Lögrétta - 18.01.1924, Page 2

2
LÖGRJETTA
á þessum stöðum byggix1 fólkið á
að vjer bregðumst því eigi.
Tímarnir eru erfiðir nú, og lág
gengið legst þungt á oss, eins og
aðra, og verðum vjer því nú, frem-
ur en nokkrti sinni áður, allir að
gjöra vort ítrasta til þess að sigla
skútunni vorri gegnum storm’nn
og koma henni í örugga höfn.
Stjett yðar er aðeins ung enn-
þá; en þjer eruð skylduræknir og
standið þeim bestu á sporði, og
er það af því að sjómannaeðiið
býr í yður frá elstu tímum.
Kæru vinir! Fjelag yðar minn-
ist yðar á þessum afmælisdegi
sínum og færir yður þakkir fyrir
þeSsi 10 ár, sem nú eru liðin. En
Jþað eru ekki einimgis vjer sem
Sumst yðar. Fjelag vort er
aátengt landi og lýð, að öll
n stendur hjer á bak við og
sameinast oss í því að færa yður
þakkir sínar fyrir starf yðar &
þessum liðnu 10 árum.
Reykjavík, 17. janúar 1924.
Emil Nielsen.
Hjer í blaðinu hefir verið sagt
allnákvæmlega frá úrslitum ensku
kosninganna og horfunum á stjóra
armyndun Mac Donalds. pað «r
sagt, að miðstjórn flokks hans
hafi unnið mjög ósleitilega að
undirbúningi stjórnarmyndunar-
idnar og sagt að Mac Donald hafi
ráðuneytið fullskipað, þegar á
þurfi að halda. Ýmsum getum
hefir verið að því leitt hvernig
stjórnin yrði skipuð. Talið er lík-
legt, að Mac Donald muni sjálf-
ur ætla að verða utanríkisráð-
herra.. Haldane lávarður er lil-
nefndur sem lord-kanslari og
Philip Snowden og Sidney Webbs
er einnig talið líklegt að cerða
mxrni í ráðaneytinu, Einna nxest.a
athygli hefir það þó vakið, að
fullyrt er að Mac Donald muni
einnig ætla að hafa kvenfólk í
ráðuneyti sínu, og eru tilnefndar
Miss Margaret Bondfield sem inn-
anríkisráðherra, og Miss Susan
Lawrence sem ráðherra heilbrigð-
ísmála-
Ekki gerir verkamaimaflokkur-
inn þó sjálfur ráð fyrir því að
sitja lengi að voldum óhreifður.
J>ví í maí er gert ráð fyrir nýjum
kosningum, ef þessi nýja stjóm
situr þá svo lengi, en málunum
verður ekki komið fyrir á un-
hvem annan veg með samkomu-
lagi.
pessum möguleikum fyiúr mynd
un verkamannastjórnar hefir að
sjálfsögðu vex-ið tekið all-misjafn-
lega, þótt flestir viðurkenni hins-
vegar, að flokkurinn sje fullkom-
lega til þess fær að mannvali að
taka að sjer stjórn, ef hann hafi
tii þess nægan stuðning á venju-
legum þingræðislegum grandvelli.
Og á annan hátt er ekki um það
að tala, að flokkurinn taki við
stjórn eða sitji við hana, svo að
því leyti raskar þetta ekkert regl-
um þeim eða grundvelli sem tíð-
kanlegur hefir verið í ensku
stjórnmálalífi hingað til. pó jafn-
aðarmannaflokkurinn hafi að
ýmsu leyti verið andstæður því
þjóðfjelagsfyrirkomnlagi, sem nú
er, tekur hann samt nú við stjórn-
inni og framkvæmir hana alveg á
grandvelli þessa sama þjóðfjelags-
skipulags.
Ymsir merkir Englendingar hafa
þegar orðið til þess að láta eitt-
hvað meira eða minna í ljósi skoð-
anir sínar á þessum stjórnarskift-
um. M. a. liefir einhver hinn helsti
maður í kaupsýslu- og viðskifta-
lífinu, Inchape lávarður vikið að
þessu í ræðu. par segir hann m. a.
a£ þó hann sje ekki sammála
síefnuskrá verkamannaflokksins
viðurkenni hann þó, að flokkm•-
ixxn kæmist nú til valda á venju-
legan þingræðisbundinn hátt og
teldi hann því enga ástæðu til
að bera kvíðboga fyrir slíkri
vérkamannastjóm. par að auki
skyldu meun minnast þess, sagði
hann, að þegar öllu væri á botn-
,inn hvolft ætti engum að vera
það meira áhugamál en einmitt
allri alþýðu manna að efnahagur
landsins sje góður og stofnanir
þess og atvinnxirekstur tryggur.
