Lögrétta - 02.11.1920, Blaðsíða 1

%
Utgetandí og ritstjórí:
ÞORST. GÍSLASOlg.
Þingholtsstrseti 17,
Talsími 178.
AfgreiBslii- og Ínnheís»ttu*u:
ÞÓR. B. ÞORLÁKSSON.
Bankastræd 11.
Talsícú 35».
Nr. 43.
Reykjavík 2. nóv. 1920.
Sv. Jónsson
Kirkjustræti 8 B. Reykjavík.
íslendinga, og síðan segir þar:, ís- , manni, og aö lokum segir höf., aö bók
hafa venjulega fyrirliggjandi miklar
birgöir af fallegu og endingargóöu
veggfóöri, margs konar pappír og
pappa — á þil, loft og gólf — og
gipsuöum loftlistum og loftrósum.
Talsími 420. Símnefni: Sveinco.
Yf irr jettarprokurator
ODDUE GÍ3LASON
Cort Adelersgade 10,
K a u p m a n n ah ö f n,
te.kur a'ð sjer mál og innheimtur og
veitir lögfræöislegar leiöbeiningar.
T i 1 v i 'ð t a 1 s k 1. x—3.
Jilir ern eiilalriir".
Ritdómar danskra blaöa um hina
nýju sögu Gunnars Gunnarssonar.
Eins og áður hefur verið frá sagt
hjer í blaðinu, konx þessi saga Gurin-
ars Gunnarssonar út hjá Gyldendals
bókaverslun í Khöfn seint i septern-
ber. Nú hefur Lögr. fengið ritdóma
um hana í mörgum dönskum blöSum.
Hún er þar hiklaust talin besta bók
höfundariris, og hafa þó eldri bækur
hans, eins og kunnugt er, fengið mik-
ið hrós. Gunnar Gunnarsson er nú
einn af nxest lesnu skáldsagnahöfund-
um Norðurlanda, og af hinurn yngri
er enginn talinn standa honum jafn-
tætis. Skáldsögur hans eru nú og óð-
um þýddar á aðrar tungttr. Á það að
vera ekki að eins gleðiefni okkur lönd-
nm hans, aS heyra slíkt, heldur er það
stórgagnlegt þjóð okkar, að eiga unga
menn, sem brjóta sjer braut til frægð-
ar meSal annara þjóSa. HjeSan aS
hefman hefur Gunnar Gunnarsson
engan styrk fengið. Hann er aS öllu
leyti sjálfskapaSur maSur. En fulla
viðurkenningu fyrir verk sín og' sann-
gjarna dóma urn þau á hann aS minsta
kosti skiliö aS fá hjer heima. •
Hjer verða nú tekin upp nokk\tr
ummæli, sem frarn hafa komiö ‘i
dönskunt blöSum, um þessa nýju bók.
Einn þeirra, i blaði, sent út lcemur í
Sórey,. byrjar á því, aS það sje víst,
aS nú sem stendur ómi ekki jafn-
voldugur en jafnframt dimmur tórin
i verkum nokkurs rithöfundar á
NorSurlöndum. G. G. sje íslenskur á
sama hátt og Henrik Ibsen hafi ver-
iS norksur. En í þessari nýju bók sje
þaö, fremttr en í nokkurri af hirium
eldri bókum hans, alveran, eöa heims-
sálin, sem opinberist í þessum sjer-
kennilega ramma frá hinu fjarlæga
landi úti í NorSurhafinu. „Og þetta
cr einmitt það storfengilegasta i list
haris, aS hún innan þessa takmarkaSa
tamma rís svo hátt, aö allifsins öldu-
föll speglast í henni.“ — Og.í enda
þessa ritdóms segir, að hjer hafi is-
lenska skáldið reist nýjan bautastein
sem merki unt þann kraft, senx and-
legt líf á íslandi eigi nú sem stend-
ttr. ,,Þar (þ. e. í bókinni) er alvara.
Þar ertt dóntadagsklukkur. Ómar ftá
Atlantshafinu og eldfjöllunum.“
Annar ritdómur, í jótsku blaði,
byrjar svotta: „í hinum nýrri bók-
menturn NorSurlarida er ekki til neitt
skáldverk, sem hægt er aö setja viS
hliSina á þessari nýju bók Gunnars
Gunnarssonar. VægSarlaus, ströng og
beisk, eins og sjálft lífiö, er hún þessi
bók — unt lífiö. Hiö eilífa lífsstríö
okkar, hungur okkar eftir hinri góSá,
cftir trúnni á frelsandi ást, er beri
okkttr vfir alt, og svo hið nagandi
hatur illmenskunnar —- þaö er þessi
bók G. G. Og hún er ráSrík i sköp-
ttn, sterk og föst i byggingu......
