Lögrétta - 25.02.1920, Qupperneq 2

LÖGRJETTA
3
LÖGRJETTA kemur út á hverjum mið-
vikudegi, og auk þess aukablöð við og við.
Verð io kr. árg. á Islandi, erlendis 12 kr.
jo au. Gjalddagi 1. júlí.
brýndu lýðsins egg. —
Ein hún kveið og ein hún skildi
alt þaS skapahregg.
Djásnafár úr föðurgarSi
íór hinn sterki sveinn.
Heillaósk nje afturkomu
orSaSÍ þar ei neinn.
MeS honum gekk á mikla veginn
móSurhuginn einn.
En ísalög frá lifi Grettis
íögSust yfir Bjarg. —
MeS hverju ári og öllum fregnum
óx þaS harmafarg.
Ásdís fann hvaS undurlitlu
ástin hennar barg.
Nistingsfrost og norSanbyljir
nauSuSu’ um hvert hans flet.
Öfund, svik og illvild manna
aldrei viku um fet. — •
Ein á Bjargi allar nætur
Ásdís baS og grjet.
Gullfallegt og satt er niSurlag
kvæSsins. Þar stendur:
Þó aS bili heimsins hylli
og heykist vinur hver
móSurástin býr á bjargi
og breytir aldrei sjer.
Ásdis enn í völdum víSa
vor á meSal er.
Þetta og mörg fleiri frásagná-
kvæSi Jakobs eru bestu kvæSin í
bókinni. Þau eru mörg ort af hreinni
snild. Jeg vil nefna t. d. þessi kvæSi:
,.Eldabuskan“, „HrapiS", Skratta-
kollur" og „Bruni“. í þessum kvæS ■
um á Jakob engan sinn líka. Þar eru
höfundareinkenni hans svo rík, aS
maSur sem kynni eitt þeirra kvæSa,
gæti þekt hann aftur i einhverju
hinna af einni hendingu. Þar er efni
og búningur svo samfelt, aS manni
finst ómögulegt aS skáldiS hefSi get-
aS sagt þetta öSru vísi. Manni finst
jafnvel kvæSin sjálfort.
í sumum kvæSunum svipar Jakob
mjög mikiS til Ibsens í blæ og bún-
ing. En eftir því sem jeg veit best,
eru þaS ekki bein áhrif, heldur öllu
fremur andlegur skyldleikí. Þessar
tvær vísur úr kvæSi Jakobs: „Hinn
síSasti hlátur“ sanna þetta. Jeg hef
ekkert kvæSi sjeS eftir Ibsen þýtt á
íslensku, sem boriS hefur blæ hans
jafn skýlaust og þessar tvær vísur
og eru þær þó jafnframt fyllilega
Jakobs eign:
Einn morgun bar hún ’inn bjarta kjól,
hún bauS fram kossa og æskuhlátur.
En hann var þögull og hjartaS fól
svo hörkufastur á yl og skjól. —
Þann aftan sökk hennar æfibátur.
En síSan vakir meS sorgum hans
hinn síSasti, inndæli brúSarhlátur.
Hann kvelst í eldhafi kærleikans,
hann kennir beiskasta sannleikans
og berst viS örSugar eSlisgátur.
Bestu kvæSi Jakobs minna mig á
skammdegisdag norSur viS Húnaflóa.
Fjöll og bygSir eru alsnjóa. ÞaS er
miSur dagur. SkafheiSi í lofti og
skamt til jóla. Og mjer finst ekki
sanngjarnt aS þrá kvöldiS meS tungl-
skinsfölva, þótt þaS breyti lífi manns
í æfintýr. Því yfir þessum degi hvíl-
ir hrein og köld fegurS — sönn og
samgróin lífinu sjálfu.
En eins og hjá flestum öSrum
skáldum, í bókum þeirra, eru nokk-
ur ógn-fánýt kvæSi í þessari bók og
ekki til neins annars, en lengja hana.
Óhrundin góSmenni teldu þau vitan-
lega felleg stæSu þau í sumum öSr-
um nútíSar IjóSabókum - og þaS meS
rjettu. En slíku skáldi sem Jakob er,
þarf enga þess háttar vægS aS sýna.
