Lögrétta - 24.08.1923, Síða 2

LÖGKJErSTA
þó Gerðahreppur sje á þessum ars, að helst verkefui norræua I-jörn alþm. Kristjánsson nýlega j>eim umræðuefni hans oft og tíö-
tíma fjárhagslega illa stadclur, væri fjelagsins væri að útbreiða þekk- hjer í blaðinu ýmisleg rangmæli og um næsta ómerkileg og skrælingja-
hann varla betri, þó ekkert kaup- ingu á einu landinu og einni ósannindi, sem standa í síðasta leg. Og þau telja íslenskum bænd-
íjelag væri þar. þjóðinni hjá hinum. Það kemur hefti af Tímariti kaupfjelaganna. um það engan sóma, ef dæma ætt
Jeg veit, að J. J. getur ofboð vel ekki ósjaldan fyrir, að ein nor- Tíminn minnist á þetta í langri andlegt menningarástand þeirra eft
skilið, að það geta ekki allir lit’að í ræna þjóðin verður mjög hissa á grein í síðasta tbl., en leggur ekki ir innihaldi Tímans.
hálaunuðum embættum, þó ýmsu n suimum ákvörðunum og ráðstöfun-> út í aö andmæla neinu í grein hr. 5. Það er ein af lífsreglum Tím-
takist að „stikla heimsku annara á um annarar þjóðarinnar, og ým- j B. Kr., sem máli skiftir. í þess ans, að skeyta því engu, hvort hann
alveg þurrum fótum“. Einhver.iir islegt kcmur á óvart og veldur slaS er þar árás á hann fyrir.málm- fer me« satt eða ósatt mál. í
verða að framleiða, og þaö getur misskilningi og sundurþykkju. að- Jeitarstarfsemi hans, sem hann hef- lieilt ár eða meira, hefi-r hann stag-
J. J. væntanlega vel skilið, aö þeg eins af því að þekking
og sk
iln-
ar aðalatvinna eins hreppsfj"lags ingur er ekki nægur. Meðal ieið-
hregst ár eftir ár, þá liggur ekki anna til þess að ná þessu marki
annað fyrir því en örbirgð. Svo er nefndi ræðumaður, Arbók fjelags-
nieð þetta hreppsfjelag, sem eiu-
göngu liggur að sjó og stundar ein-
vörðungu sjávarútveg, en afli hef-
i'' alveg brugðist nú í samfleytt
4—5 ár.
Þó að J. J. jivki það máske við-
eigandi að kenna verslun Gerða-
hrepps um vanlíðan hans — að r.ð-
alverslunin er kaupfjelag — þá er
hans ósannir og niðurstaðan röng.
Skal þá vikið að grein hans
nokkru nánar.
Tillögur mínar hnigu allar að
r.ánari. samvinnu milli kirkju og
skóla.
Ber þess að gæta, siegir hann,
að hjer á iandi er mikil og góð
samvinna milli kirkju og skóla.
Þetta er blátt áfram rangt. Barua-
ir áunnið sjer fyrir þökk og sam- ast á því öðru hvoru, að kjöttoll- |ræðslulögin frá 1907 skáru á þá
úð allra góðra manna. Annars er urinn norski sjé hefndartollur, lagö lífæð, sem lengi hafði hollur
því svo varið, að samvinnumennirn ur á íslenskt kjöt vegna síldveiða- straumur borist
iv úti um land eru fjölda margir löggjafarinnar lijer, og þetta end-
B. Kr. þakklátir fyrir að hafa bent urtók hann enn ekki alls
, dragandinn var langur, og átti
opinberlega lýst yfir ^ margar rætur. En ríkið setti svo
iyrir löngu, að þetta sje misskiln . innsigli „lögmálsins“ á þann þró-
kensla í málum þjóðanna þyrfti jnn hefir brugðist við jressu, er ingur, og norskur blaðamaður. sem1 nnarferil með lögunum 1907._____________
lijer dvaldi í fyrra sumar, starfs-1 Mikil og góð samvinna milli
ins, fyrirlestra, persónulega kynn-
ingu og kennara og nemendaskifti
milli s’rólanna
raumur borist um milli kirkju
i og skóla. Yitanlega vonu þau lög
fyrí1' ekkert annað en smiðshöggið. Að-
á gallana á fjelagsskap þeirra og longu. En norski ræðismaðurinn
koinið fram með tillögur til um- hjer hefir
Einnig mintist hann á það, að bóta á þeim, en hitt, hvernig Tím-
að aukast, sænska í dönskum og
norskum skólum, danska í sænsk-
um o. s. frv. Þyrfti í því sam-
landi, að endurskoða skólabæþ-
þeim mjög á móti skapi.
