Lögrétta - 25.06.1923, Blaðsíða 4

4
LOGRJ ETTA
Thorvaldsens, og því hafi breyt-
ingin hlotið að koma. En hvað
sem <um þetlm er, þá var gips-
steypan gerð af styttunni í þess-
ari síðari mynd, og send frá Rómá
borg til Dansig, og þaðan til Var-
sjár, og þar biðu þúsundir óþolin-
móðra manna eftir að sjá lista-
verkið. Var það sýnt opinberle^fl
1829.
Myndastyttan valkti óhemju at-
hygl, umtal og — gremju. Það
yoru, eins eg áður er drepið á,
miklar frelsishreyfingar með þjóð
inná á þessum árum. Hún hjelt í
miklum heiðri öllu, sem, minti á
fomt, en horfifr frelsi. Og þá er
þjóðinni alt í einu fengin stytta
aí kærustu þjóðhetjunni, í róm-
verskum búningi, algerlega ólík
þeim, sem hún átti að sýna. A
styttimni sá þjóðiu hvorki líkams-
byggingu hans eða andlitsfall,
hvorki riddaralegt útlit hans nje
hermannlegan svip — ekkert af
öllu því, sem hafði töfrað — ek.ki
aðeins hermennina á vígvellinum,
baJdur líka kvenfólkið í veislusöl-
ui)um. Menn skiftust þó í flokka
eftir listaskoðunum og lífsstefn-
um, og ýmist hæddu verk Thor-
valdsens eða hófu það til skýj-
aima. En nefndin, sem sá um verk-
ið, stóð hjá, og tóík ekki þátt í
bardaganum, heldur ljet fara að
steypa minnismerkið í bronsi. En
-eftir óeirðirnar 1830—31 kom
skipun um það frá Rússlandi, að
fljdja skyldi minnismerkið frá
Tarsjá í Modlin-kastalann, því
það væri ekki friðarbætandi.
Þegar styttan kom til kastalans,
var hún ekki einusinni sett niður
undir berum himni, heldur var
hún geymd óhreyfð í kössum þeim,
er hún var flutt í.
En árið 1840 fundu nokkrir
undirforingjar þessa kassa í kjall-
ara kastalans, og vissi enginn í
fyrstu um innihald þeirra. For-
inginn leýfði að þeir væru opn-
aðir. og komu þá í ljós ýms stykki
úr styttunni, sem á stóð ýmist
„Poniatowski“ eða ,Thorvaldsen‘.
Undirforingjamir fytlgdust e(kki
betur með en það, að þeir álitu,
að þama hefðu þeir fundið minnis
merki eftir Thorvaldsen yfir síð-
asta konung Pólverja, og settu það
upp í kastalanum i þeirri von, að
þeir fengju leyfi til að láta það
standa þar hjá sjálfum Nikolaij
keisara, sem þá var staddur í
Modlin.
En það brást. Keisarinn vissi
meira en undirforingjarnir, og
vildi ekki einusinni sjá listaverk-
io. en skipaði að það skyldi tafar-
laust mölvað og brætt upp.
Þó tókst að fá þennan dauða-
dóm afturkallaðan. Leyfði keisar-
inn að minnismerkið væri flutt á
búgarðinn Homel í Mobilew-bjer-
flðinu. En þar var það sýnt af
sjerstakri náð keisarans með fall-
lyssum, sem hann hafði unnið
í tyrkneska stríðinu 1829. Var þá
minnismerki þess manns, sem átti
að vera tákn frelsisbaráttu Pól-
verja, orðið að rússnesku sigur-
merki.
En loks nú eftir heimsstyrj-
cldina var það flutt til Varsjáar
aftur og afhjúpað opinberlega
fyrst í maí.
-------o-----*—■
Erl. simfregnir
Khöfn, 20. júní
Eldgos.
Frá Rómaborg er símað, að
»idar hafa verið uppi í Etnu í
Sikiley undanfarna daga og magny
ist óðum. Hraunstraumar flóa úr
mörgúm nýjum gígum og hafa
farið yfir margar borgir, og fært
þter í kaf.
Fwumtíu þúsundir manna flýja
í dauðans ofboði undan þessum
skelfingum.
