Lögrétta - 28.09.1921, Qupperneq 4

LÖQBJHTTA
' «

með innilegu þakklæti minnist eg í
dag hinna hraustu félaga minna,
sem aldrei urðu sigraðir á vígvellin-
um. í hreinu þýsku trúlyndi unnu
þeir þau afrek gegn heilum heimi
af óvinum, sem sagan ekki þekkir
nein dæmi til. Hetjudáð þeirra
gleymist aldrei, þeir föllnu gera
þjóðinni heiður með minningu sinni,
en þeir eftirlifandi verða komandi
kynslóð til fyrirmyndar. Guð gefi
að ljómi hinna liðnu fremdartima
geti orðið ieiðarstjarna í nálægri
framtíð, sem ennþá er dimm. Guð
varðveiti ættjörðina*. Má af þessari
orðsending marka, að þrátt fyrir
alt hefir Wilhelm keisari ekki breyst
til muna.
Fyrir tæpum mánuði var Erzber-
ger drepinn. Var enginn í vafa um,
að morðið væri af stjórnmálaistæð-
um og lýðveldismenn sáu þar nýtt
merki um undirróðurinn gegn lýð-
veldinu. Erzberger var helsti maður
Miðflokksins þýska, og enginn var
i vafa um, að mundi verða máttar-
stoð lýðveldisins framvegis, eins og
hann á nndanförnum árum hafði
íramkvæmt alt það, sem erfiðast var.
Morðið varð til þess, að lýðveldis-
sinnar héldu á ný samkomur um
alt landið, og i Berlin einni tóku
250.000 manns þátt i samkomun-
um. En sama dag hélt Ludendorfí
fund með hermönnum. Þó eigi væru
þar viðstaddir nema 15.000 menn,
þá mega þetta samt tiðindi heita,
og hefði þótt óhugsandi fyrir einu
ári. A þessum fundi voru þýsku
prinsarnir í fullum hermannaskrúða
og gengu þeir fyrir fylkingar ásamt
böruum krónprinsins og voru sýnd
virðingarmerki á gamla þýska her-
mannavisu. Varð þetta til þess, að
sumir vildu láta visa allri ætt keis-
arans úr landi, áður en hún gerði
sig »seka i frekari landráðum*.
Morðingjar Erzbergers hafa ekki
íundist enn, og eru talin lítil líkindi
til að þeir finnist nokkurn tima. En
i leit sinni að morðingjunum hefir
lögreglan komist fyrir mjög víðtækt
samsæri gegn lýðveldinu, og höfðu
samsærismenn ákveðið að myrða
helstu menn í stjórninni. Scheide-
mann, fyrsti kanslari lýðveldisins,
fær hótunarbréf á hverjum einasta
degi.
I Bayern hefir afturhaldsmönnum
skapast öflugast fylgi og hafa hlot-
ist miklar deilur milli stjórnarinnar
þar og alríkisstjórnarinnar í Berlín.
Öflugur flokkur manna vill láta
landið segja sig algerlega úr lögcm
við þýska rikið, vegna þess að lýð-
veldisstjórn sé ekki í samræmi við
stefnu landsbúa. Stjórnin i Berlín
hefir haft hin mestu óþægindi af
þessari deilu, og gæti það orðið
upphaf að algerðu hruni þýska rik-
isins, ef einstök sambandsriki færu
að segja sig úr þýska sambandinu.
En Frakkar mundu taka því fegins
hendi.
A þeim erfiðleikatimum sem nú
eru hjá þýsku þjóðinni, er ávalt
hægt að vekja sundrung og hvetja
til byltinga. Junkaraflokkurinn lofar
þjóðinni öllu góðu, ef breytt verði
um stjórnarskipun: þá muni fást
endurskoðun á friðarsamningunum
og skaðabótakröfunum verði létt af.
En þau loforð eru gefin upp í erm-
ina sína. Allir vita, að þegar banda-
menn á sinum tima voru að tala
urn frið, áður en stríðinu lauk end
anlega, þá var það jafnan viðkvæð-
ið, að aldrei skyldi saminn friður
vtð Þýskaland, sem keisaradæmi,
heldm yrði stjórnarfarið að gerbreyt-
ast áður. Það nær þvi ekki nokk-
nrri átt, að Þjóðverjar fengju bætta
kosti sina við það að breyta um
stjórnarfar. Hitt er öllu liklegra, að
bandamenn færu í nýtt stríð, ef til
þess kæmi að afturhaldsstjórn kæmi
i Þýzkalandi á ný.
Fjárhagur Þýskalands.
