Lögrétta - 27.12.1923, Blaðsíða 4

4
LÖGRJETTA
Byltingin á Spáni.
Eitt af bestu og áreiðanlegustu
týnaritum Englendmga „Nítjánda
«Min“„ befir beðið sjálfan stjórn-
arforseta byltingamanna, mark-
greifa de Estella, að segja frá
aðdraganda byltingarinnar og á-
formum einveldisstjómarinnar. —
Hann skrifar á þessa leið um
málið:
„Mjer er ánægja að segja mitt
álit um hvaða bugsjónir lágu að
baki byltingarinnar 13. sept., sem
vjer vonum að verði merkisvið-
burður og breyti öllu ástandi í
tmdinu, komi því á fastan og far-
sælan fót og auki auð og vel-
gengni landsins.
Spánn hefir um langan aldur
þjáðst af rótgrónum krankleika.
Með Marokkómálið hefir verið
farið svo, að hvorki hefir hið
mi kla starf bersins borið þann-
árangur sem skyldi, nje efnahag-
ur ríkisins batnað. TJtgjöld þes.s
hafa vaxið látlaust án þess að
nokkrar athafnir fylgdu sem bætt
gætu efnahag landsmanna. Spill-
íng var hlaupin í alt stjórnamála-
líí’ og jafnvel í sjálfa landsstjórn-
ina, svo menn urðu æfir og upp-
vægir og stofnuðu samsæri sem
boisjevíkar rjeðu fyrir. Þetta
^jtofnaði allri landsstjórn í óefni
ng víða í stóru iðnaðarborgunum
liáust glögg merki algerðs stjórn-
leysis. Þannig. drápu og ofsóttu
íieilir hópar af verkamönnum úr
jstjórnleysingjaflokki, sem vopnað-
tr voru með nýmóðins marghleyp-
um, atvinnnrekendur og verk-
■amðjueigendur, seldu eignir
þeirra og flnttu peningana til út-
landa og það í svo stórum stýl
að gengi spánskrar myntar fjell.
Þessi óaldarlýður hræddi dómara
>g kviðdómsmenn svo að þeir
þorðu ekki að kveða upp svo
í-itranga dóma sem lög stóðn til.
Þetta ástand alt kom nokkrnm af
yngstu herfor. til þess að bnd
ast samtökum og skýra fjölda af
líðsfori-ngjum frá þeim. Yirtist
öllum á einn veg, að nauðsyn bæri
til þess að reyna að bjarga land-
mu og átti jeg upptökin til npp-
reisnaryfirlýsingarinnar í Baree-
Iona, þar sem ástandið var hvað
íakast og enn verra sökum þess
að þar var sjerstakur flokkur
sem hugði á stríð og styrjöld.
Öll Barcelona gekk óðar í lið með
oss og síðan allur landslýður. svo
hreyfingin vann fullkominn sigur
án verklegrar mótstöðu og var or-
■íðkin sú, að stefnuskrá vor þótti
góð og heillavænleg.
Vjer störfum nú að því að fram-
kvæma stefnuskrá vora. — Vjer
byrjuðum á því. að fella úr gildi
iim stundarsakir rjett manna til
mannfnnda og hirtingar á prenti
af nppreisnargreinum gegn oss,
-cn rjettindi þessi verða bráðlega
gefin aftur og menn kallaðir til
ítjómarstarfa sem kunnir eru að
því að A'era færastu mennirnir
íiver í sinni grein og eru jafn-
framt lausir við pestnæmi stjóm-
raálaflokkanna, sem hafa svívirt
sjálfa sig sem heild, þrátt fyrir
VÓðan vilja margra heiðvirðra
manna, sem í þeim voru.
Sem stendur er stefnuskrá vor
einföld og óbrotin: Fyrst er að
koma aftur á fót fullri virðingu
fyrir landsins lögum, gera dóm-
vravaldið sterkt og óháð og laust
við alla pólitík. Annað er, að færa
atúrum niður kostnaðinn við
stjórn bæði borgaralegra málefna að íhalds- og frjálslyndi flokkur-
og hersins. Hið þriðja er, að ráða! inn hafi samvinnu með sjer.
fram úr Marokkó-málinu og sjá
um að það steypi ekki efnahag
landsins. Þá viljum ATjer fá heið-
virðara og siðbetra stjórnarfar og
semja nýja stjórnarskrá sem geri
það fljótlega mögulegt, að kalla
saman kosið þing, þar sem hinn
heilbrigði vinnulýður landsins
njóti sín og hafa menn tekið þess-
VenizeliBtar sigra.
Símað er frá Aþenu, að fylgis-
menn Venizelos hafi náð miklum
sigri við kosningarnar.
Khöfn, 19. des.
Þjóðverjar leita lántöku.