Etna er stæffsta eidfjall Norð-
urál'funnar, undir 40 km. í þver-
mál við grunnflötinn og 3,313
(3,279)" metra hátt og liggur á
austurströnd Sikileyjar. Efsti gíg-
urinn — G-ran cratere — er um
hálfur km. að þvermáli og mynd-
aðist við gosið 1669, en mjög
margir aðrir smágígar hafa mynd-
ast í hlíðunum, mest að sunnan-
verðu. Neðst í lilíðunum eða alt
upp í 1,300 m. hæð er fjallið frjó-
samt og þjettbýlt og búa þar um
300 þús. manns í undir 70 bæj-
um og þorpum og er þar einkum
stunduð vínyrkja. Þar fyrir ofan
er skógabelti, neðst kastaníutrje,
síðan eik og beyki og ldks barr-
trje, en fyrir ofan 2.200 metra er
mest allur gróður horfinn. Etna
hefir gosið mjög oft, að jafnaði
tíunda hvert ár, að því er talið er.
Helstu gosin, sem sögur fara af
eru um 396 og 122 fyrir Krists
burð og síðan 1169 og 1669. Við
þetta síðastnefnda gos eyddust
12 bæir að mestu af hraunflóð-
inu. Á síðustu tímum hefir gosið
þarna 1852, 1865, 1879, 1886 og
loks 1908, þá varð einnig land-
skjálftinn mikli, þegar borgin
Messina hrundi og 60 þús. manna
fórust.
Ferðamannastraumur er mikíll
um þessar slóðir og þá oft gengið
á fjallið og er þá venjulega farið
upp frá bænum Kataníu, sem
liggur um 30 km. í suðaustur frá
hæsta tindinum. Rannsóknarstöð
er einnig hátt uppi í fjallinu, við
Casa Etnae og skamt þar frá eru
rústir frá rómversku keisaratím-
unum. Segja sagnimar, að þar
hafi grítíki spekingurinn Empedo-
lcles, sem var uppi á fyrri helm-
ingi 5. aldar fyrir Krist, haft
nokkurs konar rannsóknarstöð og
að síðustu varpað sjer í gíginn
og farist þar.
Amundsen hættir við norður-
ferðina.
Frá Kristjaníu er símað, að
Amundsen sje hættur við að
fljúga yfir norður heimskautið,
með því að tilraunaflug þeirra
fjelaga mistókst. — Flugvjelin
ieyndist ofveilc. Hjálparsveitin,
sem send var í móti honum til
Spitzbergen, befir verið lcvödd
heim.
Khöfn 2l. júní.
Eldgosið í Etnu.
Frá Róm er símað, að eldgosið
í Etnu sje enn að magnast. Fellur
rastarbreiður • hraunstraumurinn
frá fjallinu og fer 200 metra á
klukkustund. Hann hefir þakið
bið frjósamasta land í eynni og
farið yfir 30.000 býli og hús.
Bretar og Ruhrmálin.
Frá París er símað, að bretska
stjórnin hafi spurt stjórnir Belgíu
og’ Frakklands, hvað þær ætluð-
ust fyrir í Ruhrmálunum, og
væntir hún svaranna í þessari
viku.
Gengi marksins hækkar.
Símað er frá Berlín, að þýski
ríkisbankinn hafi tilkynt, að hann
ætlaði enn að stuðla að hæk: un
á, gengi marksins, og hefir það
orðið til þess, að gengi dallarsins
hefir læklkað og er nú 101 000
mörk. (Var áðuv 117.000)
Khöfn 23. júní
Stórbruni í Svíþjóð.
Söguinarverksmiðjurnar í Gefle
í Svíþjóð brunnu síðastliðna nót-,
helmsins stærstu sögunarverkam.
(1 Gefle varð stórbruni 1869).
Uppreisn í Litlu-Asíu.
Frá París ér símað, að upp-
reisn hafi orðið í Allsanden í>
Ijitlu-Asíu og hafi uppreísnar-
rnenn sigrast á stjórnaxherflokk-
unum og haldi nú til Skútari.
Etnu-gosið.
Frá Róm er símað, að nú sje
farið að draga úr Etnu-gosinu.
60 þúsundir manna hafa mist hús
og heimili.
-------o-------,
Daghók.
21. júm
Háskólinn. Rektor Magnificus fyrir
næsta ár var kosinn 17. júní pró-
fessor í Islandssögu dr. Páll Eggert
Olason.
Eimreiðin þríðja hefti XXIX árg.
er nýkomin út. Aðalgreinin í -hienni
er í þetta skifti „Norsk þjóðernis-
barátta", eftir Arnór Sigurjónsson
kennara, og segir hún frá málstreitu
Norðmanna og aðdragandanum að
henni. pá eru tvö kvæði eftir Jón
S. Bergmann, grein eftir Kr. p. um
„Kvíarnar á Húsafelli og aflraunir
sjera Snorra“ með 2 myndum, Sakra-
ment, saga eftir póri Bergsson o. fl.
Togararnir. Allmörgum togurum
hefir nú Verið lagt upp að hafnar-
garðinum og eru þeir hættir veiðum
í bráð. peir eru: Glaður, Gulltoppur,
áustri, Geir, Baldur, Gylfi, Jón for-
seti, Draupnir, Skúli fógeti og
Njörður.
