Lögrétta - 05.03.1919, Blaðsíða 4

3°
LÖGRJETTA
Verslun
Reykjavík
hefir nú fyrirliggjandi stærst, best og ódýrast úrval af allskonar
Járnvörum.
Smíðatól allskonar,
Búsáhöld, hverju nafni sem nefnist,
JarSyrkjugafia og skóflur margskonar,
Saum, ferstrendan, allar tegundir
Rúðugler tvöfalt og einfalt,
Málning allsk væntanl. með næsta skipi
Sparíð tíma og fyrirhöfn með því að snúa yður fyrst til verslunar
minnar, þegar yður vantar eitthvað af ofangreindum vörum.
Heildsala! Smásala!
Virðingarfylst
Jes Zimseu.
Notið eingöngu
FRYSTIVJELAR
THOMAS THS. SABROE & CO., AARHUS,
sem eru notaðar um allan heim og þykja
alstaðar bestar. Hafa hlotið mikið lof og
fjölda hæstu verðlauna.
Hjer á landi eru vjelar þessar notaðar hjá Sláturfjelagi
Suðurlands, Reykjavík; Sameinuðu íslensku verslununum,
Akurtyri, og ísfjelagi Vestmannaeyja:
Eimslvipafjolag íslands
Samoinaöa gn±'nsli.ipaíjolagiö
nota eingöngu þessar frystivjelar í skipum sínum.
2700 vjelar af öllum stærðum þegar seldar.
Biðjið um upplýsingar og verðlista.
Einkasali á íslandi
O. J. Johnsen
Vestmannaeyjum.
'g
ta
Aj
u
©
>
>H
©
U
«4
d
©
V
•H
-P
(Q
>>
u
<H
o
o
CJ
því ráöi gætu þeir ekki satt hungur
sitt, og þaö er þeim engin bót, þótt
heilafiskiö þeirra sje io sinnum dýr-
ara en mjöl í Norðurálfu. — Fyrsta
skilyröiö fyrir því, aö í mál sje tak-
andi að reka landbúnaðá Grænlandi
er þvi, að bændum sje trygt hátt verð
fyrir afurðir búanna, þ. e. hæsta
markaðsverð, svo þeir geti keypt með
hagnaði alla útlenda vöru, sem þeir
geta ekki framleitt ódýrara sjálfir.
Slíkt hið sama verð þarf að tryggja
landnámsmönnunum fyrir alla aðra
framleiðslu þeirra, enda þótt svo
mikil mergð sje af laxi og heilafiski,
að það geti borið góðan árangur að
reka þær veiðar með því verði sem
einokunin býður nú Skrælingjum, ef
þessi atvinna væri að eins rekin með
sæmilegum útbúnaði. Til þess að
tryggja framleiðendunum hátt verð,
er ekki nauðsynlegt að afnema ein-
okunarverslunina; það má benda á
leið, sem yrði framkvæmanlegri og
gróðavænlegri fyrir landnámsmenn
en afnámið.
Hjer hefur hinn núgildandi kon-
unglega innkaupstaxta á Grænlandi.
Sel-, rostungs- og hvítfisksspik 4 au.
pd., hnýðings-spik 3 au., annað spik
af hval og hræjum 2 au., hákarla og
þorskalifur 3 au. — Bjarnarskinn
heil (með klóm og trýni): nr. 1 40
kr. hvert, nr. 2 32 kr., nr. 3 24 kr.,
nr. 4 16 kr., nr. 5 8 kr.—Bjarnarskinn
(án trýnis og klóa): nr. 1 20 kr.
hvert, nr. 2 16 kr., nr. 3 12 kr., nr.
4 8 kr., nr. 5 4 kr. — Blá refaskinn:
nr. 1 kr. 6,00 hvert, nr. 2 kr. 4,50, nr.
3 kr. 3,00, nr. 4 kr. 0,50. — Hvít
refaskinn: nr. 1 kr. 2,00 hvert, nr. 2
kr. 1,50, nr. 3 kr. 0,50. — Selaskinn:
af blöðrusel nr. 1 72 au. hvert, nr.
2 65 au., af vöðusel 65 au., af hringa-
nóra 45 au., af landsel 65 au., af
kampsel 65 au., algeng 45 au., mar-
flójetin 15 au., vatnsskinnsbuxur nr.
1 kr. 2,50, vatnsskinnsklæðnaður nr.
1 kr. 3,00. — Hreindýraskinn: nr.
1 100 au. hvert, nr. 2 75 au., nr.
