Lögrétta - 24.05.1923, Síða 2

Svo Mjóðandi skjal hefir verið
sent út um land:
Landskvennafundur sá, sem
Kvenrjettindafjelag íslands boð-
aði til 3. janúar 5 vetur, hefir
fengið góðar undirtektir, og verð-
ur haldinn hjer hjer í Reykjavík
at öllu forfallalausu dagana 7.
til 12. júní næstk. Ætlast er til,
að þær konur, sem sjóleiðis kunna
í'.ð fara, komi með e.s. „Esju“,
sem á að koma 5.--6. júní n. k. til
Reykjavíkur. Niður við skipið
verða þá til staðar konur, til að
taka á móti fundarkonum, og hera
þær merki, til 'þess að gestirnir
þekki þær og geti snúið sjer til
þeirra, og verður þeim svo vísað
. þangað, sem þær e-iga að húa.
Ætlast er til þess, að fundar-
konur gefi skýrslur á' fundinum
um alþýðufræðsluna í þeirra
fræðslnhjeruðum. Þar, sem fleiri
konur eru frá sömu sveitum, geta
þær tekið sig saman um, hver
þeirra skuli hafa orð fyrir þeim
og taka að sjer þau mál, sem þær
kunna að vilja að rædd verði á
fundinum.
Sömuleiðis er óskað eftir skýrsl
um um fjelagsskap kvenna, hvern
þátt þær taka í sveita- og hjeraðs-
málum, hvort konur eru í sveita-
stjórnum, skólanefndum, sýslu-
nefndum o. s. frv.
Þann 6. júní, kl. 2 e. h., safn-
ast allar fundarkonumar saman í
Iðnskólanum, og fer þar fram al-
menn kynning meðal allra fund-
arkvenna. Þar verður þá einnig
skýrt frá, hvar fundirnir verða
haldnir og afhent endanleg dag-
skrá, sem tekur fram, hvemig
tímanum skuli skift milli fundar-
halda, fyrirlestra og skemtana.
Sömuleiðis verða framsögumenn
ákveðnir í ýmsum málum o. fl.,
sem álitið er nauðsynlegt.
Þessi mál verða rædd á fundin-
um:
1. Uppeldismál og alþýðu-
fræðsla. 2. Húsmæðra.skólar og
húnaðarskólar kvenna, hagkvæm-
.ari heimilisfærsla. 3. Landsspítala-
raálið. 4. Bannmálið. 5. Fjelags-
leg samvinna kvenna- 6. Kvenna-
bygging í Reykjavík. 7. Þátttaka
kvenna í almennum málum. 8.
Næsti landsfundur kvenna.
í sambandi við fundinn verður
einnig sýning á ýmsúm áhöld-
um sem ljetta heimilisstörfin. —
Verður þar útlærð hússtjórnar-
„kenslukona til aðstoðar við sýn-
inguna.
Rviík 8. nraí 1923.
Fyrir hönd K. R. F. í.
Bríet Bjarnhjeðinsdóttir.
;------o-------
litiihritiiiili
í húsi Listvinafjelagsins.
Eins og sjest hefir í blöðuntim,
hefir Karólína Guðmundsdóttir haft
sýningu á vefnaði í húsi Listvina-
fjelagsins nú að undanförnu og var
hún opin til kl. 7 að kvöldi 21.
þ. m.
Það er ýkjulaust að halda því
fram, að þarna sje sýndur sá vefn
aður, sem líklegur er til að mynda
ný tímamót í þeim iðnaði hjer á
landi. Svo vandað verk er þarna
sýnt, og svo margt nýtt og fall-
egt, að merkilegt má heita.
Karólína Guðmundsdóttir hefir
verið 2 ár erlendis, á vefnaðar-
stofu í Khöfn, og lært þar til
fullnustu þá list, að vefa fallega
clúka og klæði. En þó mundi pað
ekki hafa komið henni að gagni,
ef hún hefði ekki sjálf haft þá
hæfileika, er til þurfa, að velja
fallegar gerðir á vefum sínum og
samræmi í litasamsetningu. En
það er einmitt þetta, sem einkenn-
ir þau verk, er hún sýnir þarna.
Hún hefir verið sjer víða úti um
fyrirmyndir, bæði erlendis og inn-
anlands, einkum með fornum st/íl,
cg hefir tekist svo vel að ná þeim,
að ágætlega má kallast.
Það, sem hún sýnir þarna, er
dyratjöld af ýmsum gerðum,
gluggatjöld margskonar, hús-
gagnafóður, borðdúkar, dreglar,
peysusvuntur, legubekkskoddar og
ýmislegt fleira. Og alt er þetta
unnið á einum vetri, og er það
ekki lítið verk, þegar þess er gætt,
hve vel er frá öllu gengið.