Taugaveikin í Vestmannaeyjum. í
gær bárust iþær fregnir frá eyjunum,
að fyrstu sex sjúklingarnir færu af
sðttvarnarhúsinu á morgun, og ef
reiknað væri frá byrjunardegi veik-
innar, hefði enginn sjúklingur bætst
við síðasta hálfa mánuðinn. Serum
(sóttvarnarlyf) hefir verið notað í
stórum stíl, til þess að gera fólkið
ómóttækilegra fyrir veikina, og er
það á annað hundrað manns, sem það
hefir notað. Ennfremur var getið
um það, að búið væri að jarða stúlku
þá, Elínu, sem getið var um hjer í
blaðinu í viðtali við landlækni, og
Ijetst af því, að hún tók að sjer
hjúkrun í ákaflega bágstöddu húsi.
En svo vel hafa Vestmaunaeyingar
kunnað að meta fórnfýsi hennar og
tjálp, að hún var jörðuð á bæjarin3
kostnað. Er það sjálfsagt í fyrs.a
skifti hjer á landi, að ntnkomulausri
og ónafnkunnri stúlku er sýndur þessi
þakkar og virðingar vottur. En það
ei' áreiðanlega ekki að ástæðulausu
í þetta skiíti.
Synodus hefst hjer í bænum 26. þ.
r;'. Og eru prsetar að fjölmenna mjög
til bæjarins. Sömuleiðis á lækna-
fnndur að verða hjer um ménaða-
roótin og eru allmargir læknar þegar
komnir á hann, en sumir koma með
,;Goðafossi‘ ‘.
25 ára stúdentsafmæli eiga allmarg-
ir embættismenn 30 þessa mánaðar
og ætla þeir að mætast hjer þann
dag og halda það h'átíðlegt. peir sem
afmælið eiga eru: Magnús Jónsson
prófessor, Guðmundur Hallgrímsson
læknir, porkell porkellsson löggild-
ingarstjóri, Halldór Hermannsson pró-
fessor, Jón S. Hjaltalín hjeraðslæknir,
Bjarni Jónsson bankastjóri, Ari Arn-
alds bæjarfógeti, Sigfús Einarsson
tónskáld. Sigurður Jónsson
læknir í Færeyjum, Matthías Einars-
son læknir, Matthías pórðarson forn-
minjavörður, Bjarni p. Johnsen mála-
færslumaður, Einar Jónsson sýslu-
maður, porsteinn BjömsSon cand.
theol., porvaldur Pálsson læknir og
þvi gaum
hve auðveldlega sterk og særandi eíni í
sápnm, get komist inn í búðina nm svita-
holnmar, og hve auðveldlega sýruefni þau,
sem eru ávalt í vonduni sápum, leysa upp
fituna í húðinni og geta skemt fallegan
hörundslit og heilbrigt útlit. Þá munið
þjer sannfærast um, hve nauðsynlegt þa®
er, að vera mjög varkár í valinu, þegar
þjer kjósið sáputegund.
Fedoru-sápan tryggir yður, að þjer eig-
ið ekkert á hættu er þjer notið hana^
vegna þess, hve hún er fyllilega hrein,
laus við sterk efni, og vel vanda« til efna í hana — efna sem
hin milda fitukenda froða, er svo mjög ber á hjá FEDORA-
SÁPUNNI, eiga rót sina að rekja til, og eru sjerstakleg»
hentug til að hreinsa svitaholurnar, auka starf húðarinnar og
gera húðina mjúka eins og ílauel og fallega, höruudslitinn skír-
an og hreinan, háls og hendur bvítt og mjúkt.
Aðahanbotysmenn;
R. K JAETÁ kjS S O N & C o.
Reykjavík. ,Á..! Sími 1266.
MORGENAVISEN
8ERGEIV =====
er et af Norges mest læste Blade og ec
særlig i Bergen og paa den norske Vestkyst
udbredt i alle Samfundslag
MORGENAVISEN er' derfor det bedste Annonceblad for all«
som önafcer Forbindelse med den norske
Fifikeribedriftö Finnaier og det övrige norske
Forretningsirv samt med Norge overhovedet.
MORGENAVTSEN bör derfor læses af alle paa Island. —
Aanonœr til ‘Morgenavisen’ modtages i ‘Morgenbladíd’s’ Bxpedition.
Valdimar Steffensen læknir. Einn
þeirra, sem sbúdéntsafmæli átti á
sama tíma, er látinn, Tómas Skúlason.
Afmæli þetta kvað eiga að verða
hið veglegasta.
