Lögrétta - 22.12.1917, Page 2

2l6
LÖGRJETTA
Ásg. G. Gunnlaugsson & Co

Austurstræti 1, Reykjavík,
selja:
Vefnaðarvörur. — Smávörur.
Karlmanna og unglinga ytri- og innriíatnaöi.
Regnkápur. — Sjóföt — Feríaíöt.
Prjónavörur.
Netagarn. — Línur. — öngla. — ManUla.
Smurningsolíu.
Vandaðar vörur. Sanngjarnt verð.
Pöntunum utan af landi svaraö um hsel.
w w
Reykj avík.
Nýútkomið: Skrá yfir nýjustu bækurnar, nóv,—des. 1917. Áður útk.
Skrá yfir ísl. bækur (markaðsbækur í heild). í bókaskrám þessum er
burðargjald bókanna gefið upp jafnframt verði þeirra.
Bókaskrárnar sendi jeg ókeypis hverjum sem þess æskir, og þeim sem
skifta við mig sendi jeg svo framvegis óumbeðið skrá yfir nýjustu bæk-
urnar jafnskjótt og þær koma út.
Jeg borga helming hins núverandi burðargjalds, sje borgun send með
pöntun.
Allar bókapantanir afgreiði jeg samdægurs og þær koma.
Með því að setja yður í samband við mig, hafið þjer hina fullkomnustu
bókaverslun sama sem hjá yður, hvar á landinu sem þjer eruð.
Virðingarfylst
Ársæll Árnason.
Eggert Claessen
yfirrjettarmálaflutningsmaður.
Pósthússtræti 17.. Venjulega heima
kl. 10—11 og 4—5. Talsími 16.
Sighv. Blöndahl
cand. jur.
Viðtalstími 11—12 og 4—6.
Lækjargötu 6B.
Simi 720. Pósthólf 2.
ásamt öllum hennar áhöldum, föstum
og lausum, Þjóðmenjasafni íslands til
æfinlegrar eignar og umráða með
þeim skilyrðum, er nú skulu greind:
1) Kirkjan og gripir hennar allir
afhendist í því ástandi, sem hún og
þeir eru í nú, og eru þeir allir hinir
sömu og greindir eru í skrá forn-
menjavarðar 22. ágúst 1908. — 2)
Bessastaðasókn sje heimilt að nota
kirkjuna til guðsþjónustugerðar á
sama eða líkan hátt og nú, enda
gjaldi sóknarmenn kirkjunni sem eign
Þjóðmenjasafnsins hin lögákveðnu
kirkjugjöld. — 3) Þjóðmenjasafnið
annist á sinn kostnað viðgerð þá á
kirkjunni, sem hún nú þarfnast og
viðhald hennar að öllu leyti, svo að
fullnægt geti orðið öðru skilyrði.
Viðvíkjandi þeirri notkun kirkj-
unnar, sem að framan er greind, skal
það tekið fram, að jeg skuldbind mig
og eftirkomandi eigendur og ábú-
endur Bessastaða til að leyfa slíka
notkun án nokkurs endurgjalds til
mín eða þeirra, enda geri eigendur
eða notendur kirkjunnar engan á-
troðning á tún, engjar eða annað
land, fram yfir það, sem nauðsyn
krefur og venja hefur verið til. Að-
drættir til aðgerða og umgangur
þeirra er skoða vilja kirkjuna, skal
jafann heimill eiganda.
Um kirkjugarð þann, er kirkjunni
fylgir, og hún stendur nú í, skal það
tekið fram, að hann verður af hendi
jarðeiganda heimill sóknarmörtnum
til afnota, sem verið hefur og má
kirkjueigandi eigi hindra það á neinn * 1
hátt, en þó skal hann hafa rjett til
að banna að grafa innan kirkju og
nær henni að utan en 2 metra; skal
það svæði talið kirkjunni fylgjandi,
svo lengi sem hún stendur á þessum
sínum sama stað.
Óska jeg svo að endingu að fá sem
fyrst að vita, hvort Þjóðmenjasafnið
vill veita móttöku þessari gjöf með
framangreindum skilyrðum.
