Lögrétta - 28.07.1920, Side 4

4
LÖGR/ETTA
Sv. Jónsson & Co.
Kirkjustræti 8 B. Reykjavík.
hafa venjulega fyrirliggjandi miklar
birgðir af fallegu og endingargóSu
veggfóSri, margs konar pappír og
pappa — á Þ«, loft og gólf — og
gipsuöum loftlistum og loftrósum.
Talsími 420. Símnefni: Sveinco.
Úti um heim.
Kvennafundur.
Eiris og kunnugt er, varð ófriður-
inn til að slíta ýmsum þeim fjelags-
böndum, sem áður voru milli þjóða
og einstaklinga. Og enn þá hefur
ekki tekist að knýta öll þau bönd
aftur. Það er t. d. eftirtektarvert í
því sambandi, að jafnvel vísindamað-
ur eins og próf. Eiijstein frá Berlín
hefur ekki álitið tíma kominn til þess,
að sýna sig persónulega í Englandi,
þó enskir vísindamenn hafi hins veg-
ar ekki komist hjá því, að viður-
kenna kenningar hans og hann hæli
þeim annars fyrir hlutlejsi í meðferð
þeirra.
Það er því gleðilegt og lofsvert
timanna tákn, að konurnar hafa nú
orðið til þess, að taka aftur upp fyrri
aiþjóðlega samvinnu sína. I síðasta
mánuði hjeldu þær níunda alþjóða-
þing sitt í Genf, og sóttu það fulltrú-
ar frá 31 landi og stóð það í viku, án
þess að nokkuð bæri á ófriðarríg eða
þjóðernismismun, þó hins vegar væri
ails ekki dregiri fjöður yfir ófriðar-
árin. Að eins belgiskar konur höfðu
neitað þátttöku, af því að þýskar
konur skoruðust undan því, að verða
við kröfu þeirra um það, að biðja
„fyrirgefningar" í fundarbyrjun. —>
Virðist það þó augljóst, að sje mörin-
um það alvara, að koma aftur á sam-
vinnunni, verða þjóðirnar, hver fyrir
sig, að brjóta odd af oflæti sinu í
cfni eins og þessu. Það segja þó
kunnugir, að allmikið hafi mátt sjá
það á útliti margra kvenrianna, hvað
þjóðir þeirra hafi orðið að þola á ó-
íriðarárunum, ekki síst þeim þýsku
og norðurfrönsku.
Forseti fundarins og endurkosinn
forseti sambandsins, var mrs. Chap-
marin Chatt. Af öðrum fulltrúum má
r.efna, frá íslandi ungfrú Laufey
Valdimarsdóttir, sem gekk ; þjóð-
búning sinum, oegja blöðin. Frá Eng-
landt komu lady Astor, sem er fyrsta
kona, sem situr i enska þinginu, og
miss Rathbone. Frá Frakklandi kom
m. a. mad. Verona, sem er lögfræð-
ingur og orðlögð fyrir mælsku. Frá
Sviþjóð kom m. a. frú dr. Wicksell,
frá Noregi mæðgurnar Quam og frá
Finnlandi ungfrú Karttunen, sem er
íitari við sendisveitina í Róm. Dönsku
konurnar komu í tvenriu lagi, því þar
cru kvenfjelögin „á kanti“ og var frú
Arenholt fyrir öðrum helmingnum,
en frú Elna Munch, sem á sæti í þing-
inu fyrir hinum. Frá Austurlöndum
kornu einnig allmargir fulltrúar, t. d.
ungur japanskur kvenlæknir Midi
Kiwai og frá Indlandi komu tvær al-
þektar skáldkonur, Chandra Sen og
Sarojeni Naidu. Enskur kvenprestur,
miss Maud Royden, prjedikaði við
setninguna. — Auk ýmsra fjelags-
mála voru haldnir riokkrir opinberir
fundir og ræðu fluttar, aðallega á
tnsku og frönsku. Danskur rithöf-
undur, sem þar var víð, Andr. Win-
ciing, hefur skrifað nokkuð um það,
og má stuttlega segja frá því helsta,
þó margt af því sje ekki mjög merki-
legt. En aðalgildi furidarins og þaö
sem gerir hánn athyglisverðan, er
það, að konum hefur tekist það. sem
karlmönnum hefur ekki tekist, að
koma á aftur alheimssamvinnunni í
málum sírium.