3 50 au., nr. 4 25 au. — Rostungs-
skinn: nr. 1 6 kr. hvert, nr. 2 4
kr., nr. 3 2 kr. — Rostungstennur:
50 au. pd. — Náhvalstennur: 40 au.
pd. — Æðardúnn, óhreinsaður 50 au.
pd. — Fiður: 25 au. pd. — Hval-
skíði: 10 feta 75 au. hvert, 8 feta
50 au., 5 feta 25 au., 3 feta 10 au.
— Harðfiskur: 5 au. pd.
Hverju svara kaupmenn til um að
efla til viðskifta við Grænland?
Einokunin gildir um alt Grænland
eins og áður en landnámsmenn
komu. En landnámsmenn fá að eins
undanþágu, að verslunin með þeim
fari fram á ofurlítið annan hátt en
í Skrælingjaþorpunum. f stað kaup-
mannsverslunar þar stofna landnáms-
menn kaupfjelag eða pöntunarfjelag.
Kaupmannsbúð mundi og verða til
lítils hagræðis fyrir þá vegna þess.
hve nýlendan yrði strjálbýl í fyrstu.
Pöntunarfjelagið mundi safna pönt-
unum t. d. 2 sinnum á ári, bæði á
vörum, sem bændur vilja selja
og vörum, sem þeir þyrftu að
kaupa frá útlöndum. Pantanirnar
mundi formaður svo senda til skrif-
stofu einokunarverslunarinnar í
Khöfn, sem hefði einkarjett á að af-
greiða þær fyrir reikning kaupfje-
lagsins, kaupa fyrir lægst verð og
sclja fyrir hæst verð. Fyrir þennan
starfa reiknaði svo einokunarverslun-
in sjer ómakslaun, þ. e. venjuleg um-
boðslaun. Vörurnar yrðu svo fluttar
til Grænlands og frá Grænlandi á
skipum einokunarverslunarinnar, og
greiddi pöntunarfjelagið flutnings-
kostnaðinn. Inn í fjörðinn, þar sem
nýlendan stæði, yrði t. d. siglt tvis-
var á ári fyrst í stað, en svo mætti
breyta til. Nýlendan hefði stöðugt
póstsamband við umheiminn með
skipum námufjelaganna. Þegar vör
urnar kæmu, skiftu landnámsmenn
þeim þegar á milli sín og flyttu þær
heim til sín. Þá yrði og innlenda var-
an tekin á skipsfjöl um leið. Á þeim
stað þar sem höfnin væri, þyrfti
rauðsynlega að gera dálítið byrgi
fyrir vörur. Yrði það fyrst í stað
bæði kirkja og fundarhús. Öll vöru-
skifti milli landnámsmanna og Skræl-
ingja ættu að vera stranglega bönn-
uð 0g sömuleiðis allar samgöngur
milli landnámsmanna og þeirra
Skrælingja, sem reka sjálfstæða at-
vinnu. Þar sem öll verslun landnáms-
manna fer í gegum lófa einokunar-
versluriarinnar i Khöfn, og þar sem
á Grænlandi eru nýlendustjórar með
mörgum undirkaupmönnum, prest-
ar og undirprestar á hverju strái og
Skrælingjar, sem vonlegt er, ærið
lausmálgir, væri næsta auðvelt að sjá
um, að því banni yrði hlýtt. Kál-
meti, smjör o. fl. sem landnámsmenn
kynnu að vilja selja á Grænlandi,
ættu þeir ekki að mega selja nema
irieð milligöngu nýlendustjóranna, en
auðvitað gæti ekki komið til greina,
að þeir tækju verulegt endurgjald
fyrir það starf.
Einokunarverslunin stendur betur
að vígi með að fá gott verð fyrir af-
urðir Grænlands á markaðinum en
margir seljendur sem bjóða vörur
sínar hver í kapp við annan, og verð-
ur það gróði landnámsmanna. En þar
sem gæði og tilbúningur vörunnar
ræður miklu um það, hve hátt verð
bægt er að fá, þá er nauðsynlegt fyr-
ir landnámsmenn að beina alvarlegri
athygli að hinni iðnfræðislegu hlið
málsins, reikna út hvaða tilbúning-
u.r á laxi, heilafiski, mjólk o. s. frv.
borgar sig best, og láta helst Dam
standa fyrir þeira hlið framleiðslunn-
ar, því þeir eru öllum þjóðum fremri
á því sviði. Líklegt er, að menn yrðu
að gera sjer reykingarskála í fjelagi
og dálítinn niðursuðuskála. Á Græn-
Iandi eru nóg efni til að reykja við.
