Lögrétta

Útgáva

Lögrétta - 24.07.1918, Síða 4

Lögrétta - 24.07.1918, Síða 4
‘124 LÖGEJETTX Raflýsing í mótorbáta, íiskiskip, verslunarhús, verksmiðjur o. fl. er best frá hinu stóra heimsfræga firma Ljósyélarnar framleiða 600—800 kertaljós og eyða ea. */, kg. á klukkustund. Vélar þessar vinna án rafgeymie, eru einfaldar, þurfa enga volt- eða amper mæla og eru mjög fyrirferðarlitlar. Aths. Umboð á nefndum vélum fekk eg árið 1916, en pantaði þær fyrst í ár, eftir að hafa látið þektan íslenskan fagmann skoða vélarnar en honum virtust þær góðar og hentugar. Vélarnar eru seldar ödýrt. — Uppsetningu annast íagmaðar. AðalnmboðsmaOnr fyrir íslaud og Færeyjar O. EL.LIIVGSEKr. finnist þægindin svo mikil frá því sem áður var, að þeir eygi ekki fram undan sjer önnur fullkomnari flutn- ingatæki. — En þeir eru svo fáir, að þeirra gælir lítt, og til þeirra má síst taka tillit. Hinir, sem daglega verða varir við ófullkomleika flutningatækjanna, eiga heimtingu á, að þeir menn, sem mestu um landsmál ráða, hefj- ist nú þegar handa og hrindi sam- göngutækjum landsins i það horf, sem hver menningarþjóð heimsins heimtar, nfl. járnbrautir. Þótt heimsstyrjöldin sje enn þá í algleymingi þá dugar ekki að leggja árar í bát og segja, að ekkert sje hægt að gjöra landi og lýð tii heilla meðan hún standi yfir. Jeg veit að við höfum ekki það fje, sem járnbrautarfyrirlæki í stór- um stíl útheimtir; jeg veit líka, að við eignumst það ekki í náinni frain- tið; það er því þýðingarlaus biðin. Hitt er víst, að í ýmsum nágranna- löndum hafa fjelög og einstakir menn nú á styrjaldartímanúm grætt mikið fje, og þeir og þau myndu fús til að Ieggja það fram í arðvænleg fyr- irtæki hjer á landi engu síður en annarstaðar í heiminum. Þótt Ameríka sje mörgum sinnum stærra land en Island, geri jeg ráð fyrir, að seint hefði unnist þar með ýms þjóðþrifafyrirtæki, ef i byrjun hefði aðeins átt að vinna með því fje, sem þar var fáanlegt. Jeg get þess hjer af því jeg hef heyrt, að stó. u menn, sem þjóðin þó kallar leiðandi menn, sjeu þeir föðurlands- vinir (!) að þeir vilji ekki nota út- lent fje til þjóðþrifa-fyrirtækja hjer á iandi, — sjeu hræddir um að út- lendir fjársýslumenn sjeu svo sling- ir í samningagerðum, að við þá sje ekki eigandi, — gera með öðrum orðum svo lítið úr alþingi og þeim mönnum sem með samninga og fjár- má! íslands fara, að þeim sje eigi treystandi til neins. En þeir hinir sömu, sem halda þessu fram, ættu aldrei að koma ná- lægt fjármálum nje öðrum velferðar- málum Islands, því það eru skað- legustu fjandmenn þess. Svo framt sem Reykjavík á að ná þeim framförum, sem allir vinir hennar óska, þá er henni bráð nauð- syn á járnbraut austan úr sýslum. — Hana vantar svo áþreifanlega daglegar samgöngur við austur-sýsl- urnar, að íbúar hennar líða nauð á meðan samgöngufærin eru í því ástandi, sem þau nú eru í. — Ur austursj dunum á Reykjavík að fá mjólk, Jir.j lax, smjör, hey, jarðar- ávöxt ofl., sumt daglega og sumt á þeim tíma, sem afurðirnar verða í tje látnar af framleiðendunum. Austursýslurnar hafa býsnin öll að flytja, og engu síður er íbúum sýsl- anna nauðsynlegt að fá járnbraut heldur en Reykvíkingum, því fólks- fæð er þar tilfinnanleg, og annir svo