Winding segir, að eitt af fegustu
kvöldum fundarins hafi verið það.
þegar indversku konurnar töluðu.
Það sást þá, að þær áttu ekki að eins
ytri fegurð og samræmi, heldur gáf-
ur, menningu og gneistrandi mælsku.
Frú Naidu, sem áður var nefnd, og
talaði ensku, sem hljómaði eins og
yndislegur söngur, sagði m. a.: Allar
konur eiga sömu hugsjón, leita sömu
stjörnunnar, þær eiga allar rjett á
að heinita það, að það, sem þær gefa
líf, sje ekki lífinu svift. Indland er
móðir annara þjóða —- og frá Ind-
landi ris nú voldug von — og frúin
sneri sjer í austur og rjetti út nakta.
gullspenta handleggina og hrópaði:
Friður, friður, friður. Fulltrúin frá
Krím, frú Seiclamet sem er koria ,
fyrsta forsætisráðherrans þar, sagði
.frá einu löggjafarafreki manns síns,
sem einkennilega athygli vakti. Það
var s. s. það, að hann hefði komið á
íjölkvænislögum, þar sem hjákonur
fengju viðurkendan rjett sinn. En við
þessar upplýsingar 'mistu margar
maddömurnar gleraugun af nefinu,
segir höf. Þá gáfu ýmsar konur lag-
legar smálýsingar af þingmönnum
sínum heima á ættjörðinni, sem urig-
frú Laufey hefur þó vonaridi ekki
gert „föðurlandsins vegna“ eins og
karlinn sagði. Frú Munch frá Dan-
mörku sagði t. d. frá þvi, að á einum
r.efdnarfundi hefðu karlmennirnir
ætlað að svæla sig út með tóbaksreyk,
en tókst það samt ekki! Og frú
Schwimmer frá Ungverjalandi gaf
þá lýsingu á þingfum yfirleitt, að
„Parlament væri sú stofnun ou on
parle et ment,“ þ. e. a. s. þar sem
skrafað væri og skrökvað, þó orða-
icikrium verði ekki náð. Að lokum
talaði lady Astor. Hún tók ekkert
frá öðrum helmingnum til að skreyta
liinn með, en skifti veröldinni rjett-
látlega riiilli karla og kvenna og lauk
ræðu sinni með þessum orðum: Við
erum ekki að keppa að verða „smáir
inenn“. Við erum að keppa að hinu,
að verða miklar mæður.“
Síðustu frjettir.
Pólverjar hafa beðið Rússa um
vopnahlje.
Þjóðverjar lýsa yfir hlutleysi sínu
í viðskiftum þeirra, og þvi, að þeir
ínuni ekki leyfa herflutninga banda-
manna yfir Þýskaland til Póllands.
Litháen er sett undir herlög, að sögn,
vegria bolsjevikahreyfinga þar.
Grikkir halda áfram sókn sinni í
Þrakiu. Þeir hafa tekið Adrianópel.
• — Krassin er á leið til Englands, en
liefur verið synjað landgönguleyfis
þar, vegna afstöðu bolsjevíka í Pól-
landi.
Rússar hafa fallist á miðlunartil-
lögur bandamanna, með því skilyrði,
að Wrangel hershöfðingi gangi þeim
á hönd, með alt lið sitt.
Arabar og Frakkar eiga i ófriði
og hafa Frakkar sigrað í orustu þar
nýlega.
Menning og sjálfstæði.
