Lögrétta - 23.05.1922, Blaðsíða 1

Stærsta
Islesnk’a lands-
blaðið.
OGRJ
TTA
Árg. bastar
10 kr, innanlands,
erl. kr. 12,50.
Skrifst. og afgr. Austurstr. 5.
Bœjarblað Morgunblaðið.
Ritstjóri: Þorst. Gíslason.
XVII. árg. 34. tbl.
Reykjavik, þriðjudaginn 23. mai 1922.
ísafoldarprentsmiðja hl.
Landskjörið.
ii.
Það var sagt í upphafi þess-
arar greinar, að D-listinn væri
borinn fram sem merki víðsýnis
og samvinnu 4 stjórnmálasviðinu,
en B-listinn sem merki þröngsýn-
is og stjettarígs. Það er einkum
þetta, sem nú skilur. Harðsnúin
samtök hafa myndast í landiUu
nú á síðustu árum með því mark-
miði, að kljufia þjóðina í andstæða
stjórnmálatflokka eingöngu eftir
því, hvort menn versla við kaup-
menn eða kaupfjelög. Þessi sam-
tö'k hafa náð tökum á mönnum í
ýmsum hjeruðum landsins. En
heilbrigt stjórnmálalíf getur ekki
þrifist til langframa á slíkri flokka
skiftingu. Það ætti að vera hverj-
um manni ljóst. Gömlu flokkarn-
ir höfðu hugsjónamál, framtíð'ar-
mál að berjast fyrir. En þarna
er engu slíku til að dreifa. Nurl-
aramenska, matarstreita, hugsjóna
laust karp og stagl um kaupskap
og'smásmuglegt nart og níð milli
atvinnurekenda landsins. til sjávar
og sveita á að verða framtíðar-
'Stjórnmálalíf Islendinga eftir
kenningu þeirra manniai, sem þessa
öldu hafa vakið. Og með því að
kaupfjelagahreyfingin hefir náð
mestuin þroska meðal landbænda,
þá er alt kapp á það lagt, að ota
þeim út í stjettabaráttu, bæði
gegn verslunarsjett landsins og
þeim, sem 4 sjávarútvegi lifa. —
Þetta er takmark „Tímans“. —
Klíka sú, sem utan um hann hef-
ir safmast, lifir hálaunuð á bænd-
anna kostnað. Hún hefir stofnað
til skuldaverslunar í stórum stíl
með ógreiðanlegri samábyrgðar-
flækju, sem miargir ætla að
úr hljóti að verða hið mesta
vandræðamál áður en lýkur,
en yfir öllu þessu vill klíkan
drotna með harðri hendi. Þar er
þegar orðinn ríkjandi hinn megn-
asti kúgunarandi inn á við, og
heiftarandann út á við þekkja
allir, sem litið hafa í blað klík-
unnar.
B-listinn er nú borinn fram sera
fáni þessarar klíku. Það er Tíma-
klíkan, sem ber hann fram, en
ekki Framsóknarflokkurinn á Al-
þingi, þótt reynt sje lað láta títa
svo út sem listinn sje flokkslisti.
Hefir áður verið sagt frá fæð-
ingu listans hjer í blaðinu, en nú
skal gerð nánarj grein fyrir þvi,
sem þar var sagt.
í vetur, sem leið, sendi Tíminn
lista út um land, meðal baupfje-
lagsmanna, og óskaði, að þúr
ljetu í ljósi hverja þeir vildu
bjóða fram við landskosningarn -
ar. Svörin utan úr sveitunum voru
að koma á þingtímanum í vetur.
En þau urðu ekki eins og Tíminn
hafði ætlast- til og mælst til. Þeg-
ar langt var liðið á þingtímann
stóð svo, að við þessa tilrauna-
atkvæðagreiðslu var Hallgrímur
Kristinsson framkvæmdastjóri
hæstur að atkvæðatölu, þá Sig-
urður Sigurðsson Búnaðarfjelags-
ráðuna.tur o. s. frv., en Jónas
Jónsson var sá 5'. eða 6. í röðinni.
Jónas vildi vera efstur, en aftur
á móti vildi Hallgrímur ekki vera
svo ofarlega á lista, að hætta yrði
á, að hann yrði kosinn. Þá var
gengið á fund Sigurðar Sigurðs- j
sonar og hann beðinn að vera
einhverstiaðar á listanum, en -Jónas
átti að vera efstur. Sigurður svar-
aði því svo, ao hann yrði alls ekki
á listanum með Jónasi efstum,
þvertók fyrir það. Af þessu er það,
sem hann er nú sjerstaklega heiðr
aður með árásum í Tímanum í
sambandi við lahdskosningarnar.
