Lögrétta - 27.12.1923, Blaðsíða 2

2
LÖG RJETTA
Sjóður þessi er ávaxtaður í að-
aldeild „Söfmmarsjóðs Islands“.
Honum stjórnar forstöðunefnd
Kvennaskólans, undir yfirumsjón
Stjórnarráðs íslands, og árlega
skal birta reikninga sjóðsins í
Stjórnartíðindunum.
J>rjú undanfarin ár hefir verið
útblutað 800 kr. hvert árið til
■efnilegra námsmeyja við skólann,
sem að öðru leyti hafa uppfylt
þau skilyrði, er skipulagsskrá
sjóðsins setur.
Má þannig með sanni segja að
þau hjónin hafi lífs og liðin breytt
við Kvennaskólann eins og góðir
foreldrar breyta við börn sín, og
því má heimfæra upp á þau hið
sígildandi spakmæli úr Hávamál-
um: Deyr f je, deyja frændur,
deyr sjálfur it sama; en orðstír
deyr aldrigi, hveim sjer góðan
g'ctur.
Ingibjörg H. Bjarnason.
þá óskafold, sem fegurst er,
því fært mun aftur sama haf.
Og hjartafriðinn færði mjer
hin fyrsta nótt, sem efinn svaf.
t
Anöré Courmont.
Nýlega komið símskeyti segir
að ræðismaður Frakka hjer, A.
Courmont, hafi andast í París 11.
þsssa mánaðar. Hann fór hjeðan
í októbermánuði í haust til Frakk-
lands. Ekkert er getið um hvert
banameinið hafi verið.
André Courmont átti hjer marga
vini og kunningja og hafði dvalið
lengi hjer í bænum, var fyrst
kennari í frönsku hjer við há-
skólann, en síðan franskur ræðis-
raaður. fslensku talaði hann eins
og innfæddur maður og var vel
•að sjer í íslenskum bókmentum.
I öögun.
00 bók,
í vökulok, er ljósið slökt
■og leggur föli áagsins spor;
í liðna tímans sæ er sökt
hans söng og stríði, — en „faðir vor“
er þulið hljótt við húmið dökt,
uns heimi dvínar vökuþor.
Svo ríkir nótt, en sefur sveit
við sortans barm, en til er það
að stöku náttbæn hljóð og heit
í himináttir brýst á stað.
Sá leysi úr, sem lausn þess veit:
á lífið nokkra miskunn að?
pögn. — Bíðum hægan, vonin veit
hvar veröld ljómar kærleiks glæst,
þótt mörg sje röst og löng sje leit
að landi því, sem blánar fjærst;
■en gætu allir eygt þá sveit,
þá óðar mundi á vígin sæst.
Sú bygð er guðs, þótt göfgi hans
menn gjarnan efi, þá er víst,
að sjerhver tegund „syndugs manns“
án sundurdráttar þar er hýst.
Að sjálfu hjarta sólgjafans
mun sorgarbarní hverju þrýst.
Um flókin próf og drýldinn dóm,
þeir drottni helga ræðu og sálm,
hann blessi dygga, en reiðum róm
hann reki breyska í vos og hálm.
í nótt jeg heyrt hef annan óm,
hfcf æðstan fundið kærleiks málm.
Sá mikli valdur lífs og ljóss
að líkn og mildi’ er öllum jafn,
og hverju sýli syndar-óss
hinn sama ætlar skut og stafn.
Hann les ei vottorð hnjóðs nje hróss,
og hirðir ei um flokk nje nafn.
Nú dagar. — Gruð jeg þakka þjer |
að þessi nótt í landsýn gaf
Kveldglæður. Sex sögur eft-
ir Guðmund Friðjónsson.
Reykjavík. Bókaversl. Sig.
Kristjánssonar.
Höf. getur þess í formála fvrir
bókinni, að þó ekki muni verða
álitið, að hann ,,nemi ný iönd i
þessum sögum“, þá láti hann.þær
fara frá sjer án þess að beiðast
afsökunar á því, að enn komi smá-
sagnabók“ frá honum.
Guðmundur Friðjónsson mun nú
vita það, að svo mikið rithöfundar
sjálfræði hefir hann unnið sjer,
að hann þarf ekki að biðja neinn-
ar „afsökunar* ‘ á því, þó hann sendi
bók á markaðinn, sem ber að ein-
Lverju levti blæ af fyrribókumhans.
En hitt er annað mál, að enginn
lesandi „Kveldglæða“ mun slá á
móti þeim varnagla höf., að hann
„nemi ekki ný lönd“ í þessari bók.
Er gott að hann viðurkennir það
sjálfur, og hefir djörfung til að
segja það, því sannleikurinn er
sá. að hann hefir ekki fært út
landnám sitt í þessum smásögum.