Eftir Sig. Sigurðsson, kennara.*
Að síðustu set jeg fram nokkur á-
lyktarorð í samræmi við undanfarið
skraf. Þau eru einkum stíluð til unga
fólksins, sem á meginhluta lífsbraut-
arinnar fram undan sér. — En þau
ciga um leið að vera þannig, að þau
geti átt erindi til allra, sem vilja „lséra
meðan þeir lifa“, eins og vjer-ættum
allir að gera.
Hvar sem vér erum staddir, hvort
sem vér erum i heimiliskólanum,
menningarskólanum eða mannfjelags-
‘■•kólanum, þá gætum þessara atriða,
cf vér viljum lifa og starfa sem and-
lega þroskaðir og sjálfstæðir einstak-
lingar:
Tökum mætustu mennina oss til
fyrirmyndar. Þar með á jeg ekki ein-
göngu við þá, sem eru samferðamenn
vorir á lífsleiðinni, heldur og þá, sem
lifað hafa í veruleikans heimi eða góð-
um skáldskap. — Lesum með gaum-
gæfni góðar bækur, sem sýna oss
roæta menn og göfug verk. Nefni
ieg í því sambandi sem dæmi almenna
sögu þjóðanna og sögu vorrar eigin
þjóðar — þó í þeim kenni ýmsra
grasa: illgresi meðal hveitis, eins og
í skáldsögunum. Menningarrit þjóð-
vinafjelagsins, Hjálpaðu þjer sjálfur,
Bók æskunnar o. þvíl. bækur, ætti
æskulýðurinn að lesa með eftirtekt.
Þær bækur sýna dærni fyrirmyndar-
mannanna á ýmsum sviðum, — um
íeið og þær gefa hollar bendingar í
iistinni að lifa.
Beitum skynseminni til að ná skiln-
ingi í því, sem vjer erum að nema
cða vinna að. Við það þroskumst vjer
andlega. Yjer æfumst í að greina að-
alatriðin frá aukaatriðunum — og
riett frá röngu.
Kynnum oss málefnin, sem vjer
|.urfum að fást við, og skoðum þau
frá ýmsum hliðum. Metum það, sem
mælir með og móti hverri kenningu
e!5a stefnu. Þá verðum vjer færir um
c ð mynda oss ákveðna skoðun á við-
íangsefninu. Sú skoðun verður sann-
færing vor, og henni ber oss að fylgja
fram með einurð og festu. Sannfær*
ingin getur breytst, ef oss hefur yfir-
sjest, en hún breytist ekki að ástæðu-
lausu, að eins vegna andbyrs, sem
hún kann að mæta.
En til þess að geta myndað oss
akveðna sannfæringu, verðum vjer að
varast að láta berast eftir þvi, hvernig
vindurinn blæs eða straumurinn stefn-
ir. Athugum því jafnan vel hvert
stefnir, hvort það er í höfn eða á
haf út. Hlaupum ekki eftir þvi, sem
liæst lætur. Temjum oss að gera mun
á rökum og rugli, ástæðum og orða-
gjálfri.
Elskum sannleikann og höllum oss
á sveifina rjettlætisins megin. „Ger-
um rjett og þolum eigi órjett", er lífs-
regla, sem breyta ber eftir, einkum
fyrra atriðinu. — „Þegar rjettlátum
fjölgar, gleðst þjóðin, en þegar óguð-
legir drotna, andvarpar þjóðin“, er
ein eftirtektaverð setningin í orðs-
kviðum Salómós. Hún er göinul,
kenningin sú, en ný samt og ávalt
og alstaðar sönn.
Lærum að þekkja sjálfa oss, og
skilja, til hvers vjer erum færir og
ti! hvers ekki, og veljum svo hlutverk
vor eftir þvi.
Að sýnast og vera ekki, er fa!s,
sem hefnir síri fyr eða síðar beinlínis
eða óbeinlinis. Forðumfft „mentaprjál-
•ð“, sem hann Stéíngrímur talar um
i erindunum alkunnu:
„Mentaprjálið mjer er leitt
manns á ytri hlið,
þar anda og hjarta alt er sneytt
og ekkert hærra mið.