Menn eiga ekki aS yrkja nema þeir
finni hjá sjer þörf til þess, þá kom-
ast þeir hjá aS birta þess háttar kv«S-
skap. Skynsömum manni finst ekkert
jafri auSvirSilegt og kvæSi, sem
skortir bæSi svip og sál.
Jeg hef spurt sjálfan mig: Hvers
vegna skrifar ekki Jakob Thoraren-
sen sögur? Fæst af kvæSum hans
eru svo ljóSræn, aS ekki mætti eins
segja þau í sögu. T. d. kvæSin:
„Skrattakollur", „Hrefna á HeiSi“,
„HrapiS“ og fleiri. Öll þessi kvæSi
geyma söguefni og ytra form þeirra
fcer órækan vott um, aS Jakob geti
Kálfshinn
gallalaus, hert og órökuð, kaupa fyrst um sinn
0. Friðgeirsson & Skúlason.
Bankastræti 11. Sími 465.
orSiS gott söguskáld. Hann þjáist
ekki af efnisþurS eins og margir
hverjir sem nú fást viS skáldsagna-
gerS. Auk þess hefur hann rík höf-
undareinkenni og þeim er þann veg
fariS aS þau nytu sín áreiSanlega best
í óbundnum stíl.
Jeg vona aS skáldiS skrifi sögu,
því jeg veit aS hún yrSi laus viS
SuSur-lands-blæinn — þetta drepandi
leiSindamók, sem er' aS gera út af
viS yngri skáldin okkar, sem fást viS
sagnagerS. Jeg er ekki aS mælast til
þess aS skáldiS leggi kveSskapinn á
biíluna. ÞaS væri aS kaupa kórónuna
of dýru verSi.
Stefán frá Hvítadal.
Háskólinn og Alþingi.
arnar; ekki síst þar sem veriS er nú
aS rífa út lóSir á bestu stöSunum úti
um allan bæ. Svo eru mýmörg atriSi
um bygginguna sjálfa, sem athuga
þarf gaumgæfilega í tæka tíS áSur
en byrjaS er á verkinu, og ætti stjórn-
in aS geta látiS þá verkfróSu menn,
sem hún hefur. í sinni þjónustu, gera
sumt af því, en háskólinn sjálfur gæti
undirbúiS og gert tillögur um annaS.
AS svo stöddu þyrfti þetta ekki aS
baka ríkissjóSi nein útgjöld, sem
telja þyrfti eftir, eri gæti hins vegar
orSiS málinu til ómetanlegs gagns í
framtíSinni, aS þaS yrSi ekki svæft
nú í sinnuleysi og dýrtíSarveini. Því
þaS er ótviræS sanngirniskrafa há-
skótans, aS þessu máli verSi sint, og
ómögulegt aS hrista þaS af sjer til
lengdar, og þá alt eins gott aS hafa
undirbúiS þaS eitthvaS.
Háskólavinur.
tillaga um aS semja friS viS ÞjóS-
verja, en eins og kunnugt er, tilkyntu
Bandaríkin ÞjóSverjum þaS, þegar
Evrópuríkin sömdu friS viS þá, aS
frá sinni hálfu væru vopnahljessamn-
ingarnir enn í gildi milli ríkjanna.
Jafnframt hefur veriS stungiS upp á
því, aS kvatt yrSi til alþjóSaráSstefnu
í nóvember, til þess aS ræSa um end-
u rbótastarfsemi.
í Frakklandi tók nýi forsetinn,
Descanel viS stjórn 20. þ. m. Hann
er lögfræSingur og fæddur 13. febr.
1856, og hefur veriS þingmaSur frá
því 1885. Hann hefur áSur veriS í
kjöri viS forsetakosningu, en falliS.
Hann þykir mælskumaSur og glæsi-
rnenni mest af frönskum stjórnmála-
mönnum. NokkuS hefur hann einnig
fengist viS ritstörf og m. a. nýlega
titaS stóra bók um Gambettu, sem
þykir góS. Annars er nú falaS einna
mest um Caillaux-málin í Frakklandi,
en þau hafa veriS tekin upp aftur.
