Lögrétta - 05.03.1919, Blaðsíða 2

32
LÖGRJETTA
LÖGRJETTA kemur út á hverjum miS-
znkudegi, og auk þess aukablöð viS og viS,
Verð kr. 7.50 árg. á Islandi, erlendis kr.
jo.oo. Gjalddagi 1. júlí.
merki. Ensku blöðin sögiSu einnig,
að Wilson væri því mjög mótfallinn,
atí bandamenn færu aS skakka leik-
inn mcS vopnum í Rússlandi. Snemma
í janúar var þaS sagt í opinberri fregn
frá Reuters frjettastofu, aS slíkt gæti
ekki framar komiö til mála. í frönsk-
um blöSum var þessari afstöSu ensku
sl jórnarinnar í málinu skarplega mót-
mælt. Sumum þeirra þótti þaö ganga
óhæfu næst, aS Lloyd George hefSi
viljaS fá Bolsjevíka til Parísar til
samninga, og eitt þeirra sagSi, aS
Pichon hefSi svaraS þeirri uppá-
stungu svo í London, aS „Frakkland
ætti engan þátt í samningum viS
glæpamenn." Ýmsir merkir menn
rússneskir úr flokki andstæSinga
Bolsjevíka voru í París í byrjun friS-
arþingsins og eggjuSu fast til þess.
aS bandamenn ljetu til skarar skríSa
gegn Bolsjevíkum. Fóru þeir, einkum
Sassanoff utanríkisráSherra, hörSum
orSum um þaS, ef þetta væri látiS
farast fyrir, og blöS Frakka studdu
þá. Þó var þaS ekki eindregiS, því
sumir af sóíalistunum frönsku mðt-
mæltu utanaSkomandi afskiftum aS
innanlandsdeilumálum Rússa. En þaS
er sagt, aS framkomu ensku stjórnar-
ínnar í málinu hafi bæSi valdiS þaS,
aS verkmannaflokkurinn enski hafi
veriS á móti því, aS Englendingar
skiftu sjer af innanlandsdeilum
Rússa, og líka hitt, aS enska stjórnin
vilji ekki stuSla aS því, aS koma upp
aftur sterku rússnesku veldi, til þess
aS keppa viS sig um yfirráSin í Asíu.
EitthvaS þvi um líkt hafSi komiS
beint fram í ritstjórnargreinum í
„Times“. Franska stjórnin vildi aftur
á móti magna Rússaveldi sem mest
og koma þvi í sem líkast horf og
áSur, svo aS Þýskaland hefSi þar
framvegis eins og fyr hitann í hald-
inu. Eftir þessu aS dæma virSist
gamli stórveldaandinn vera sæmilega
vel lifandi enn. En skoSanir Englend-
inga og Ameríkumanna urSu í þessu
máli ofan á hjá friSarþinginu. Þax
var samþylct, aS grípa ekki meS her-
valdi fram í gang málanna í Rúss-
lndi.
En eins og áSur er getiS bauS friS-
arþingiS Rússum aS senda fulltrúa
til viStals viS sendimenn frá sjer á
fund, er haldinn skyldi á ey í Mar-
marahafi. Þetta var samþykt 22. jan-
ar, eftir tillögu frá Wilson. í forsend-
um tillögunnar segir, aS fyrir
þinginu vaki þaS eitt, aS hjálpa rúss-
nesku þjóSinni, en þaS sje á engan
hátt ætlun þess aS grípa fram í rjett-
índi hennar til þess aS ráSa innanrík-
ismálum sínum til lykta eftir eigin
vild. FriSarþingiS líti til rússnesku
þjóSarinnar sem vinþjóSar, en ekki
óvinar. En því sje þaS ljóst, aS skort-
ur og neyS af öllu tægi hljóti aS fara
þar vaxandi, ef ró og reglu verSi
ekki komiS á í landinu, svo aS at-
vinnuvegir, verslun og viSskifti kom-
ist aftur í skaplegt horf. ÞingiS viS-
urkenni skilyrSislaust rússnesku
stjórnarbyltinguna og vilji ekki á
i'okkurn hátt stySja tilraunir til mót-
tyltingar. ÞaS óski ekki aS grípa inn
í stríS þeirra flokka, sem deili um
stjórnmálastefnur og völd í landinu.
