Lögrétta - 07.04.1923, Blaðsíða 2

2
Hið fyrsta hirðisbrjef Píusar XI.:
„um frið Krists í ríki Krists“.
1. Slíkri ótheillastjörnu, sem for-
lög álfu vorrar stóðu undir, í
sumarmánuðunum 1914, þá er þó
feú tíð, er vjer lifum á, einmitt um
þessar mundir, ekki einungis ó-
heilla vænlegri en í upphafi heims-
styrjaldarinnar, heldur virðist
iivorki meira nje minna en dauða-
•dómur þjóða þeirra, er búa hjer
á Vesturlöndum, vofi yfir. Svo
fremi að Þjóðverjum ekki verða
gefnar upp skuldir sínar, þá má
ganga að því vísu, að blóðaust-
urinn verði hafinn á ný, þar sem
fyr var frá horfið, — en um- leið
•eru dagar hins hvíta kynstofns
taldir, hjer í kvöldlandinu. — 1
komandi stríði virðist alt benda
til, að Sovjet noti tækifærið til
að gera bandalag við Þjóðverja
gegn Frökkum, en íslamistar og
Asía hallist á sveif með rússneska
skrílnum. Sem sagt: fari svo að
“rjettlæti” hinnar frakknesku
pólitíkur ekki verði tafarlapst
kastað fyrir ofurborð, þá er óhætt
að ger.a ráð fyrir þ'ví, að eftir
tæp hundrað ár hafi nýir fólks-
flutniugar numið Evróþu. M. ö.
o.: það horfir til þess, að eftir
■ekki ýkjalangt árabil, muni hjer
um lönd öll völd komast í hendur
mórauðra manna og jafnvel skræl-
ingja, en leifum hins hvíta kyn-
stofns muni verða orpið undir
þrælsokið. —
2. í upphafi hins ægilega hild-
arleiks, af hvers eftirköstum ver-
<iid vorri virðist nú ætla að blæða
út, kom einhver mikilsvirtur her-
foringi á fund Píusar páfa hins
IX. og bað hann að signa korða
sinn. En öldungurinn svaraði, titr
•andi af harmi: Jeg signa friðinn!
— Hvernig hefði hann átt að
signa stríðsvopn? — hann, sem
alla sína pontifíkatstíð án afláts
hafði grátbeðið um þetta eitt:
Adveniat regnum tuum, — til-
Ikomi þitt ríki! — Ríki Krists í
mannssálunum, ríki Krists í helgi-
dómi fjölskyldulífsins, ríki Krists
x skauti þjóðanna. — Alt leitaðist
hann við að endurreisa í Kristi,
— í göfgi, í hógværð, í auðmýkt
og bróðurkærleika. A dánarbeðin-
um leit hann svo yfir haf það
af kvöl og sorg, þar sem barna
bans beið að farast, og með þetta
fyrir augunum brast hið milda,
föðurhjarta hans.
Eins og maður, sem nýr sam-
an höndunum í angist, stóð s>vo
Benedikt XV., friðarpáfinn, öll
hin löngu styrjaldarár, með blóð-
ugan válinn fyrir augum. Kvað
rödd hans við árangurslaust yfir
f hinum stríðandi herfylkingum.
Börnin mín, elskið hvert annað!
Og á knjánum grátbað hann:
Da pacem, Domine, in diebus nos-
tris! — Drottinn, gefðu öld vorri
frið!
Loks kom þó vopnahljeið, sverð
unum var stungið í skeið, líkin
grafin. Næstum allar þjóðir jarð-
arinnar skrifuðu undir skjölin í
Versailles. En undirskriftar hans,
sem er löggjafi löggjafanna, var
ekki hirt um að leita. Stimpil
drottins vantaði á friðarsamning-
ana. Engum kom til hugar að
bíðja um frið guðsríkis. Og guðs-
friðurinn kom ekki, því hjörtu
mannanna voru full af hatri.
