Lögrétta - 07.04.1923, Blaðsíða 4

4
LÖGRJETTa
fje það er, sem nokkrum úgerðar-
mönnum hefir verið gefið af ís-
landsbanka, og eru það sorglega
miklar upphæðir, enda mun þessi
aðferð bankans naumast verða
til þess að bæta úr viðskifta-
örðugleikunum, eða skapa öryggi,
heldur jafnvel hitt heldur, og er
þá því verra. Ekki munu þó allir
taldir, í „Tímanum“, eftir því
sem heyrst hefir, og gætir þar,
sem annars staðar hreinlyndis
blaðsins, er það birtir nöfn sumra
skuldunauta, en sleppir öðrum,
sem fult eins vel væru að því
komnir að sjá nafn sitt á prenti
í sambandi við fjármálabrask. —
Ætli þetta stafi af því, að „Tím-
inn“ þykist muni geta haft gott
af þessum síðar? Þessu fræðir
þlaðið auðvitað lesendur sína á,
því ekki vantar hreinskilnina!!
En viðvíkjandi þessum eftirgjöf-
um, er útgerðarmenn hafa fengið
má þó segja að margur hafi haft
heilbrigða atvinnu við útveg
þeirra. Hafi haft lífsframfæri hin
mestu dýrtíðarárin fyrir fram-
kvæmdir þeirra, því atvinnubæt-
urnar á ófriðarárunum þóttu nú
líka „taka blóð“ (sbr. Tjörnes-
ósómann og Öskjulhlíðar vinnu-
brögðin alkunnu).
Jeg sagði að þetta hefði tekið
blóð. Já, það er margt, sem
tekið hefir blóð. Og það er sumt
aí því, sem enn „tekur blóð“,
sem útlit er fyrir að haldi því
áfram á komandi árum.
Eitt af þessu er meðritstjóri
„Tímans“, skólastj. samvinnuskól-
ans. Samkvæmt reikningi þeim,
yfir laun þessa heiðursmanns, er
Lárus Jóhannesson . cand. jur.
birti í fyrra, hefir þessi herra
haft, síðastliðin fjögur ár, sem
næst verð eftirfarandi jarða. Töl-
urnar teknar eftir sömu reglum
og í „Tímanum11:
Krísuvík, Blikastaðir, Geita-
berg, Eskiholt, Snóksdalur, Tjörn
á Yatnsnesi, Drangey, Baldurs-
heimur, Hrifla, Víkingavatn, Hof-
teigur, Gilsárteigur, Hólar í
Hornafirði, Geirland, Hemla.
Jeg hefi nú ekki sett þessi
jarðanöfn hjer, af því að jeg geti
ekki skrifað tölur, heldur af því
að þetta er fáfróðum svo skýrt
og svo er þetta móðins. Virðast þá
jarðirnar vera sama sem smærri
seðlar, hreppar aftur stærri, en
sýslur stærstir í þessum nýmóðins
seðlaflokki, er „Tíminn“ virðist
hafa innleitt.
Jeg var að sýna hvað vel
nefndur skólastj. hefir haft í
þóknun fyrir starfi sitt síðastliðin
4 — fjögur — ár. Ef maður
setur nú svo, að veleðla Jónas
frá Hriflu skyldi lifa og skamma
í 40 — fjörutíu — ár enn, þá
verður þetta dáfríð, varla minna
eftir „Tímamynt“, en eftirfarandi
miðlungsseðlar:
Hörglandshreppur, Kirkjubæj-
arhreppur, Leiðvallarhreppur,
Álftavershreppur, Skaftártungu-
hreppur, Hvammshreppur, Dyr-
hólahreppur, Austur-Eyjafjalla-
hreppur, V.-Eyjafjallahreppur.
Eða með öðrum orðum: Vestur-
Skaftafellssýsla öll og tveir stór-
ir hreppar af Rangárvallasýslu.
Er þetta sett hjer til þess, að
sýna hversu einstaka manni
tekst að flá almúgann ef hvorki
brestur slægð nje bíræfni.