Ekki virðist annað sjálfsagðara,
cn að menn noti sjer það, að geta
fengið þennan innlenda, fallega
vefnað, og kaupi hann þarna, í
stað þess að fara í húðirnar og
ikaupa þar með svipuðu eða hærra
verði, t. d. dyra- og gluggatjöld,
sem þó eru vitanlega margfalt
endingarverri. Og það ætti að
vera Islendingum .nokkurt metn-
aðarmál að kaupa innlendan iðn-
að, fremur en*jafngóðan eða verri
erlendan, fyrir svipað verð. Svo
er það meðál allra þjóða. Og ætt-
um við ekki að verða eftirbátar
í þeim metnaði, því hann er holl-
ur. Og það virðist benda í rjetta
átt, að mest af _því, sem á sýning-
unni er, er þegar selt.
Það er óhætt að eggja menn
og konur á að sækja þessa sýn-
ir.gu. Hún mun sannfæra menn
um, að íslenskur vefnaður stend-
ekki á baki erlendum, þegar til
hans er vel vandað, og sá fer með
verkið, sem góðum hæfileikum og
smekk og kunnáttu hefir á að
skipa.
-------o------
Spunavjelar.
Jón Gestsson bóndi í Villinga-
holti í Flóa, þjóðhagasmiður cg
mesti völundur, hefir í vetur
er leið smíðað einar 3 spuna-
vjelar. En þetta eru nú engar
frjettir, útaf fyrir sig, munu
menn segja, því það eru ýmsir
fleiri sem farnir eru til þess,
auk Alberts gamla, frá Stóruvöll-
um, sem er sá fyrsti, er smíðaði
þessar handspunavjelar hjer, og
Bárðar hins Mývetnska, er mest
hefir að þv!í unnið hin siðustu
ár, og má meðal þeirra nefna
Einar Sveinsson bónda á Leiru,
mesta þjóðhagasmið, o. fl.
Það merkilega við smíði Jóns
í Villingaholti á spunavjelunum
er það, að hann hefir, ásamt syni
sínum Kristjáni, sem einnig er
efni í þjóðhagasmið, gert mikils-
verðar endurbætur á þessum vjel-
um, að dómi þeirra manna, er
vit hafa á þeim hlutum, og það
sco gagn merkilegar umbætur, að
vcrt er að veita þeim athygli, og
þá eigi síst fyrir þá, er fást við
þessar smíðar. — Spunavjelar
Jóns eru ódýrari en norðlensku-
vjelarnar.
Jón kvartar um það, að hann
og þá feðga vanti tilfinnanlega
góð verikfæri, því hefði hann þau,
mundi hann hafa gert enn meira
að smiíðum ea nú á sjer stað.
Og það er áreiðanlega víst, að
með fullkomnari verkfærum
mundu þeir feðgar leggja gjörva
hönd á margt, er lýtur að smíði
og endurbótum á vjelum og yerk-
færum, miklu frekar en þeim nfi
er hægt, sökum laklegra og lít-
iíia smíðatóla.
í vetur er leið, ljet Búnaðar-
samband Suðurland. mann, sem
er kunnugur spunavjelum, Sturlu
Jónsson bónda á Fljótshólum,
skoða þessar endurbættu hand-
spunavjelar Jóns í Villingaholti,
og hefir hann gefið sambandinu
skýrslu um endurbæturnar. Fer
hjer á eftir álit eða vottorð Sturlu
á vjelunum:
Eftir ósk Bánaðarsambands
Suðurlands, hefi jeg undirritaður
skoðað og reynt handspunavjel,
er herra Jón Gestsson í Villinga-
holti hefir smáðað í vetur. Alt
útlit og frágangur vjelarinnar er
að öllu betri en á öðrum sams
konar vjelum er jeg hefi reynt,
enda útaf brugðið á nokkrum
stöðum, sem jeg tel til bóta.
Utbúnaður á stóra hjólinu er
traustari, hjólstólpinn stöðugri,
sem orsakast af járnkrappa sem
festur er við stólpann og niður
í gólfið svo að. vjelin getur ekki
ruggað til þegar spunnið er.
Annað það, að hjólin sem vagn-
inn gengur á eru tekin í hálft
svo þau geta ekki farið útaf spor-
inu, sem oft hefir viljað til á
hinum vjelunum og tel jeg þetta
stóra endurbót.
Þriðja endurbótin er á snúru-
stilli þeim, sem stemmir þráðinn
í rjettri afstöðu við spóluteininn,
þega.r snúðurinn rennur á þráð-
inn og hann er undinn upp á
spóluna.