Friðurinn hefir þessvegna aldrei
orðið annað en fals og Iýgi. Stríðs-
andinn lifir og ríkir síðan vopn-
in voru lögð niður, — engu síður
•en áður, meðan á sjálfum ófriðn-
um stóð. í fasið á þessari sorg-
legu staðreynd hrópar nú Píus
páfi hinn XI. til barna sinna:
Friður sje með yður, friður Krists
í ríki Krists! Þetta er fyrirsögnin
á encyclicu þeirri, sem forvörður
kristninnar sendir nú börnum sín-
um, með hinu nýja ári.
Hvergi er völ á öllu skýrara
nje greinilegra yfirliti yfir ástand
ið í álfu vorri, en í þessu brjefi
páfa. Það sýnir ljóslega, hversu
glögt auga hinn heilagi faðir hef-
v.r fyrir meinum tíðar vorrar og
fvrir orsökum þeirra. Og hann
endar brjef sitt með því að benda
a einustu leiðina út úr höxmtmg-
unum, á hina einustu hjálpar-
von. Brjefið hefir vakið athygli
alls hins meníaða heims, og flest
blöð álfunnar, sem ekki eru kost-
uð af skrílræðissinnum, birta
úr því langa kafla, skrifa um
það mikið mál og votta, hve slíkt
brjef, xir slíkum stað, sje mikill-
anfúsugestur á þessari tíð.
Mjer hefir ekki þótt ólíklegt,
að ýmsum á íslandi kynni að
leika forvitni á að heyra, hvað
páfastóllinn leggur til málanna
um þessar mundir, — þó kannske
öðrum finnist það óþarfi í
landi, þar sem menn ala svo börn
sín upp, að þeim er ekki kent
annað um helgustu stofnunina á
jörðinni en arfþegnir hleypidóm-
ar, og útúrsnúningar á kenning-
um hennar.
Brjef þetta er djúpt hugsað,
viturlega skrifað en mjög þungt
orðað. Vegna þess að jeg skil ekki
hina háklassisku latínu, sem það
•er skrifað á, hefi jeg orðið að
láta mjer nægja hina frönsltu
útgáfu þess, við útlagninguna á
þessum köflum.*)
3. Hinn heilagi faðir harmar
íyrst ástandið eins og það birtist
hið ytra: hinar árangurslausu til-
raunir stórþjóðanna til að semja
raeð sjer frið. Hann fer nokkrum
orðum um hið almenna hatur er í
milli þeirra ræður, um uppreistar-
hug hinna yfirunnu gegn sigur-
vegurunum, umnýjaherbúnaði,síð-
an um vanræksluna á öllu því er
| til menningar miði: vísindum, list-
um og trú. Síðan skrifar hann:
„En hvað hryggilegra er: Við
hinn vtri fjandskap inilli ríkjanna
bætast síðan innanþjóða óeirðirn-
ar. Þeirra vegna er ekki aðeins uppi
stöðu mætti ríkjanna, heldur einn-
xg sjálfs ínannfjelagsins, kastað eyði
leggingunni á vald. Til þeirra ber
fyrst að nefna stjettahatrið, sem
tins og banvænt átumein hefir nag-
að sig inn að hjartarótum þjóð-
anna, og eitrað alt það, sem heill
þjóðfjelags og einstaklingana velt-
ur á, svo atvinnugreinarnar,
sem verslunina.. — — Böl
þetta verður æ skaðlegra sak-
ir hinna vaxandi fýstar eftir ver-
aldlegum gæðum, og hinnar harð-
svíruðu viðleitni til að sleppa þeim
ekki úr höndum. Alstaðar verðum
vjer varir hins ísama kapphlaups
eftir ríkidæmi og völdum. Orsökin
til hinna sífeldu verkfalla — ýmist
frjálsra eða tilneyddra — liggur í
þessu; í þesu orsökin til allra lýð-
#) Annars kvað franska þýðingin
því miður ekki vera æskilega nákvæm,
þó kvað t. d. hin þýska ekki vera
talin betri: hver þýðir nefnilega sjer
I vil. — Að eins ítalska þýðingin
hefir verið átóríseruð af hinum heil-
aga stéli.