Jeg nefndi það hjer að fram-
an, að ýmsir hafi haft heiðar-
lega atvinnu, vegna ^starfsvið-
leitni sumra- þeirra manna, er
gjafirnar hafa fengið hjá ís-
landsbanka. Það gæti maður aftur
á móti ekki sagt um þúsundir þær,
sem hr. J. J. fengi á þennan hátt.
Allra síst getur maður nefnt það
heiðarlega atvinnu er hann veitir
þeim, sem hann hefir haft til
þess að snapa saman mannskemm-
andi slúðurþvætting um ágætis-
menn hingað og þangað af land-
inu.
Jeg hefi satt að segja ekki
enn gert mjer ljóst, hversu gíf-
urlegt tjón það er, sem þjóðin
hefir orðið fyrir þar, sem eru
eftirgjafir Islandsbanka, og seinni
tímar eiga hægra með að dæma
um hve mikið tjón hr. Jónas
Jónsson bakar þjóð sinni í hags-
munalegum og siðferðilegum efn-
um. — En það er eitt, sem við
bændur gætum rifjað upp í þessu
sambandi, og það er tjón það er
miðstjórn Sláturfjelags Suður-
lands bakaði okkur • 1919—’20,
mjer liggur við að segja fyrir
eintóman klaufaskap.
Tjón það, er þetta skapaði oss
bændum þá beinlínis var mjög
tilfinnanlegt, því fremur, sem við
vorum neyddir til að taka kjötið
heim reiknað alt of dýrt. Nú en
annað var ekki að gera úr því
sem komið var. Ekki var nú samt
alt búið með þessu. Þetta óhapp,
sem miðstjórn Sláturfjel. Suðurl.
varð þama fyrir olli því, að
margra skoðun, að næsta haust
setti hún kjötverðið alveg óþarf-
lega lágt. Mjer finst ekki fjarri
lagi að láta hjer fylgja upphæð
þá er reikningslega tapaðist, auð-
vitað í „Tímaseðlum“, þeir einir
eru gjaldgengir nú í gengisvand-
ræðunum:
Hvanneyri í Borgarfirði, Ytri-
Hólmur á Akranesi, Gullbera-
staðir, Grund í Skorradal, Deild-
artunga, Síðumúli, Ambjargar-
lækur, Ferjukot, Knarrarnes,Fróð-
á. Hjarðarholt í Dölum, Ásgarð-
ur, Króksfjarðarnes, Þorfinnsstað-
ii' í Önundarfirði, Staður í Súg-
andafirði, Vigur, Ljúfustaðir,
Tröllatunga, Melar í Hrútafirði,
Lækjamót, Ás í Vatnsdal, Hjalta-
bakki, Geitaskarð, Veðramót,
Páfastaðir, Ytra Vallholt, Goðdal-
ir, Álfgeirsvellir, Frostastaðir,
Tjöm í Svarfaðardal, Fagriskóg-
ur, Þúfnavellir, Hrafnagil, Kropp-
ur í Eyjafirði, Litla Eyrarland,
Svalbarð á Svalbarðsstr., Grýtu-
bakki, Fjósatunga, Draflastaðir,
Halldórsstaðir, Ytsta-Fell, Mýri í
Bárðardal, Lundarbrekka, Gaut-
lönd, Litlu-Laugar, Ytra-Fjall,
Sandur, Skinnastaðir, Ærlækur,
Presthólar, Bustarfell, Hvanná,
Sleðbrjótur, Rangá, Hamborg,
Dvergasteinn, Brekka í Fljótsdal,
Eiðar, Fjörður á Mjóafirði, Þing-
múli, Stafafell, Bjarnanes, Sand-
fell í Öræfum, Prestbakki á Síðu,
Ásar í Skaftárungu, Hvoll í Mýr-
dal, Holt undir Eyjafjöllum,
Brúnir, Hallgeirsey, Barkarstaðir,
Geldingalækur, Oddi, Syðri-
Rauðalækur, Hvammur á Landi,
Múli á Landi, Ásólfsstaðið, Hruni,
Birtingaholt, Laugarvatn, Kiðja-
berg, Laugardælir, Stokkseyri,
I, II ,IH, (= öll), Stóra-Hraun,
Reykhólar á Barðaströnd, Gríms-
ey, (13 jarðir).