Sigurjón Friðjónsson alþm. var
einn iaf þeim, sem hæsta atkvæða-
tölu höfðu hlotið á listunum, sem
út voru sendir, og nú var hann
tekinn fyrir og beðinn að vera
annar maður á lista með Jónasi.
En þar var líka þvert nei. Hann
gaf kost á því, að hann skyldi
vera efstur á listanum, en ella
yrði hann þar ekki, og var þetta
eðlilegt svar, þar sem hann er
einn hinna landskjörnu, sem kjósa
á í staðinn fyrir.
Allar þessiar tilraunir fóru fram
án þess að nokkuð væri ráðgast
um málið við þingflokk Fram-
sóknarmanna.’Hann_ hafði í byrj-
un þings kosið 5 manna nefnd til
þess að vinna að undirbúningi;
listans og voru í henni 3 þing-1
menn ásamt þeim Tímamönnun-
um. Þurftu þeir því ekki að ná
nema einum þingmanni á sitt band
til þess að hafa yfirtökin í nefnd-
inni. Og nú voru þau yfirtök not-
uð á þann hátt, að listinn var
sendur út um land sem fullgerður
á sumardaginn fyrsta, án þess að
hann hefði nokkru sinnj verið
borinn undir þingflokkinn. Fjekk
einn þingflokksmanna fregnir af
þessu utan af liandi og gerði að
umtalsefnj á flokksfundi rjett á
eftir, og kom það þá fram, að
meiri hluti flokksins taldi nefnd-
ina ekkert leyfi hafa háft tilþess
að fullgera listann án þess að
bera hann undir þingflokkinn, en
nefndarmennimir, sem þarna vorn
staddir, gátu fáu til svarað. Varð
úr þessu megn óánægja og ljetu
margir af þingmönnum Framsókn-
arflokksins á sjer skilja, að þeir
ætluðu alls ekki að sætta sig við
slíkt gerræði, heldur breyta. list-
anum, eða koma fram með nýj-
an lista. Sannleikurinn var sá, að
ef þingflokkurinn hefði ráðið list-
anum, þá hefði að líkindum Sig-
urjón Friðjónsson orðið þar efsti
maðurinn, en Jónas alls ekki, og
þetta vissu þeir Tímamennirnir.
Var mikið um þetta talað þá dag-
ania meðal þeirra, sem Kunnugir
voru málavöxtum, og hjer í blað-
inu kom út frásögn um það, sem
Framsókniarflokksmenn staðfestu
í viðtali við aðra þingmenn og
bæjarmenn að rjett væri. í Tím-
anum birtst þá aðeins ómerkilegt
yfirklór og var þar látið svo sem
listinn væri enn ófullgerður.
Aðra afleiðing hafði það einnig,
'að listinn var sendur út af blað-
inu en elrki þingflokknum, en
hún var sú, að sumir af þeim
mönnum, sem áttu að vera á Hst-
anum og veitt höfðu jafnvel á-
drátt um, að þeir skyldu vera
þar, neituðu nú og bönnuðu að
láta nafn sitt sjást þar. Sú er
sögð ástæðan til þess, að Halldór
skólastjóri á Hvanneyri dró sig
i hlje, eins og frá er sagt í Tím-
anum, og fleirj góðir menn voru
til nefndir, sem eins hefðu farið
að. Ýmsir þingmenn Framsóknar-
flokksins sögðu það hverjum, sem
heyra vildi, að þeir kysu ékki
listann, styddu hann ekki og Htu
ekki á hann sem flokksHsta. Einn
hafði þau orð um, að ekkj mundi
vera hægt lað leiðrjetta þetta, úr
því sem komið væri, á annan
hátt en þann, að hafa samtök um,
að strika Jónas út iaf listanum,
en þá yrði það Hallgrímur, sem
kosinn yrði. Og alt fram til þing-
slita var í fullri alvöru um það
tf.lað af ýmsum Framsóknarflokks
inn. En miklu nær sýnist það skiftingu. Af því má telja það ver
vera, að reynt hefði verið að farið, að komið hefir nú fram
koma honum að í einhverju kjör- sjerstakur kvennalisti við þessar
dæminu, til þingsetu í neðri deild.