Þjóðverjar eru að leita fyrir
. ...xv,\j ^vs.o-.sjer um 70 miljón dollara lán í
um fyrirætlunum með fögnuði. Ameríku til þess að kanpa. fyrir
Einveldisstjóm hermanna vinn- (eina til hálfa aðra miljón smálesta
nr nú að þessu alvarlega starfi. af hrauðkorni. Ameríknmenn setja
12 klukkustundir á hverjum degi það að skilyrði fyrir láninu, að
og vouar að ljúka starfi sínu sem þeir fái fyrsta veðrjett í öllum
fyrst, svo að hún geti snúið sjer þýskum fasteignum.
algerlega að hermálunum og við-1 Búist er við, að Frakkar og
rcisn hersins. pess gerist þörf, ef Belgar setji sig á móti lántökunni.
hann á að geta uppfylt þær skyld
I
ur sem þjóðin krefst af honum.“
Eftirtektarvert má það heita
Þýsku kommúnistarnir.
Lögreglan í Berlín hefir snndr-
að ráðstefnu kommúnista, sem þar
, „ , . ., . var haldin og tekið fasta 300 af
hve íllan vitmsburð þmgst.iornm , . , ,
, „ , . r , i meðlimnnum. Meðal þessara hand-
fær viðsvegar um heim. Asakan-
irnar eru hvervetna hinar sömu:
að alt lendi í snkki og sívax-
andi fjáreyðslu, samfara óbærileg- Nýja-Sjáland heimtar flotastöð í
um skuldum og sköttum, að ríkin j Singapore.
blandi sjer árlega í alt ómögu-| Stjórn Nýja-Sjálands krefst þess
legt sem betur væri komið í hönd-1 að Bretar byggi flotastöð í Singa-
valdi að minsta kosti um stund-' pore.
teknu manna voru tveir úr sendi-
sveitinni rússnesku í Berlín.
arsakir. Nú er eftir að vita hversn
þetta gefst, en víst er um það, að ’ - Ensku stjornarsloftin.
víðar er pottur brotinn í þessum1 A fundi frjálslynda flokksins,
efnum en á Spáni. | sem ialdiim verður 1 da^’ er bú’
________x_______ I Í3t við, að fullnaðarákvörðun verði
I tekin um stjórnarskiftin bretsku
og afstöðu flokksins til þeirra.
Stjórnskipunarbreyting enn í
Grikklandi.
Símað er frá Aþenu, að vegna
þess, hve fylgismenn Venizelos
fengu mikinn sigur við kosning-
amar, hafi þeir skorað á Georg
Erl. símíregnir
Khöfn 16. des.
Samningar um Ruhr-malin.
Símað er frá París, að samning-
ar nm Ruhr-málin sjeu nú byrj-
aðir milli þýsku stjórnarinnar og’konimg að hverfa úr landi. Kon
Poincaré. Þjóðverjar óska þess,'ngurinn og drotnin„in fara j
að nefnd skipuð fulltrúum allra j-void tii Rúmeníu
bandamannaþjóðanna ræði um
skaðabótaraálið. Með því að Poin-
caré hefir beiðst þess að fá þessa
tillögu skriflega, hefir þýski
sendiherrann í París afhent Pon-
earé hana. Bretar eru forviða á
sáttfýsi Frakka.
Ensku stjómarskiftin.
Khöfn. 20. des.
Frá Grikklandi-
Frá Aþenu er símað, að kon-
ungshjónin grísku sjeu farin til
Bukarest, samkvæmt skipunum
valdhafa byltingarinnar, til þess
að þjóðin geti í ró og næði ákveð-
Símað er frá London, að Lloyd ið hver stjórnarskipun skuli vera
George taki því fjarri, að um sam- framvegis í Grikklandi. Við ný-
vinnu geti orðið að ræða milli afstaðnar kosningar hafa fylgis-
hans og íhaldsmanna og muni menn Venizelosar og lýðveldis-
fiokknr hans gefa Stanley. Bald- j menn fengið þrjá fjórðu liluta
win vantraus'tsyfirlýsingu þegar þingsæta.
þing komi saman.
Suðurpólslöndin ensk.
Bretar slá eign sinni á löndin
umhverfis suðurheimskautið.
Khöfn 17. des.
Samkomulags vonir ?
Hin sívaxandi dýrtíð í Frakk-
landi hefir ýtt undir áhuga fólks
fyrir friðsamlegri lausn skaða-
bótamálsins við Þjóðverja.
Frá París er símað, að Poincaré
forsætisráðherra hafi samið svar
við þýsku orðsendingunni og lagt
það fyrir belgísku stjórnina áður
e.o það var sent til þýsku stjórn-
arinnar. Er þar lagt til, að skaða-
bótamálinu verði vísað til skaða-
bótanefndarinnar en Ruhr-málinu
ti'. Rínarlandanefndarinnar.
