Lögrétta - 15.01.1924, Blaðsíða 2

2
LÖGKJETTA
framt beinni stjnrnmálastarfsemi
sinni fengist allmikið við ritstörf
Og skrifað einar fimm bæknr um
ýms atriði jafnaðarstefnunnar þ.
á. m. The socialist movement, gott
yfirlit yfir jafnaðarstefnuna frá
ensku sjónarmiði, einnig Socialism
and Society, The social unrest o.
fl. Hann hefir einnig skrifað tvær
bœknr um Indlandsmál og æfjgögu
konu sinnar, Margaret Ethel
Gladstone, nokkru eftir að kún dó.
MaeDonald tilheyrir þeim hluta
verkamannasambandsins, sem kall-
aður er hinn óháði verkamanna-
fiokkur. pað er tiltölulega lítill
flokkur, og eru í honum 70 þús.
maxms, þar sem í öðrum aðal-
flokki sambandsins, Labour Party
cru um 4 miljónir. Hinsvegar er
flokkur eða flokksbrot MacDon-
alds mjög áhrifaríkt og lætur
mikið til sín taka, ekki síst um
afstöðu allrar flokks heildarinnar
til utanríkismálanna. . Til þessa
fiokks teljast að langmestu leyti
hrernir jafnaðarmenn (socialistar,
kommúnistarnir standa utan þessa
sambands), en ýmsir menn, sem
tilheyra hinum gamla frjálslynda
flokki standa honum þó allnærri.
Yms önnur flokksbrot, fjelög eða
einstaklingar innan verkamanna-
sambandsihs teljast hinsvegar alls
ekki eða að litlu leyti, til hmna
eiginlegu jafnaðarmanna, heldur
eru þeir frjálslyndir, eða jafn-
vel íhaldsmenn.
Alt þetta mundi gera stjórnar-
myndun af hendi verkamannasam-
bandsins talsyert miklum erfiðleik-
um bimdna, ekki einungis af því
að sambandið er í miklum minni
hluta, heldur einnig af því, að
það er innbyrðis ólíkt og ósam-
mála. pað á reyndar við um hina
fL líka, enda eru möguleikarnir
fyrir enskri verkamannastjórn ein-
ungis, bygðar á því, að möguleik-
amir bregðist fyrir samv. and-
stöðuflokkanna gömlu, sem bvor
í sínu lagi hafa ekki bolmagu til
stjórnarmyndunar, þó þeir hafi
yfirgnæfandi meiri hluta báðir
saman. Ýmsir áhrifameim, þ. k. m.
ritstjórinn Rotbermere lávarður,
hafa ,þó viljað beita sjer fvrir
sameiningu íhalds- og frjálslynda-
flokksins gegn socialistum, eins og
ekki er ósennilegt að verði ofan
á seinna meir, nema verkamanna-
flokkurinn breyti skoðun sinni og
framkvæmdum í áttina til borg-
araflokkanna, eins og nú er tal-
að um.
En hvað sem ofan á verður er
til lengdar lætur, er ekki ósenni-
legt, að í Englandi verði nú komið
á verkamanna-stjórn með hógvær-
um jafnaðarmanni sem forseta, og
verði þó jafnaðarmenskan meira í
orði en á borði.
FPÚ iffi Möpi.
Hún. Ijést í Kaupmannahöfn 12. des.
s. 1. Hún var -gift stórkaupm. Jakob
Gunnlögsson, sem mörgum er kuru.ur
hjer á landi. iYú Oline var fædd 12.
júlí 1859 í Danmörku og ólst þar npp
þongað til hún giftist 28. ágúst 1883
eftirlif'andi eiginmanni sínum, þáver-
andi verslunarstjóra Gránnfjelagsins í
Raufárhöftí og varð sambúð þeirra
hjóna fult 40 ár.
Á Raufarhöfn bjuggu þau 10 ár.
A þeim 1Ó árum eignuðust þau 6
börn, hvar af eitt dó Ungt en fimm
komust á fnllorðins ár öll mjög mann-
vsenleg. f1918 urðu hjón fyrir þeirri
miklu «org að. tnissa tvö börn sín úr
Spönsku veikinni, Halldór og Jakob- r>ema þá lítið eitt, til annars en
íru bæði gift. Tók frú Oline sjer þc-ss, sem er til einhverra nytja.
missirinn mjög nærri, og mátti svo hitt er aftur annað mál, hvort
Sí'-Ía> ;,ð hún liæri aldrei sitt bar sunm af þy^ sem fje er Veitt til,
el iir það. i mætti ekki fresta þar til betnr
Frú Oline var óvenjulega hreinskil- ,^ . .. , .