3. Hr. B. Kr. minnist á jiað
r.aöur viö aðalmálgagn norskra | kirkju og skóla getur ek'ki talist
! grein sinni hjer í blaðinu, að ein
jeg þar á alt annari skoðun; þaö urna.r, eða kenslubækurnar í mál-
er fvllilega meining mín, að hefði únum, og sníða burt úr þeim
þar ekki verið kaupfjelag, væri það, ’ ýmislegt, sem enn væri í þeim
sem nú er komið yfir hann, komið óvinveitt norrænni samvinnu, eða
íyrir löngu. ! í öðrum anda.
Það, að Gerðahreppur sje eða' í Noregi sagði hann að í ráði
hafi „í vetur, sem leið, lent á land- væri, að gefa út yfirlit um ýms
ið“, held jeg að megi kalla of atriði í þjóðlífi nágrannaland-
'nænda, sagði Tímanum það rma. j,j.er fyrir þá sök eina, að skóla-
Tímariti kaupfjelaganna Knnfremur var blaðinu sagt þetta | stjórar 3
af atvinnumálaráðherra okkar
hann kom frá Noregi í fyrva
grem í
beri mcnjar um áhrif frá ritlingi
sínum um verslunarólagið og segir,
að hún bendi til þess, að stefnu-
lýðskólanna í sveit-
or 1 inni. Eiða, Núps og Hvítárbakka
eru prestar.“ Svo drembiláta hygg
loks hefir Sigurður Sigurðsson for- j jeg þá skólastjórn ekki vera nje
hreyting í kaupfjelagafyrirkomu- shióri Búnaðarfjelagsins sagt þetta fávísa. Hitt er miklu þyngra á
l iginu liggi í loftinu og hin víðtæka sf,ma 1 skýrslu um för sína til: nietunum í þessu sambandi,
samábvrgð verði upphafin. Þetta a síðastliðnum vetri, sem
c-r grein eftir Pál í Einarsnesi: Prenttið er í Búnaðarritinu. En
' enn
i Lánsstofnanir fyrir landbúnaðinn.
samt sem áður lieldur Tíminn
mikið fullyrt. Satt var það að vísu, anna. Alt, væru þetta spor í átt- j^jagjg ^Dagur11 á Akurevri telur afram .jórtra ranghermi sitt
Qí?
að síðasta Alþingi veitti stjórninni lna- til þess, að auka sambandið
þetta merkustu greinina
lieimiM til aS lina Geríahrepp kr.»mi þeaaar, :15 »ilj6m_™™,„a fa
ínanna, sem bygðu Svíþjóð, Noreg,:
heft
að
nisskilning.
20000,00 - tuttugu þúsuncl krón- ......llinmitt , henni sje „ nokkrn levl,
uv - gegn ábyrgð .ýslunnar. Get- Danmertu P.nnland og in„ . þær brauti sem ben,
ur J. J. kallað það að lenda á land- 1 umræðum, sem urðu um þessi ^ ^ , ritlin hr B Kr
ið!Kallar.I.J. alla lánþeg, þurfa- "«• ^Mi préfessor Eli jÆtIi Þa6 fari "ekki sv0 mcS tim<n.
menn lánveitendanna 1 Vill hanu t.jch.r m a. a þann a„d, þrúng-j „mvinnuntonnivn-
d. meina, að.llartaupfjelagsdeild-yyu.taar og sjerhagsmunanna, er^ verði hr, B Kr. þak!„
ir víðs vegar um landið, sen, vær, aflmðing oTriðarms og menn-:
ingunni mikil hætta. Alþjóðlegt f tyrir ntlinga
vorFlunarolagiD ?