Smámynt Norðurlanda breytt.
Símað er frá Stokkhólmi, að
myntráðstefnu Norðurlanda sje nú
lokið. Hefir verið ákveðið að bvert
landið um sig, gefi út nýja skifti-
irynt og verður gamla myntin
innan skamms ólöglegur gjaldeyr-
ir annarstaðar en í útgáfulandinu.
Enska stjómin.
Birkenhead lávarður krefst þess
Ný norðurpólsför.
Frá Kristjaníu er símað, að
Amundsen hafi skýrt frá því, að
hann hafi gert samning við flota-
nálastjórnina í Bandaríkjunum
um flugleiðangur í sumar frá
Spitshergen yfir norðurpólinn til
Alaska, Ameríkumenn leggja til
fhigvjelarnar, en rannsóknarförin
verðrir farin nndir norskum fána.
Kliöfn 21. des.
Enska stjómmáladeilan.
Frá London er símað, að þingið
vcrði sett 15. janúar og búist sje
við, að Baldwin verði velt af
verkamannaflokknum og frjáls-
lynda flokknum og muni þá Mac-
aonald mvnda stjóm, er síðan
verði velt af íhaldsflokknum og
frjálslynda flokknum, en svo muni
Asquit mynda stjórn með stuðn-
ingi Llovd Georges.
England og Rússland.
Enska hlaðið Westminster Gaz-
ette segir að Englendingar muni
nudir eins eftir fall Baldwins-
stjórnarinnar viðurkenna stjóraar-
fyrirkomulag Rússlands og taka
upp verslunarviðskifti við Rússa
án allra kindrana. Rússar hafa
lofað, að viðurkenna skuld þá,
sem Rússland var í við England
fyrir heimsófriðinn.
Frá Moskva er símað, að utan-
rikisráðherra Rússa heri þær sakir
á Breta, að þeir ógni Afganistan
með ófriði, ef það rjúfi ekki sam-
bandið AÚð Rússland. — Reuters
frjettastofa mótmælir því, að Af-
ganistan sje ógnað irieð ófriði, en
segir að England muni engin með-
ul láta ónotuð til þess að lialda
uppi vernd við þegna sína. En
málið er svo vaxið, að allmargir
enskir liðsforingjar voru myrtir
þarna á síðastliðnu ári, en morð-
iiigjarnir voru ekki handsamaðir.
Fjármál Þýskalands.
Frá Berlín er símað, að nýi
Eentubankinn hafi neitað ríkinu
!
. um lán og borið það fyrir, að
( sú lánveiting mnndi spilla áliti
^ lankans. Birt hefir verið önnur
skattaálagning stjórnarinnar, og
er áætlað, að hún gefi í tekjur
500 miljónir gullmarka og sje
það fyrir þriggja mánaða útgjöld-
um. Skattaálagning þessa má í
nörgum tilfellum skoða sem
eignarnám.
Brá Bandaríkjunum.
Símað er frá Detroit í Banda-
ríkjunum, að Ford hafi nú lýst
því yfir, að hann ætlaði ekki a
bjóða sig fram við forsetavalið
gegn Coolidge forseta.
Frá Washington er símað, að
Iluges utanríkisráðherra hafi birt
fyrirskipanir frá Moskva til verka-
mannaflokksins, er sýni að ráð-
stjórain rússneska haldi enn á-
fram uppreisnaræsingum í Banda-
ríkjunum, og þess vegna sje Hug-
lies hikandi við að taka upp samn-
iiiga við Rússa.
Frankinn fellur.
Frá París er símað, að frank-
inn falli nú meira en nokkru
sinni fvr, kosti sterlingspundið nú
84y2 franka, en jafnframt stigi
allar lífsnauðsynjar, og sje álitið
að þetta veiki mjög aðstöðu
frönsku stjórnarinnar.
Khöfn 22. des. 1923.
Riísslcmd miðlar korni.
Frá Vínarborg er símaö, að Ilúss
land hafi tekið að sjer að sjá Aust-
urríki, Tjekkoslovákín og Bayern
fyrir miklum birgðum af kornvöru.
Afghanistan-málið.
Frá London er símað, að stjórn
Englands slíti öllu vinsamlegu við-
skiftasambandi viö Afghanistan.
ir.eö því að stjórnin þar færist stöð-
ugt undan að hegna óeirðarmönnmn
þeim, sem rjeðust inn vfir landa-
mæri Indlands og drápu þar enska
liðsforingja. Englendingar ætla að
loka veginum í Khyberskarðimi,
milli Afghanistan og Indlands, en
um þá leið á sjer stað öll verslun
milli landanna.
Ástandið í Rerlín.
