einu
einasta orði í minn garð, þegar þú
bjóst þig heiman að og heim. Og
jeg gleðst nú yfir því með sjálfum
mjer og upp hátt, að jeg talaði al-
drei aukatekið orð til þín, þess vegna
get jeg kvatt þig með heiðrikum
huga og þakkað þjer fyrir hvernig
þú fyltir rúmið, sem nú er autt.
Hvenær kemur kallið að mjer?
Hvenær er þinn frestur á enda?
Hvað liggur eftir mig?
Hvað hefir þú afrekað?
Hvaða tilflnningar fylgja mjer og
þjer til moldar?
Spurningarnar þyrpast fram og
kalla. Og þessar spurningar hljóma
í eyrum mínum og kalla tii mín,
hærra og hærra, eftir því sem ald-
ur færist yfir. mig. Og þær endur-
hljóma því meira, sem fleirum er
stefnt fyrir dyradóm dauðans af fje-
lögum mínum og náungum. Af
þeim orsökum gerist hugurinn hljóð-
ur og sá niðurlútur, sem horfir fram
á veg allrar veraldar. Svo má að
orð kveða, að loftið sje í bylgju-
gangi af klukknahljómi. Og hverj-
um er þ á hlátur í huga?