Lloyd G-eorge hefir einnig skrif-
að langa grein um myndun verka-
iuannastjórnarinnar. Hann byrjar
á að láta í ljós undrun sína vfir
þri, að Baldwin svona sama sem
öllum að óvörum kasti sjer og
flokki sínum út í tvísýnu kosn-
ingabaráttunnár, þar sem hann gat
nú setið óáreittur við stjórnina í
4 ár, og íhaldsflokknum hafi sann-
arlega verið nýnæmi að því, þar
sem hann hefði ekki setið að völd-
um í 17 ár. Síðan talar hann um-
vei’ndartolla stefnuna og hversu
hún og fylgi hennar hafi ávalt
rej'nst veikt og svikult þegar á
átti að herða, þó byrlega bljesi
í upphafi. Bendir hann þar bæði
á reynsluna úr verndartolla-bar-
áttu Randolph Churchill lávarðar
og Mr. .Toseph Chamberlain. Eng-
land hefir altaf verið hið eina
sanna fríverslunarland í heimi,
segir hann, og það hefir borgað
sig vel. pað hefir verið nauð-
svnlegt fyrir verslun þess og við-
skifti og einmitt á fríversluninni
hafa þau blómgast best.
pví næst talar haim um mögu-
leika fyrir sambandi milli and-
stöðuflokkanna gömlu, íhalds-
manna- og frjálslyndra manna. —
Segir hann að hugsunin um slíkt
samband hafi ávalt verið mönnum
ógeðfeld, og kjósendur landsins
hafi í, raun og veru alveg hafnað
henni með kosningunum 1922. •—
pegar um slíka samvinnu hafi
verið að ræða, hafi hún verið
sprottin af knýjandi nauðsyn. Og
allir flokkar hafi haft horn í síðu
slíkrar samvinnu og sú tilraun
muni ekki verða gerð aftur. pví
íhaldsnxennirnir muni vilja minn-
ast þess, hvernig afl þeirra í sam-
vnnunni hafi verið notað til þess,
að koma fram breytingum í frjáls-
lynda átt, sem þeir fyrirlitu í raun
og veru. Hinsvegar munu frjáls-
lyndu mennirnir minnast þess, hve
íhaldsflokkurinn var fljótur til að
varpa þeim fyrir borð, undir eins
og hann þóttist hafa bolmagn
til þess. Einnig hefir þó áður
verið bent á hjer í blaðiini um-
mæli annara áhrifamanna í ensku
stjórnmálalífi, svo sem. Rother-
mere lávai-ðar, sem fara í öfaga
átt og einmitt mæla með samvinnu
milli gömlu flokkanna. En reynsl-
an frá ófriðarárunum, og þá eink-
um samvinnuslitin á Carlton-club-
fundinum, hafa sett ilt blóð í
ýmsa, og þá ekki síst einmitt Ll.
George.
petta vantraust gömlu flokk-
anna hvors á öðrum er megin-
mein stjórnmálaástandsins nú,
segir L. George ennfremur. En til
i
allrar hamingju hefir verkamanna-
flokkurinn ekki meirihluta, svo að
hann getur á engan hátt fram-
annars samkvæmt stefnu sinni á
undanförnum ámm, væri skyld-
astur til að reyna að gera, þó
ekki vrei bót að því, frá sjónar-
miði L. George. Auðvitað gæti
flokkurinn komið á einhverjum
endurbótum í ýmsurn málum. En
það getur ekki verið í öðrnm anda
en þeim, sem frjálslyndi flokk-
urinn sjálfur mundi vilja vera
láta, því verkamannaflokkurinn er
máttlaus til allra famkvæmda,
nema með stuðningi, eða að minsta
kosti afskiftaleysi þess flokks.
Samt telur Lloyd George það
sjálfsagt og samkvæmt öllum
þingræðisvenjum, að verkamanna-
flokkurinn táki við stjórninni
næst, hvað sem á eftir fer. pví hitt
telur hann óhugsandi að íhalds-
menn haldi áfram að fara raeð
stjórnina, þar sem 8 milj. og 800
þús. kjósendur af 14 milj. og 200
þús. hafi nú greitt atkvæði á móti
flokknum.