ÞaS er eins og hún sje skrifuS út frá
fjallræSu Jesú í LúkasargttSspjalli,
þar sem áherslari er lögð á að sýna,
hvernig ástin rnæti ilsku heimsins.“
-—• í niSurl. þessa ritdóms er minst á
kraftinn i hinum fofnu bókmentum
lendingurinn Gunnar Gunnarsson hef-
ur nú aukiS erfSafje forfeSra sinna
og gefiS dönsku bókmentunum djúp-
hugalt skáldverk, fágætt aS gildi.“
í „Politiken“ ritar R. Gandrup um
bókina og segir, aS í þessari bók komi
íyrst fram til fullnustu hæfileikar G.
G. Frá listarinnar sjónarmiSi hafi
harin þarna náð hámarkinu. Alt til
þessa telur höf. „Drenginn" hafa
verið bestu bók hans, nenta þá aS
tnenn telji þáttinn um Gest eineygða
siálfstætt verk. En þessa nýju sögu
telur hann taka öllu hiriu fram og fær-
ir ýmislegt til þess. Þar hefur G. G.
sent sínum ntörgu lesendum, segir
hann, verk, sem frá upphafi til enda
et mótaS af hinni auSmjúkustu, og
cinmitt þar meS ltka af hinni göfug-
ustu og hæstu list.
f ritdómi í „B. T.“ segir m. a., aS ef
rnenri hafi áSur veriS í efa um, hvar
rnenn ættu aS skipa í röS þessum
undarlega, litla, rauðhærSa íslend-
ingi, þá viti menn þaS nú, eftir út-
kornu þessarar bókar. Hann eigi
heima í fremstu röð nútíSarrithöfunda
NorSurlanda, riæstur á eftir Knúti
Hamsum.
Rithöfundurinn Hans Brix hefur
skrifað í tvö blöS um bókina. Harin
segir, eins og hinir, aö þessi bók sje
besta verk G. G. Hann hrósar honttm
sjerstaklega fyrir þaS, meS hve mik-
illi alvöru hanri gangi aS verki sínu.
Engin manneskja, sem fyrir komi hjá
ltonurn, sje í hans augum svo litils
verð, aS hann veiti henni ekki fulla
atítygli. MeSferSin sje jafnvel því
ástúSlegri hjá honurn sem marineskj-
an sje minni fyrir sjer. „Hann er í
taun og veru hinn miskunnsami Sam-
verji, þegar hann skrifar. Hanri geng-
ur um í hvítum læknastakki og lítur
eftir hverjum einstökum meS mestu
umhyggju, eins og duglegur og vin-
gjarnlegur læknir, og hann gerir þetta
á þann hátt, aS hanri skapar meS því
traust á sjálfum sjer. Og það traust
á hann skilið. Hann er allmikill mann-
þekkjari og reyndur matsmaður á
því sviði. Þá hefur hann og sterkar
tilfinnirigar, sem þó er karlmannlega
haldið í skefjum. Þau heimili, sem
lcsa bækur G. G. og hafa mætitr á
þeim, eru komin inn á bókmentanna
góðu brautir. ÞaS er gleSilegt og
vænlegt, hve bækur hans seljast mik-
iö. Því þaS er þrá eftir andlegri nær-
ing en ekki dægrastyttirig, sem leiðir
straum þjrma lesandi manna aö svo
álitlegum bókmentum."
f ,HáskólablaðiS‘ hefttr Oscar Geis-
mer skrifaS urn bókina. Hann segir,
að þaS hafi veriö náttúran, sem lýst
sje í bókum hinria ungu íslendinga,
sem mest áhrif hafi haft. Og svo hafi
þaS líka verið í fyrstu um G. G.