Eina ósk þess sje, aS gera hvaS þaS
geti til þess- aS stuSla aS því, aS inn-
anlandsfriSur komist á í Rússlandi.
ÞingiS fáist nú viS þaS háleita verk,
aS semja friS í Evrópu og í öllum
heiminum. En því sje ljóst, aS Ev-
rópa, og heimurinn yfir höfuS, geti
ekkilifaS í friSi, ef ekki fáist friSur
í Rússlandi. En til þess, aS svo geti
orSiS, sje þingiS reiSubúiS til þess,
aS veita Rússum alla aSstoS, sem
þaS geti í tje látiS. ÞaS skori þvi á
hvern þann þjóSmálaflokk í Rúss-
landi, sem fast skipulag hafi og völd
eSa áhrif í stjórnmálum eSa hermál-
txm, hvort heldur sje í Siberíu eSa
Evrópu-Rússlandi, aS Finnlandi og
Póllandi undanskildum, aS senda full-
trúa, þó ekki fleiri en 3 af hverjum
flokki, til Prinseynna i Marmarahaí-
itiu, en þar verSi tekiS á móti þeim
af fulltrúum frá bandamannaþjóSun-
um, svo framarlega sem áSur sje kom-
iS á vopnahlje milli Rússa og þeirra
þjóSa, sem þangaS sendi fulltrúa, og
enginn ófriSur eigi sjer staS miln
Rússa og þeirra þjóSa, sem friSar-
þingiS, samkvæmt þeim 14 grundvall-
argreinum, sem starf þess miSist viS,
hyggist aS stySja til sjálfstæSis. Full-
trúar bandamanna skuli hlýSa á óskir
ailra rússneskra flokka, og reyna aS
koma sáttum á, en síSan ráSi Rússar
ráSum sínum eftir eigin vild, en taki
upp vinsamleg samskifti viS aSrar
þjóSir heimsins. Búist sje viS, aS full-
trúar Rússa geti komiS til fundarins
15. febrúar. BeSist var þess, aS til-
boSinu yrSi svaraS sem fvrst.
En sannleikurinn er sá, aS mönnum
er alls ekki vel ljóst hvernig ástandiS
er í Rússlandi og afstaSan milli
fíokkanna þar, svo aS þaS var þegai
taliS nokkuS tvírætt, hvaS til þess
þyrfti, aS rússneskur sendimaSur gæn
talist rjettkjörinn til aS koma fram
á Prinseyjafundinum. Bolsjevíka-
stjórnin ræSur yfir meginhluta lands-
ins, eSa miShjeruSunum öllum, meS
Petrógrad og Moskvu. Helstu stöSv-
ai mótflokkanna eru í Kuban, milli
Svartahafs og Kaspíhafs, og í Don-
hjerunum, þar fyrir norSan. í Kuban
hefur Denikin haft völdin, eftirmaS-
ur Aiexieffs hershöfSinggja, og Sas-
sanoff, sem var í París, hefur veriS
utanríkisráSherra hans. En fyrir 3
vikum beiS Denikin ósigur mikinn
fvrir Bolsjevikum, eins og áSur hefur
veriS frá sagt. í DonhjeruSunum hef-
ur Krasnoff hershöfSingi völdin. En
báSir þeir Denikin og Krasnoff eru
menn af hinum gamla skóla og taldir
einveldissinnar. í Síberíu má svo
heita, aS Koltschak aSmíráll sje al-
ræSismaSur, og hefur hann stjórnar-
setur í Omsk. í hjeruSunum kring-
um Arkangelsk hefur sósíalistinn
Tsehaikovski, 70 ára gamall maSur,
forustuna í mótstöSunni gegn Bol-
sjevíkum, en þar hafa Bolsjevíkar
ekki alls fyrir löngu orSiS ofan á í
vopnaviSskiftum viS mótflokk sinn
cg vesturlandahersveitirnar, sem
meS honum voru. í Ukraine hefur alt
veriS á ringulreiS síSustu mánuSina,
og þaS er sagt, aS Bolsjevíkar sjeu
aS vinna þar meira og meira fylgi
Svo er stjórnin á Krím. Þetta, sem
hjer hefur veriS taliS, eru helstu
síjórnmálaheildirnar, sem nú eru uppi
í hinu gamla, rússneska riki, aS Pól-
landi og Finnlandi undanskildum, og
svo eru stjórnmálasamtök gegn Bol-
sjevíkastjórninni í Vestur-Rússlandi,
þar sem ÞjóSverjar höfSu áSur yfir-
ráSin, i Eystrasaltslöndunum og Lit-
hauen. ÞaS eru mjög lítil líkindi
tíl þess, aS nokkur árangur verSi ai
samtalsfundinum á Prinseyjum. Eft-
ir ýmsum afRússum þeim,sem í París
eru, hefur þaS líka veriS haft, aS
mótstöSumenn Bolsjevíka í Rússlandi
geti ekki til þess hugsaS, aS eiga í
nokkrum samningum viS þá.