Svona er þá þetta registur, og
mun ekki of langt.
Jeg býst nú við, að þeir sem
nærri þessari stofnun hafa staðið
telji óþarft að minnast á þetta,
því Sláturfjel. Suðurl. standi eftir
sem áður og þetta sje liðið og
gleymt og bætt. Það er nú að
vísu rjett að Sláturfjelagið sem
s!íkt stendur höggunarlítið eftir, |
sem áður, en bætt er þetta tjón!
ekki út af fyrir sig; enda hafði
þetta glappaskot afleiðingar, sem
ekki er sjeð fyrir endann á. Og
þeir sem skoða sig hreina og frá-
skilda því að hafa gert glap-
ræði á „vitlausu“ árunum, hafa
gott af að sjá verk sín rifjuð upp
ef þeir kynnu að vera búnir að
gleyma. —
Fyrst að maður fór nú að rifja
upp þessi töp, þá er ekki fjarri
sanni að nefna fleira af því tagi
og er þá rjett hjer að nefna það
sem „Tíminn“ lætur helst kyrt
liggja. Þyki leinhverjum nærri
sjer gengið er honum rjett að
kenna „Tímanum“ um, því það
e-* hann, sem byrjaði að tala
vm töpin og reikna þau út á
„fandsvísu1 ‘.
Liggur þá næst að minnast á
annað stórtapið, sem bændur hafa
orðið fyrir á síðustu árum, á jeg
þar við ullarsölu Samb. ísl. sam-
vinnufjel. 1920—21, þegar ullin
var send, ásamt Svavari Guð-
mundssyni, í „lystitúr“ til Pól-
lands. Hve stórvaksið tjón þetta
var, sjest meðal annars á því, að
í sambandsfjel. einu, þar sem
ullin var sett á 2 — tvær
— krónur pr. kg., varð bóndi,
sem hefir tæplega meðalbú, að
skila aftur nál. kr. 150.00 — eitt
hundrað og fimmtíu krónum —
af því, sem honum hafði verið
mælt út fyrir ullina. Þetta verð
kr. 2,00 pr. kg. mun nál. kr.
1,50 lægra en kaupm, og í það
minsta sum kaupfjel. utan sam-
bandsins greiddu skiftavinum
sínum fyrir ullina umrætt ár.
— Ef menn bregða nú þessu
fyrir birtuna, og sömuleiðis því
að Sís. mun einmitt þetta ár
hafa haft á hendi ullarsölu fyrir
mikinn meiri hluta ísl. bænda og
eiinfremur því að árlegur útflutn-
ingur mun nema uppundir mil-
jón kr. eða ekki langt fyrir neð-
an það, þá býst jeg við að menn
muni sjá, að þá muni þurfa
nokkuð marga „Tímaseðlana" til
þess að vega á móti þessu tapi.
Jeg neyðist víst til að telja þá,
seðlana, á móti þessu tapi líka,
enda þótt það geti ekki skernti-
legt heitið að vega klaufaskap
og kæruleysi kaupsýslumannanna
upp með hófuðbólum feðra vorra,
ætti „Tíminn“ best að vita hve
sárt það er. Nákvæmt getur þetta
mat ekki orðið, sökum þess, að
rekningum Sís. er haldið leynd-
um, en jeg hefi að nokkru stuðst
við ræðu H. Kr. Sbr. „Tíminn“
21. blað f. á. Eftir því eru „seðl-
arnir“ þessir:
Austur-Skaftafellssýsla, Vestur-
Landeyjahreppur, Rvs., Hraun-
gerðishreppur, Árn., Torfulækjar-
hreppur, Hvs.