Jöklavindurinn hafi svalaS menning-
arþreyttu enni Danmerkur. En skarp-
skygnir nxenn hafi skjójlega veitt þvi
eftirtekt ttm G. G., aS þessi náttúra
væri ekki að eins kringum hann,
heldttr líka í honutn; í djúpi sálar
b.ans væri bæSi blánti himinsins og
brímgangur hafsins. „í santanburSi
vtð þessa bréidd og dýpt ttrðu marg-
ir af dönskum starfsbræörum hans aö
hormjóupx penriasköftum, ltábók-
mentalegir, en fátækir af því, sent
mannlegt er, og þar meS af virki-
ieika.“ Hann segir, að þessi síðasta,
bjargfasta saga G. G. sje um árekstur
milli íslensks manneölis og Evrópu-
menningarinriar, nxilli þess meðfædda
\og hins, senx ntan aS er lært, milli
hins eilífa og hins tímanlega. Smá-
skorriari höfundur mundi hafa látiö
þetta gerast á götum og í blöðum
Reykjavíkur, en G. G. velji til þess
hjarta einstaks ntanris. í huga Gríms
iæknis ElliSagríms verði áreksturinn
og hann kosti hann tap vitsins. Heili
hans hafi tekiö við Evrópumenning-
linrii, er svifti har.n þeirri trú og von,
sem hans íslenska hjarta hafi þörf
fyrir. — Þessi nxjög svo mannlega
saga gerist, eins og fyrri bækur höf„
innan jötunramma hinnar íslensku
náttúru. Jörðin skjálfi og eldfjall í
fjarska varpi logasíum um himin-
hvolfiS. Er svo efni bókarinnar nán-
ar lýst og þeim lífsgátum, er þar mæti
þessi veröi lesin „sem almannlegt
í skjal í hæsta gildi.“
í Berl. Tid. er ritdómur eftir skáld-
ið Kai Hoffmann. Hann ber, eins og
hinir, stórmikið lof á bókina, segir
aS hún sje undir eins skáldsaga og
kvæði. Hann telur hana í viSureign-
inrii milli aðalmannanna, sem hún
lýsir, sjerlega íslenska, þjóSlega stað-
bundna — og einmitt þar beri hún
rnerki állrar sannrar listar. Hann end-
ar á þeim orðum, að meS þessu sögu-
kvæði í lausu máli hafi íslendingur-
inn G. G. náð hæsta sætinu rneSal
danskra skáldsagnahöfunda.
Þetta er að eins strittur útdráttur
úr aöalatriðunum í þeinx ritdómum,
setn nefndir hafa veriS, en að nxestu
er hlaupiö yfir langar lýsingar á efni
bókarinnar. Húri er talin, eins Og sjá
má á því, sem hjer er fært til, bók-
nxentalegt stórvirki. í einum ritdómn-
um er talaS um, að til samanburöar
verði aS fara í norskar bókmentir, eöa
þó öllu heldur í rússneskar. — Bókin
kenxur út á finsku í næsta nxánuSi, og
á særisku í liaust eSa vetur.
AS lokum leyfir Lögr. sjer aS
benda leséndum sínutn á, aS þaS er
engin andleg fantafæSa, sem hún býS-
ttr þeinx nú í dýrtíðinni, þar senx er
þessi nýja saga Gunriars Gunnarsson-
ar. Hún er nú bráðum hálfnuS í blaS-
inii og mun koma út í bókarfornxi
snemnxa á næsta ári.
Danska útgáfan kostar 13 krómur.
Eri lesendur Lögr. fá söguna á nokkr-
um nxánuSum ásamt öðru efni í blaði,
sem kostar 10 kr. árg.
Úti um heim.
Síðustu frjettir.
Khafnarfregn frá 28. f. 111. segir,
að enska stjórnin hafi í síöustu orS-
sending sinni til Þjóöverja lýst yfir,
aö hún fjelli frá þeinx rjetti, sem hún
hefur samkv. friSarsamningunum til
þess aö gera upptækar eignir þýskra
borgara í Bretlandi, ef Þjóöverjar
uppfylli ekki fnðarskilmálana í öll-
vm greinunx. ÞaS fylgir fregninni, að
,.Tinxes“ mótmæli þessu fastlega og
írönsk blöð taki því illa.
Um kolaverkfallið enska segir í
simfregTx frá 29. f. 1x1. aS fulltrúar
námamarina hafi fallist á tillögur
stjórnarinnar, um hækkun kaups í
hlutfalli viö aukning framleiðslunnar.
Almenn atkvæðagreiSsla eigi að fara
íram um tillögurnar meðal náma-
manna 2. nóv., og verði þær sam-
þyktar, hefjist vinna aftur 8. nóv.
Fregn frá 31. f. nx. segir, aö 15000
ÞjóSverjar, vel búnir aS vopnum og
skotfærum, hafi gengiS í liS Litháa
gegn Pólverjunx. Sama fregn segir, aS
Pólverjar hafi dregiS satixan 14 her-
deildir gegn Litháum. — í Rússlandi
er sögð bændauppreisn i ix fylkjum
út af þeinx yfirgangi bolsjevíkastjórri-
arinnar, aS hún hefur látiS taka korn-
uppskerti bænda meS valdi. — Sagt
cr, að rússneska stjórnin hafi látiö
varpa Brúsiloff hershöfSingja í fang-
elsi.