Min er þetta meining full,
maður, vel það heyr:
Heldur leirugt gef mjer gull
en gyltan leir.“
Markmið lýðmentunarinnar er heil-
brigt þjóðlif bygt á hollum hugar-
stefnum fjöldans, þess fjölda, sem
nýtur sjálfs sín fyllilega, og er frjáls
í anda og sannleika. Yfirborðssjálf-
stæðið er litils virði eins og gylti leir-
inn. Hreina gullið er hið sanna verð-
mæti. — Treystum þvi, að þrátt fyrir
alt og alt sje mikið til af því.
Munum það hver og einn, að hann
er hlekkur í þjóðfjelagskeðjunni, sem
á að mega treysta á.
„Því dáð hvers eins er öllum góð,
hans auðna fjelagsgæfa,
og markiíS eitt hjá manni og þjóð
hvern minsta kraft að æfa.
Þann dag sem fólkið finnur það,
og framans hlýðir kenning,
í sögu þess er brotið blað.
— Þá byrjar íslands menning." E. B.
íslenska rikið þarf að nota stjórn-
arfarslegt sjálfstæði sitt til heilbrigðr-
ar framsóknar á öllum sviðum. En
til þess þarf það að efla alt það besta,
a!t Jiað nýtasta, sem til er í þjóðlíf-
inu, hlynna að öllum lífvænlegum
þjóðfjelagsgróðri.
Vegirnir til þess eru margir, en
aðalbrautin er þó vönduð ræktun
þjóðlífsakursins, samfara upprætingu
illgresisins eða með öðrum orðum að
leita hreina gullsins og hreinsa burtu
sorann.
óskum þess allir, að guð gefi, að
íslenska rikinu takist þetta hlutverk
sem best í framkvæmdinni. Og gleym-
um því eigi, að vjer getum allir átt
einhvern þátt í, að sú ósk rætist. Og
því fyr og betur sem hún rætist, þvi
fyr nálgast Jijóðin ]mð hugsjónatak-
mark, að hjer búi
sannfrjáls, andlega sjálfstæð þjóð
í alfrjálsu ríki.
F. H. KREBS.
medlem af Dansk Ingeniörforening.
KONSULTERENDE INGENIÖRFIRMA.
for Projektering og Udbygning af:
KRAFTSTATIONER, Vandkraft, Damp, Diesel, Sugegas osv.
ELETRISKE KRAFTOVERFÖRINGS OG FORDELINGSANLÆG.
ELEKTRISK Varme, Lys, Drivkrft m. v.
ORGANISATION AF ELEKTRICITETSFORSYNING.
KÖBENHAVN V., Alhambravej 17. Tlgr. Adr.: „Elektrokrebs“.
Hvítárbakkaskólinn.
Saga hans og starf.
Ritstjóri Lögrjettu, Þorst. Gísla-*
son, kemur ekki heim fyr en um
heigina, með íslandi, eins og ráðgert
lrafði verið. Hinn fulltrúinn, Jóh.
Jóhannesson, bæjarfógeti, varð þó að
Lggja á stað frá Khöfn nokkru fyr
en ísland og kom hann hingað i gær
með Enigheden. Hann lætur mjög ve)
yfir ferðinni og öllum viðtökunum.
F.ins .og sjá má á síðustu dönsku
hlöðunum hafa viðtöl þau, sem hann
veitti dönskum blaðamönnum, ekki
sist það, sem birtist í síðustu Lögr.,
vakið mikla athygli og ánægju og ó-
cfað orðið til þess, að eyða ýmsum
misskilningi, eins og heimboð beggja
íulltrúanna í heild sinni er vináttu
og samúðarvottur þjóðanna. Að öðru
ieyti visast til frjettapistla ritstjóra
Lögrjettu frá Khöfn, í blaðinu í dag
og undanfarið.
VIII.
Dagleg störf og fjelagsskapur.
Hvern virkan dag var starfstíma
skólans hagað þannig: Kl. 9 f. m. var
hringt til dögurðar, en kl. 9y% til
liænahalds og fyrstu kenslustundar.