Mörgum er það ráðgáta, hvernig
Þjóðverjar hugsi sér að rísa undir
skaðabótunum, sem þeir hafa geng-
ist undir að greiða bandamönnum á
næstu áratugum, jafnframt þvi að
bæta alt það sem aflaga hefir farið
innanlands. Framleiðslan er vitan-
lega aðalatriðið ug Þjóðverjar hafa
nægan markað fyrir alla sína fram-
leiðslu og gnótt hráefna i landinu.
En þrátt fyrir dugnað og landgæði
hallast margir fjármálamenn að þeirri
skoðun að rikið geti ekki staðis-
álögurnar og að gjaldþrot Þýska-
lands sé þegar fyrirsjáanlegt.
Ráðuneyti Wirths vinnur nú ötul-
lega að þvi að reyna aðkomaskipu-
lagi á fjármál rikisins og gera yfirlit
yfir fjárhaginn og rannsaka á hvern
hátt megi vinna bng á örðugleik-
unum. Störf stjórnarinnar er varða
eitt atriði þessa máls, sem sé það
á hvern hátt rikissjóði skuli aflað
tckna, hafa nú borið sýnilegan ávöxt,
þar sem eru skattafrumvörpin nýju.
Koma þau óþyrmilega við pyngju
almennings og hafa mjög verið not-
uð til andróðurs gegn stjórninni,
enda er hækkun skatta og tolla ávalt
vel til þess fallin.
Hér skulu taldar nokkrar tillögur
fjármálastjórnarinnar þýsku:
1. Sykurtollurinn skal hækkaður
úr 14 upp i 100 mörk fyrir hver
100 kg.
2. Rikiseinkasala lögleidd á brend-
um drykkjum og tollurinn hækkað-
ur úr 8 upp í 40 mörk pr. liter.
3. Lýsingargjald og tóbakstollur
á að ferfaldast.
4. Drykkjarvatns-, gosdrykkja- og
öltollur tvöfaldast.
5. Skattur á banönum, döðlum,
jkaffi, the, kryddi, kakao og súkku-
laði hækki um 8o%-
6. Kolatollur hækkar og á að
nema 30% af andvirði kolanna.
7. Nýr veðreiðaskattur sé settur.
8. Skattur hækkaður á öllum bif-
reiðum, þar með taldar flutninga-
bifreiðar.
9. Nýr tryggingaskattur. Af fast-
eignum skal gjalda is pf. af hverj-
nm 1000 mörkum tryggingarupp-
hæðarinnar og af lausafé 40 pf. Af
liftryggingum skal goldið 4% af ið-
gjaldinu.
10. Skattur af viðskiftaveltu dýr-
ari gistihúsa og veitingahúsa skal
tvöfaldaður.
11. Skattur á hluta-og samvinnu-
félögum skal hækkaður þannig að
hann nemi alt að 30% af 'skatt-
skyldum tekjum félaganna.
12. Nýr skattur á peningaum-
setningu, þar 'á meða alt að 7%
skattur á hreifanlegu fé nýrra hluta-
félaga. Kauphallarskatturinn sé hækk-
aðui að mun og einnig á að reyna
að láta þennan skatt ná til gjald-
eyris- »spekuIationa«.
13. Nýr eignaskattur í stað »rik-
isoffursins* sem nú tiðkast.
14. Eignaraukaskattur. Hann nær
ekki til eigna innan við 100.000
mörk en 1% fyrir 125—200 mörk
og smáhækkar siðan upp í 6%.
15. Sérstakur skattur á eignaauka,
sem orðið hefir síðan í ófriðarlok.
Beinu skattarnir virðast ekki vera
ægilegir en óbeinu skattarnir, t. d.
kolatollurinn hljóta að koma mjög
tilfinnanlega niður.
Nýjasta konungsrikid.
í síðasta mánuði var Emir Feycal
krýndur konungur í Irak. Konungs-
setrið nýja er i Bagdad. Feycal var
áður kjörinn konungur Sýrlands af
landslýðnum þar, en af þvi að hann
vildi ekki viðurkenna í neinu yfir-
ráð Frakka yfir landinu, hófu þeir
ófrið gegn honum og var Gouraud
hershöfðingi fyrir liði þeirra. Hrakti
hann Feycal úr landi. Nú hefir hann
tekið konungdóm f Irak, fyrir til-
hjálp Englendinga, og er eigi fyrir
það takandi, að hann nái einnig
Sýrlandi undir sig síðar.