F. R. Wendel.
Nýlega er látinn hjer í bænum F.
R. Wendel, fyrrttm verslunarstjóri á
Þingeyri, merkur nxaStir, 85 ára gant-
all, fæþdur 13. ág. 1835. Hann var
þýskur aS uppruna, en fluttist hingaS
1870 frá Færeyjunx, o^ hafði þá veriS
verslunarstjóri þar. Á Þingeyri var
hann verslunarstjóri í 35 ár, eða til
1905. Þá var hann erlendis nokkur
ár, en settist að hjer í bænum 1915
og Ixefur dvaliö hjer síSan. — Hann
»
XV. árg.
H.f. „Völimdux*cc
Timburversiun — Trjesmiðja — Tunnugerð
Eeykjavik.
Snxíðar flest alt, er aS húsbyggingttm (aSallega hurSir og glugga)
og tunnugerS (aðallega kjöttunnur og síldartunnur) lýtur.
Selur flestar algengar tegundir af timbri (furu og greni) í hús, hús-
gögn, báta og amboS.
Ábyrgist viSskiftavinum sínum nær og fjær þau bestu viöskifti, sem
völ er á.
Fljót afgreiSsla. Símnefni: Völundur. Sanngjarnt verð. * *
\ar tvíkværitur og var fyrri kona
hans dönsk. Lifa tvö af fjórum börn-
um þeirra: Adolph stórkaupnxaöur í
Kristjaniu, stúdent frá latínuskólan-
um hjer, og dóttir, sem líka er í Nor-
cgi. SíSari konan, frú SvanfríSur, ætt-
ttS úr DýrafirSi, lifir mann sinri. Börn
þeirra eru frú María, gift Ólafi Benja-
mínssyni kaupm., og Haraldur hús-
gagnasmiður í Þýskalandi.
Frjettir.
Tíðin hefur verið mjög hlý um alt
land í októbermánuöi, oft alt. að 10
st. hiti um nxorgna hjer í bænutn, en
votvirðasamt sunnanlands. Sóleyjar
hafa víSa sprottið í görðum hjer i
bænuni.
Ný dönsk frímerki. Til minningar
um sameining Suður-Jótlands viS
Dannxörk hafa Danir gefiS út riý frí-
nierki og eru á þeini sunium myndir
frá Suður-Jótlandi, af ýmsttm bygg-
ingunx þar, en á sumum af ýnxsunt
byggingum í Danmörku.
Bánarfregn. Nýlega andaSist í K.-
lxöfn frk. Guðrún Skúladóttir frá
Oddax Lik hennar var flutt heitn og
jarösungiö hjer 27. f. m. Sig. Sívert-
sen prófessor flutti húskveðju, en dr.
Jón Helgason biskup ræðu í dónx-
kirkjunni.
Jóhann Sigurjónsson skáld. Síðastl.
íaugardagskvöld var haldin hjer
skemtisamkoma til ág’óöa fyrir ekkjtt
hans. Var þar fult hús og skemtunin
þótti góð. Hún byrjaSi og endaöi á
kórsöng 10 nxanna flokks og voru i
honurn flestir af bestu söngmönnum
bæjarins. Sig. Iiggerz fyrv. ráðherra
og Sig. Nardal prófessor töluSu um
Jóhann heitirin, bæði unx líf hans og
skáldskap, en Jens Waage las ttpp
kafla úr síöasta leikriti hans, „Merði“.
Frú Margrjet Grönvold söng ein-
sönva, en frú Katrín Viðar ljek ttnd-
tr á hljóðfæri.
Vísa. t síöasta tbl. Lögr. er þess
getið, aS Edison sje riú í tilefni af
andatrúnni aö vinna að vjelarsmíöi,
sent gera skuli annaS tveggja, að
sanna eSa afsanna anriaS líf.
Ekki er gamli Edison
enn af baki dottinn.
Þaðan kvað nú vjelar von,
er veiði sjálían drottinn.
J-
Nóbelsverðlaunin. — Læknisfræðj-
verðlaun NóbelsjóSsins fyrir 1920
hafa veriö veitt August Krogh pró-
fessor við háskólanri í Khöfn, en for-
stööumanni Pasteur-stofnunarinnar í
Brússel, Jttles Bordet, læknisfræði-
verSlaunin fyrir 1919. Bordet er verð-
iaunaöur fyrir rannsóknir á ónæmi
og kíghóstasóttkveikjum, en Krogh
lyrir uppgötvanir viövíkjandi starf-
senxi háræSanna.