Á landskjörslista á hann ekki vel
heima. Hann er kunnastur fyrir
undirróður og æsingar, og það eru
ekki menn af því tægi, sem ætlast
er til að inn í þingið sigli við
landskjörin, heldur þvert á móti
menn, sem með gætni og íhugun
lækki og jafnj æsingaöldurnar, ef
þær rísa hærra en góðu hó’fi gegn
ir.
III.
Um þá þrjá af landskjörslist-
unum, sem ekki hefir verið minst
á hjer á undan, er ekki margt
að segja.
Verkiamannaflokkurinn muu
liafa ráðið með sjer, að hafa jafn-
an menn í boði við kosningar, þar
sem hann getur neytt áhrifa
sinna, og er ekkert við því að
segja. En áhrifa flokksins á Al-
mönnum, að setja nýjan lista á þjngj getur enn ekki gætt að
kosningar, enda þótt ekki sje ann-
að en gott eitt um þær konur að
segja, sem á Hstanum eru.
Um 5. listann, E-listann, er það
að segja, áð hann getur ekki átt
neinu verulegu fylgi að fagna
nokkurstaðar á landinu, og að
allir hljóta að sjá, að þeim at-
kvæðum, sem þangað lenda, er á
glæ kastað. Á honum er enginn
maður, sem við stjórnmál hefir *
fengist að nokkru ráði. Efsti mað-
uriim hefir nokkrum sinnum boð-
ið sig fram til þingsetu áður, en
fengið mjög fátt atkvæða heima í
hjeraði sínu. Um annan manninn
vita ekki kunnugustu menn honum
til þess, að hann hafi nokkum
áhuga á þingmálum. Þriðji mað-
urinn er gott skáld, en mun litlá
löngun hafa til þingsetu. Lengra
þarf ekki að rekja. Þessi listi er
ívrirfram dauðadæmdur.
s^a®’ i neinum mun, nema þá að ein-
Það gekk margt öfugt fyrir hverju leyti í sambandi eða sam-
vinnu við sterkari flokka eðasam
tök í þinginu. Við síðustu lands-
þeim Tímapiltunum þá dagana. Á
skírdag kölluðu þeir Framsóknar-
flokksmennina alla á fund í Lauf-
ási og gáfu þeim þar kaffi. Þá
fóru þeir Tryggvi og Jónas fram
kosningar vantaði mikið á, að
verkamannaflokkurinn væri svo
fjölmennur, að hann kæmi manni
á Það við flokkinn, að hann sner-' ag; og Y5st má telja, að ennvanti
ist í heild öndverður við Spániar-; hann töluvert til þess. Þátttaka
tollsmalinu, og atti þetta að verða flokksins í landskosningunum með
meðmæli með flokknum til sig-' sjerstökum lista mun því fremur
urs við þingkosningarnar. En í j gerg til þess að kanna fylgið, en
þetta var þannig tekið, að tillaga | hins, að forvígismenn flokksins
þeirra var fyrir fult og alt' búist við að koma mannj að. Efst
kveðin niður þarna á kaffifund-já listann hefir flokkurinn sett
inum. Sögðu þingmenn, að mál- j mann úr hægra fylkingararmi sín-
inu hefði verið haldið svo fast om, þ, e, gætinn mann og vel
fram þar á fundinum, að sýnilega' metinn borgara hjer í bænum, og
hefði það verið ætlun þeirra Tíma1 sýnir þetta, að flokksstjórnin sjálf
mannanna, að kljúfa flokkinn. En tetnr meiri hluta verkamanna hjer
af því varð ekki og greiddi flokk j á landi, sem flokkinn fylla, enga
urinn óskiftur atkvæði þvert á; æsjng,amenn nje ribbalda, enþann
móti því, sem Tíminn vildi vers j stimpll hefir Alþ.bl. nú á síðari
láta. Um Lárus á Klaustri er.timum Yerið að reyna að setja á
það sagt, að hann tók þarna á: flokkinn í heild. Er gott áð sjá
fundinum mjög skarpa afstöðu j þa yfirlýsingu frá flokksstjórn-
gegn blaðinu. Hafði hann m. a. j inni; sem felst í því, að hún hef-
sagt, að þeir Tímapiltarnir þyrftu ir skipað Þorvarði prentsmiðju-
ekkert að segja sjer um það,. stjóra Þorvarðssyni í efsta sæti á
hvemig menn Htu á þetta mál úti listanum.