Fjórða endurb er það, að takki
sá, sem „temprar" lengd hverrar
færu — eftir því hve spinna á
smátt — er á báðum hliðum á
þessari vjel, sem ekki hefir tíðk-
ast á öðrum vjelum.
Sömuleiðis er hesputrjeð mikið
vandaðra að öllum frágangi og
um leið mikið sterkara, en þau
hesputrje, sem notuð hafa verið
með hinum vjelunum.
Jeg álít herra Jón Gestsson eiga
þakkir skilið fyrir sitt góða fyrir-
tæki, þar sem hann er með þeim
fyrstu hjer á Suðurlandi er hafa
tekið að sjer þetta verk. Og jeg
álít, að hvert einasta heimili á
landinu þyrfti og ætti að geta
haft aðgang að handspunavjel
Ef það væri, þá mundi heimilis-
iðnaðurinn íslenski vera betur á
sig kominn en hann er nú, og
þá mundu færri krónur fara út
úr landinu fyrir útlendan fatn-
að, skjóllítinn og endingarlítinn.
20. febrúar 1923.
Sturla Jónsson,
frá Fljótshólum.
--------o--------
íslenskra botnvðrpunga.
Það hefir lengi staðið til, að
eigendur ísl. hotnvörpunga mynd-
uðu með sjer fjelag, sem tæki að
sjer vátrygging á skipunum. Þing
ið veitti fyrir nokkrum árum
styrk til þess að rannsókn færi
fram á horfum þess máls. En svo
komu ófriðarvandræðin, og fórst
það þá fyrir.
Þegar hotnvörpungunum fór að
íjö'lga aftur, eftir lok ófriðarins,
var málið tekið upp að nýju. í
sumar, sem leið, fól Fjelag ísl.
botnvörpuskipaeigenda hr. Cunn-
ari Egilson, að leitast fyrir um
endurtryggingu erlendis, og fjekk
hann loforð um hana með þeim
kjörum, að ekki þótti áhorfsmál,
að koma bæri upp innlendu fje-
iagi meðal eigenda ísl. botnvörp-
unga, er tæki að sjer vátrygging
skipanna.
Fjelagið var stofnað í febrúar
síðastl. og heitir Samti’ygging iís-
lenskra botnvörpunga. 1 það eru
þegar komin til tryggingar um 20
skip af nálægt 30. Endurtrygging
er fengiu í Erglardi fvrir mun
lægri iðgjöld en áður voru goldin.
Fyrsta árið hefir fjelagið trygt
sig fyrir allri áhættu, en ætlunin
er, að það taki smátt og smátt
meiri og meiri hlut í henni.
Framkvæmdarstjóri fjelagsins
er Gunnar Egilson, en í stjórnþess
eru: Jón Ölafsson, form., Aug.
Flygenring; Kjartan Thors; Magn
ús Th. Blöndahl og Þorsteinn Þor-
steinsson.
I sambandi við stofnun þessa
fjelags hefir Fjelag ísl. botnvörp-
ungaeigenda sett á stofn skrif-
stofu, og veitir Gunnar Egilson
henni einnig forstöðu. Skrifstof-
urnar eru í Hafnarstræti 15, og
er þar því nú miðstöð þeirramál:,
sem við koma útgerð íslenskra
botnvörpunga.
-------o------
Kennarnámsskelð
Norræna fjelagsins „Norden“
í Danmörku, sem skýrt var frá
hjer í blaðiuu 11. f. m., verður
haft 17. júlí til 2. ágúst í sumar.
Fyrir tilmælli stjórnar Norræna
fjelagsins hjer veitir Eimskipa-
fjelagið þeim kennurum, er hjeð-
an fara á námsskeiðiS, far á 1.
farrými fyrir fargjald 2. farrým-
is. Umsóknir um þátttoku í náms-
skeiðinu verða að vera komnar til
f. rmanns Norræna fjelagsins fyjr
miðjan næsta mánuð; æskilegast
að þær komi sem fyrst, og að um-
sækjendur tiltaki með hvaða ferð
þeir óska helst að fara. Nú hafa
sótt 10, en 20 komast að.
• Matthías Þórðarson.
►-----o------
SMI liill.
Iíinn 8. þ. m. hófst í Gautahorg
stærsta sýningin, sem nokkru
sinni hefir verlð haldin á Norð-
urlöndum. Svíar ha'fa „yfirgengið
sjálfa sig“, því að það voru einnig
þeir, sem hjeldu þá sýninguna,
sem mest hefir verið haldin á
NorðurlÖndum fyrir þessa, nfl.
„Baltisku sýninguna“ í Malmö,
sumarið 1914.
