Lögrétta - 09.02.1924, Page 4

4
LÖGRJETTa
Akureyri 5. febr. FB: Tnflúensan
er komin hingað og hefir sennilega
borist frá Eeykjavík. Gísli Ólafson
simastjóri, sem hjer er á ferð, liggnr
Terkur.
Framhald þingmálafundarins n jer
verðiir sennileg-a ekki fyr en i viku-
lok. — ís var í gær 40 sjómílur und-
»n Horni.
8 febrúar.
Vestmannaeyjum, 6. febr. FB. —
Bnskur togari, Kelvin frá Hull,
strandaði í morgun kl. 6 suðaustur
af Helgafelli. Manntjón varð ekkert.
Togarinn var við veiðar rjett áður
en hann strandaði, og verður því
kærður fyrir brot á fiskiveiðalög-
gjöfinni.
(Björgunarskipið „Geir“ fór aust-
ur í Eyjar í gærmorgun, til þess að
reyna að ná togara þessum út aftur).
FB. — Björn Jónsson fyrverandi
prestur og prófastur í Miklabæ, and-
tíðist á sunnudaginn var. Banamein
ftans var brjóstveiki. Sjera Bjöm var
faeddur árið 1858, hinn 15. júlí. en
vígður til prests árið 1886. En prest-
Trr í Miklabæ var hann skipaður árið
1889, og gegndi því embætti í 31 ár,
eða til ársins 1920, að hann sagði af
,.jer prestskap. Prófastur Skagafjarð-
arprófastsdæmis var hann frá 1914
til 1919. Hann misti nálega að fullu
sjón fyrir nokkrum árum, og var sú
orsök helst til þess, að hann sagði af
sjer embætti. Sjera Björn var al-
feunnur fræðimaður að því er snerti
almenna sögu og þekkingu á íslensku
máli. Haun var og viðnrkendnr sem
■igætur klerkur og sómi stjettar
•sinnar.
FB. — í NesþingaprestakaUi (Ól-
afsvíkur-, Britnilsvalla-, Ingaldshóls-
og Hellnasóknum) fer fram prest-
lcosning einhvern næstti daga í stað
Guðmundar prests Einarssonar, sem
nú er kominn að pingvöllum. Er að-
eins einn í kjöri: Magnús Guðmunds-
aon cand. theol., sem var aðstoðar-
prestur sjera Guðmundar síðustu árin
•*g síðan hefir verið settur prestur
i Nesþingaprestakalli.
--------o--------
Skarphjeðinn.
Skarpleitur en skuggalegur,
skjótlegnr um karhnannsdáð,
Hirti lítt Um rekka ráð.
Kuldaglott á grönum þýddi,
«ð gaf hann ei um náð.
Flestum betur vígur var hann,
rar p6 oftast fús á sátt.
Ljek oflátunga gjarnan grátt.
Treysti rór á mátt og megin;
mælti vel, en fátt.
Er frændur kappann kyrrast báðu,
knldaglott var Hjeðins svar.
Gjörfileika gæddur var.
Sem fleiri íslensk mikilmenni,
minni gæfn bar.
Kristi vígð; að hálfu heiðin,
hyldjúp, auðug, myrkvuð sál.
Skapið tinna, tungan stál.
Bór og fastur hetjuhugur,
h.jartað falið bál.
Kristmann Guðmuddsson.
-x
Hann á sjötugsafmæli 9. sept.
nmstkomandi, og er í ráði, að þá
feomi út safn af ljóðmælum hans
í heild. Útg. verður tengdasonur
hans, Haraldur Jónsson prentari.
Mun verða safnað áskrifendum að
ijóðasafninu, og ætti það að ganga
greiðlega, því Sveinbjörn hefir
omrgt vel kveðið, svo sem kunn-
■ugt er.
Petta blað hefir fengið nokkur
fcvæði eftir Sveinbjörn, sem ekki
tiafa áður verið prentuð, og brot
æf kvæðum, og mun það birta
þau smátt og smátt. peir, sem
vilja gerast áskrifendur, geri Har-
aldi Jónssyni, Lindargötu 27, að-
jvart. — Bókin kostar 8 krónur.
Jafnadarmaðupinn.
Skáldsaga eftir Jón Björnsson.
til bölvnnar. Jeg hata alla þá menn — hata
þá — pabba þinn líka. Ekki manninn, heldur
ritstjórann. Þó hann sje faðir þinn, get jeg
ekki komist hjá að segja satt um hann og vara
við honnm.
— Þetta, sem þú sagðir í dag, er ekki sann-
leikur um pabba! Það veitstu sjálfur. Þú ættir
aú minsta kosti að vita það, að Tiann er ekki
vondur maður, og þjer stæói allra manna næst
að viðurkenna það.
— Þú skilur þetta ekki, Freyja, og það er
árangurslaust að reyna að skýra það fyrir þjer.
Bitstjóranum kann að vera vel við einhvern
verkamann. En hann vinnur samt sem áður á
móti því, að sú stjett rísi úr rústum. Hann
vinnur á móti því að ójöfnub urinri hverfi.