Var svo kenslu haldið áfram til kl.
3,05. — Þá var jetinn miðdagsverð-
ur, og svo hvíld frá námi til kl. 5.
Var þá kaffi drukkið, en kveldverð-
ur jetinn kl. 8þþ. Frá kl. 5—7 var
kensla með annari hvorri deildinni til
skiftis. Svo lásu nemendur undir
næsta dag, í kenslustofunum, til kl.
ioJ4- Allir voru háttaðir og ljós slökt
kl. 11,15.
Síðastliðinn vetur var kenslunni
jtannig skift milli kennara og deilda,
likt og undanfarin ár:
Skólastjóririn kendi: fslandssögu í
fyrirlestrum 3 st. á viku, sameigin-
iega í báðum deildum. Ennfremur
voru yfirheyrslur og samtöl i þessari
grein 1 st. á viku. — Náttúrufræði
(eðlisfr., dýrafr., jarðfr. og stjarnfr.)
var einnig kend 3 st. á viku í fyrir-
lestrum, sameiginlega í báðum deild-
um. Þess utan spurriinga- og yfir-
iieyrslutímar 2 st. á viku. — Heilsu-
og líffærafræði kend 1 st. á viku í
.fyrirl., sameiginlega í báðum deild-
um. Yfirheyrslur öðru hvoru. —
Þjóðfjelagsfræði sömuleiðis 1 st. á
viku, sameiginl. í báðum déildum.
Lesið í Jiessum bókum: Minningar
íeðra vorra (S. Þ.), Mannfræði (B.
Sæm.), Skrifaðir bæklingar í nátt-
urufr.-greinunum (S. Þ.).
Hermann Þórðarson, 1. kennari
skóláris, kendi þéssar námsgr.: Móö-
urmálið 4 st. á viku í eldri deild
Briems kenslubók lesin; einnig Forn-
föguþættir. Ritgerri vikulega. Sama
bók lesin í yngri deild 0g kenslan 4
st. á viku. — Reikningur 3 st. á viku
í e. d. Farið eftir N. Meyer Regnebog
II. for Mellemskolen. Ennfremur
lærðar líkingar með einni og tveimur
ójiektum stærðum. í yngri deild var
íarið yfir alm. brot, tugabrot, pró-
sentu- og rentureikning, og einföld,
samsett og öfug hlutföll. Kensiari 4
st. á viku. — Alm. saga í e. d. 2 st. á
viku; lesin bók eftir Þorl. Bj. —
Danska kend 3 st. á viku í e. d. Lesið
1 Borchsenius og W. Horn Læsestyk-
ker. Stílar gerðir. — Enska kend sem
aukanámsgr. Lesin af 8 í e. d. en 12
í y. d. Lesið mestalt IV. bindi Royal
Readers, en i yngri deild mestöll
Geirsbók. Stílar og endursagnir viku-
lega. — Söngur æfður 2 st. á viku.
sameiginlega i báðum deildum.
Gisli Jónasson, 2. kennari skólans,
kendi: Landafræði 2 st. á viku í e. d.
Kenslubók Bj. Sæm., siðari hlutinn.
[•yrri hluti bókarinnar kendur í y. d.
2 st. á viku. — Mælingafræði í e. d.
2 st. á viku, en i y. d. 1 st. á viku.
Mest farið eftir Flatar- og þykkva-
málsfr. H. Briems. — Alm. sagaú y.
d. 2 st. á viku. Lesin bók Þorl. Bj.—
Danska í y. d. 3 st. á viku. Steirigríms-
bók iesin. Stílar vikulega. — Leik-
fimi kend 5 st. á viku, sameiginl. í
báðum deildum.
S. Þ.
„Landar erlendis“. Nýlega hefur
kona norska skáldsins Wildenwey rit-
að um viðtöl, sem hún átti í London
-•■•ið ýrnsa merka Englendinga, J). á.
rn. einn ])ektasta málara Englands.