Að síðustu bendir L. G. á það,
að eini flokkurinn, sem í raun og
veru hafi vaxið við síðustu kösn-
ingar, sje frjálslyndi flokkurtnn.
Atkvæðamagn hans hafi vaxið nm
800 þús., og sje það að þakka
samvinnunni milli flokkabrotanna
gömlu.
Annars fer það nú að frjettast
nákvæmlega upp úr þessu, hvern-
:g þessum merkilegu málum verð-
ur ráðið til lykta, þar sem bretska
þingið fer að taka þau til með-
ferðar einmitt þessa dagana.
-x
Kvöldið 14. þ. m. andaðist á
pórshöfn sjera Jón Halldórsson
áður prestur og prófastur á Sauða-
nesi, 74 ára gamall.
Hann var sonur Halldórs pró-
fasts Jónssonar á Hofi í Vopna-
firði, fæddur 1. nóv. 1849 í Glaum-
bæ, útskrifaðist úr Reykjavíkur-
skóla 1870 og af prestaskólanum
1874, og vígðist hann 30. ágxist
það ár aðstoðarprestur til föður
síns, en Halldór prófastur andað-
ist sumarið 1881. Var sjera Tón
eftir það nokkur ár á Vopnafirði,
en fjekk svo veitingu fyrir
Skeggjastaðaprestakalli, og 1905
fjekk hann Sauðanes. pví presta-
kalli þjónaði hann þangað til hann
fjekk lausn frá prestskap, fyrir
nokkrum árum, og var hann um
eitt skeið prófastur í Norður-
pingeyjarsýslu.
Hann var þríkvæntur. Fyrsta
kona hans var Oktavía dóttir C.
J. Grönvolds verslunarstjóra á
Vopnafirði, en hún andaðist 1886.
Næsta konan var Ragnheiðnr Dan-
íelsdóttir frá Hólmurn í Reyðar-
firði, dáin 1894, en þriðja konan
Soffía systir hennar, dáin 3897.
Sjera Jón Halldórsson var vin-
sæll maður og vel metinn af sókn-
arbörnum sínum og öllum, sem
kynni höfðu af honum, en af al-
mennum málum utan hjeraðs síns
hafði hann lítil afskifti.
--------o--------
25 ára
leikafmæli frú Guörúnar Inðriðaðóttur
1899-1924.
Frú Guðrún Indriðadóttir.
í dag era liðin 25 ár síðan er
frú Guðrún Indriðadóttir kom
fyrsta skiftið' á leiksvið frammi
fyrir almenningi.
Mjer eru nokkuð minnisstæðir
þessir dagar fyrir 25 árum. Jeg
var þá leiðbeinari Leikfjelagsins,
varði til þess þeim afgangstíma,
sem jeg hafði frá störfum mínum
við Isafold.
peir, sem við leik fengust í
Reykjavík, söfnuðu ekki beinlínis
auð — ekki fremur þá en síðar.
Leiðbeinari og helstu leikendur
fengu fimm krónur fyrir leik-
kvöldið, og líkurnar voru heldur
litlar fyrir því, að oftar yrði unt.
að sýna nokkurn leik en 5 sinn-
um. Jeg get þessa í því skyni að
gera mönnum skiljanlegt, að fyrir
heldur litlu var að gangast fyrir
þá, er ætluðu sjer að ganga inn í
þennan hóp.
Nú stóð svo á, að Leikfjelagið
hafði afráðið að fara, að fást við
amerískan leik, sem heitir „Esmér-
alda“. pað var í leikendahraki, þá
eins og oftar. Sjerstaklega vantáði
í hlutverk ungrar stúlku. Einhver
hafði þá orð á því, að barnung
stúlka, fögur og af bestu ættum,
hefði leilrið í einhverjum smáleik
um í Goodtemplara-reglunni, og
hefði farist það prýðilega. Unga
stúlkan var Guðrún Tndriðadótt-
ir. pað þótti í meira lagi álitlegt,
ef unt væri að fá þessa stúlku, og
jeg var sendur í bónorðsförina.
petta bónorð sóttist nokkuð erfið-
lega. Mjer stendur það fyrirminni.
að þegar ungfrúin að lokum batt
enda á málið heima hjá mjer og
lofaði að verða við tilmælum Leik'
fjelagsins, þá grjet hún.
petta varð glæsiTegur sigur fyr-
ir hina ungu leikkonu. Allir luku
upp sama munni um það, að þetta
væri óvenjuleg leikbyrjun. Blóm-
um rigndi yfir hana á leiksviðinu,
Og þegar jeg spurði hana daginn
eftir, hvort hún sæi nú eftir því
að hafa lagt í þetta, þá kannaðist
hún við það, að það gerði hún
ekki.