miklar, að sist mega bæiidur við að missa sig eða bestu vinnumenn sína til langra ferðalaga um þann tíma, sem þeir hafa mest að starfa heima fyrir, svo jeg ekki tali um útsiit á mönnum og hestum við löng ferðalög. Það mun því mega fullyrða að nóg yrði að flytja fyrir járnbraut, þótt stöku afturhaldsmenn haldi því j gagnstæða fram. — Það er að vísu ekki hægt að segja um hinn beina hagnað, sem járnbrautin hefði í för með sjer, svo maður ekki tali um hinn óbeina, sem að sjálfsögðu yrði miklu meiri. Þið alþingismenn, og aðrir nýt- ir menn! — Hrindið samgöngumál- unum í rjett horf; þúsundir manna vænta þess af ykkur. D. D. Á Bröttubrekku. VI. Dictis dnbit ipsa fidem res. Lucretius. Skilningurinn á eðli drauma hefur fengist fyrir langa viðleitni; það er ekki ofmælt að þar kemur til greina þessi longa applicatio, sem Newton talar um. Það eru 16 ár og meira, síðan jeg beinlínis „setti mjer fyrir“ að reyna að skilja eðli drauma. Og jeg hef fundið, hvernig á að ganga alveg úr skugga um það, að draum- lífið verður fyrir áhrif utanað; er það sem Plótín er að fálma eftir með orðinu epakton (inductum, in- duktionsfænomen), en ekki tilbúning ur, er svefnviiundin skapi úr eftir- stöðvum áhrifanna á skyntaugarnar, ásamt leifum vökuvitundarinnar og einhverri vitund af skynjun gegnum svefninn. Að vísu mun slíkt koma til greina, en mest þannig, að það hefur nokkur áhrif á sambandið við draumgjafann. Menn munu fá að sjá, að hún verður upphaf mikilla tíðinda í vísindum, þessi uppgötvun á sálufjelagi eða sambandi við draum- gjafann, eða á því að dulin fjölvit- und (latent multiple personality) sem kemur fram í svefni, er eðlilegt (nor- mait) ástand mannsins. Hin mjög oft nefnda kenning Myers um und- irvitund er til orðin af því að mönn- um hefur verið ókunnugt um þetta sem hjer er á vikið. Þegar menn jukust að þekkingu og lærðu að hugsa glöggar, hurfu þeir frá hinni fornu trú á að maðurinn lifði það sem hann dreymir, og gæti farið í fjarlæg lönd þó að „búkurinn lægi sofinn“. En þó að hinni einföldu barnstrú mannkynsins væri í þessum efnum slept, þá komust menn ekki á vísindaleiðina. Menn æfðu sig ekki nógu vel í að athuga nákvæmlega hvað það er sem þá dreymir. Jeg hef lesið margt um drauma á 8 mál- um og virðist mjer það alt með því marki brent, að menn hafi ekki kunn- að nógu vel að athuga draumana. Menn hafa ekki fundið nægilega til þess hvað efnið er þýðingarmikið. Engan grunaði, að með því að skoða sína eigin svefnvitund nógu vand- iega, mætti finna visindalega aðferð til þess að rannsaka lífið á öðrum hnöttum, og leggja undir yfirráð vís- indanna það svæði sem einn af mestu spekingum, Herbert Spencer, hefur kallað the Unknowable, það sem aldrei yrði vitað, Menn grunaði heldur ekki þegar þeir voru að rannsaka hvernig Ijósið brotnar, að á þeirri leið mundi verða fundin aðferð til þess að rannsaka efni annara hnatta, og ákveða með nákvæmni hraða sólna sem eru í biljóna milna fjarlægð' Auguste Comte, einn af mestu spek- ingum Frakka á öldinni sem leið, spáði því nokkru fyrir miðja öldina, rjett áður en aðferðin til þess að rannsaka efnin í öðrum stjörnum fanst, að mönnum mundi aldrei tak- ast að beita efnafræðinni við himin- tunglin. Og jeg býst