Slysfarir. f fyrradag vildi það slys
t)! suður við Pólana, að tvö börn
náðn í sprengiefni hjá mönnum, sem
voru við grjótvinnu og sprakk það
framan í þau. Særðist annað mjög
mikið á báðum augum, og hitt meidd-
ist almikið minna.
22. júní
Sjera Hoff talaði í gaarkvöld í
Nýja Bíó og sýudi skuggamyndir frá
Indlandi. Hann skýrði frá starfsemi
danska trúboðsins þar eystra, skóla-
hald þess þar og 'árangrinum af því.
Töluvert breiðist kristin trú út í
landinu, en kur er þar þó ekki lítill
gegn Evrópumönnum og misjafnar
skóðanir Iþar á yfirburðum Vestur-
landamenningarinnar. Danska trúboð-
ið hefir lengi starfað og mikið unnið
þar eystra, og þeir, sem fyrir þvi
standa í Danmörku verja til þess
miklu fje. Margt. fróðlegt hefir sjera
Hoff sagt, í ræðum siínum, bæði nú
og áður, um lifnaðarhætti og menn-
ing Indverja, og myndirnar, sem fylgt'
bafa, eru mjög vandaðar og margar
þeirra með náttúrlegum litUm.
í fyrrakvöld var þeim hjónum, sjera
Hoff og frú, boðið á eamkomu í húsi
K. U. M., sem haldin yar til þess'
að bjóða þau velkomin og töluðu þar
sjera Sig. Á. Gíslason, dr. Jón bisk- j
up Helgason, frk. Ólafía Jóhanns-1
dóttir og sjera Hoff og frú hans.
pau hjónin verða hjer enn nokkrar
viknr.
23. júní
G-istihúsið Valhöll á pingvöllum;
hefir nú verið opnað fyrir skömmu
og er þar í sumar sami húsbóndinn ‘
eins og að undanförnu, A. Rosen-
torg gestgjafi. pau sumur undanfar- ^
in, sem Rosenberg hefir látið gest-,
um beina 'í tje á pingvöllum, hefir;
það verið almannarómur, að Valhöll
væri sá vistlegasti dvalarstaður, sem
fólk ætti völ á, til þess að dvelja
í sumarleyfi sínu, og eigi mun síður
verða nú. Má tlelja líklegt að straum-
urinn verði öllu meiri þangað í sumar
en áður, ekki síst vegna þess, að far-
gjöld til pingvalla hafa lækkað stór-
i4nis
ö, Fariniagsgade, 42, Khöfn,
Umboðsmaður á íslandi.
SnœbjSrn Jönsson
stjórnarráðsritari, Ryík.
un. frá því sem áður var. Má nú
krmast til pingvalla f.yrir 5 krónnr
og getur það ekki heitað dýrt. Menn
hafa einnig oft rekið sig á það, að
besta veður er stundum á pingvöll-
ui þó hjer sje leiðinlegt veður, og
er því ekki ólíklegt, að menn geri
meira að því nú en áður, þegar bif-
reiðagjöldin eru lækkuð, að skreppa
sustur þangað um helgar til þess að
njóta sumarblíðunnar á dýrmætasta
blottinum á íslandi.
24, júní.
Hjónaband. 20. þessa mánaðar vorn
gefin saman í hjónaband af bæjar-
fógetanum hjer, ungfrú Hulda Ste-
fánsdóttir og Jón Pálmason bóndi á
pingeyrum. Hjónin fórn sama dag
norður að pingeyrum.
Kvennanámsskeið var haldið austnr
í Pljótshlíð um helgina var, stóð það
vfir 15., 16. og 17. júní. Margt manna
sótti námssbeiðið. Töluðu þar þrjár
konur, Sigurborg Kristjánsdóttir frá
Múla, Halldóra Bjarnadóttir og
Anna Priðriksdóttir frá Bakka. Rætt
var um hússtjórn, maðferð á mjólk
og heimilisiðnað.
—--------o-------
Gullæði á Labrador.
Við Big Broob River í Labra-
dor hafa fundist gullnánrur eigi
alls fyrir löngu. Ganga miklar
trollasögur um, að gullsandurinn
þarna sje svo anðugur, að úr
hverjum teningsmeter fáist gull
fyrir 7y2 dollar, og er það marg-
falt meira en í bestu námunum í
Klondyke. Gnllfrjettir þessar hafa
orðið til þess, að um 20.000 manns
ráðgera að flytja til Labrador á
þessu vori, til þess að stunda gnll-
gröft. T Quebee og Ontario hafa
einnig fundist gullnámur, eh ekki
eru þær sagðar nærri eins verð-
mætar og námumar í Labrador.