Grundvöllurinn, sem liann reisirþær
á, er hinn sami og í fyrrisögumhans,
cfnið hið sama, kostirnir þeir sömu
og gallarnir þeirsömu. Hann„kemur
til dyranna, eins og hann er klædd
ur“ — eys úr þeim brunninum,
sein er bonum næ.stur og hann
þekkir best. í þessu er fólginn
riihöfundarstyrkur hans, en um
leið veikleiki. Styrkurinn liggur í
því, að höf hefir lagt sig allan
fram til að einbeita athygli sinni
að sama sviði lífsins, að sömu
persónunum og lýsa þeim. En veik
leikinn birtist í þeirri takmörkun,
sem felst í því, að draga upp
sömu myndirnar ár eftir ár, lítið
eða ekkert breyttar.
Allar þessar nýju sögur Guðm.
snúast að meira eða minna leyti
um sveitamenningu og bæjamenn-
ingu — eins og jafnan áður. Og
þeir, sem lesið hafa fyrri sögur
hans, vita, að hann skrifar þær til
að syngja gömlu sveitamenning-
unni lofsöng, en vara við hinni, og
jafnvel fordæma hana. „Bóndinn
á Bjarmalandi“, Arni ferjumaður,
sem er ofurliði borinn af innrás
nýs tíma í sveitina, Jón í „Vetur-
nætur“, blindur og gamall, í bar>-
áttu við mentaðan dótturson sinn
og unga fólkið, sem honum fylgir,
fíest ummæli pormóðs í „Andvaka
öldungsins", allur hugsanaferill
Svanfríðar í „Jónsmessunótt“,
útreiðar bæjarfólksins og hjálpar-
starfs^pii æskumanna sveitarinnar
í „Sunnudagur“ — alt ber þetta
að sama brunni. Alt er þetta ann-
arsvegar ádeila á það menningar-
far, sem bæirnir bjóða og berst frá
þeim, en hins vegar hrós um það
líi, sem lifað er í sveitunum. Svo
langt gengur höf stundnm í þessu
efni, að liann „karrikerer“ bæjar-
mennina og menningu þeirra, t. d.
Alfons í „Sunnudagur“. Honum
virðist jafnvel vera hálfilla við
brúna á ánni, sem Arni ferjaði vf-
ir, af því að hún er ný, hefir
ekki verið á ánni öldum saman, er
borin til sveitarinnar af straum,
sem kemur utan að.
Sjálfsagt vakir það fyrir höf„
að stækka myndirnar báðum meg-
in, svo þær verði ógleymanlegri,
að draga upp sem skarpastar lín-
ur. En þá er skamt út í öfgarnar.
Það er t. d. ekkert algilt dæmi
um siðferðilegan þroska bæjar-
manns, að höf. lætur Alfons sæl-
gætissala sprengja hestinn sinn
og íbúa kaupstaðarins kjósa hann
svo í bæjarstjórn rjett á eftir.
Ein sagan í þessari bók, And-
vaka öldungsins“, er sjerstök, og
ber annan svip en flestar sögur
Guðm. Friðjónssonar aðrar. Ef
hún hefði ekki mint á „Síðasta
íullið“ í „Fornum ástum“. þá
hefði hún verið ný hjer og skorið
úr í öllum smásagnabálki höf. í
henni lyftir hann sjer yfir og út
fyrir þá umgerð, sem venjulega
iykur um sögur hans, þar sem
hann lætur Þormóð karlinn gera
upp lífsreikning sinn við sjálfan
Jehova.
En þrátt fyrir það, að maður
finnur, að höf. hefir ekki rutt sjer
til rúms í nýju landnámi, þá er
altaf gaman að lesa sögur hans
vegna orðauðginnar og stílsins.
Hann er þar oftast meistari. En
þ(' getur út af því brugðið. Hon-
um hættir t. d. enn við að nota
ol oft sömu hugsun eða samlíkingu
j-fir sarna hlutinn og breyta aðeins
um o.rð. Um ána hjá Bjarmalandi
segir hann: „Áin líktist tröllkonu,
sem liggur upp í loft, skessu, sem
teygir úr sjer í svefni, stórkvendi.
sem liggur í dái eftir holskurð“.
Einhver ein þessara samlíkinga.
hcfði nægt. Og sumstaðar missir
hann marksins, t. d. í spurningu
Gríms: „Ertu nú viss um sæluvist
þar fyrir handan kirkjuklukkurn-
ar‘ ‘ 1 Fyrst og fremst mundi nú
enginn annar en Guðmundur sjálf-
ur spyrja svona. Auk þess er eng-
in festa, enginn veruleiki í spurn-
ingunni: „Fyrir handan kirkju-
kiukkurnar“ er alt og ekkert. 1
spurningunni er því í raun og
veru ekkert vit. En þó þetta sje
tilfært, er það þó að öllum jafn-
aði, að höf meitlar hugsunina fast
og snildarlega í málm málsins.