við því að flestir muni spá þvi nú, að Iífið á öðrum stjörnum muni menn aldrei læra að rannsaka. En ekki munu þeir sannspáir verða er þannig spá, og mun hitt sönnu nær, að áður mörg ár eru um liðin, verði þau vís- indi komin vel á veg sem Macmil- lan Brown, (Godfrey Sweven) höf- undur hinnar bestu framtíðarlýsing- ar (Utopía) sem rituð hefur verið á jörðu hjer, hefur nefnt astrobiölogi, stjörnulíffræði; orð þetta sá jeg ekki á prenti fyr en í framtíðarlýsingu Browns, sem heitir Limanora, eða Framfara- eyjan, en hafði áður aðeins sjeð það i óprentuðum íslenskum ritgerðum. VII. Menn snúast ekki rjett við því sem hjer er ritað með því að segja t. d.: Það er óhugsandi að smáþjóðarmað- ur geri nokkra höfuðuppgötvun í vís- indum; heldur ekki með því að vilja halda því fram, að maður sem hefir æft sig nokkuð í að athuga jarðlög og landslag (og sitthvað fleira í nátt- úrufræði) eigi ekki að æfa sig í að skoða sinn eiginn huga, eða geti ekki náð neinum þroska í þeirri ment; (en það er einmitt það sem jeg hef mest æft og kann best; hef jeg á þúsundum andvökustunda eigi allfá- urn, haft að sumu leyti alveg óvana- lega góðar ástæður til að iðka þá fræði). Rjetla aðferðin til þess að snúast við þessu máli, er að læra sjálfur að athuga. Æfa sig í að at- huga eftir því sem hjer er sagt og verður síðar sagt enn gjör, uns mönn- um er orðið það dagljóst, að það sem þeim ber í drauma, er ekki þeirra eiginn hugarburður, og eins, að draum- gjafinn eða draumgjafarnir eiga heima á öðrum stjörnum. Sálufræðin hjer á útjaðri vitheims er í þessum efnum á svipuðu stigi eins og stjörnufræðin mundi vera, ef menn ímynduðu sjer, að stjörn- urnar væru ekki annað en hugar- burður, sem heilinn byggi til úr eft- ristöðvunum af áhrifum sólskinsins. Hin nýja vísindagrein, sem nefna mætti epagógík, indúktions- eða íleið- ingarfræði, bregður merkilegri birtu yfir sumar kenningar hins ágæta Demókríts, mesta spekings fornaldar- innar; það er einkum kenning hans um eidóla, (á latínu Simulacra) ept- irmyndirnar, sem allir hlutir, að þvi er Demókrít sagði, senda ávalt frá sér i allar áttir, sem jeg á við; rómverski spekingurinn Lucretius hefur í hinni miklu fræðikviðu sinni um eðli hlut- anna gjörst skýrt frá þeirri kenning. Framhald. Aths. í V, siðasta blaði, síðu 113 neðst, höfðu fallið úr nokkur orð; ritað var: að sá sem lifir mínu draumlífi, er ekki jeg sjálfur; það sem mjer virðist ‘ 8vefninum vera mitt líf o. s. frv. Helgi Pjeturss. Með báli og brandi. Flftir Henryk Sienkiewicz. VIII. KAFLI. Bohun var bæði hugprúður og hygginn hershöfðingi, en i þessari herferð.hafði hamingjan alveg snúið við honum bakinu. Þóttist hann nú vita fyrir víst, að furstinn hjeldi með allan her sinn gegn Krysovonos. Höfðu menn Zagloba sagt það, þvi að þeir hugðu svo vera. Hann flýtti því för sinni eins og hann mátti á fund Krysovonos, til þess að segja honum tíðindin, en það var ekki auðgert. Að þremur dögum liðnum hafði safnast að honum tvö hundruð af mönnum hans. Hinir voru fallnir eða ófærir af sárum og sunur höfðu flúið út á merkur og ráfuðu þar um, en vissu ekki hvað þeir áttu að taka til bragðs. Þessi flokkur Bohuns var nú, eftir áhlaup Volodyjevskis, orðinn svo blautgeðja, að