Hann hældi ,sjer talsvert af þekkingu
s.nni á Norðurlöndum, ]>ekti að
tijnsta kosti tvo menn í Danmörku,
Noregi og Svíþjóð — og svo siðast
en ekki síst, sagði hann, einri íslend-
ing. He lives here in London, doing
nothing except being an Icelander.
— Hann býr hjer í London og gerir
ekkert, nema það, að vera íslend-
ingur.
Gerlasamsetningurinn ,,Ratirí', sem
undir vísindalegu eftirliti er búinn til
á Bakteriologisk Laboratorium „Rat-
in“, Kaupmannahöfn, veldur smitandi
sjúkdómi hjá rottum og músum ®g
drepur rottur á l—3 vikum, mýs á
2—9 dögum.
Ummæli um árangur, ásamt verS-
lista og nánari upplýsingum, fást með
því að snúa sjer til
RATINS SALGSKONTOR.
Ny Östergade 2. -— Köbenhavn K.
Frjettir.
Eldur kviknaði á mánudaginn í
húsi Jónatans stórkaupmanns Þor-
steinssonar við Vatnsstíg og Lauga-
veg. Voru þar miklar byggingarj bæði
úr steini og timbri, og er sagt, að
kviknað hafi fyrst í trjesmiðju, sem
I. oftur Sigurðsson rak þar í einu hús-
ínu. Læstist eldurinn brátt i aðalhús-
ið, sem að Laugaveginum snýr og
branri það síðan á skömmum tima, en
húsunum í kring var bjargað. Enginn
mannskaði varð, en ýmsir leigjendur
hússins mistu þarna rnegnið af bú-
slóð sinni og yfirleitt er víst mikið
ijártap að þesstt, því vátryggingar
voru ekki háar, en mikið í húsinu af
alls konar varningi, sem sumum varð
bó bjargað. Og annað aðalhús versl-
unarinnar, sem er steinhús neðan við
götuna, skemdist tiltölulega lítið. Það
sem þó má segja, að bjargað. hafi svo
að kalla heilu bæjarhverfi þarna, var
iognið, sem á var og að þetta var um
bjartan dag. Margir menn i slökkvi-
liðinu gengu vasklega fram, þegar
1-ðið var á annað borð „búið að jafna
sig." En því gengur stundum nokk-
uð seint að koma sjer fyrir, svo að það
geti tekið til fullra starfa, og í þetta
skifti bar i fyrstunni rnikið á vatns-
skortinum. Virðist það þó auðsætt,
að við tækifæri eins og þetta, þarf
stjórn brunamálanna og stjórn vatns-
æðakerfis bæjarins að vera í sömtt
liöndum — og þær að standa fram úr
ermum. Annars tíðkast hjer einn
mjög ámælisverður ósiður við elds-
voða, sem því betur eru orðnir hjer
sjaldgæfir, og það er eins konar
björgunaræði, sem grípur annan-
livorn ntanri. Menn ryðjast inn í hús-
in og róta út öllu, sem hönd á festir,
að húsráðendum fornspurðum og
J. eyta því út um hvippinn og hvapp-
inn, svo að sumt skemmist og annað
týnist, eða frómleiki náungans skýtur
yfir það skjólshúsi það, sem eftir er.
Það er auðvitað ekki nema þakklæt-
isvert, að menn vilji hjálpa til við
svona tækifæri, en eitthvert sjerstakt
íkipulag og stjórn þarf að vera á því,
helst sjerstakur, æfður flokkur undir
sjerstakri stjórn, því brunamálastjór-
inn hefur oftast nóg að gera annað.
Max Klinger, frægur þýskur mynd •
höggvari og málari, er nýlega dáinn,
rúmlega sextugur að aldri. Margar
myndir hans eru mjög sjerkennilég-
ar og stóðu um þær miklar deilur á
yngri árum hans, enda fór hann ýms-
ar aðrar leiðir, en viðurkendár voru.
Georg Brandes gerði á sinum tima
allmikið til að ryðja honum rúm, fyrst
rim 1880 og hefur skrifað um liann
þrjár allstórar greinar.