um land. Hann væri nýkominn
af kjósendafundum heima í hjer-
aði sínu. Það mætti vera, að ein-
hverjir fyndust úti um sveitim-
ar svo vitgrannir, að þeir vildu
Kvennalistinn hefir góð nöfn á
boðstólum, en allar eru konurnar
sem þiau bera, samt sém áður ó-
reyndar á stjórnmálasviðinu. Þetta
blað er þeirrar skoðunar, að kon-
taka Spánartollinn fremur en j ur ættu ekki að vera á ferð með
breyta bannlögunum, en margir' sjer]ista, heldur starfa að stjórn-
væru þeir ekki. Beið Tíminn þaraa málum í samvinnu og góðu sam
fullkominn ósigur innan síns eig-! komulagi við karímennina, skift-
in flokks. Og svo rak hver ósig-L.st í fi0kka með þeim um sam
urinn annan í þinginu: í viðskifta eiginleg áhugamál og ganga til
málunum, Spánartollsmálinu, orðu
roálinu o. s. frv.
kosninga í samvinnu við þá. Sú
skoðun var áður ríkjandi í Heima
Frá þessu, sem fnam er tekið ’ stjómarflokknum, og því hafði
Fasteignamatiö ntfja.
Eftir Bjöm Bjarnaxson, hreppstjóra
í Grafarholti.
I.
Það er nú komið út í bókar-
formi, og hefir öðlast gildi 1. apríl
þ. á
Eins og vænta mátti eftir und-
irbúningsleysinu, er aðaleinkenni
þessa mats samræmisleysi á flest-
um sviðum, og milli matssvæð-
anna um land alt. Þetta sjest
þegar við lauslegt yfirlit. Milli
hjeraða er þetta víðast óskaplegt,
og sama er sumstaðar milli jarða
iimanhjeraðs (matesvæðis), t. d.
í Borgarf jarðarsýslu. Þó jeg vegna
kunnugleika sjái það best þar,
býst jeg við að víðiar sje líkt.
Þar er jörð (llandverð) 40, önnur
í nágrenni 44, en sú lægri er alt
að tvígild við hina hærri (80 og
44 hefði látið nærri). Aðrar, sín í
hvorri sveit er saman liggja, eru
73 og 78, en rjettu hlutföllin
munu vera nál. 120 og 78, eða
jafnvel heldur meiri munur; og
lik dæmi mætti telja mörg.
í Kjósarsýslu er matskvarðinn
sýnilega lang-hæstur, eða alt að
því tvöfaldur við flest önnur
sveita-(landbúnaðar)-hjeruð. - Af
öðrum hlutum landsins virðist
mjer matið vera ríflegast á N.-
Þingeyjar- og N.-Isafjarðarsýslum,
ef til þess er litið, að það eru
fremur útkjálkahjeruð. í flestum
öðrum sveitahjeruðum er matið
miffikunarlega lágt. (Vestmanna-
eyjar teljast til kaupstaðanna).
Kjósarsýsla skanar svo laugt
hjer á undan, hefir verið sagt til hann við síðustu landskosningar
þess að mönnum geti orðið það, konu ofarlega á lista sínum. Þetta
ljóst, hverjir það ern, sem að B-! fyrirkomulag hefði átt að haldast, fram úr, að þar eru hlynninda-
listanum standa, því Tíminn hefir'að kona væri á hverjum lista, til lausar smájarðir með líku land-
haft í frammi blekkingar um það þess að tryggja samvinnuna en
mál, eins og flest annað. Líka má varna sundrunginni, því það getur
af þessu sjá, hver afstaða Tíma-Jekkert gott af sjer leitt að konur og
klíkunnar er nú til þingflokksins,; kiarlar skipi sjer í öndverðar fylk-
sem hún stendur í sambandi við. ingár í stjórnmálum. Það eru
Listinn er eingöngu sniðinn með engin mál uppi, og eiga engin mál
það fyrir augum, að fá J. J. kos- að vera uppi,. sem rjettlæti þá
roati og stórjarðir annarsstaðar,
og meðalbýli þar á við höf-
uðból í öðrum hjeruðum, og það
næstu sveitum, sem líkt standa
að vígi í flestu tilliti. Þessu til
sönnunar leyfi jeg mjer að sýna
dæmi, en fer lítið út yfir næstu