Af þessum vörum þarf ekki að greiða
toll, þegar þær koma frá Grænlandi
t)l Danmerkur. Kaupfjelag land-
námsmanna gæti verið einokunar-
versluninni hjálplegt á ýmsar lundir
t. d. útvegað henni tilboð, gefið henni
raunverulegar upplýsingar um á-
rangur af ýmsum atvinnurekstri
landnámsmanna o. s. frv. Fullkom-
in undanþága frá einokuninni héfur
námufjelögunum á Grænlandi verið
gefin. Það væri þvi meira en ó-
skiljanlegt, ef íslenskum landnáms-
mönnum yrði ekki veitt jafn lítils
háttar breyting á fyrirkomulagi sinn-
ar verslunar innan vjebanda einok-
unarverslunarinnar, því þessi undan-
þága skerðir ekki að neinu leyti gang
eða fyrirkomulag verslunarinnar í
Skrælingjaþorpunum.
Ef það yrði álit manna að reisa
bæri að nýju hina fornu nýlendu á
Grænlandi, þyrftu þeir, er gengjust
fyrir því, að gera almenningi tilboð
um að flytja þangað með einhverjum
ákveðnum kjörum. En áður slíkt yrði
gert, þyrfti að gera áætlun og yfirlit
yfir kostnaðinn við stofnun nýlend-
unnar og áætlun um framkvæmd
verksins. Miklu skiftir, að þessi á-
ætlun sje sem nákvæmust, og að í
henni sje gert ráð fyrir sem flestu
þvl, sem taka verður tillit til. En
þessi áætlun verður þó aldrei gerð
svo nákvæm eða haganleg, að ekki
verði nauðsynlegt, að gefa/ þeim að
meira eða minna fríar hendur, sem
framkvæma verkið. Sem undirbúning
þarf að senda menn til Grænlands
(Eystribygðar) til þess að sjá með
eigin augum náttúruskilyrði landsins,
svo að þeir geti tekið á sig siðferð-
islega ábyrgð á því, að fólki er boðið
að flytja þangað. í öðru lagi eiga þelr
að velja þann stað sem best, er fall-
inn til að stofna fyrstu nýlenduna
á, og í þriðja lagi að gera umrædda
áætlun um kostnað og verklega
framkvæmd landnámsins í samráðí
við sjerfróða menn, hvað landnáms-
menn eigi að hafa með sjer, og hve
nær það eigi að flytjast til Græn-
lands o. s. frv. Þeir menn, sem send-
ir yrðu til Grænlands, yrðu að bera
góða grein á íslenskt atvinnulíf og á
atvinnurekstur yfir höfuð. Ákvörð-
un hinna einstöku bæja mundi koma
af sjálfu sjer, þvi menn mundu reisa
hæina á hinum fornu túnum, sem
enn eru vallgróin, rudd og í rækt.
Avinningur væri að því, að byggja á
binum fornu rústum og nota grjótið
í nýjar byggingar, en æskilegast væri
að láta þær standa sem áminningar-
orð til komandi kynslóða, og ennfrem-
ur vegna þess, að margt' um líf og
eyðing frænda vorra á Grænlandi
verður ekki sagt ákveðið, nema ef
sannanir fást í rústunum. Segja svo
fornfróðir menn, að svo mikið forn-
leifa sje á Grænlandi, að rannsókn-
ir þeirra megi heita að eins í byrjun
enn. Menn hafa og valið sjer hin
bestu bæjastæði til forna, þar sem
voru góð túnstæði, engjar, skógur,
útbeit á vetrum, laxá eða góð lend-
ing við fjörðinn og hægt til aðflutn-
inga og útræðis o. s. frv., svo val
manna þá og nú mundi mjög falla
saman.
Til þess gerlegt sje að stofna ný-
lendu á Grænlandi þarf tiltekinn
fjöldi manna að æskja þess að flytja
þangað, því margt er það í atvinnu-
rekstrinum, sem ekki verður leyst
af hendi nema margir hjálpist að, t.
d smölun afrjetta. Þeir, sem fara að
líta á landkosti á Grænlandi, verða
að tiltaka, með hve fáum mönnum
í fæsta lagi gerlegt sje að stofna ný-
lendu. — Svo konur og börn þurfi
ekki að liggja úti í tjöldum á Græn-
landi fyrsta sumarið, eins og í forn-
öld, og ef til vill búa í illa þornuð-
nm húsum fyrsta veturinn,, er ráðlegt
a5 gera bæjarhúsin sumarið áður en
innflutningurinn á að gerast. Þá geta
bæjarhúsin verið orðin þur og tilbú-
in. Bæina er rjettast að gera úr torfi
og þilja þá innan. Þau bæjarhús eru
fljótgerð gerð og geta orðið í alla
staði sæmileg, einkum inn til dala á
Grænlandi, þar sem ekki eru miklar
úrkomur. Síðan gætu menn gert sjer
steinhús, þegar efnin eru orðin meiri.