Gísli fsleifsson fyrv. sýslumaSur
hefur verið skipaður skrifstofustjóri
tjármáladeildar stjórnaráösins.
Halldór Kristinsson carid med. er
skipaður hjeraðslæknir í Hólshjer-
aSi og hefur aSsetur í Bolungarvík.
Járnbrautarmálið. Umræðttr ttm
það hafa nú verið vaktar á ný í Tinxa-
riti verkfræðingafjelagsins. Jóri ís-
leifsson verkfræSingur skrifar þar
grein um brautarlagningu austur fyr-
tr fjall frá Rvik og vill leggja braut-
ina unx HafnarfjörS, til Krisuvíkur,
þaSan austur nxeS sjó til Eyrarbakka,
en siSan upp að Ölfusárbrú og austur
þaðan að Þjórsá. Hann gerir ráð fyr-
ir, aS stór rafmagnsstöð komist upp
við Sogiö og aS rafmagn verSi notað
til þess að knýja áfram brautarlest-
irnar, og jafnframt verði þaö tekiS
til notkunar í þeinx sveitum og bæj-
um, sem brautin liggur til. — Jón
Þorláksson verkfræðingur hefur rit-
að athugasemdir við þessa greiri J. í.
Þykir honunx vænt um, aö járnbraut-
armáhS sje vakið af svefni, en telur
tillögur J. í. ttnx val á leiSinni ekki
bygSar á nægilegri rannsókn. Segir
hann, aS vel nxeg-i ræSa um brautar-
lagninguna án þess aS útkljá jafn-
iramt, hvert rekstursafl verði notað.
Sjálfsagt sje að velja þaS, sem ó-
dýrast sje á þeim tíma, er brautin sje
tekin til notkunar. Mótorvagnar gætu
jafnvel konxið til greina i byrjuninni.
Bæjarfulltrúakosning. 6. þ. m. á að
fara fram kosning á einum manni í
bæjarstjórn í stað Sveins Björnsson-
ar sendiherra. Tveir eru í kjöri:
Georg Ólafsson, skrifstofustj. versl-
tmarráSsins, og Þórður Sveinsson
iæknir á Kleppi. Er Georg studdur
af fjel. Sjálfstjórn.
Jafnframt á aS fara fram kosning
á 8 mönnum í niðurjöfnunarnefnd og
verða þeir kosnir til 6 ára.
Guðm. Tkoroddsen læknir hefur
veriS ráSinn læknir barriaskólans ltjer
fyrir 300 kr. á mánuði.
Einar Arnórsson prófessor dvelur
pú t Englandi.
Síúdentaskiftum þýskum og ís-
lenskum á að reyna aS koma á, fyrir
íorgörigu stúdentafjelags háskólans
og fjelagsins Germania.
Háskólafyrirlestrar fyrir almenn-
ing veröa á þessu missiri: Ágúst H.
Bjarnason: unx höfuðrit erlendra
skáldmenta, miSvikud. kl. 6—7. —
GuSm. Finnbogason: utti áhrif veðr-
áttu, loftslags og landslags á sálar-
lífið, þriðjud. kj. 6—7. — Alexarider
Tóhannesson: um raunsæisstefnur og
nokkur nútímaskáld, fimtud. kl. 6—7.
Nýtt tímarit. ISnfræðafjelag ís-
lands hefur nýlega sent út 1. árg. af
tímariti, senx þaS ætlar að halda uppi.
ÞaS heitir „Sindri“. Ritstjóri er Otto
B. Arnar, en í ritnefnd erti: Gísli
Guðmundsson gerlafræðingur, Stgr.
Jónsson raffræSingur, Ól. T. Sveins-
son vjelfræðingur og Skúli Skúlason
ritstjóri. Tilgangur tímarits þessa er,
að útbreiða meðal manna þekking á
iSnfræöunx, verklagi og nýjustu fram-
förum á þessum sviSum. Ennfrentur
á það að velcja nánari athygli á iðnaSi
beim, sem nú er rekiiin i landintt,
.. +,
kenna mönnunx að hagnýta sjer hann
sem best, og loks aS greiða fvrir nýj-
ttm iðnaði og iSnaSarframförunx.
RitiS byrjar á grein ttm aldaraf-
mæli rafsegulsiris og flytur meS' henni
mynd af H. C. Örsted. Þá eru „ISn-
aöarhugletðingar“ eftir Gísla GuS-
tnundsson, og þar í talað um lýsis-
vinslu og mjólkurniSursuSu; „Námu-
1