Var C. sem kunnugt er, sakaSur um
landráS.
Frá Konstantínópel er nýkomin sú
fregn, aS skip, sem flytja átti flótta-
menn frá Odessu og þangaS, hafi
rekist á tundurdufl í Bosporus og far-
ist þar 4000 manns.
Danir og Hollendingar hafa á-
kveSiS aS ganga í þjóSabandalagiS.
Frá írlandi berast enn nýjar upp-
reisnarsögur. í gær sögSu skeyti
blóSuga bardaga á götum úti í Dub-
lin og hefur borgin þess vegna veriS
lýst í umsátursástandi.
Frá bolsjevíkum berast enn nýjar
.sigurfrjettir. SíSast er sagt, aS
Bjarmalandsherinn (hjá Arkangelsk)
sje um þaS bjl aS gefast upp fyrir
þeim, og aS þeir ætli aS hefja ákafa
sókn gegn Pólverjum innan skams,
og telja því margir aS. friSarboS
þeirra hafi aS eins veriS hernaSar-
bragS.
Peary norSurfari er dáinn,-
Frjettir.
Influensan er nú sögS í rjenun i
Kaupmannahö f n.
Um Eiðaskólann hafa fjölda marg
ir AustfirSingar sent Alþingi áskor-
un og æskt þess, aS hann yrSi fluttur
aS HallormsstaS, þegar nýja skóla-
húsiS verSur reist, og telja margir
kunnugir þaS heppilegri og fallegri
staS. En á EiSum er þá ráSgert lækn-
issetur og spítali, þar sem skólinn
var áSur.
Heimspekisprófi hafa nýlega lok-
iS hjer við háskólann GústavA. Jónas-
son frá Sólheimatungu meS I. eink.,
Dýrleif Árnadóttir meS II. betri eink.
og Hendrik Ottóson meS II. einkun
Skiptapi. SeglskipiS ,,Sigurfarinn“'
sem Færeyingar höfSu nýlega keypt
hjef af Duusverslun og hlaSiS vörum
og ætlaS að sigla heim á leiS, er nú
taliS af. Hefur ekki spurtst til þess
í nærri mánuS. Skipshöfnin var fær-
eysk.
AnnaS skip, sem Færeyingar
höfðu og keypt hjer, kúttarinn Port-
land, fórst einnig á heimleiSinni,
þannig aS þýskur botnvörpungur
sigldi á þaS svo þaS sökk, en botn-
vörpungurinn bjargaSi mönnunum
cg flutti þá heim.
Iðnsýningu hefur heimilisiSnaSar-
fjelag íslands ákveSið að hafa hjei
sumariS 1921.
Landar erlendis. Eggert Stefáns-
son söngvari dvelur nú suður á ítalíu
í Adiago. Til ítalíu er líka koniinn
Gunnar Gunnarsson skáld, meS fjöl-
skyldu sinni. Fleiri landar eru um
jjaS bil aS fara þangaS, t. d. Nína
Sæmundsson niyndhöggvari og mál-
ararnir Kristín Jónsdóttir og GuSm.
Thorsteinsson og Jóhannes Kjarval
og líklega Ríkarður Jónsson. — í
fc.eipzig á Þýskalandi dvelja þeir Jón
I.eifs pianoleikari og Páll ísólfsson
Nokkrir af hinum góðu
ofnum
á Laugarnesspítala, hentugu fyrir
kirkjur og skóla, eru enn þá óseldir
og fást keyptir á 100 kr. hver. Vænt-
anlegir kaupendur snúi sjer sem fyrst
til ráSsmanns spítalans.
organleikari. Hefur hinn fyrnefndi
tafist frá námi síðasta tnissiri vegna
veikinda, en er nú heill heilsu aftur-.
Landsspítalasjóðurinn hefur ný-
lega fengiS 2 þúsund króna gjöf frá
frú GuSnýju Bjarnadóttur í Bolung-
arvík og 200 kr. frá hjónum á Ei-
ííksstöðum í Jöktildal, Steinunni Vil-
hjálmsdóttur ' og Einari Eiríkssyni.