Frá Berlín er símað, að y3 af
íbúum borgarinnar lifi nú af styrk,
cg 300 þús. menn sjeu þar atvinnu-
lausir.
Franska þingið.
Frá París er símað, að stjórnin
hafi í gær orðið undir í þinginu í
atkvTæðagreiðslu. Lýst var óánægju
rt af því, að hún sinti ekki öðru en
litanríMsmálum, og einnig var til
umríeðu frum'varp um laun embætt-
ismanna. En fjármálaráðherrann
gerði atkvæðagreiðsluna ekki að
fráfararefni.
i.
Jörðin
Arnþórsholt í Lundareykjadal er
til sölu, laus til ábúðar á næstu far-
dögum. Jörðin er sjerlega liæg og
ágiet shegnajörð. Semja ber við eig-
anda.nn.
Magnús Sigurísson
Arnþórsholti.
DAGBÓK
18. des.
Vísa:
Orðugt var mjer oft um gang
yfir hrauna klungur;
mjer hefir risið fjall í fang
frá því jeg var ungur.
Jón S. Bergmann.
Sigvaldi S. Kaldalóns hefir nú gefiS
út 3 ný lög: Betlikerlingin og Ása-
reiðin í einu hefti og Jólasveinar
einn og átta, í öðru. Er það lag
fjölritað í aðeins litlu upplagi og
verður borið um bæinn og seli á hálfa
aðra krónu.
19. des.
Maðnx verður úti. Fyrir rúmri viku
lagði maður á stað hjeðan úr Reykja-
vík, Valdimar (tuðmundsson frá Mið-
felli í pingvallasveit, ásamt öðru fólki
á leið austur. Gisti hann og samferða-
fólk hans á Kárastöðum um nóttina,
en daginn eftir skildi hann við það
nálægt Skógarkoti og ætlaði sem leið
liggur að Miðfelli. Síðan hefir ekki
til hans spurst, og mun hann hafa
vilst. Ekki vissu menn um hvarf hana
fyr en nú nýlega, þv! á heimili hans
var álitiíS, að hann væri enn hjer í
Reýkjavík. Leitað hefir verið síðustu'
daga af mörgum mönnum, þar sem
hans þýkir helst von og sömuleiðis
á öðrum stöðum. En sú leit hefir
orðið árangurslaus. Hyggja menn helst,.
að hann hafi fallið í einhverja gjánar
stm mikið er af á þessu svæði. Valdi-
mar var 22 ára að aldri, sonur Guð-
mundar bónda á Miðfelli og var hinn.
efnilegasti maður.
Dánarfregn. A sunnudaginn and-
aðist að heimili sínu, Barkarstöðum-
1 Fljótshlíð, merkisbóndinn Tómas
Sigurðsson. Banamein hans var hjarta-.
slag. Verður lians minst nánar hjer-
í blaðinn síðar.
20. des.
Druknun. Frjetst hefir liingað í bæ-
inn, að einn hásetanna á togaranum
,.Maí“. hafi nýlega tekið fvrir borð-
0 7 druknaði hnnn. Hann hjet Jóhanu
Gislason og átti heima á Lindargötu
30. Hann var kvæntur og átti tvö-
börn ung.
Mannskaðar. Fvrir síuttu fórst bát-
ur frá Hofsós með fjórum mönnumr
vorn þrír þeirra bræður. Um sama
le.vti vildi það slys til, að bóndinn í
Vík í Flateyjardal anstan Evjafjarð-
ar, druknaði í flæðarmálinu við að-
bjarga fje. Hann hjet HlöðveT Jóns-
son, ungur maður kvæntur.
Sjötugsafmæli á 21. þessa mánaðar
Gísli Björnsson áður bóndi í Miðdaþ
nú til heimilis á Laugavegi 115 hjá
Óekari syni sínum.
Jarðarför Hermanns Jónassonar fyr-
verandi alþingismanns fór fram í gær
að viðstöddu fjölmenni. Sjera Bjarni
Jónsson talaði í kirkjunni. Samþiug'
ifmenn hins látna háru líkið úr kirkju.
Togararnir. Fyrir stuttu hafa selt
afla sinn t Englandi: þórólfur fyrir
944 sterlingspund og Walpole fvrir-
978 sterlingspund.
22. de.s.
Um Sören Kierkegaard er nýkomirt
út bók eft.ir dr. Kort. Kortsen. Er
hún skrifuð á dönsku af höfundinum
og prentuð hjer, en þýdd á íslensku
af Jak. J. Smára. Húu er 86 síður og
fylgir mynd af Kierkegaard. Dansk-
islandsk Samfund gefur bókina út.
Verður húu ekki til sölu í bókaversl-
unurn —- er aðeins aitluð meðlimum
fjelagsins.