Það gerir hann að vísu ekki best
í sögum sínum — heldur í Ijóðum.
J. B.
Vorgyðjan kemur“ (sami), „Tí-tí“
j ,Stgr. Thorsteinsson).
Þetta safn, sem lr.-r Iiefir veiið
)
’sagt frá, er af einAi.gslögnia. En
auk þess hefir komið ut safn af karla
kórslögum eftir Árna Thorsteinson.
. í sama broti og einsöngslögin.
Þessi sönglagahefti eru mjög vel
. valin tækifærisgjöf handa söng-
elsku fólki.
I
í
læknir á Hofsós.
Sönglög.
Eftir Árna Thorsteinson
\ Fyrir jólin 1921 kom út 1. hefti
af sönglagasafni eftir Árna Thor-
steinson. 2.—3. hefti kom út fyrir
' uðastliðin jól, og nú er 4. og síðasta
hefti þessa safns nýkomið út.
í því eru lög við þessi kvæði:
„Kveldriður á galdraöldinni,“ eftir
Grím Thomsen, .Kvöldklukkan/ ‘
jeítir Stgr. Thorsteinsson og „Fall-
in er frá fegursta rósin í dalnum/ ‘
cftir Guðmund Guðmundsson. Jleft-
inu fvlgir titilblað, sem á við alt
cafnið.
Safnið er nú einnig til sölu inn-
heft. í eina heild. í því eru lög við
13 kvæöi. í fyrsta heftinu voru þessi
](ig: „Áfram“ (II. Hafstein), „Söng-
nr víkinganna11 (Gísli Brvnjúlfs-
son), „Inggjaldur í skinníeldi“
tgömul vísa), „Fögur sem forðum“
(Guðm. Guðmundsson). í öðru og
þriðja hefti voru þessi lög: „Vala-
gilsá“ (H. Hafstein), „KirkjuhvoU"
(Guðm. Guðmundsson), ,.Iiósin“
(sami), „Friður á jörðu“ (sami),
Ilann ljetst í gær úr lieilahimnu-
bólgu. Var hann fluttur fyrir fáum
dögum frá heimili sínu í Hofsósi yf-
ir á Sauðárkrók, en hafðilegiðheima
íun vikutíma áður, þungt haldinn.
Magnús var fæddur 1874 hjer í
Reykjavík, í svo nefndum Arabæ,
og ólst hann hjer upp. í Latínuskól-
ann gekk liann ungur og útskrifað
ist þaðan 1894. Ivandídat varö hann
1898. Sama ár var hann settur lækn-
ir í Skagafirði, sem þá var allur eitt
hjerað. En með stofnun Hofsóss-
hjeraðs árið 1900 var honurn veitt
það, og hefir liann haft það læknis-
hjerað síðan bg þjónað því full 23
ár. 1902 kvongaðist hann Rannveigu
dóttur Tómasar Hallgrímssonar
prests að Völliun í SvarfaSardal.
Lifir hún mann sinn asámt 7 börn-
um, flestum kornungum.
Magnús læknir var hinn vinsæl-
asti í hjeraöi sínu, og þótti góður
læknir og heppinn. IlafSi hann eink-
um frábært lag á því að lækna tauga
veiklaöa sjúldinga og’telja kjark í
þá. Samviskusamur var hann með
afbrigðum. Er hjeraðið víðlent og
örðugt yfirferðar að vetrarlagi, þar
sem eru Fljótaferðir. En Magnús
læknir var manna duglegastur í
j.eim svaSilförum og ljet veður al-
drei liamla sjer frá að vitja sjúk-
lings, ef fært þótti, þó lengri veg
væri að fara en dagleið. En vafalít-
ið, að sumar þær ferðir hafa orðið
til þess, að stytta æfi lians.
Tveir sterkir þættir voru í eðli
Magnúsar læknis, og báðir góðir.
Annar var mannkostir lians. Forn-
menn mundu hafa lýst honum með
þeim orðum, að hann væri drengur
góður. Og sá þátturinn naut sín
vel í læknisstarfinu.. En einkum
]..om hann í ljós í fari hans gagnvart
kunningjum og vinum, og þó sjer-
staklega beimilinu. Heimilisfaðir
var bann svo góður, að á betra verð-
ur ekki kosið. Þar sáust mannkostir
lians greinilegast, og á heimilinu
sást þaö fyrst og fremst, að þar
o, |<k góður maður um inni sitt.