víst var, að hann legði þegar á flótta við hina minstu hættu, þó höfðu menn þessir ekki látið sjer alt fyrir brjóst brenna. Þeim kom það ekki til hugar, að það hefði verið íámennur riddaraflokkur- er rjeðst á þá; hjeldu þeir það hafa verið furst- ann með allan sinn her eða mikinn hluta hans. Bohun var þungt í skapi. Sjálfur var hann sár á handlegg og meira meiddur, því að Volodyjevski hafði riðið á hann ofan. Hann gnísti tönn- um af reiði, er honum datt Zagloba í hug og að hann hefði sloppið heill úr greipum sjer. Hann hugði einnig að traust hermannanna á sjer væri tarið, og fjell það mjög þungt. í án- mgarstöðunum, þegar hann hjelt að aðrir sæju ekki til, krepti hann hnef- ana í bræði. sinni og þuldi hinar óg- urlegustu formælingar. Helst óskaði irann þá þegar að ráðast á her furst- ans og falia í þeirri árás. Hann drakk til þess að drekkja sorgum sínum, þar til hann vissi ekki sitt rjúkandi ráð. Hann vildi óður berjast við furst- ann, en menn hans neituðu ákveðnir að fylgja honum að því. Hann hótaði að vega þá, ef þeir ekki hlýddu, og gerði sig líklegan til þess, en það var árangurslaust; þeir sátu fastir við sinn keip. Það voru ekki enn úti allar þrautir íyrir honum. Hann hugöi að Kryso- vonos hefði orðið að hætta umsátinni og halda austur á bóginn. Hann stefndi því í þá átt en rakst þá á Lon- ginus og flokk hans. Veittu Kósakkar litið viðnám, en flýðu beint sem horfði. Varð þá fyrir þeim Skrjetuski cg flokkur hans. Rjeðust þeir þegar á þá Bohun og það svo ósleitilega, að Bohun komst nauðulega undan með uokkra tugi Kósakka,- Eftir að hafa hvarflað um þar á sljettunni nokkra daga, komst hann loks til herbúða Krysovonos, sigraður og herfanga- laus. Þótt Krysovonus venjulega yrði af- arreiður, er foringjar hans urðu fyrir skakkafalli, þá tók hann nú þessum tíðindum nteð mesta jafnaðargeði og ásakaði Bohun á engan hátt. Hon- um var kunnugt um það af eigin íeynslu að ekki var við lambið að leika sjer þar sem furstinn var. Hann hughreysti Bohun og ljet hjúkra hon- um eftir föngum. Herflokkar furstans sneru aftur til Jarmolin, og hittust þeir þar, vinirnir fjórir. Hvíldu þeir þar nienn og hesta í nokkra daga, Þeir sögðu hver öðrum hvað á daga þeirra hafði drifið. Sátu þeir yfir ölkönnunum og hafði Zagloba þar ílest að segja. „Jeg var handtekinn," mælti hann, „það er rjett. En hamingjan er hverful sem hjóL Venjulega hefur Bohun farið illa með aðra, en nú höfum viö leikið hann grátt. Drott- inn hefur refsað honum, vegna þess eð hann rjeðst á okkur, er við sváf- um svefni hinna rjettlátu og vakti okkur á óvirðulegan hátt. Hann hugð- ist mundu hræða mig með hótunum, cn það get jeg sagt ykkur, að jeg kom þannig orðum fyrir mig, að hann gætti sín ekki og sagði meira en hann ætlaði. Það er enginn minsti vafi á því, að hefði jeg ekki verið handtek- inn, mundi Volodyjevski eigi hafa unnið slíkan sigur. Jeg verð að telja okkur báðunt hann, þvi sannarlega átti jeg niinn hluta í honum; því held jeg fram meðan jeg lifi, -— sem jeg vona að verði lengi. Hefðum við! ekki sigrað hann, mundi hann ekki hafa rekist á ykkur Longínus og verið gersigraður. Flversu margir hafa íallið af þínurn mönnum, Longínus ?“ „Tólf og nokkrir voru sæi-ðir.