Staddur í Reykjavík 14. júli 1917.
Jón H. Þorbergsso n.“
Fiskur 0g smjör.
Mjer hefur komið til hugar að
Lögrjetta kynni að vilja flytja les-
endum sínum til fróðleiks um lifn-
aðarhætti fyrri ára og umhugsunar
á þessum sjerstöku tímum, sem vjer
lifum nú á, eftirfylgjandi útdrátt úr
reglugjörð latínuskólanna tveggja á
íslandi frá 10. júní 1746, tekinn úr
kirkjusögu Pjeturs biskups Pjeturs-
sonar. Þar eru þessi ákvæði um mat-
arræði skólapilta:
„Á sunnudögum: Um morguninn,
áður en piltar fara í kirkju, skulu
þeir fá til morgunmatar fisk' og
smjör. 1 miðdegismat, fyrsta rjett:
fisk og smjör, annan rjett: kjötsúpu,
eða, ef hún er ekki til, baunir og
kjöt. í kvöldmat: 1. fisk og smjör,
2. bygggrjónavatnsgraut með smjöri
eða mjólk.
Á mánudögum: miðdegismatur 1.
fiskur og smjör, 2. vatnsgrautur og
mjólk. Kvöldmatur 1. fiskur og
smjör, 2. skyr og köld mjólk.
Á þriðjudögum: miðdegismatur 1.
fiskur og smjör, 2. baunir og kjöt.
Kvöldmatur 1. fiskur og smjör, 2.
kaldir sundmagar.
Á miðvikudögum: miðdegismatui
1. fiskur og smjör, 2. kjötsúpa.
Kvöldmatur 1. fiskur og smjör, 2.
heitur saltfiskur.
Á fimtudögum: miðdegismatur
sami 0g á þriðjudögum. Kvöldmat-
ur 1. fiskur og smjör, 2. slátur, kalt
eða heitt, eftir þvi sem á stendur.
Á föstudögum: miðdegismatur 1.
fiskur og smjör, 2. vatnsgrautur, eða,
ef hægt er, hveitivellingur. Kvöld-
matur 1. fiskur og smjör, 2. hnakka-
kúlur eða plokkfiskur.
Á laugardögum: miðdegismatur 1.
fiskur og smjör, 2. heitt slátur.
Kvöldmatur 1. fiskur og smjör, 2.
skyr og mjólk.
Þar að auki fylgi hverri máltíð
skamtur af brauði, annaðhvort kök-
ur eða skipsbrauð, svo og sýra eins
og piltamir þurfa.“
Það er með öllu óþarfi — og ekki
heldur tilgangur minn — að fjölyrða
um matarræði þetta, þar sem fiskur,
og þá sjerstaklega harðfiskur, og
(vísast súrt) smjör er aðalfæðan.
En jeg get ímyndað mjer að mörg-
um, er þetta lesa, kynni að detta í
hug að skygnast eftir þvi, hvort ekki
mundi vera reynandi, einkum á vetr-
arvertíðinni, að herða meira af fiski,
en venja hefur verið; því til skamms
tima hefur vel verkaður harðfiskur
verið talinn góð og hentug björg í
búi 0g hollur fyrir tennurnar.
Með báli
Það hafði verið gerð smiðja þar í
hellismynni. Gneistarnir flugu upp
um reykháfinn og það sindraði um
alla smiðjuna. Höggin dundu látlaust
og hundarnir geltu og spangóluðu.
Zagloba tók hörpuna sjer í hönd
og sló. Hann gekk syngjandi inn í
flokkinn; það voru eingöngu bænd-
ur; stóðu þeir fyrir framan smiðju-
dyrnar og voru flestir druknir. Höfðu
þeir trjestengur í höndum og var fest
sigðum eða spjótaoddum á endana;
voru smiðirnir í óða-önn að útbúa
vopn þessi.
„Söngvari! Velkominn söngvari!“
var hrópað hvaðanæfa.
.„Lof sje guði!" sagði Zagloba.