MeSal Vestur-íslendinga hefur nokk-
uS veriS um þaS rætt aS hluthafar
Eimskipafjel. þar gæfu landsspítala-
sjóðnum arSmiSa sína. — Til heilsu-.
hælisins norSan lands hefur ung-
menriafjelag Akureyrar nýlega gefiS
um 1600 kr.
Leikf jelagið er aftur tekiS til starfa
og er nú um þaS bil aS hætta aS leika
SigurS Braa eftir Bojer, en ætlar
innan skams að byrja á Fjalla-Ey-
vindi Jóh. Sigurjónssonar.
Botnvörpungaflotinn er nú aS fær-
ast í aukana aftur. KvaS vera von á
15 nýjum skipum á þessu ári og flest
þeirra bygS eSa keypt gömul í Eng-
landi, og er verSiS á gömlu skipun-
um, sem eru fjögur, 7 til 12 ára, aS
sögn um 24 þús. pund sterl., en nýju
skipin mun dýrari.
Ketsalan frá sunnlensku bændun-
um, sem eru í Sláturfjelaginu, geng-
ur treglega, þvi óvenju mikiS er á
markaSnum af öSru keti, sem hægt
er aS selja ódýrara. NorSlendingar
gátu þó selt sitt ket fyrir um hálft
fjórða hundraS kr. tunnuna.
Síldarsalan hefur gengiS treglega,
eins og sagt hefur veriS frá áSur.
Vildu ýmsir útgerSarmenn ekki selja
í sumar af því að verSiS þótti of lágt
og hafa legiS meS síldina síSan. Nú
kváSu sumir þeirra vera farnir aS
selja síldina fyrir 45 kr. tunnuna, en
verSiS, sem í boSi var i sumar, var
aS sögn 90—95 kr. og jafnvel hærra.
Nýkomin fregn frá Khöfn segir. nú,
aS síldarverSiS sje aS hækka.
íþróttamót er ráSgert í Reykjavík
í sumar 17.—19. júní. VerSur kept í.
ísl. glímu, hlaupi, boShlaupi, grinda-
Idaupi, hástökki, langstökki, stang-
arstökki, spjótkasti, kringlukasti,
kúluvarpi, sundi og fimleikum í
flokkum. Öll fjelög innan íþrótta-
sambandsins geta tekiS þátt í mótinu.
— Um sama leyti verSur íslands-
glíman háS.
Sóttkvíunin og samkomubannið
innan bæjar hjer vegna influensu-
hættunar var upphafiS á mánudags.
kvöld.
Yfirlýsing þessa hefur Lögr. ver-
iS beðin fyrir: „Undirritaðir alþing-
ismenn hö-fum gert með oss samband
um kosningar innan þings og erum
utan hinna gömlu flokka, enda eru
þeir flokkar aS vorri skoðun orðnir
úrelt nöfn og viljum vjer ekki teljast
til neins þeirra.
Alþingi, í febrúar 1920.
Gísli Sveinsson, Ó. Proppé,
Einar Þorgilsson, Sveinn Björnsson,
Björn Kristjánsson, M. GuSmundss.,
Jakob Möller, Magrtús Pjetursson.
Sig. Stefánsson, Jón A. Jónsson."
Rafstöðin. Undirbúningsvinna er
nú hafin fyrir nokkru inni viS ElliSa-
ár og er í ráði að fara aS reisa þar
hús fyrir starfsmennina. Þrír verk-
íræSingar hafa veriS ráðnir til stjórn-
sr fyrirtækinu og er ráðgert að ljúka
því fyrir næstu áramót. ÞaS á aS
l osta um 2 milj. kr.
Fjelagsprentsmiðjan,
Eins og áSur hefur veriS vikiS aS
hjer í blaSinu, er nú sterk hreyfing
innan Háskólans um þaS, aS fá kom-
ið upp byggingu handa skólanum og
stúdentum hans. Hefur þaS veriS
mikið rætt bæSi í háskólaráSinu og
Stúdentafjelaginu, og stjórn og þingi
síSan sent erindi um máliS.