“ „En af þínurn, herra Mikael?“ „Um þrjátíu að eins, Kósakkarnir voru ekki viðbúnir áhlaupinu.“ „Mistir þú marga, foringi vor?“ „Jafnmarga og Longínus.“. „Jeg hef að eins mist tvo menn. Nú getið þið dæmt um, hver er besti foringinn. Og hlustið þið nú á mig! Hví fórum við ferð þessa? Til þess að koma ótta að óvinunum og ná áreiðanlegum fregnum um athafnir Krysovouos. Hafið þið fengið þær? Nei, alls engar, en jeg hef fengið þær frá Bohun sjálfum. Hann situr um Kamenets, en hefur í hyggja að hefja umsátina. Og jeg veit fieira. Mundi það koma hjörtum ykkar til þess að berjast um af gleði í brjóstum ykkar. Jeg hef heyrt Bohun sjálfan segja að ungfrú Helena væri lifandi og óhult og hefði enga lineisu beðið. En hún er nú á valdi hans.“ „Getur þa'S verið! Er hún lifandi,“ hrópaði Skrjetuski og fölnaði af geðshræringu. „Það er satt, eins og jeg sit hjerna." „En hvar er hún?“ spurði Skrje- tuski ákafur. „Getir þú sagt það, held jeg þig af himnum sendan." „Bohun sagði mjer ekki þa'ð. En það gat jeg ráðið af orðum hans, a» hann hefur flutt hana í þann stað sern hún er örugg í, þrátt fyrir styrjöldina. Hún er ekki i herbú’ðum Krysovonos og ekki heldur í Kænugörðum, því hann sagði beinlinis, að þau færu þangað að ófriðnum loknum og bjeldu þar brúðkaupið." „En hvar er hún þá?“ „Nálægt Jampol einhversstaðar." „Af hvaða ástæðum ályktar þú það ?“ „Af nokkrum orðum, er jeg heyrði af samtali Kósakka tveggja. Sljettan kringum Jampol getur ekki veriö dvalarstaður hennar; þar eru engin fylgsni. Jeg tel því líklegast, að hún sje falin milli Jampol og Jahorlík einhverstaðar. Jeg þekki það svæði, það er fult af hellrum og gjám.“ „Höldum við hópinn, þá munum vi'ð finna hana. Við förum á morgun þegar hestarnir hafa hvílst, á fund íurstans og skýrum honum frá ferð vorri og öllum upplýsingum er við höfum fengið um óvinina. Honum mun líka vel þessi ferð vor.“ Það var lagt af stað í dögun morg- uninn eftir. Um kvöldið koniu þeir til Volotjúk og ætluðu að gista þar. Hafði verið stórrigning allan daginn og var ferðin því þreytandi. Skipuðu þeir þegar menn á vörð og tóku síðan á sig náðir. Varla var þeim runninn blundur í brjóst, er sta'ð'urinn komst allur í uppnám og riddaraflokkur kom þeysandi inn i bæinn. Það var hraðboöi frá furstanum, er flutti þær frjettir, að uppreisnarmenn og Tart- arar hefðu sigrað furstann og banda- menn hans hjá Pitavets; alt hefði veri'S i mestu óstjórn þeim megin, og furstinn engu fengið að ráða. Var nú öllum hersveitum furstans boðið að halda beint til Lemberg. Þessi tíðindi komu eins og reiðar- þruma yfir þá, en þeir höfðu engan tíma til þess að setjast við bollalegg- ingar. Fjandmenn þeirra v.oru á næstu grösum. Hestarnir voru þegar söðlaðir og lagt á stað. Bæjarbúarnir báðú og kveinuðu að þeir væru ekki skildir eftir óvarðir og yrðu þá herfang I artara, — því að þeirra var þangað von á hverri stundu, — en enginn synti bænum þeirra. Eggert Claessen yfirrjettarmálaflutningsmaður. Pósthússtræti 17.. Venjulega heima kl. 10—11 og 4—5. Talsími 16. Fjelagsprentsmiðjan.

x

Lögrétta

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Lögrétta
https://timarit.is/publication/196

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.