Frá því hefur áSur veriS sagt, aS
Bolsjevíkastjórnin ráSi nú yfir mikl-
um her meS föstu skipulagi, og góS-
um aga hafi veriS komiS á í hon-
um. Margir, sem frá þessu segja nú
í erlendum blöðum, tala um þaS meS
undrun og telja þaS meistaraverk,
sem Lenin hafi leyst af hendi, aS
koma slíkum her á fót eftir aS hann
hafSi áSur sundraS ríkishernum meS
því aS koma inn hjá honum mót-
blæstri gegn hermenskunni yfir höf-
uS 0g stríSunum. Amerískur blaSa-
maSur, kunnugur í Rússlandi, hefur
nýlega birt viStal viS Lenin. BlaSa-
maSurinn er honum 0g stefnu hans
andstæSur i skoSunum, en hefur eftir
honum ýmislegt, sem eftirtekt hefur
vakiS. Lenin sagSi, aS rússneska
stjórnin mundi ekki ótilleiSanleg til
þess aS borga allar ríkisskuldir Rússa
viS vesturþjóSirnar, ef ófriSur gegn
benni frá þeirra hálfu fjelli niSur.
Hann kvaSst vilja friS, en þó vera
reiSubúinn til aS halda ófriSnum á-
fram, ef svo vildi verkast, og viss
um sigur. Úr þjóSabandalagsskraf-
inu á friSarþinginu vildi hann ekki
gera neitt, en kalIaSi þaS bandalag
til yfirdrotnunar og kúgunar, en sagSi
aS Wilson forseti væri hygginn maS-
ur. í Rússlandi yrSu völdin aS vera
í höndum verkamannaráSarma áfram,
því ella kæmust þau í hendur hinna
römustu afturhaldsmanna. Hann
sagSi, aS hvort sem bandamenn sendu
mikinn eSa lítinn her inn í Rússland,
yrSi sá her undjr, 0g var drjúgur
yfir „rauSu hersveitunum", enda læt-
ur blaSamaSurinn einnig mikiS yfir
því, hve góSri stórn sje nú komiS á
þann her. Lenin virtist fulltrúa á þaS,
aS Bolsjevíkabyltingin ætti eftir aS
breiSist út um heiminn frá Rúss-
landi, og spurSi blaSamanninn, hve-
nær sú bylting mundi hef jast í Banda-
ríkjunum. Þótti blaSamanninum sú
spurning næsta kynleg, af þvi aS
svo var aS heyra, sem Lenin væri í
engum efa um, aS sú bylting væri í
aSsigi, en aS eins óviss í því, hve-
rær hún byrjaSi. Lenin baS hann aS
bera Liebknecht og Rósu Lúxem-
burg kveSju sína, en honum lágu illa
Hilsen til Island.