á
skulda Sambandinu, sjeu komnar «
Sambandið, og þannig verði strax
að grípa til samábyrgðarinnar ?
Jeg lít svo á, hvað Gerðahrepp
víðkemur, að það sje of sagt, að
hann sje kominn á landið. Þegar
Gullbringusýsla, sem ábekingur
Gerðaiirepps fyrir landssjóðsláninu,
getur ekki staðið í skilum, þá má
.segja, að Gullbringusýsla sje kom-
in á landið og þá auðvitað með
Gerðahrepp með sjer, eins og alla
aðra hreppa sýslunnar, en þá getur
þó -I. J. ekki sagt, að það sje eina
sýslan á landinu, sem ekkert kaup-
fjelag sje í — því það er þó að
minsta kosti eitt í Gerðahrepp.
hans um
í 15. tbl. „Tímans“ frá 19. maí
s. 1. er grein með þessari fyrir-
sogn, eftir ritstjórann. Tekurihann
4. Tíminn var nýlega að sletta þar til íliugunar og rökræðu upp-
einn liður þeirrar starfsemi væri j til þessa blaðs fyrir það, að það ástungu mína um kirkjulegan lýð-
norræna fjelagið að því er til sinti of mikið útlendum viðburðum háskóla á Þingvöllum, sem jeg
Þjóð, sem voru drýgindi mikil yfir því í gerði grein fyrir í fyrirlestrunum,
mpnningarsaanstarf yrði að’ reisa
aftur og á öðrum grundvelli, og
Xorðurlanda kæmi.
væri um 50—100 milj. manna, orðunum, að hann væri laus við er jeg flutti í vetur, og nú hafa
væri meira andlega sjálfbjarga, þá ástríðu og hjeldi sjer innan komið út á prenti: „Kirkjan og
en smáþjóð, eins og hver um sig 'endimarka föðurlandsins. Það er skólarnir“.
tf norrænu þjóðunum gæti orðið. ^satt, að Tíminn hefir jafnan verið Greinin, eftir ritstjóra Tímans,
Þessvegna yrði að vinna að því, ’sjerlega fáfróður um erlend mál- getur ekki talist óvinsámleg í
að st jórninálatakmörkin, milli lefni. En menn vissu bað ekki fvr minn garð, þvert á móti. En við
landanna, yrðu ekki einnig and- en nú, að hann teldi þetta með erum ósamlmála mm tvent. Hann
leg takmörk eða hindranir. kostum sínum. Allar hinar miklu telur mikla og góða samvinnu
i Oarl Talbitzer. ritstjóri benti bvltingar, sem átt hafa s'jer stað í rnilli kirkju og skóla á landi
einnig á það, að hin sívaxandi heiminum á undanförnum árum, hjer; jeg tel hana litla og skipu-
1 samkeþni í heiminum brýndi fyrir bafa liðið svo hjá, að Tíminn virð- lagslausa. Og sumpart sem afleið-
Þeir sem þekkja til mundu Vera'norræntl þjó®'1'lnum nauðsyn efna- ist lítið sem ekkert hafa urn þær ingar af þessum skoðunum og
á annari skoðpn en J .J hefir ver h-grar og viðskiftalegrar sam- ‘vitað. Stórveldi hafa hrunið lil sumpart af öðrum ástæðum, telur!Ci1 ehki skólasetur. Hugsjón þ.jóð-
vinnuskiftingar, sem grnnna og ný ríki myndast án jiess ]<ann tillögu mína um kirkjulegan ! rækinna
að
hinn alkunni ágætis prestur og
skólamaður, sjera Magnús Helga-
son er skólastjóri Kennaraskólans.