Emir Feycal er með merkustu
mönnum þar um slóðir, Asiubúi og
Evrópumaður til samans. Hann er
Arabi en hefir mentast í Evrópu,
gekk á hákóla i Konstantinópel og
lifði að þvi loknu Bedúinalifi í nokk-
ur ár. Þegar hann kom til Sýilands
aftur var honum tekið með opnum
örmum af þjóðinni og lét hann þá
strax nppi þá fyrirætlun sína, að
stofna sjálfstætt og voldugt Araba-
riki í Vestur-Asíu. Var hann að leggja
hyrningarsteininn að riki sínu þeg-
ar Tyrkir sögðu Bandamönnum stríð
á hendur, og hóf hann þá þegar
uppreisn gegn Tyrkjum. Varð hon-
um vel ágengt og kusu Sýrlending-
ar hann til konungs yfir sig, bæði
kristnir menn og Múhamedstrúar.
Sýndi hann sig brátt afkastamikinn
i friðsamlegum stötfum og var sí-
vinnandi. í hinni stuttu stjórnartíð
hans voru stofnaðir 34 nýjar skólar
i landinu. Landið var friðað og fram
farir hófust. Gekk svo um sinn að
Feycal tókst að halda friði við Frakka,
þó nóg gæfust tilefnin til ófriðar.
Loks urðu Sýrlendingar leiðir á
að biða eftir viðurkenningu fullveldis
síns, og gremja þeirra i garð Frakka,
sem jafnan héldu til streitu umráða-
rétti sinum yfir landinu, magnaðist
mjög. Þá bar það við að flokkur
kristinna manna, sem hafði stuðn-
ing af Frökkum, réðist á Araba-
höfðingjann Faur, og fór hann til
Feycal og beiddist hjálpar. En áður
en Feycal hafði gefið nokkuð svar
sendi franski hershöfðinginn Gou-
raud Feycal úrslitaboð, og krafðist
þess, að hann léti af hendi við sig
höfuðborgina Damaskus, allar járn-
brautir og að frönsk mynt yrði lög-
leidd í landinu. Auðvitað gat Feycal
ekki orðið við þessum kröfum og
tók þá franski herinn landið, en
Feycal flýði. Eins og nærri má geta
er grunt á því góða milli hans og
Frakka síðan.
Deila Tyrkja og Grikkja
i gerd.
Frá París er símað, að Konstantín
Grikkja konungur óski þess, að
gerðardómur alþjóðasambandsins geri
úl um deilur Tyrkja og Grikkja út
af löndum i Litlu-Asíu.
(Grikkir hafa farið mjög halloka
siðustu vikurnar í viðureign sinni
við Tyrki. Hafði lukkan fylgt þeim
um tima og þeir höfðu náð Angora,
höfuðborg Kemalista. En sú fram-
sókn var meira af kappi en forsjá,
því brátt kom það i Ijós, að þeir
gátu ekki reist rönd við her Mustafa
Kemjls austur þar. Urðu þeir að
láta undan síga, mistu Angora aftur
og biðu mikið manntjón. Virðast
Grikkir nú vera orðnir vonlitlir um
að sigra Tyrki, fyrst Grikkjakon-
ungur, sem stýrir hernum i Litlu-
Asiu, vill láta alþjóðasambandið gera
út um deiluna, þvf áður hefir ekki
verið við það komandi af Grikkja
hálfu. að nokkuð annað en vopnin
skæru úr).
/ ■ ]mik
5 . ' ■ ' -:h
■ n :>• ‘ 'íí ■ S' : ,-:■■■
|f: ... •••' .. . |
V ■ ' rif#
' . , ;; , W
„IXION“ Cabin Biscuits (skipsbrauð) er búið til af tnðrg-
um mismunandi tegundum sérstaklega hentugt fyrir íslendinga.
í Englandi er „IXION“ braað aðalfæðan nm borð í fiski-
skipum.
Fæst i öllum helztu verzlunum.
Aðgætið að nafnið „IXION“ sé á hverri kðku.
Vörumerkið „IXION“ á kexi er trygging fyrir hollri og
góðri fæðu.
„IXION“ Lunch og „IXION“ Snowflake Biscuits
ósætt er óviðjafnanlegt með kaffi og te.
Bréf frá Ifaliu.
Eftir Siqfús Blöndal.
Það er glæsileg þrenning — en þó
Cavour liklega hafi verið hyggnast-
ur og áhrifamestur gegn öðrum rikj-
um af þessum þrem miklu mönnum,
þá er enginn vafi á því að Garibaldi
hefir verið og er langkærastur þjóð-
inni. En hvorugur þeirra hefði þó
einn fyrir sig getað áorkað miklu
ef þeir hefðu ekki haft konung með
sér, hreinskilinn og djarfan föður-
landsvin, sem beitti sér óspart þeg-
ar þess þurfti með. Hann varð sam-
einingarmerkið og það er í alla staði
réttmætt að ítalir hafa nú i Róm
reist honum svo dýrðlegan minnis-
varða, að líklega hefir enginn kon-
ungur nm viða veröld fengið slík-
an. — En i hjarta hvers ítala — og
eg vildi segja hvers manns sem
kann að meta hreysti, föðurlandsást
og ósérplægni á Garibaldi heiðurs-
sæti.