Land, hvor jeg Lyset har set, men som intet jeg mindes,
skönner af Frasagn dog grant, at knap Magen der findes:
Krone af Jökler om Fjeldrandens stejlende Pande,
stimende Fisk om dens Fod i de havdybe Vande,
Strömme af Iid over Kraterets skælvende Side,
kogende Kilder, og Elvene fossende stride,
Vinter og Örken, som trodser al Menneskesnille,
Solklare Nætter, og Sommerdags Luftninge milde —
Græsganges Vidder om Gaardene, ensomme, lave, —
Tunet med Fjeldurters Duft er den hegnede Have.
Folk, mine Fædres, hvis Sprog kun med Möje jeg nemmer,
kender dog Genklang i Sind som af hjemlige Stemmer;
Arv tog til Hælvten min Sjæl af de fjældbaarne Ætter,
Hælvten har Rod i mit Modersmaals bölgende Sletter;
runden af begge min Hu har til begge sig bundet,
stridige Traade har lönligt tilsammen sig tvundet:
Thingvellirs Skygger og Gunnars og Grettirs Bedrifter,
Hallgrimrs Salmer og Jonas fuldtonende Sange
lokker af dybeste Strenge beslægtede Klange,
toner sig sammen med Volmers og Absalons Minde,
maa med mit Modersmaals yndige Væld sig forbinde,
alt, hvad mig skænked, saa langt jeg kan huske til bage,
alle de store, jeg elsker fra Barndommens Dage.
Fribaarne Folk, som fo’r vide for Frihed at værne,
trodsed det barskeste Hav og tog Land i de fjerne,
Höjsædestötterne rejste bag vildeste Fjelde,
svar blev din tusindaars Dyst mod Naturjætters Vælde!
Dyrt har din Frihed du köbt med din Ensomheds Trængsel,
trang blev din Grænse, og Havet som Mur om et Fængsel,
Friheden ödtes, og mangelund bittert du döjed,
glemt, mens til Hundredaars Lænke sig til Hundredaar föjed.
Aldrig dog selv dine fædrene Drömme du glemte,
Fremtidens Maal du med Sproget og Minderne gemte,
vogted, ej blot for dig selv, men for Frænden i Norden,
Skatten, som sank med vor straalende Fortid i Jorden.
Folk, mine Fædres, nu lysner mod Dag det omsider,
trindt liver Folkene op mod forjættende Tider.
Forrest i Skaren kom du, — og i Fred blev det vundet:
Frihed er fuldkomment Baand mellem Hjerterne spundet.
Ej skal da skilles, hvad enedes dybt mig i Sinde;
Kærlighedens Genbyrd skal Aanderne frodig forbinde.
— Herre, din Haand paa vort Rör over brusende Vande!
Sign med dit Fredsæle Ord vort Folk, vore Lande!
Lys ligger Fremtidens Dag for de nordiske Frænder;
firefold vajer det Flag, som paa Korset vi kender.
Bristet er snærende Baand, som i Nord, saa mod Sönder.
Frit tör sig röre vor Aand, — og vor Nytid begynder.
Thordur Tomasson.
orö til Scheidemanns og sagBi, áö
hann reyndi meö öllu móti til þess aS
stöSva byltinguna í Þýskalandi. Len-
in sagSi, að fulltrúar gömlu auSvalds-
þrælkunarinnar kynnu engin ráS til
þess, aS leysa úr fjármálagátum nú-
tímans. Þess vegna hlyti byltingin aS
sigra.
Síðustu frjettir.
Lundúnafregn frá 3. þ. m. segir,
að fram sje kornin frá Foch og öSr-
um hershöföingjum bandamanna til-
laga, er taki fram grundvallaratriði
væntanl. friSarskilmála, Eftir henni
eigi aS svifta ÞjóSverjum öllum tök-
um á því, að hefja ófriS á ný. Bú-
ist sje við, að krafist verði 24 þús.
milj. skaSabóta af mröveldunum og
fylgjendum þeirra alls. Sama fregn
segir, aö ráögert sje, aö uppræta
Tyrkjaveldi alveg, gera Konstan-
tinópel aö alþjóöaborg og sundin
milli Svartahafs og MiöjarSarhafs aS
alþjóöaleiSum. Lítiö tyrkneskt ríki
inuni veröa myndaö í miðri Litlu-
Asíu, en þjóðflokkar, sem lotiö hafa
Tyrkjaveldi áöúr þar austur frá, veröi
leystir frá því. Grikkir fái strand-
iengju Litlu-Asíu milli Avali og Cos,
ásamt borgunum Smyrnu og Efesus
Þó hafi ítalir ekki samþykt þær ráö-
stafanir.