„Um alla eilífð!“ svöruðu þeir sem
fyrir voru.
„Kærir bræður! er þetta Demian-
oska?“
„Já, það er Demianoska, en hvi
spyrji þjer að því?“
„Af því að mjer hefur verið sagt,
að þar byggi mesta sómafólk, sem
hvorki mundi synja blindum söngv-
ara um mat og drykk nje húsaskjól
og ekki láta hann fara alveg tóm-
hentan. Jeg er kominn langt að og
er gamall og farinn. Drengurinn er
orðinn staðuppgefinn. Hann er dumb-
ur vesalingurinn en hann leiðir mig
því að jeg er blindur, reyndar glóri
jeg ofboð lítið með öðru auganu. Guð
og hinn helgi Nikulás blessi yður og
borgi hið góða, sem þjer gerið okk-
ur aumingjunum."
„Hvaðan komið þið?“
„Við komum langt að. Þarna er
bekkur við smiðjuna. Megum við
ekki setjast á hann? Komdu hingað,
væni minn,“ sagði hann og benti Hel-
enu. „Nú komum við frá Brovarki
beina leið; fórum við þangað til þess
að fá syndafyrirgefningu."
„Heyrðuð þið þar nokkur tíðindi?"
„Þar var margt um manninn og um
margt talað. Var mikið rætr um Kmi-
elnitski og sigur, er hann nafði ný-
unnið. Sagt var einnig að bændur
risu upp hvaðanæfa gegn aðlinum,
en jeg er svo þur og þyrstur, að jeg
kem engu orði upp.“
Bændurnir þyrptust kringum þau
Zagloba og Helenu, er sátu hin ró-
legustu á beknum, og sló hann hörp-
una við og við.
„Drektu, gamli maður," sagði einn
þeirra og rjetti Zagloba brennivíns-
krukku, „segðu okkur nú þau tíðindi,
sem þú veitst. Söngvarinn fer víða og
heyrir margt. Hjer voru nýverið
söngvarar og þeir sögðu að bændur
brytust alstaðar undan oki aðalsins.
Vjer erum i vafa um það, hvort vjer
eigum nú þegar að hefja uppreisn eða
bíða eftir skeytum frá Kmielnitski,
en ógjarnan viljum vjer vera hinir
siðustu."
Zagloba tæmdi krukkuna, sleikti út
um og sat síðan hugsandi nokkra
stund.
„Hver er höfðingi yðar?" spurði
hann.
„Jeremías fursti," var svarað.
„Er það honum, sem þið ætlið að
slátra?"
„Nei, vjer treystumst ekki til þess,"
svöruðu þeir einum munni.
„Það væri Iíka óráð mesta að reyna
það," sagði Zagloba. „Jeg hef sjálfur
komið til Lubni og sjeð furstann í
eigin persónu; hann er ógurlegur.
Skógartrjen titra, þegar hann brýnir
raustina og stappi hann reiður fæti
til jarðar, verður þar jarðfall eða
gjá. Konunginum sjálfum ógnar hann
og hetmanarnir óttast hann 0g hlýða
honum. Her hans er fjölmennari en
herir khansins eða soldánsins. Jeg tel
það víst, þó að jeg viti það ekki, að
allir Pólverjar þyrpist þangað, og það
vitið þjer,að þeim fylgir sverð. Furst-
inn er yður ofurefli."
Bændurnir urðu ólundarlegir, en
steinþögðu. Zagloba sló hörpuna og
horfði gegn tunglinu, er var nýkomið
upp, og mælti:
„Furstinn kemur; gunnfánar hans
eru óteljandi sem stjörnur á himni,
sem þistlar sljettunnar. Vindurinn fer
undan honum andvarpandi yfir hörm-
ungum þeim, er bíða yðar. í farar-
broddi fer dauðinn með sigð í hendi
°g hringir líkhringingu yfir höfuð-
vana líkum yðar."
og bran di
Sienkiewicz.
„Drottinn miskunni oss bágstödd-
um!“ bað hinn skelfdi lýður.