. , . . ,,,„ . . biæs. Og hvað ntsvonn snertir, þa
in kona, jafnt við sjalfa sig sem aðha, - , •' ,* , ,», •* . *
,... ... ., , ieru þau nu, þo lægn sjeu ætluð
mátti hun ekki vamm sitt vita í neinu.: ° d
Hún var glaðlynd og raungóð og vildi cu 1 f-þrra’ alto£ M’ til hvers
öllum aðstoð veita, sem hennar ásjár er a® áætla þau ar frá ari .jaín-
leituðu. Hún var óvenju hagsýn kona, hátt og ge.rt er, þegar. margra
vinnugefin og kappsöm að hverju sem ura reynsla er fengin fyrir því,
hnn gekk, og mátti segja að öll vinna að slík upphæð næst ekki inn ?
ljeki. í höndum hennar, og mátti rinu Það er í raun og veru ekkert ann-
gilda hvort ræða var um grófustu hús- ag en blekking. En sú blekking
verk eða fínustu ban.vrðir. Hún var hefnir 8Ín grimmiiega) og mun nú
gædd þeim kostum að vera alt í senn, | bæjar8tjórnin ,yerða yör yið þ,,ð
goo eiginkona, astrík moðir og stjorn-! , ,
sóm húsfreyja. jd^.ga# ^ ,
pesái 10 ár sem hún bjó á Raufar-í H->er verða >a taldlr helstu
höfn lærði hún að tala og lesa ís-; tek3u- og gjaldaliðir á áætluninni,
lensku, svo vel, að fáir Danir lijer. verða settir aftan við í svig-
búsettir lengur munu liafa náð jafn j um sömu. liðir á áætlúninni í fyrra
góðu valdi á framburði íslenskunn- (tii yfirlits fyrir þá, sem fylgjast
ar, sem hún. Hún sneið sig mjög að vil.ja með í því, hverjir hækka
íslenskum sveitaháttum, meðan hún
dvaldi hjer á landi. Á vetrum vann
hún að ullarvinnu, eins og tíðkaðist
eða lækka.
Tekjur:
Þær eru alls áætlaðar 2723 þús-
þ» í syeit, Og lagði hún gerfa höad á|lmd ]irðnur
ali að'íslenskum sveitakonu sið. 'Óft i , , , „ . .
j Ai þvi eru lou eftirstöðvar fra
heyrði jeg frú Olínu tala um véru j
sína hjer á Iandi og var þá ætíð eins
fyrra ári. Skattar af fasteignum
og sólskin færðist yfir hana; hún | (ióðagjald, sótaragjald, hreinsun-
mintist veru' sinnar hjer norður A í argjald) 160 þús. (134 þús.). —
fejara veraldar með svo mikilli hlýju, j Tek.jur af fasteignnm kaupstaðar-
og jeg dáðist að hve vel hún rnundi; ins (landsskuldir af jörðum, leiga
að segja frá öllum stórum og smáuml af erfðafestulöndum, húsum, tún-
atvikum frá þcim tíma; það var því1 um 0g lóðum, af laxveiði í Ell-
líkast að hún íifði það alt upp aftur j iðaánum, hagtolli, ístöku á
í liuganum. pað var hreinasta 11jörninni) 9664Ö (97646).
að tala við liana, og töluðum við ætíð. 0 , . - . . ,. , . „
: .! SaJa a fasteignum, (tekjur af
n’Iensku og daðist jeg að, hve vel; ... , , . „
hún hjelt henni við, eftir 30 ára lo8asolu 0g af seldum ertMfest°-
dvöl í Danmorku, þar sem hún varla i'Iondum) kr' 7000 <kr' 1500°)-
heyrði annað en dönsku talaða; því j Tekjur af ýmiskonar staxfrækslu
að þó að íslenska væri ætíð töluð á j (hesthúsið, bifreiðar, endurgreidd
heimili þeirra meðan þau bjuggu á. vmnulaun o. fl., vinnustöðin á
Raufarhöfn, þá varð danskan heiaiil- j Skólavörðuholtinn, efniskaup, kr.