Hinn var listelska bans. Sönglist
cg bljómlist áttu í honum þann dýrk
anda, að fá umræðuefni voru hon-
um tamari. Harmaði liann þaS oft,
í ð vera ekki í listauðugra umhverfi
cn útkjálkasveit á íslandi. Hann
var á ferð lijcr í Reykjavík
venjulégast annaðhwirt ár. Og
'btstu stundir hans hjer á æskustöðv-
'unuin voru þær, ef hanii gat blustað
þar á hljómleika eða söng.
Báðir þessir kostir Magnúsar lækn
is Jóhannssonar ollu því, aö hann
eigriaðist marga vini. Og mun bæði
þeim og öðrum þykja sviplegt frá-
fall bans.
Af utanför
til Sviþjódar og Noregs
Eftir dr. Jón Helgason biskup
III.
Miðvikudag 19. sept. kl. 9 árd.
var þetta fyrsta trúmálaþing fyr-
ir Norðurlönd sett í hátíðasal há-
skólans. Byrjaði það á því, að
sunginn var sálmur. Því næst tók
háskólarektor Thyren til máls og
bauð fyrir hönd háskólans fund-
armenn alla velkomna. Yar það
snjöll ræða. Þá gekk fram for-
seti þingsins Pfannenstill dóm-
prófastur og sagði þingið sett, las
upl» dagskrá, og flutti síðan sjálf-
ur fyrsta erindið sögulegs og trú-
fræðilegs efnis: ,,Hin kristilega
kenning nm mannlega fullkomnun
eins og benni er lýst í „sexdaga-
verkinu“ hjá Andrjesi erkibiskupi
Súnasyni“. Var þar af miklum
lærdóm talað, ef til vill fullmikl-
um fvrir okkur, sem ekki vorum
þ.ví vanir að hlýða á sprenglærða
í'yrirlestra á sænsku. Að minsta
kosti var það sem kæmi maður í
annan heim. er Valdimar biskup
Animundsen frá Haderslev tók til
máls á eftir og flutti ágætt er-
indi nm ..þýðing siðbótarinnar
1 fyrir hina trúarlegu þróun í heim-
inum“. Báðir ]??ssir fyrirlestrar
voru „almenns efnis“ og slíka
fyrirlestra skyldi flytja alla þrjá
dagana fyrri hluta dags kl. 9—12.
En síðari hlnta dags kl. 2—4
skyldu flutt erindi sjerstaklegs
efnis, og umræður fara fram á
eftir kl. 4—5. En þar sem þá
voru flutt erindi í þrem deildum
i senn. mistu menn í hvert skifti
af tveimur erindum. Áttum við því
einatt mjög úr vöndu að ráða um
það hvrert af þrem erindum, sem
í boði voru á sama tíma ætti að
meta mest, og var það val því erf-
icar, sem oft töluðu á sama tíina
raenn, sem maður hefði helst vilj-
að heyra alla. Þetta verð jeg líka
,að telja gallann á þessu trúmála-
þingi. Svo mikið sem þar var á
boðstóhim, hefði ekki veitt af, að
þingið hefði staðið minsta kosti
i i 6 daga. Jeg gat því að vísu
hlýtt á þau erindi, er flutt voru
árdegis. alls átta, en af hinum er-
indnnum, 18 að tölu, fjekk jeg að-
eins hlýtt á fimm. Jeg skal nú
ekki þreyta lesendnr blaðsins á að
telja upp öll erindin, sem flutt
voru á þinginu, hvorki þau s.em
jeg heyrði, nje þan sem jeg ekki
hevrði. Mörg þeirra voru svo .sjer-
staklegs efnis og eðlis, að allur
þerri lesendanna vræri jafnnær eft-
ir þá upptalningu. Af þeim ræðu-
•ir.önnum, sem mjer fanst mest til
mn, skal fyrstan telja danska
prestinn dr. Krarup frá Sórey,
enda fanst mjer erindi hans um
hina ..kristilegu skoðun á guði“
langmerkasta erindið er á fundin-
um var flutt, því næst Ammund-
sen biskup, (sem áður er getið),
Stave dómprófast í Uppsölum
■ „gamla testamentis-rannsóknirn-
<or eins og þær horfa við nú á
dögum“) og Lyder Brun frá
Kristjaníu („nýjar leiðir til að
rannsaka guðspallaheimildirnar' ‘).
þá var einnig mjög ánægjulegt
að hlusta á sænska prófessorinn
G. Aulén, ungan og eldfjörugan
mann. flytja erindi um „trú og
raystik". í umræðunum, sem fóru
fram á eftir, leiddu þeir sarnan
hcs’ta sína Einar Billing biskup og
Aslén og var erfitt að gera upp