Þó hafa þessi áhrif orðið meiri í
augum ritstjórans frá skrifstofu
hans, heldur en þau eru í reynd-
inni, ekki af því, að hann eða
jeg virði sjera Magnús Helgason
cf hátt, heldur af hinu, að mjög
margir þeirra manna, er fást við
barnakenslu hjer á landi eru ekki
komnir undan handar.jaðri Kenn-
araskólans, kunna því ekki skil
á að hafa samvinnu milli „kirkju
og skóla“, en þeir hins vegar,
sem á Kennaraskólann hafa geng-
ið hverfa því af eðlilegum ástæð-
nm til amnara Starfa.
En þegar komið er í umræddri
grein að tillögu minni uin stofn-
i im mikilsháttar lýðháskóla á
| kristilegum grundvelli á Þing-
völlum, kemur ritstjórinn fram
með sínar ástæður móti þessu
■ máli. Tek jeg þær í röð þeirra
j í greininni.
í Fyr.st eru þá tvær meginástæð-
j ur að hans dómi:
I „Önnur er þessi: Þingvellir eru
1 hinn lielgi þingstaður íslendinga,
ið
i smni
hefir ver-
pípu-básúnuðu Akur-
:nnu og
manna hlýtur að vera
eyrar.sambandsþingmálafundarræði
hvgð væri á náttúruskilyrðum að Tíminn hafi álitið þá viðburði lýðháskóla á
þar sem hann kallar GerðahreoDiiandanna' Til ðæniis drap hann pr's ver6a’ að se^a lesendnm manns æði“. . ,. ,
á hað. að það mundi öílum þ.ióð- sínum frá þeim. , Hann.hefir haft En skoðun mín hefir ekki hagg- Cjn8'ongu í þa att
Þingvöllum „óðs Sc,> að end'llrreisa alþingi á Þir.g-
.öllum, Söguminningamar benda
hreiður B. Kr. Það má heita væg-
ast sagt óheppilega að orði kom-
ist, þv! B. Kr. hefir aldrei dvalið
þar. svo jeg viti, öðruvísi < n gest-
ur; en öðru máli gæti verið að
gegna með J. J.
Það er því engin leið að dragá
aðra ályktun út úr ræðu J J. en
þá, að ef það ætti að dæma han i
alla eftir þessu litla atriði, sei::
jeg hefi nú lýst höfundinn ósann
iudamann að, þá hafi öll ræðan
verið ósannindabull og orðag.jálf-j
ur, og væri óskandi að þeir, sem
eru þeim málum kunnugir, segðu
sannleikann í þeim, því hans er
ekki að vænta frá J. J.
S.
puuto. aukinn
fengist T-'ið
p-'iþjéð við
\' rsr*o rrn r* V'.ft
0
: m krefur
hacrur. ef.Danmörk ennað þarfara að gera með rúmið ast að neinu leyti við þessi skrif
sykurfnmleiðsluna, ý dálkur.i sínum. T. d. þurfti tvo hans. Og ógagn hefir hann ekki
eldspitnarerðinn og 'cálka nvlega undir getgátur nm gert þeissu máli með greininni,.
m«a efnafraTOleiðslu, h.-ð. hvers vegna Magnús Guð- (ióðu og rjettu máli er aldrei 6-
ki!s rnfafls o. s. frv. nmndsson hefði sett eina vissa grein hagur að drengilegri mótstöðu.
í Vörð en ekki Mrg.bl. Og erm Jeg vil því þákka ritstjóra Tím-
.... Jengra tnál hefir þurft til þess að ans fyrir það, að honum hafa
■ ræða það. hvort Björn alþm. Krist- fundist fvrirlestrar mínir þess
ijánsson eða Steinn Emilsson steina virði, að um þá væri rætt. Og má
jíræðingur muni eiga ofurlítið mán- \era, að með grein hans sje hafin
jaðarblað, sem hjer kemnr út. Þetta bvrjun að því, að rökræða til
1. Tíminn er nú í hverju blaði'i-g margt því um líkl. þvkja Tímau- hlítar, hvort nauðsyn sje ekki á
t.ð hreiöa sig út yfir það, hve fjár-jum stórum merkilegri umræðuefrv ?ð lcoma alþýðufræðslu vorri og
Imálastjórnin liafi farist Magnúsi <n viðburðir þeir og deilumál þau uppeldi æskulýðs í fastara kerfi,
Tímamolar.