ismál eftir að þau fluttu til Hafnar 84000 (kr. 91000).
og börnin fóru að ganga á skóla. j Endurgreiddur fátækrastyrkur
Ejns og fyr er sagt, var frú OJina j (frá inuansveitarmönnum, útfarax-
óvenjn .st.jórnsöm og góð húsmóðir, og kostna8lir frá utansveiarmönnum,
þegar dugnaður og osjerplægni er . . . . - . . „
„ , , . ... - , , logflutningskostnaður) kr. 37000
samiara, þa þurfti engum að kom,, a
óvart þótt slík kona hefði skapað
(kr. 37000).
áhríf út í frá. 10 árum eftir að þau} Endurgreiddur sjúkrastyrkur
hjón flnttu frá Iíaufarhöfn ferðaðist f (f™ öðrum sveitum samkvæmt
jtg um „Sljettu", sem álitin er út- (berklavarnalögunum og fátækra-
kjálkasveit; en jeg verð þó að segja . lögunum, og endurgreidd dýrtíð-
að jeg hefi óvíða komið á jafnhrein- ^ arlán) kr. 35300 ( 27500 kr.).
lep og myndarleg heimili sem þar, og
slrildi mig ekki undra, þótt áhrifa
hafi gætt af dvöl frú Olinu, sem e_kki
mun hafa verið ófús að Ieggja hönd
á plóginn, þar sem hún kom og sá
eitthvað sem miður fór eða hetur
mátti fara. Og mjer kæmi heldur ekki
á óvarí, þótt eftirlifandi samtíðarkon-
ur bennar inintust hennar með hl.v.jum
hng.
P. Stefiánsson frá pverá.
Ýmsar tekjur, (eftir byggingar-
samþykt, fyrir reikningshald
vatnsveitunnar og innbeimtu,
skólagjöld, tekjur af baðhúsinu,
tckur af mósölu, styrkur úr rík-
issjóði til spítalahalds o. fl.) kr.
39900 (kr. 34750).
Útsvörin að meðtöldum skatti
samvinnufjelaganna kr. 1,130,544
(kr. 1,256,501).
Tekjur af vatnsveitunni, (vatns-
skattur, vatnssala til skipa, vextir
af innieign og skuldabrjefum) kr.
115500 (108 þús. kr.)
Gasstöðin (gas, koks; tjara, gas-
mælaleiga) kr. 238,600 (krónur
Því var lofað hjer í blaðinu 228,700).
fyrir áramótin, að segja nokkuðj Rafmagnsveitan (Ijós um mæli,
ítarlega frá fjárbagsáætlun bæjar-'t I suðu og hitunar um mæli, til
ins fyrir þetta ár, sem nú er að l.jósa, suðu, og hitunar vjela um
IB24.
byrja.
Áæt.lunin er bygð í þetta sinn
lu-mil, til vjelareksturs,. fyrir
götuljós, afgangsorka, fyrir heira-
eins og áður á samvinnu eða til- J taugar, mælaleiga o. fl. kr. 626.000
lögum hinna einstöku nefnda inn-í (kr. 565,000).
an bæjarstjórnarinnar. hver nefnd Eins og sjá má á þessu, eru
hefir gert, áætlun um tekjur og'flestir liðirnir líkir og í fyrra.
gjöld á því sjerstaka sviði. er'Útsvörin hafa þó lækkað nokkuð.
undir hana heyrir og síðan hefir en sú lækkun hefði átt að vera
fjárhagsnefndin brætt þær allar enn meiri, og mun það sannast,
saman. petta ætti að geta stuðlað. að jafnvel þessi upphæð, sem nú
að meiri sparnaði í bæ.jarstjórn- er lögð á borgarana, þó lægri sje
inni og betra skipulagi í meðferð. en áður, mun ekki nást inn með
á f je bæjarins. En þó mnn nú' öllu.
mörgunx finnast, að bæjarstjórnin
hafi e.kki verið nógu róttæk í
sparnaðinum. Að vísu er það rjett,
að fje mun nú. ekki vera veitt,
Einn all-ríflegnr tekjuliður hef-
ir horfið, þar sem er skemtana-
skatturinn. í fyrra var hann áætl-
aÆur 30 þús. kr.; en er nú eng-
irn, sökum þess, að honum er nú
varið, eins og kunnugt er, til
þess að koma upp þjóð-leikhúsi.