Með öðrum orðum það nægir
ekki heil sýsla, síður en svo, það
verður að bæta við þrem hreppum.
Það er sumt svo, að það má
gera það úfið á svip, ef því er
haganlega raðaðj má í því sam-
bandi minna á vörur Þórólfs
frá Baíldursheimi, er kaupfjel.
bafa verið að pranga út í al-
menning undanfarin ár. Eitthvað
í ííka átt mætti ef t. v. segja
rrm fleira af starfsemi þeirri, sem
„Tímanum" er hjartkærust t. d.
Landsverslunine, fyr og síðar,
nefni jeg þar til, þegar sett var
irmflutnmgsbann á hveiti sökum
þess, að kaup Landsverslunar
þoldu ekki samkepni. Þetta mátt-
um við kaupa, það var okkur
ekki of gott, en hver áhrif það
hefir haft á fjárhag okkar tala
jeg ekkert um.
Jeg skrifa þetta greinarkorn
eins og allir geta sjeð engan
veginn til þess að afsaka íslands-
banka, enda er það fjarri mjer.
Heldur af því, að mjer sýnist
„Tíminn“ vilja láta það í veðri
vaka að enginn hafi gert veru-
leg glappaskot í fjárhagslegum
efnum, nema fslandsbanki og þeir
sem að frjálsri verslun standa,
en jeg þykist hafa sýnt að glappa-
skotin eru ekki síður hinu megin
og því hættulegri, sem menn
fmna þau ekki fyr en um Seinan,
þegar meinið er komið í blæðið
og kraftana tekur að þrjóta.
Sömuleiðis skrifa jeg þetta til
þess að sýna að bændur hafa
líka fengið „skelli“ hin síðustu
árin, en standa þó aS mestu rjett-
ir og ætti þetta að sýna, að mik-
ið er gerandi fyrir hina íslensku
bændastjett; að það er mikið
gerandi til þess að hrífa hana úr
höndum vissra æfintýramanna,
sem eru að reyna að villa henni
sýn og tæla hana á glapstigu,
sem þeim þó vonandi tekst ekki,
því hin íslenska bændastjett er
skynsöm og hún er sterk.
Annar bóndi.
------—o-------
Erl. sfmfregnir
Khöfn 31. marts.
Iióstur í Essen.
SímaS er frá Essen: í dag tóku
Frakkar, öllum aö óvörum, hernámi
bifreiðar Krupps-verksmiðjanna.
Til þess að mótmæla þessu gerðu
verkamennirnir verkfall en í upp-
þotinu, sem út af þessu spanst,
særSust 30 manns og sumir þeirra
til bana. Að öðru leyti er páskahlje
á stjórnmáladeilunum.
Khöfn 2. apríl.
Símað er frá París, að rósturnar
í Essen á laugardaginn sjeu alvar-
legasti viðburðurinn, sem orðið hafi
í Ruhr-hjeraðinu síSan Frakkar
rjeðust þangað með her sinn.. Hefir
Essen verið lýst í umsátursástandi
og ráðstafanir liafa verið gerðar til
þess að fyrirbvggja nýjar óeirðir.
Fjórir af aðalforstjórum Krupps-
smiðjanna liafa verið handtelmir.
Bófaflokkur handtekinn
Símað er frá Múnchen, að lög-
reglan þar hafi handsamað foringja
bófaflokksins „Alþjóðafjelag anark-
ista‘ ‘, ’sem lengi hefir haldið síg í
Bayern og farið þar fram með rán-
mn og brennum.
Khöfn 3. apríl.
Ný friðarráöstefna.
Frá London er símað, að banda-
menn og Tyrkir komi saman á nýja
friðarráðstefnu í Lausanne í næstu
viku.
Bylting í Rúmeníu?
Frá París er símað, að fregnir
frá Ungverjalapdi hermi, a.ð bylt-
ing hafi brotist út í Rúmeníu og sje
konungsfjölskyldan flúin úr landi.