LÖGRJETTA
!
uppreistanna og síSan hinna opin-
beru valdbeitinga til að niðurbæla
þær“.
Síðan fer liinn heilagi faðir nokkr
um oröum um hið gegndarlausa
þingflokkarifrildi, þar sem hver
flokkur berst fyrir eigin liagsmun-
um og leitast við að troða skóinn
niður af hinum, í stað þess að allir
ílokkar einist um baráttuna fyrir
hinni almennu velferð. )Því næst
kemur hann nánar inn á sviS hins
irxnra böls og skrifar:
„Það er hörmulegt að virða
íyrir sjer, hvernig eyðileggingin
hefir þegar í stað gripið um sig,
alla leið niður í rætur mannfje-
lagsins. Um langt skeið hefir
helgidómur fjölskyldulífsins ver-
ið misvirtur, og sú misvirðing
hefir ekki síst hlotið byr undir
vængi nú, eftir styrjöldina.
Yið það að feður og synir
voru hrifnir burt frá arni heim-
ilisins, hefir siðleysið og taum-
leysið hvaðanæfa hlotið viðgang
og farið í vöxt. Þannig má oft
sjá, hvernig hið föðurlega for-
vígi á heimilunum hefir mist
rjett sinn og sætir nú allajafna
óvirðingu. B(lóðskyldurnar! eru
virtar að vettugi. Þjónn og
herra sjá hver í öðrum fjand-
rnann sinn. Helgi hjónabandsins
er fótum troðin og skyldurnar
við guð og mannfjelagið ekki
framar að neinu metnar.
Líkt og limirnir sýkjast þegar
einhver mikilsverður líkamshluti
er óheill, þannig er það náttúr-
legt að einstaklingarnir fari
ekki varhluta af -hinu sama böli,
sem þjakar þjóðfjelagsheildinni
og fjöOskyldulífinu. Enda sjáum
vjer, hvílík óró hefir undirtök
í sálum manna á öllum aldurs-
skeiðum og í öllum lífsstöðum,
og hve torvelt virðist að friða
hana og stilla. Vjer sjáum hvern
ig fyrirlitningin gegn hlýðninni,
andúðin gegn sjerihverri á-
reynslu, er orðin að almennum
lesti. Vjer sjáum hvernig ljett-
úð kvennanna hefir lagt að baki
sjer takmörk a'llrar siðsemi, bæði
í klæðaburði, og þó einkum í
dönsum, og hvílíkt ólán hin sí-
vaxandi eyðslufrekja hennar hef-
hefir í för með sjer. Loks sjáum
vjer hverpig tala þeirra stöðugt
eykst, sem verða eymdinni að
herfangi, og hvernig andi bylt-
ingarinnar vex með hinum ægi-
legasta hraða í flokkum þeirra.
Afleiðingar staðreynda þessara
eru hinar hryggilegustu: í stað
ti-yggrar öryggi vex með degi
hverjum uggur og óvissa; í stað
reglusamrar, gróðursællar iðju,
slæpingsháttur og iðjuleysi. í
stað hinnar hölþi reglu og al-
mennu hagsældar, sem friðurinn
veitir ti-yggingu fyrir, ríkir taum
laus ys og óreiða. Á svið hinnar
borgaralegu iðju liggja verkefni
ósnert. 011 millilandaverslun er
trufluð. Dýrkun lista og vísinda
er látin vanrækt, og það sem
allra hryggilegast er: víðast eru
í afnámi sjerhverjir þeir lífernis-
hættir, sem verðskulda að nefn-
ast kristilegir. Hvort sem tíðin
vill telja sjer hið síðasta til hróss
þá er þó mannleg siðsemi ekki
lengur á veginum fram, heldur
hefir hún alt útlit fyrir að stefna
aftur á við, til einberrar villi-
menskunnar.