'91 ■
Gj öldin :
Stjórn kaupBtaðarins: 1. Kostn-
aður vjó* bæjarstjóm, nefndir o.
fl. 24 þús. kr. Skrifstofa borgar-
stjóra kr. 27.340. 2. Skrifstofa
bæjargjal.dkera „ kr. 33.840. 3.
skrifstofa bæjarverkfræðings kr.
10104. Ennfremur ræsting, hiti,
Ijós, talsímar, laun umsjónarm.
með eignum bæjarins, og auka-
þóknun fyrir . brunamálastjóra-
starf — alLs riimlega 107,000 kr.
(kr. 109,580). .
Löggæsla, (lann yfirlögregln-
þjóns, laun 14 lögregluþjóna,
finaðir og ýms gjöld lögreglunn-
sr) kr. 75,500 (kr. 79,180).
Heilbrigðisráðstafanir (laun heil-
brigðisfulltrúa, laun ljósmæðra,
fíirsóttarhúsið, frakkn. spítalinn,
sjúkra bifreið, baðhúsið, til þrifn-
aðar og snjómoksturs, salerna-
hreinsun, sorphreinsun, kostnaður
við hunda,. rottueitrun o. fl.) kr.
154,536 (kr. 170,980).
Fasteignir (viðliald og endur-
bætur, umsjón með Elliðaámtm,
laxaklak, varsla, skattur og gjöld
af fasteignum, greiðsla til Bún-
aðarfjelags Islands) kr. 58,500
(kr. 73,500).
Ýmiskonar starfræksla, (hest-
húsið, hifreiðar, vinna fyrir hús-
eigendur. vinuustöð í Skólavörðu-
holti o.fl.) kr. 97,000 (kr. 125,500).
Fátækraframfæri (til ómaga og
þnrfamanna innansveitar, fátækra
lækna, útfararkostnaðar o. 'fl. kr.
244.300, og t.il þurfamanna arm-
ara sveita kr. 52,000) eða alls kr.
296.300, (kr. 268.400).
Sjúkrastyrkur o. fl. (til berkla-
veikisvarna iunan- og utan sveit-
ar, og sömuleiðis sjúkrahúskostn-
aður, styrkur til Elliheimilisms,
j Rjúkrunarfjelags Rvíkur, Líknar,
; Sjúkrasamlags Rvíkur) kr. 120.
700 (kr. 101,000).
Til gatna (götulýsing, viðhald
gatna og ræsa, ný holræsi) fcr,
97,500 (kr. 150,500).
Ráðstafanir til tryggingar gegn
eldsvoða (laun slökkviliðsstjóra,
varaslökkviliðsstjóra, varðliðs, að-
alliðs, viðhald slökkvitóla. fatn-
aður slökkviliðs, sóthreinsun eld-
færa o. fl.) kr. 59,300 (kr. 68240).
Barnaskólinn, (laun kennara,
hiti og ljós, laun dyravarðar, sltóla
eldhús, matgjafir handa fátækum
börnnm o. fl. o. fl.) fcr. 115,920
,(kr. 132,520). . ,
Ýmisleg útgjöld, (eftirlaun og
ellistyrkur, slvsatrygging. til al-
þýðubókasafns, mæling og skrá-
setning lóða, viðhald á sundlaug-
inni og sundkemsla o. m. fl.) 150
stökum útgjaldaliðum hennar.
Ýmsir styrkir, (til Kvennaskól-
ans, Iðnskólans, lesstofu handa
börnum, skólans í Bergstaðastræti
3 og Leikfjelagsins) kr. 8,500
(kr. 8,600).
Lán, (afborganir og vext.ir) kr.
270.000 (kr. 235,000).
Tekjuhalli á reikningi bæjar-
sjóðs 1922, kr. 28,995 (tekjuballi
frá. 1921 var kr. 42,389).
Vatnsveitan, kr. 115,500 (krónur
108,000).
Gasstöðin, kr. 238,600 (krónur
228,700).
Rafmagnsveitan, kr. 626,000 (kr
565,000).