j Gnðmundssyni illa þau árin, sem
íhann gegndi fjármálaráðherrastörf-
'uin. — En margsannað er það, að
i flokkur sá, sem Tíminn fylgir, þrá-
bað hr. M. G. að vera við fjármála-
stjórnina áfram, þegar ráðherra-
skiftin urðu snemma á síðastliðnu
ári. Þetta var álit Tímaflokksins á
sem haldnir voru fyrir mánaða-'að þetta álit á fjármálastjórn hans
mótin síðustu í Gautaborg, varjer eun óbreytt hjá flokksmönnum
ireðal annars rætt um samvinnu Tímans yfirleitt. Það er aðeins
milli norrænu þjóðanna. Fyrver-
,.klíkan“, sem þessar árásir koma
andi utanríkisráðherra Noregs,' frá.
Mowmckel, sagði þá meðal ann-' 2. Eins og menn muna. hrakti hann forðast þetta, heldur þykja þeim ástæðum virðist mjer dómar
úti um heiminn. sem Mrg.hl o- bygðu á þjóðlegum og kristileg-
I.ögr, eru eftir föngum að reyna að um grundvelli, meira en að nafn-
færa lesendum sínum fregnir af. inu til, og láta helgi sögu vorrar
Tímanum finst þau umræðuefni og uppalandi áhrif íslenskrar nátt-
ekki eiga við heila bændanna okk- úru vera vje um skipulagið.
ar. En það er nú svo, hjer sem En þar sem skoðun mín á þeim
oftar, að hverjum þykir sinn fugl málum, er jeg flutti í fyrirlestrum
riorræn samuinna.
fagur. Mrg.bl. og Lögrjetta líta svo mínum, hefir ekki haggast nokk-
Á fnndum norræna fjelagsins, 'honum þá, og sannleikurinn er sá. 5, að eitt af aðalhlutverkum blað- rrn hlut, hlýt jeg að vera ósam-
anna eigi að vera það, að gefa þykfcur ritstjóri Tímans. M-ier
lesendum sínum vitneskju um þau virðist hann lifa á málinu um of
mál, sem mest eru rædd í um- aðeins frá skrifstofu sinni, en
heiminum. Þau líta ekki með neinni virða þau ekki fyrlr sjer eins og
aðdáun á Tímann fyrir það, að þeim í reyndinni er háttað Af
Þarna er nú á ferðinni hálf-
gerð hundavaðs ástæða. Fyrst og
fremst hefi jeg aldrei haft neitt
á móti því, að alþingi yrði erid-
urreist á Þingvöllum. Á um það
svo heitar óskir, að jeg mun geta
ílotið með þeim þjóðræknu, og
skólinn mnndi naumast byggja al-
þingi út. En að halda því fram,
cS alþingi hið forna hafi ekki
verið skóli með menningaráhrif-
um sínum eins og hanu kom fram,
held jeg að enginn mundi dirf-
ast að halda fram. Þótt á Þing-
völlum væri ekki „skólasetnr" í
einstrengingsléga þröngri merk-
ingu, þá stóð þó á Þingvöllum
skóli, þar sem alþingi hið forna
var. Vil jeg í því samhandi til-
færa hjer ummæli prófessor Finns
Jónssonar í ágripi hans af sögn
alþingis: „Eins og áður er tekið
fram, hittist fólk þar (á Þing-
völlum) svo hundruðum jafnvel
svo þúsundum skifti, er ekki hafði
neinar sjerstakar annir að inna
af hendi á þinginu. Það sem
hvatti fólk til þess, er þegar vik-
ið að, löngun til að hittast og