Af öllu þessu böli teljum vjer
þó hið fremsta síðast, En sá hlut-
ur er einmitt þannig vaxinn, að
hann er hinum „holdlega manni
óskiljanlegur“ (Kor. 2 14.* *) —
og þó er hann hörmulegastur alls
híns hörmulega, sem tímar vorir
hafa í fari sínu. Vjer eigum hjer
við tjónið, sem bakað er öllu því,
er varðar heill mannlegra sálna,
öllum þeim málefnum, sem eru
andleg og yfirjarðnesk. Þetta
tjón er, svo sem auðskilið er, því
hryggilegra en missir jarðneskra
gæða, þeim mun æðri sem manns-
sálin er hinum dauðlega lík*
ama......“
Því næst leitar hinn heilagi
faðir eftir orsökunum til þessa
niðurlægingarástands. Og hann
skrifar:
„Þá finst oss fyrst og fremst
sem heyrðum vjer hinn guðlega
huggara, lækninn allra manna
meina endurtaka þessi orð:
„Alt þetta, hið illa, kernur inn-
an frá“. (Mark. 7, 23*) Að vísu
gerðu styrjaldariþjóðirnar með
sjer hátíðlegan friðarsamning;
erx hánn stendur aðeins skrifaður
á opinberum skjölum, — íhjörtu
mannanna var enginn friðar-
samningur skrifaður. í hjörtum
jimannanna býr andi ófriðarins
stöðugt, og gerir sín vart á
hverjum degi, í hinu borgarlega
samlífi. Langt of lengi hefir of-
beldið haft völdin. Það hefir
skorið á rætur mannúðar og með-
aumkunar, — þessara tilfinninga
sem dýpst eru gróðursettar í
m’annlegri náttúru, og fullkomn-
un sína eiga í hinum kristilegu
kenningum.
Hjá öllum þorra fólks er þetta
gamalfóstraða hatur orðið að
aukaeðli. Þetta blinda lögmál, sem
Páll postuli kvartaði undan hjá
sjálfum sjer, sem andstæðu við
l(>g boðandans, hefir náð konung-
dómi. Menn umgangast ekki fram
, ar hverir aðra sem bræður, heldur
þvert gegn boðum Krists, — koma
þeir hverir öðrum — ekki aðeins
framandi fyrir sjónir, heldur sem
fjendur. Virðingin fyrir persónu
og manngildi einstaklingsins er
ho.rfin; liðsmagnið eitt er að ein-
hverju heft. Einn sækist eftir að
nndiroka annan, til þess að geta
sjálfur náð höndum um sem mestaf
gæðum þessa lífs. Ekkert ræbur
í slíkum mæli sem vanrækslan á
hinum eilífu verðmætum, sem
Kristur lætur mannkyninu standa
ing Cicero þegar í fornöld kvað
aðeins geta leitt að hinum eilífu
lögmálum guðs.........
A svipaðan hátt hefir verið lög-
ákveðið, að hvorki guð nje Jesús
Kristur fái framar hið æðsta sæti
við stofnun fjölskyldunnar. Hjóna
bandið er nú komið í slíka niður-
hegingu, að það er einvörðungu
bygt á borgaralegum samningi.
Og þó hefir Kristur sjálfur hafið
það upp til sinna mestu helgi-
dóma (Kor. 5, 32), hann hefir
gert það að heilögu tákni hinnar
ævarandi sameiningar sinnar við
kirkjuna. En hugsjón sú, er kirkj-
an hefir lagt til grundvöll-
unar fjölskyldunni, til vaxt-
ar þjóðfjelagsins, hefir verið
myrkvuS fyrir mönnum og rang-
færð. Fyrir bragðið er guðstjórn
(hiérarchie) heimilisins afnumin
og um leið guðsfriður þess. Helgi-
dómur hússins er æ tíðar van-
helgaður með lágum girndum,
smáður með banvænni sjálfsleit-
an (égoisme), sem síöan eitrar
ailar hinar æðri lífslindir fjöl-
skyldnanna og þjóðanna.