Þetta mál er gamalt og hefur oft
veriS rætt áSur, en aldrei fengist í
því neinar framkvæmdir, þó allir sjái
eftir því nú, þegar dýrtíSin kreppir
aS öllum slíkum málum, aS ekki skuli
hafa veriS bygt fyrir löngu. Eru jafn
vel til teikningar aS húsunum og ýms-
ar áætlanir, sem nú mætti hafa til
hliSsjónar, aS minsta kosti.
En ástæða þess, aS máliS hefur
veriS upp aftur nú, eru vaxandi vand-
ræSi háskólans og stúdenta hans meS
húsnæSi. Þessi vandræSi hafa stórum
aukist þegar vetrarþing eru nú tekin
upp aftur, og eiga sjálfsagt eftir aS
aukast enn þá meir. En þaS var á
sínum tíma, einmitt ein aSalástæSa
þess, aS sumarþing voru tekin upp,
að annars gæti háskólinn ekki feng-
iS húsnæSi i þinghúsinu. Þar aS auki
liafa síðan veriS samin ný þingsköp,
sem átt hafa aS umsteypa starf þings-
ins og m. a. komiS á fót mörgum
fastanefndum, sem sumar þurfa aS'
hafa hjer um bil fastar skrifstofur
meSan á þingi stendur, svo eru störf
þeirra umfangsmikil. Til þessara
nefndarstarfa hafa venjulega veriS
r.otuS m. a. herbergin niðri í húsinu,
sem háskólinn hefur nú, og mun í
ráSi, aS taka þau einnig þegar þing
kemur saman næst — þó ekki sje
ljóst hvert háskólanum sje þá ætlaS
aS snúa sjer. Því þaS rúm, sem hann
hefur nú, er af svo skornum skamti,
a 8 þaS nægir hvergi nærri til dagl.
kenslu, ef í nokkru lagi ætti aS vera,
hvaS þá heldur ef klipiS væri af því.
Og um þægindi fyrir háskólann er
ekki að tala. Söfn hans — bæSi til-
raunasöfn og sýningasöfn lækna-
deildar 0g bókasafn alls skólans —
eru á tvístringi og flækingi út um
hvippinn og hvappinn og til skams
tíma hefur ekki veriS þar nokkur
hola til, þar sem hægt væri fyrir
stúdenta aS hafast viS viS lestur.
NokkuS hefur háskólaráSíð þó bætt
úr þessu nú, eftir áskorun stúdenta
— þannig að þeir hafa nú eitt her-
bergi fyrir lesstofu hálfan dag-
inn, en hinn helminginn er þa@ not-
aS fyrir kenslu, þannig aS norrænu-
nemar og læknanemar verða að
skiftast á um þaS fyrri hluta dags.
Um stúdentalíf er ekki aS tala með
þessum kjörum, þó reynt sje að halda
uppi fjelagi, og verSa stúdentar
einna mest aS hafast viS í forstof-
unni og geta aldrei komiS saman all-
ir í einu á fund eSa t. d. viS skólasetn-
ingu, því ekkert herbergi skólans er
svo stórt aS þaS rúmi þá,» þó þeir
sjeu ekki nema um 90.
HvaSa áhrif þetta m'uni hafa á
starf skólans er óþarft aS ræSa. ÞaS
getur ekki boriS nema hálfan ávöxt
undir slíkum kringumstæSum og
kenslukraftar skólans ekki notiS sín
til fulls og skólinn þar af leiSandi
ekki náS þeim tilgangi öllum, sem
til er ætlast.
En nú hefur sem sagt veriS leitaS
til hærri staða um úrlausn þessa máls.
Eins og nú standa sakir meS þing-
störfin er þess varla aS vænta, aS unt
verSi aS athuga þetta mál, eins og
þörf væri á, í þinginu sjálfu. En alt
um þaS ætti þingiS að geta gert ráS-
slafanir til þess, aS máliS yrSi at-
hugaS og undirbúiS til betri tlma,
svo aS undirbúningsskortur þurfi
ekki aS verSa því aS fótakefli þegar -
eitthvaS rætist úr framkvæmdavand-
ræSunum.