Gautaborgarsýningin er haldin
til minningar um 300 ára afrnæli
horgarinnar, er Gústaf Adolf
stofnaði við ósa GauteKar og nú
er önnur stærsta borg Svíþjóðar
og aðaliheimkynni utanríkisversl-
unar Svía og stærsta siglingaborg.
A. sýningin að gefa gestum hug-
mynd um, hvar Svíar standa í
menningu, listum, iðnáði og versl-
un, og er því almenn sýning. Og
hefir stórkostlega verið vandað
til hennar í öllum atriðum. Þar
Verða sögulegar sýningar, lista-
og listiðnaðarsýningar fyrir allar
Norðurlandaþjóðirnar (þó mun
ísland ekki vera þar með talið
þrátt fyrir sjálfistæðið) afurða-
sýningar og iðhsýningar all'skonar.
1 samhandi við þessa almennu
heildarsýningu verða sjersýning-
ar og ýmiskonar þing haldin, sem
hvert um sig standa styttri tíma
en aðalsýningin. Verður fyrst
bifreiðasýning í þessuun mánuði,
í júní verður landbúnaðarþing, í
júlí alþjóða flugvjela- og loft-
skipasýning og í sama mánuði
bæjarskipulagssýning, í ágúst
verður sjerstök sænsk verslunar-
sýning, „Svenska Mássan“ og í
september garðyrkjusýning. Af
alþjóðaþingum, sem haldin verða
í Gautaborg, meðan á sýningunni
stendur má nefna prentsmiðju-
stjóraþingið og blaðamannaþingið
og hefir íslendinguim verið boðin
þátttaka í þeim. Ennfremur verða
háldin nær 20 þing og fundir
í Gautaborg meðan á sýningunni
stendur, sum þeirra í beinu sam-
bandi við sýninguna en sum ekki.
Leikhús borgarinnar hafa undir-
búið sjerstakár hátíðasýningar í
tilefni af sýningunni.
Aðstreymi gesta er svo mikið,
að öll gistihús í borginni eru
full og auk þess hefir forstöðu-
nefndin komið fyrir gestum hjá
fjölskyldum í borginni, eins og
hægt hefir verið. En þetta hefir
e'kki hrokkið til og varð nefndin
því að láta reisa tvö ný gistiliús
íyrir sýningargesti.
Sjerstaklega hefir verið bugsað
um byggingarfyrirkomulag og út-
lit sýningarskála og samkomu-
staða og yfirleitt alt útlit sýn-
ir garsvæðisins. Eru þar háreistar
hallir og tilkomumiklar og þykja
lýsa ágætum fegurðarsmekk og
listfengi. Er stíllinn mótaður af
hinum forna byggingarstíl Grikkja
en þó svo frábrugðinn, að ekki
er um stælingu að ræða.
Enn er ótalið, að í sambandi
við sýninguna verður haldið ai-
þjóða iþróttamót, í júná og júlí,
sem talið er að muni slaga upp
í Olympíuleikana, eftir bráða-
bírgðaskýrslu þeirri að dæma, er
íorstöðunefnd mótsins gaf út í
síðasta mánuði. Frakkar höfðu
í fyrstu tekið fálega í að senda
menn á mótið, því þeir tö'ldu
það mundi spil'la fyrir Olympiu-
kikunum næstu, sem eins og
kunnugt er verða haldnir í París
að ári, en hafa nú breytt um,
og ætla að senda sína bestu menn
til Gauitahorgar. Danir senda
fjölda manns og taka þátt í leik-
fimi, útiíþróttum, knattspyrnu,
sundi, hjólreiðum o. fl. Finnar
eiu búnir að velja sína menn,
og verða þtið einkum kastmenn
og glímumenn. Estlendingar hafa
beiðst þess að mega senda 120
manna flokk, og Þjóðverjar ætla
að senda þátttakendur í flestum
ílróttum. Pólverjar hafa til’kynt
þátttöku, en ekki afráðið hve
raarga þeir geti sent, vegna fjár-
hagsörðugleika. Enn'fremur taka
Austurríkismenn, Ungverjar, Ju-
g’os'lavar, Tjekkóslóvakar, Belgar,
Hollendingar og Norðmenn þátt í
leikunum, og frá Ástralíu eru
þátttakendurnir farnir af stað íl
Gautaborgar. Englendingar og
Sfcotar senda fjölda íþróttamanna
á mótið, knattspymumenn, glímu-
menn, þátttakendur í frjálsri
iþrótt og ef til vill hjólreiðamenn,
kappræðara, sundmenn og tennis-
kappa. Má af þessn sjá, að! leik-
mót þetta verður alheimsmót, sem
litlu minni athygli verður veitt
en Olympíulei'kunum. En senni-