---------------o--------
Nýl. barst hingað skeyti þess
efnis, að kolanámumenn í Wales
hafi á ný í hótunum um að hefja
verkfall og að fyrra samkomulag
í málinu sje úr gildi numið-
í haust lá við borð að námu-
menn þessir geröu verkfall og
átti það að hefjast 7. desember.
En á síðustu stundu náðist þó
samkomúlag við námumannasam-
band Breta. Samkvæmt skeytinu
er þetta samkomulag nú að engu
orðið og verkfallið því yfirvof-
andi. Hefir þetta vafalaust þau.
áhrif að kolaverð stórhækkar.
------------o----
Athugasemd
við tilkynningu dr. Jóns Þorkels-
sonar, forseta Hins íslenska
Bókmentafjelags.
Sem svar upp á opið brjef til for-
seta og fulltrúaráðs Bókmentafje-
lagsins (Mbl. 17. febr.), hefir for-
seti, fyrir hönd stjórnarinnar, látið
út ganga „Tilkynningu“ (Mbl. 20.
febr), þar sem honum farast svo
orS, að mjer standi „að sjálfsögðu
opið rúm í þessa árs „Skírni“ fyrir
hæfilega langa grein til rökstuddra
og sæmilegra svara upp á aðfinsl-
ur‘ ‘ Einars Benediktssonar „viS rit-
verk“ mín. Sjeu orð forseta al
vitsku valin, eða að minsta kosti
skráð með flausturslausri fyrir-
hyggju, þá fæ jeg ekki betur sjeð,
en aS í þeim felist viðurkenning
á því, að honum og fulltrúaráSinu
þyki níðið Einars vera „rökstutt“
og „sæmilegt“ — nema þá að E. B.
hafi krækt sjer í einkarjett til að
skrifa órökstutt og ósæmilega f
„Skírni“, og þau hlunnindi aS auk,
aS ekki megi svara honum þar, nema
með árs fresti, og þá kurteislega!
Jeg býst við, aS jeg verði seinn
til svara gegn saurskrifum; og
ekki mun jeg góðfúsloga gista
að Árna.
Forseti endar tilkynningu sína '
þann veg: „Stjórn fjelagsins mun
ekld um þetta efni gera upp á milli
þessara manna, og orð sín ábyrgj-
ast þeir sjálfir“. Ilvað mjer við-
víkur, er ábvrgðarsynjan þessi æriS
óþörf, þar sem jeg liefi engrar á-
byrgðar beiðst. En frá ábyrgðinni
á Einars-greininni, mun þeim ekki
auðsmogið forseta og fulltrúaráði,
hversu liSugt sem þeir leika. ESa
hverjum ber að gæta þess, að rit-
stjórn „Skírnis“ sje í sæmilegum
höndum, og hann ekki aS sorpriti
ger? —
Spyr jeg fjelagsmenn!
Jeg hefi sent forseta iirsögn.-
Grantofte pr. Værlöse, 11. mars '23».
Ounnar Gunnarsson.
--------o---------
Dagbók.
4 apríl.
Forstjóri Sambands ísl samvinnu-
fjelaga hefir Sigurður Kristinsson
kaupfjelagsstjóri á Akureyri verið
láðinn. Óráðinn er enn eftirmaður
hans við kaupfjelag Eyfirðinga.
\
Eins dæmi. Til marks um það, hve
afbrigða góð tíðin hefir verið Norð-
anlands, síðari hluta vetrar, má geta
þess, að í einni sveit í Eyjafirði ut-
anverðum, var farið að taka mó fyrir
rúmri viku síðan. Er slíkt gert þar
venjulega síðast í maí og í byrjun
júní. Klaki var engu meiri í jörð nú
í marsmánuði en áður í júnímánuði.
I
- Loftskeytastöðin norðanlands. Um
miðjan síðasta mánuð fóru tveir Sigl-
firðingar þeirra erinda til Grímseyj-
ar, að fá eyjarbúa til að senda áskor
un til Alþingis um að loftskeyta-
stöðin yrði reist á Siglufirði. Og
komu Siglfirðingar með áskorunar-
3kjalið.