„Hvern hefur furstinn sett hjer til
stjórnar yfir yður?“
„Gdesjinki."
„Hvar er hann nú?“
„Hann flýði."
„Hversvegna?"
„Hann varð hræddur er vjer tók-
um að hervæðast."
„Það fór illa, því að hann auðvitað
kærir yður fyrir furstanum."
„Þú vælir eins og kjói,“ sagði einn
bændanna. „Kmielnitski er að engu
minni fyrir sjer en furstinn og þegar
hann er orðinn sigurvegarinn þurfum
vjer enga skatta að greiða, þá verða
allir jafnir og upprættur sjerhver
Gyðingur. Kmielnitski hefur að
minsta kosti lofað að svo skuliverða."
„Drottinn styrki hann,“ sagði Zag-
loba og andvarpaði. „Nú eru kjör
bændanna þungbær; það var annað
fyrrum.“
„Hver á hið ræktaða land?“ hjelt
bóndinn áfram. „Furstinn. Hver á
sljettuna? Furstinn. Hver á hjarð-
irnar? Furstinn, Áður á timum gat
hver valið sjer þar land sem hann
vildi. Nú á furstinn og aðallinn bæði
landið og bústofninn."
„Það er mikið rjett, sem þjer seg-
ið,“ svaraði Zagloba. t— „En það
hljótið þjer að sjá sjálfir, að hjer
getið þjer litla mótstöðu veitt furst-
anum, og þess vegna ræð jeg yður til
að ganga undir eins á morgun í lið
með Kmielnitski; furstinn er þegar
kominn áleiðis og ef Gdesjinski fær
hann til þess að koma hjer við, er
úti um yður alla. Flýið því á fund
Kmielnitskis. Við liðsaukann verður
honuin sigurinn auðunnari. Honum
getur orðið hann fullkeyptur. Flýtið
yður börnin góð. Hann berst fyrir
frelsinu. Flýið! Þá styðjið þjer Kmi-
elnitski og furstinn hefur ekki hönd-
ur í hári yðar.“
„Þetta er skynsamlega talað,
söngvarinn er enginn heimskingi,“
var hrópað hvaðanæfa.
„Hefur þú sjeð furstann á leiðinni,“
spurði einn bændanna.
„Nei, ekki sá jeg hann sjálfur, en
í Brovarki var mjer sagt að hann
væri lagður af stað frá Lubni og
brendi alt, sem á leið hans væri, svo
þar er ekki annað eftir en sótugur
himininn og rytjur af jörðinni."
„Drottinn vertu oss syndugum
liknsamur. — Hvar er Kmielnitski?*
„Það get jeg sagt yður, börn. Það
skuluð fara til Zolotonosja og þaðan
til Tre.chtyminov. Þar situr Kmiel-
nitski, og þangað sækir lið til hans
úr öllum áttum."
„Vilji þjer fylgja oss þangað, kæri
söngvari ?“
„Jeg er svo hrumur, að jeg treysti
mjer ekki til þess að fylgja yður á
fæti, en ef þjer viljið aka mjer, þá er
jeg reiðubúinn. Þegar við svo erum
komnir í námunda við við Zoloton-
osja, skal jeg fara á undan og njósna
hvort hætta sje á ferðum, ef svo er,
krækjum við þar fram hjá, en höldum
samt til Trechtyminov. — En nú væri
gott að fá eitthvað að borða og
drekka, því að jeg og pilturinn erum
orðnir glorhungraðir. í fyrramálið
snemma förum við af stað og á leið-
inni skal jeg syngja fyrir yður um
þá furstann og Pototski. Það eru
ógurlegir blóðvargar. Biðjið til drott-
ins börn, því að margur yðar á
skamma leið eftir ófarna í þessum
heimi."
Bændurnir stóðu sem þrumulostnir
og fóru ósjálfrátt að signa sig, og
gutu augunum hvorir til annara. Loks-
ins hrópaði einn þeirra:
„Til Zolotonosja!“
„Til Zolotonosja!“ hrópuðu hinir
einum munni.