Að síðustu hafa menn viljað
ala börnin þannig upp, að skilja
þau frá guði ag Jesú Kristi. Til
þess var ekki einasta nauðsynlegt
að kristindómurinn væri gerður
ntlægur úr skólunum, heldur einn-
ig að þar væri barist gegn honum
hátt og í hljóði. Hlaut þá ekki
sú sannfæring að verða ríkust
hjá börnunum, aS. guð og kristin-
dómur væru harla lítilsverð skil-
yrði til góðs lífernis, úr því þau
aðeins heyuðu niðrunarorðum far-
ið um þau efni?
Nú lcemur að þeim hluta brjefs
ins, sem fjallar um viðreisnarvon-
ina. Hinn heilagi faðir skrifar
meðal annars:
„Kenningar Krists og boð
leggja einkum ríkt á um það, að
persónulegt gildi sjerhvers manns
sje í heiðri haft; hversu rýrt sem
þetta kann að virðast. Þær leggja
ennfremur ríkt á um hreinleik í
siðum, um hlýðnisskylduna, um
hina guðiegu niðurskipun mann-
fjelagsins, um helgidóm hjóna-
bandsins og heilagleik hinnar
kristilegu f jölskyldu. Þessar og
þvílíkar kenningar hefir hann
flutt af himnum ofan hingað nið-
ur á jörðina, og fengið þær í
hendur kirkju sinni með því há-
til boða í ltirkjn sinni. Þeirra
sæti skipa nú í hugunr manna
óseðjanleg þrá eftir jarðneskum
og forgengilegum hlutuin.
Og hinn heilagi faðir heldur
áfram : „.... Til allrar óhamingju
hafa mennirnir horfið undaxr
merkjum guðs, undan merkjum
Krists. Þess vegna hafa þeir
steyptst af hávegum giftu sinnar
niður í hyldýpi bölvunarinnar.
Og þess vegna misheppnast þeim
allar tilraunir til að reisa við
rústir sínar, til að byggja upp
heill sína á ný. 1 löggjöfinni, í
ríkjaráðunum, hafa menn kastað
Jésú Kristi á dyr, og vilja ekki
framar neinn forvörð hafa, er
frá guði sje kominn, heldur aðeins
frá mönnum. Þess vegna skortir
löggjöfina hina tryggu, óslteik-
ulu staðfestingu (sanction), skort-
ir hinn æðsta rjettargrundvöll,
þann, sem hinn heiðni heimspek-
tíðlega loforði, að vera henni á-
valt nálægur og veita henni hjálp
sina. Og ennfremur hefir hann
fengið kirkju sinni það verk-
efni, að halda áfram að boða
þessar kenningar, alt til enda ver
aldar, með hinni sömu óbifandi
festu, og hann boðaði þær sjálf-
ur. Þegar þessa er gætt, þá er
það auðskilið, hve mikilsverð
hjálparmeðul kirkjan hefir að
bjóða,, veraldarfriðinum til við-
reisnar.
Og þar eð kirkjan er af guði
sett, sem skírandi og vörður kenn
inga þessara og boða, þá eru á
hennar valdi einnar möguleikarn-
ir til að loka alla efnishyggju
þá úti, sem þegar hefir unnið
svo mikið tjón innan vjebanda
heimilisins og hins borgaralega
þjóðfjelags. Hún hefir ein mátt
til þess að vísa veg þangað hin-
um krisna spíritúalisma (þ. e.
kenningunni um ódauðleik manns-
* peir, sem hafa ísl. biblíu við
hondina, gæta kannske að, hvernig
þessi tilvitnun hljóðar þar.
* Sjá neðanmálsgrein á bls. hjer
á undan.
sálarinnar), þeirri kenningu, sem
svo hátt er hafin yfir hinn svo
nefnda heimspekilega spíritúal-
isma. Hún ein á mátt til að inn-
Mása jafnt þjóðfjelagsstjettrmum