Sjerstaklega þyrfti aS hafa vakandi
auga á hentugum stað undir bygging-
Alþingi.
Ný stjórn.
Jóni Magnússyni forsætisráSherra
hefur nú tekist aS mynda nýja stjórn,
eSa að fá þingiS til aS fallast á, að
tveir nýir menn taki sæti í stjórninni
meS honum, en þaS eru þeir Pjetur
jónsson frá Gautlöndum og Magnús
GuSmundsson skrifstofnstjóri. Mun
M. G. verða fjármálaráSherra, en P.
J. atvinnumálaráSherra. ASalstuSn-
ing sinn hefur þessi riýja stjórn í
Heimastjórnarflokknum og Fram-
sóknarflokknum, en þó er hún einn-
íg studd úr hópi flokksleysingja, og
í SjálfstæSisflokknum (þversum) eru
rnenn, sem ýmist veita henni stuSn-
ing, eða þá láta hana hlutlausa. Eiri-
aregnir andróSursmenn eru fáir í
þinginu.
Útnefning konungs á nýju ráS-
herrunum er enn ekki komin, en mun
vera'væntanleg nú á hverri stundu.og
fara þá ráSherraskiftin fram. — Mun
í næsta tbl. verSa gerS nánari grein
fyrir afstöSu þessarar nýju stjórnar
bæSi innan þingsins og út á viS til
þjóSarínnar.
Störf þingsins.
Fáum málum verður til lykta ráðið
á þessu aukaþingi. Stjórnarmyndunin
og fullnaðarsamþykt stjórnarskrár-
mnar verSa aSalverk þess. ÞaS ætlar
aS hætta störfum nú í vikulokin og
er ráSgert, aS þingmenn fari hjeðan
meS „íslandi“ næstk. mánudag. Ýms
mál, sem miklu varSa, hafa þó veriS
flutt inn á þingiS, þ. á. m. frumvarp
rm rjettindi fyrir nýjan banka, sem
ráSgert er aS stofnaður verSi hjer í
bænum. Líklega gengur í gegn tekju-
aukafrv. stjórnarinnar um stimpil
gjald, og frv. um fjölgun þingmanna
í Rvík, þ. e. a. s. á þá leið, aS þeim
verSi fjölgaS um 2. — Nánari fregn-
ir af gerðum þingsins koma í næsta
tbl.
Úti um heim.
Síðustu frjettir.
Framsalsmál keisarans virðist enn
þá óútkljáS, en þó hafa bandamenn
nýlega sent Hollendingum ávarp, þar
sem þeir láta í ljós undrun síria yfir
því, að Hollenska stjórnin skuli ekki
fcafa gert neinar ráðstafanir um varS-
\eitslu hans, þegar hún neitaði að
íramselja hann. Er þess fariS á leit,
aS málið veröi tekiS tii nýrrar athug-
unar og lögS áhersla á þaS, að nær-
vera keisarans viS þýsku landamærin
geti veriS hættuleg framtíSarfriSi
Evrópu. — Um líkt leyti sendu
bandamenn einnig ÞjóSverjum skeyti
um það, að þeir fengju tveggja mán-
aSa frést til aS minka her sinn í sam-
rærrii yiS ákvarSanir friSarsamning-
anna.
Frá Bandaríkjunum hafa þær
frjettir komið síðast, að Lansing virð-
ist vera ofan á í deilum þeirra Wilson
og hafa fylgi flestra blaöainna og
SamúS manna. Er jafnvel talað um
aS þingiS muni samþykkja yfirlýs-
ingu um aS Wilson sje „andlegur ör-
kumlamaSur‘‘ eða meS öSrum orS-
um, víkja honum úr embætti. Um
sjúkleika Wilsons, sem mikiS hefur
verið rætt um, hafa annars ekki
komiS neinar áreiðanlegar fregnir og
vita menn ekki hvaS háir honum. —
í Bandaríkjaþinginu er komin fram