Okkur fanst stundum blöðin
vera fremur gætin í lofsyrðum
sínum um starf Leikfjelagsins.
En þau vora ekki í neinum vafa
um þessa ungu stúlku. Lesendur
Morgunbl. kunna að hafa gaman
af að sjá, hvað þau sögðu. Jeg
set hjer fyrir neðan uxnmæli
þeirra.
Pjóðólfur sagði 20. jan. 1899:
.... „Einkura er 3. þáttur leiks
þessa prýðilega leikinn, og skara
þar einkum fram úr frú Stefanía
’Guðmundsdóttir, sem oft endra-
mær, og eigi síður ungfrú Guðrún
Tndriðadóttir, er eigi hefir leikið
fyr opinberlega. Getur eigi hjá
því farið, eftir þessari byrjun, að
þar sje efni í ágætan leikanda,
,sem hún er, því að hún hafði erf-
itt og vandasamt hlutverk, er bún
leysti afbragðs vel af hendi. Yoru
þar ýmsir, er eigi þóttust hafa
sjeð betur leikið erlendis en 3.
þátttir var leikinn yfirleitt, því að
hinir leikendurnir ljeku þar einnig
mjög vel“.........
pessi voru ummæli fsafoldar 21.
jan. 1899:
.... „Esineröldu sjálfa leikur
kornung stúlka (frk. Guðrún Ir.d-
riðadóttir), er ekki hefir stigið
fæti fyr á leiksvið, og tekst sýnu
betur en hjer eigum vjer að ver.j-
ast af byrjendum; kann vel, leik-
ur fjörlega og greinilega, Og
feimnislaust. (Björn Jónsson rit-
aði sjálfur ritdóminn).
Ýið vitum það allir Reykvík-
ii>gar, að ekki hefir framhaldið á
leikstarfsemi frúarinnar staðið á
baki byrjuninni. Hún hefir engum
vonum brugðist.
Míkill er sá sægur af hlutverk-
uro, sem hún liefir int af hendi á
þessum 25 árum. pau munu vera
60 til 70, eftir því, seni jeg hefi
næst komist. Jeg minni aðeins á
nokkur þeirra:
i Esmeralda í „Esmeröldu". Guð-
rún og Heiðbláin í „Nýársnótt-
Glory Quayle í „-Tohn
Mt,orm“. Lavender í ,,Lavender“
éftir Pinero. Signa í „Gjaldþroti“
eftir Björnson. Rakel í ,Um megn‘
eftir Björnson. Berseba í ,Hrafxia-
b jar gar m ær inn i‘ eftir Wilden-
brach. Ovidia í „Augurn ástannn-
ar“ eftir Bojer. Vita í ,Hjálpinni‘
eftir Rosenberg. Brúðurin í ,Brúð-
kaupskvöldinu' eftir Peter Nan-
sen. Margrjet í ,Apanum‘ eftir
frú Heiberg. Alvilda í ,Yerkfall-
inu‘ eftir Edgar Höjer. Amelia í
.Litla hermanninum1. Lára í ,Æf-
intýri á gönguför. Hrafnhildur í
,HÖddu Pöddu‘ eftir Kamban.
Úífhildur í .Skuggum* eftir P;íl
Steingríansson. Katia í ,Sinnaskift-
um‘ eftir Stepniak. Helga í ,Stúlk-
unni frá Tungu' eftir Indriða Ein-
arssonAngelque í ,ímyndunarveik-
inni‘ eftir Moliére. Hanna litla í
.Himnaför Hönnu litlu' eftir
Hauptman. Katie í ,Heidelberg‘.
sem hánrleikur í kvöld.
l^etta eru alt ungar stúlkur.
líújö hefir líka leikið fullþrosk-
aðar konur, og sum þau hlutverk