Rauði sandsteinninn á Grænlandi er
ágætt byggingarefni, og var bygt úr
honum óklofnum til forna. Til að
gera bæina þyrfti að senda nokkra
menn með hesta og nauðsynlegan út-
búnað til Grænlands ^umarið áður
en flytja skal þangað. Best væri, að
þetta væru sömu mennirnir, sem
ætluðu sjer að flytja til Grænlands,
því að þá yrði sem best og hagan-
legast unnið. Til þess, að koma sem
mestu verki af, mundu þeir taka
skrælingja sjer til hjálpar við torf-
verkið. Veturinn eftir mundu þeir
sitja á Grænlandi og stunda þar fisk-
veiði og aðra veiði, er veður leyfði,
en annars verja tímanum til að þilja
bæina innan og gera sjer verkfæri
til sumarsins. Trjávið og annað er-
lent efni í bæina yrði að flytja inn
samtímis byggingamönnunum, en það
sama sumar ætti einnig að flytja mn
sem mest, helst allan útbúnað, sem
landnámsmenn þurfa til sjávarútvegs
og landbúnaðar. Skekkjur og vanian-
ir má þá bæta sjer með því að senda
pantanir að haustinu, og landnáms-
menn geta þá byrjað á útgerðþegarað
haustinu, er ekki verður unnið leng-
ur að húsagerð. Næsta vor verða
svo konur og börn flutt vestur yfir
sundið og sömuleiðis búsáhöld og bú-
fje, kýr sauðfje og hestar. Miklu
skiftir, að þessi peningur sje vænn
og á besta aldri, og að skepnurnar
sjeu fluttar yfir að vori en ekki
hausti; svo þær hafi kynst landinu
og náð sjer eftir sjóvolkið áður vetr-
rr. Það er að eins fyrsta landnámið,
sem mundi valda svo miklum erfið-
leikum. Þeir, sem flytja inn síðar
kaupa sjer innlendan fjenað, o. s.
frv., og hafa aðsetur sitt á þeim bæj-
um sem þegar eru bygðir, uns þeir
hafa bygt upp á öðrum jörðum.
Fyrst, þegar konur og börn, bú-
fjeð o. s. frv. er komið yfir, byrjar
atvinnulífið í eiginlegri merkingu.
Landnámsmennirnir stunda bæði land-
búnað og sjávarútVeg í fyrstu, því
vegna erfiðleikanna á flutningi og
ef til vill efnaskorti verður bústofn
inn lítill í fyrstu. Þegar fram líða
stundir eykst vinnuskiftingin í græn-
lenska þjóðfjelaginu. Sjávarútvegur-
inn og landbúnaðurinn verða tveir
sjerskildir atvinnnuvegir og iðnaður
og verslun dafna og magnast. En
fyrst í stað sinna sömu mennirnir
ýmsum bjargráðum.
Þakkaravarp.
Hjer með vottum við okkar inni-
legasta þakklæti öllum þeim mörgu,
bæði nær og fjær, sem auðsýndu okk-
ur hluttekningu í sorg okkar, við
langa og stranga legu og fráfall
okkar ástkæru dóttur og systur,
Maríu Kristínar Þorbjörnsdóttur frá
Hvammi i Ölvesi, er andaðist í
Reykjavík 4. janúar 1919.
Það yrði oflangt, að telja upp allra
þeirra nöfn, sem okkur hafa rjett
hjálparhönd, bæði í orði og verki, en
þó getuni við ekki látið hjá líða, að
minnast þeirra góðu hjóna, Runólfs
Sigurjónssonar og Guðrúnar dóttur
ckkar, sem af mestu alúð og um-
byggjusemi stunduðu hina látnu alla
Iianaleguna og gáfu okkur að lokum
slórgjöf. Eins getum við ekki látið
hjá líða, að minnast hins góða læknis
Konráðs R. Konráðssonar, sem gerði
alt sitt ítrasta til að hjálpa henni og
ljetta henni byrðina, og þreyttist
aldrei að vitja hennar þennan langa
tíma. Ennfremur viljum við minnast
okkar heiðruðu sveitunga, sem með
almennum samskotum gáfu okkur
stórgjafir. Og svo allra þeirra mörgu,
er bæði með heimsóknum og gjöfum
glödddu þá látnu, þar sem hún dvaldi.
Öllum þessum velgerðamönnum okk-
ar biðjum við algóðan guð að launa
af ríkdómi sinnar náðar, og með þeim
launum, er hann sjer að þeim er hent-
ast.
Hvammi í Ölvesi, 1. febr. I91*?-
Kristín Gísladóttir. Þorbj. Jónsson.
61. Ingibjörg Þorbjörnsdóttir.
Fjelagsprentsmiðjan