Eg læt hugann reika víða og reyni
að fá heildaryfirlit yfir ýmislegt sem
eg hef séð og heyrt hér siðustu
vikurnar. Því eg hef átt þvi láni að
fagna að kynnast ýmsum mentuð-
um ítölum, sumum gestum á hotel-
inu, öðrum búsettum hér í bænum,
og við höfum átt tal um hitt og
þetta viðvíkjandi nútíðarmenningu
ítala og ástandinu á vorum dögum.
Því ber sist að neita að sumt er
öðruvíri hér en ætti að vera, og að
ýms önnur lönd, og þá fyrst og
fremst Norðurlönd, standa framar að
sumu leyti. Þetta á einkum við á
þeim sviðum sem lúta að starfsemi
yfirvaldanna, landstjórn og lögreglu,
póstmálum, járnbrautum, hreinlæti
og heilbrigðiseftiriiti o. s. frv. —
En þegar maður hugsar um, að eig-
inlega eru aðeins rúm fimtiu ár slð-
an italska konungsríkið komst á
stofn, verður manni heldur hitt á,
að dást að því, hvað mikið hefir
verið gert á svo stuttum tíma.
Italir eru elsta menningarþjóð
Norðu'-álfunnar eins og kunnugt er,
þegar Grikkir ern undaDskildir. Riki
þeirra í fornöld, rómverska þjóðveld
ið og kdsaradæmið, breiddi grisku
menninguna út yfir mestalla Norð-
urálfuna, alla Norður-Af riku <ag Fremri-
Asíu, og breytti henni um leið tals-
vert, rýrði hana að sömu leyti en
jók hana mikið að öðru Ieyti. En
er ríkið líður undir lok, fer að sumu
leyti illa fyrir aðallandinu ítaliu.
Innrásir hálfmentaðra útlendra þjóða,
skorturinn á daglegri miðstjórn, leið-
ir til þess að hvor borg og hvert
hérað verður að reyna að hjálpa sér
sjálft. Miklagarðskeisarinn rómverski,
sem að lögum var og taldi sig vera
drottinn, gat sjaldnast gert neitt til
að verja landið. Nú eru svo viða
á Ítalíu svo greinileg náttúrumörk.
milli héraða, samgöngur erfiðar og
þvi landshlutar og íbúar þeirra afar-
ólikir. Svo hefir það verið frá því
landið bygðist og er svo enn. Róm-
verjar gátu smámsaman komið öll-
um þessum þjóðum til að leggja
niður írumtungur sínar (oskisku,
etrúrisku, grisku, keltnesku og marg-
ar aðrar tungur) og taka upp latín-
una, sem upprunalega var aðeins
mál fárra og fámennra þjóða í Mið-
ítaliu, og þegar kristnin varð ríkis-
trú Rómverja á siðari hluta ke'sara-
tímabilsins varð hún líka til að bræð-
þjóðina saman. Smámsaman breytt-
ist svo, eins og kunugt er, latinan
i ítölsku — með mörgnm mállýsk-
um — og fornkristin trú í kaþólsku,
og svo sigraði um 1300 flórentiska
eða toskaDska mállýskan, sem þeir
Dante, Petrarea og Boccaccio gera
að ritmáli allrar þjóðarinnar, og
Rómaborg en ekki Mikligarður verð-
ur aðalhöfuðborg kristninnar í vest-
urhluta álfunnar, og rómversk-ka-
þólska kristnin þjóðkirkja ítala fyrst
og fremst, og hún varð til að gefa
ítölum alveg sérstaka stöðu gagn-
vart öðrum þjóðum sömu trúar á
miðöldunam. Allir þurftu þangað að
fara og af þeim að læra. Þvi það
var ekki lítið af fornri menningu
sem Italia geymdi, og þá fyrst og
fremst kirkjan. En eins var um borg-
irnar. Þó enginn keisari ríkti leng-
ur i Róm, riktu þar rómversk lög
og réttur, — oft breyttur og bjag-
aður — en Corpus Juris Justiirians
keisara, hið mikla lagasafn frá lok-
Um fornaldarinnar, varð grundvallar-
undirstaðan fyrir v'sindalegri lögfræði
fyrir löggjöf ítala áfram. og allr?
og
þjóðá sem af þeim lærðu.