„Til Trechtyminov! Niður með
Pólverja og aðalinn!“
Kósakki einn ungur gekk fram,
skaut spjóti sínu hart niður til jarðar
og mælti:
„Bræður! Úr því að við förum á
morgun til Zolotonosja, þá skulum
við brenna hús Gdesjinskis í kvöld."
„Já, gerum það!“ hrópaði lýður-
inn.
Söngvarinn, sem drúpt hafði höfði
eins og hann væri mjög hugsandi leit
þá upp og mælti:
„Gerið það ekki, börn; það er ekki
ráðlegt. Haldið þið hópinn, en dreif-
ist ekki. Gefið þig mjer nú eitthvað
að borða!“
„Það er satt, sem söngvarinn segir.
Þú ert ljóti bjáninn, Maksym!“
„Komdu með mjer,“ sagði bóndinn,
sem mest hafði talað við Zagloba.
„Þú getur fengið brauð og salt að
borða og eina krukku af miði, og
svo getur þú fengið hálin til þess
að sofa á.“
Zagloba stóð upp og tók í ermi
Helenu, — hún var sofnuð.
„Pilturinn er alveg dauðuppgef-
inn,“ sagði hann við bændurna, „hann
hefur sofnað innan um öll þessi högg
og háreysti."
Hann hugsað með sjálfum sjer: Þú
saklausa mær, sem getur sofnað milli
spjóta og hnífa, englar drottins
verndi þig og varðveiti og láti mig
einnig njóta þar góðs af.
Hann vakti hana og þau gengu nú
inn í þorpið. Bóndinn gekk fyrstur
og frá smiðjunni heyrðust höggin
látlaust. Zagloba tautaði lágt fyrir
munni sjer eins og hann læsi bæn:
„Drottinn vertu oss syndugum náð-
ugur. — Heyrið ungfrú — — —
Heilaga mær. — Hvað ætli hefði
orðið hjer úr okkur nú án dular-
búnings. — Hjer á jörðu eigum vjer
þegar að leita guðsríkis .... Nú fá-
um við að borða, og á morgun verður
okkur ekið í vagni til Zolotonosja.
-----Amen, amen, amen.------------ —
Það getur vel verið að Bohun þefi
upp för okkar, því hann er fjand-
anum slægari.-------- — Amen, amen,
amen. —---------En það verður um
seinan, því að þá verðum við komin
yfir Dnjepr og undir vernd hetmans-
ins.--------Hinn ráðvandi þarf ekki
að óttast árásir djöfulsins.------ —•
Fjárinn hafi alt þetta bændahyski.
— Amen. — —• — Það blæs ekki
byrlega, en hundur skal jeg heita, ef
jeg ekki bjarga okkur úr þessari
kreppu.-------—- Arnen."
„Hvað ertu að segja?“ spurði bónd-
inn.
„Jeg er að biðja fyrir þjer. Amen,
amen 1“
„Þarna er kofinn rninn."
„Guði sje lof og dýrð.“
„Um alla eilífð. Komdu inn!“
„Guð launi þjer fyrir mig!“
Nokkrum augnablikum síðar var
Zagloba farinn að snæða sauðakjöt
og drakk hann óspart öl með. Morg-
uninn eftir óku þau Helena i þægi-
legum vagni út úr þorpinu og fylgdu
bændur þeim vopnaðir ljáum ogspjót-
um.
Það var auðsjeð að eitthvað mikið
var á seiði. Smiðirnir unnu myrkr-
anna á milli að vopnasmíði og al-
staðar vopnuðust bændurnir. Fregn-
in um ósigurinn við Korsun fór um
landið eins og eldur í sinu. Alt var
í uppnámi.
verður skipaður frá 1. febrúar 1918 að telja.
Umsóknir með tilteknum launakröfum sendist borgarstjóra fyrir 10.
janúar 1918.
Erindisbrjef fyrir hafnarstjórann fæst á skrifstofu borgarstjóra.
Borgarstjórinn í Reykjavik, 14. desember 1917.
K. Zimsen.
Eftir Henryk
x.
Prentsmiðjan Rún.