Wilson er nú kominn heim til
Ameríku, en þó væntanlegur á friö-
arþingiö bráölega aftur. Lundúna-
fregn frá 26. þ. m. segir, aö honum
hafi tvívegis veriö sýnt banatilræöi,
er hann var aS koma heim, en bæðl
mistókust, sem betur fór, því Wilson
forseti er nú sá maður, sem síst má
missast frá tafli því, sem veriS er aS
tefla um framtíð heimsins. Sama
fregn segir, að ræöum hans eftir
lieimkomuna hafa veriS vel tekiö. En
hann lætur ekki mikiö yfir vonum
sínum um áranguraf friöarþingsstarf-
seminni, aS því er virSist af því, sem
eftir honum er haft.
Sagt hefur veriS frá Spartacusa-
óeirSum enn til og frá í Þýskalandi.
t Khafnarfregn frá 25. f. m. var sagt,
aS Bolsjevíkaveldi væri komið á \
Bayern og alríkisstjórnin hefSi slitift
sambandi við það. Önnur fregn sagði,
að Leopold prins hefði verið tekinn
fastur, og væri hann sakaður um að
hafa verið riðinn við samsæri gegn
Kurt Eisner forsætisráðherra, sem
drepinn var. SíSari fregnir geta eigi
um, hvernig framhaldið sje.
Ludendorff hershöfðingi hefur nú
r.m hríð verið í Svíþjóð, en sagt, að
hann ætli nú heim aftur til Þýska-
lands og hafi skrifað stóra bók um
striðið.
Clemenceau forsætisráðherra er
sagSur úr allri hættu af skotsárinu.
Dönsku stjórnarskiftin.
Frá Khöfn er símaS 1. þ. m., að
Zahle forsætisráSherra hafi þá um
morguninn beðið um lausn fyrir ráða-
neyti sitt alt. UmræSunum um ríkis-
lániS hafi lokið í Landsþinginu kveld-
inu áður með því, að þingiö neitaði
að samþykkja lántökuna, nema með
því skilyrði, aS lögin frá 7. ág. um
aukna heimild handa stjórninni til
þess að takmarka vöruverð i landinu.
vrðu feld úr gildi.
ÁSur hafa komið fregnir um, að
þess væri getið til, að I. C. Christen-
sen mundi mynda hiS nýja ráSuneyti,
en fregn frá 2. þ. m. segir, aS ekki
muni takast aS skipa stjórnina næstu
daga.
Það er sagt, að Zhale verði vænt-
anlega kosinn forseti Fólksþingsins.
Zhalestjórnin á skiliö góð eftirmæli
bæði í Danmörku og hjer á landi.
Hún hefur setið við stýrið öll ófriö-
arárin og oft stýrt vel milli skers og
boða á þeim erfiSu tímum. I Dan-
mörk hefur hún haft forgönguna í
því skipulagi, sem nú er oröiö á mál-
um íslands.
NýkomiS símskeyti segir, að kon-
ungur hafi neitaö að taka við nokk-
urri stjórn, sem ekki hafi meirihluta-
fvlgi í Fólksþinginu, en þar hefur
Zahlestjórnin meirihluta.
Frjettir.
Tíðin. Alla undanfarna viku haía
verið miklar frosthörkur um land alt,
komist upp í 19 stig hjer sySra á
nóttum, en upp í 26 st. á Grims-
stööum á Fjöllum. Fyrir síöasl. helgi
noröangola, en síöan austlæg eða
logn. Sólskin í gær, en nú þykt loít
og 5 st. frost.