Síðar verður ef til vill minst
nánara, á yafmagnsveituna, og þá
jafnframt gerð grein fyrir ein-
stökum útgjaldsliðum hennar.
Af utanför
til Svi|i|ódar og Noregs
Eftir dr. Jón Helfasoa búkup.
VI.
BjörgA-in kemur mikið við sögu
vora, og þá ekki síst við kirkju-
sögu vora í katólskum sið. Frá
siðari bluta 11. aldar var þar
bjskupssetur. Það var fyrst í tSoI.ju .
(við minni Norðfjarðar), þar sem
var helgidómur heil. Sunnivu, og
þangað-fór Bjarnvarður Saxlenski,
er hann hvarf hjeðan (1067) og
gerðist biskup þar, en fluttist síð-
ar til. Björgvinar, og dó þar.
Seinaa- (frá 1135) varð Óttar
íslendiúgur biskup í Björgvin (á
eftir'Magna). prír af hinum norr-
a:nu biskupum vorum komu frá
Björgvin. Þar hafði Oddgeir bisk-
up verið. kórsbróðir við Kri,st-
íirkjuna, áður en hingað kom.
Vilkín hafði verið prior við klaust-
ju:r prjedikarabræðra þar í bæn-
ium, pg Jón, hinn fjórði með því
j nafni, yerið ábóti í Munkalífi. í
;Björgvin tók Heinrekur Kársson-
jvígslu. af hendi Vilhjálms kar-dí-
; nála - (1247) til þbss að 'gerast
Jbiskup á Hólum; ennfremur var
Grímur Skútuson vígður þar 1321
jaí Aufinni -Sigurðssyni; Egill Eyj-
* ólfssön 1332, af meistara Hákoni
■ Erlingjssyni; Ögmnndur P&lsson
. 1$21 af Andori KetiLssyni, og loks
| J-ón Arason 1524 af Ólafi erki-
; btskup Engilbrektssyni. Finnur
! biskúþ telur sennilegt, að B'randur
Sæmúndsson hafi einnig verið
| vigðúr í Björgvin (af E.vsteini
erkihiskúp), en mjög er það óviss
j tilgáta. Loks bafa 5 biskupar
I vorir audast þar, sem sje 2 ís-
lepskir, þeir frændur Aami Þor-
láksson :(1298) og Árni Helgason
! (1320), og þrír norrænir: Grímnr
Skútuson (1321), Jón Halldórs-
son (1339) og Vilkin (1405). Hjer
við ba’tist. svo, að Björgvin var
um langt skeið lendingarstaður
J fslendiriga ér utan fóru, engu síð-
| ur en Niðarós.
j Til Björgvinar hafði jeg aldrei
komið áður og þekti þar. mjer
vitanlega, aðeins einn mann, ís-
lenskan í móðurætt, sem jeg éitt
sínn hafði orðið samskipa frá K.-
höfn til Reykjavíkur. Við Björg-
vxnarbiskup, sem nú er, hafði jeg
að vísu nokkrum sinnum átt
brjefáskifti, en var honum að
öðru leyti alveg ókunnugur. En í
sumar, er liann hafði frjett, að
mín væri von til Noregs, hafði
bann skrifa.ð mjer vinsamlegt
brjef og boðið mjer gistingu hjá
sjer, ef jeg kæmi til Björgvinar
óg meðan jeg dveldist þar.
Þegár jeg steig út úr lestinni
i Bjkirgvin, var bisknpinn þar
fyrir, til þess að taka á móti mjer.
í för með honum var blaðamaður,
ntsendur frá hinu kristilega dag-
biáði Norðmanna, „Dagen“, mál-
gagní hinnar kirkjulegu íhalds-
sí,efnu þar í landi. Vildi maður-
in« þegar fá mig til viðtals, en
jeg beiddist undan því og sagði.
að það yrði að bíða fram yí'ir
helgitfá, ef hann kærði sig uni
það þái Og ljet hann sjer það vel
íífca. Ánnars hugði jeg ekfci
að þétta blað færi að senda
mann til mín, því að nokkrurn
dögum áðnr hafði það flutt grein-
arkorn um mig, soðna upp ur
Tidéns Tegn“, og alveg sjerstak-
lega vakið atbygli á því, að þessi
bisfcup frá fslandi hefði í viðtáli