Mannslát. 18. f. m. andaðist í Glas-
gow í Skotlandi Edward Runólfsson
frá Norðtungu, bróðir Sigurðar kaup-
fjel.stjóra í Borgamesi. Banameiniö
var inflúensa.
Dáin er hjer i bænum aðfaranótt
4. þ. m. frú Steinunn Sivertsen, móð-
ir Sigurðar Sívertsen prófessors, 90
ára gömul, fædd 15. nóv. 1828.
Eggert Claessen yfirrjettarmálafl.-
niaður hefur tekið að sjer umboð fyr-
ir Det kgl. oktr. sjóvátryggingarfje-
la, sem A. V. Tulinius hefur áður
umboðsmaður fyrir.
Þilskipin Valtýr, Ása og Keflavík
komu inn í síðastl. viku meö 12—15
þús. hvert.
P. O. Bernburg heldur hljómleika
í ISnaðarmannahúsinu í kveld með
aðstoð lúðrafjel. ,,Harpa“ og Ben.
Árnasonar. Hr. P. O. B. fer til Khafn-
ar ásamt fjölskyldu sinni með Botniu
næst.
Fiskverð í Englandi er nú aftur-
sagt mjög hækkandi.
ísl. orðabókin. Jakob J. Smári
magister hefur nú verið ráðinn af
stjórnarráðinu til þess að vinna að
henni í stað dr. Björns heitins Bjarna-
sonar.
Inflúensan magnast í Englandi,
segir í Lundúnafregn frá 26. f. m.,
en i fregn þaöan frá 1. þ. m. segrr,
að Graeine Gibson, herlæknir, sá er
fann inflúensusóttkveikjuna fyrir
skömmu, sje dáinn. Hann hafði sýkst
við tilraunir sínar og varð veikin
honum að bana.
Sálarrannsóknafjelagið. Á fundi
þess 27. f. m. voru kosnir í stjórn
þess: E. H. Kvaran, Har. Níelsson,
Sig. Lárusson, Snæbj. Arnljótsson,
Sigurj. Pjetursson, Ásg. Sigurðsson
og Þórður Sveinsson.
Lyf jabúðin í Reykjavík er nú sögð
seld Þorsteini Sch. Thorsteinsson
cand. pharm., syni D. Sch.Thorsteins-
sons læknis frá ísafirði.
Hjónaband. 1. þ. m. voru gefin
samna í hjónabnd Ragnar Einarsson
Ivvaran cand. theol. og frk. Þórunn
Hafstein, dóttir H. Hafsteins fyrv.
ráðherra.
Slys-í Vestmanneyjum. Þar hrökk
nýlega maður út af vjelbáti og drukn-
aði. Hann var, aö sögn, frá Holti
undir Eyjafjöllum.
Vestur-fslendingar. Vilhj. Stefáns-
son noröurfari var nýlega sæmdur
Carles P. Dalys heiöursmerkinu í
New-York. — ísl. hjúkrunarkona í
her Kanada, Inga Johnson, hefur
hlotið hæsta heiðursmerki fyrir dugn-
að við líknarstarfsemi. — Einar Jóns-
son myndhöggvari hefur verið feng-
inn til að gera uppkast að minnis-
merki yfir Islendinga þá, sem fallrð
hafa í stríöinu, og ætla Vestur-ís-
lendingar að láta gera minnismerkið.
Þórður Thorsteinsson, sonur Stein-
gríms skálds, er nú albata eftir sár
þau, sem hann fjekk í stríðinu, og
kominn heim til Kanada.
„Tíminn“ og læknarnir. Af læknum
og læknafjelaginu hjer í bænum voru
„Tímanum“ i haust sendar 2 yfirlýs-
ingar um inflúensuveikina. önnur er
birt í blaSinu 7. des. og jafnframt er
þar skýrt frá, að hinn þá setti for-
sætisráðherra, Sig. Eggerz, hafi kraf-
ist þess, að blaðiö tæki yfirlýsinguna,
og að út úr þjarki um þetta hafi jafn-
vel komiS til oröa, að gera blaðiö
upptækt. Veit Lögr. það eitt um þetta
mál, sem í Tímanum sjálfum stendur