Freyja þagði. Hiin fann leiftri af vissu um
það bregða fyrir í huganum, að hægt væri áð
hrekja þetta alt saman. Það liti út fyrir að vera
satt — en þó vœri það lýgi. Hún fann það —
fann rökin liggja einhvensstaðar djúpt í sál
sinni. En hún gat ekki í þau náð og sagði ekki
neitt. Og Þorbjörn hjelt áfram:
— Máisvarar auðvaldsins skulu fá nánari
lýsingu á sjer áður en lýkur. Jeg er aðeins að
byrja á þeim lýsingum. Það væru svik að fella
föður þinn úr þeirn flokki. Þorb.jörn þagnaði
örlitla stund an sagði svo í mildari róm: En
þetta kemur ást okkar ekkert við. Hún er ofan
við þetta alt saman.
— Þjer finst það ekkert koma mjer við, þó
faðir minn sje borinn þungum sökum að ástæðu-
lausu. Þú hefir einkennilega skoðun á sambandi
barna og foreldra. Það kendi mótþróa og þykkju
í rödd Freyju.
— Jeg lít svo á, að þú eigir ekki að líða
fyrir þaö, þó faðir þinn sje ásakaður fyrir það,
sem hann hefir ilt og órjett gert.
— En hann hefir ekkert ilt og órjett gert!
hrópaði Freyja og var blossandi hiti í rödd
hennar. Hún kipti aö sjer höndunum og stóð
upp.
Þorbjörn sat kyr en sagði dálítið órólegur:
— Jeg hefi skýrt fyrir þjer í hverju órjett-
ur hans felst.
— En viltu ekki skýra í hverju sú óhamingja
felst, sem fullyrt er- að þú sjert að leiða yfir
verkamenn?
Þorbjöm fölnaði en svaraði ekki.
— Þú þegir!
— Jeg var að hugsa um, sagði Þorbjöm seint
og hægt, að þá færi að fjúka í flest skjól, þegar
þú kastar líka steinunum.
Það varð augnabliksþögn. En á því augna-
bliki kom einhver tryllingsofsi upp í Þorbimi,
varnarhugur, hardagafíkn. Hann stóð npp og
stappaði fæti í gólfið og sagði í hamslausri geðs-
hræringu:
— Kastið þið öll steinunum — þú líka,
Freyja! Hvert mannsbarn! Grýtið þið mig! —
drepið þið mig! Á eftir mjer rís upp annar
máttugri! Sannleikurinn og rjettlætið verða
ekki grýtt! Munið þið það!
Freyja horfði agndofa á Þorhjörn. Henni
datt ósjálfrátt í hug höggmynd, sem henni hafði
einhvern tíma verið sagt frá, og vera átti af
manni, sem hvorttveggja birtist í, dýr og mað-
ur — siðmenning og villimenska. Þorbjörn min'ti
á þessa mynd nú. í svip hans var ofsi dýrsins
en hrifni mannsins. Freyja varð hrædd við ást
sína á þessum manni.
Hún stóð ekki lengi við eftir þetta. Þorbjörn
tók eftir því, þegar hún var farin, að hún hafði
kvatt hann aðeins með handabandi.
TJm þessar mundir fóru blöðin að herða sókn
og vörn í kosningabaráttunni. Meðmælagrein ar
og skammagreinar fyltu dálka þeirra dag eftir
dag. „Þjóðin“ fór geystast og hafði hæst. Menn
sulgu í sig skammimar eins og ódáinsveigar,
fyltu hug sinn af úlfúð og óvild og mögnuðu
sjálfa sig til þess að fylgjast með í þessu æði.
Verkamenn þæjarins stóðu á nálum á hverj-
um degi. Þeir spurðu og spáðu. En þeir voru
gunnreifir við vinnu sína. Bardagagnýr „Þjóð-
arinnar“ bergmálaði í þeim. En sumum þeirra
leist þó ekki á blikuna. Þeir sögðu, að Þor-
bjöm skrifaði eins og gapi. Satt væri það, að
hin blöðin skömmuðust líka. En þau væru ró-
legri og auðugri af rökum. Þetta gæti ekki end-
að með góðu. Þorbjöm kollhlypi sig. Þeir rif-
ust um þetta við fjelaga sína seint og snemma.
Þeir sem fylgdu Þorbimi fast að málum, báru
hinum á brýn, sem rólegri voru, að þeir væru
auðvaldsdindlar og skaplausir ræflar. Þeir tækju
því með þökkum, þó þeir væm troðnir undir
löppum kúgaranna og seinast drepnir og alt
þeirra hyski. Hinir kváðust ekki vera kiigaðir,
og þó þeir væru það, vildu þeir ekki heimta
rjett sinn með þeirri frekju, sem Þorbjöm beitti
—- þeir vildu ekki hlíta forsjá annars eins glamr-
ara og vindsbelgs — og lygara, b:ettu sumir við.
Þorbjai-nar-menn sögðu, að þeir væru sjálfir
Ivgarar.
Ofriðarölduraar risu hátt. Hvergi var griða-
staðnr. að þeim fanst, sem leiddn þetta alt. hjá
sjer. Háskólinn var farinn að loga, sögðn
menn. Stúdentarnir væru orðnir svæsnustu sam-
eignarmenn, allur þorri þeirra. Öllum bar að
minsta kosti saman um það, að engir töluðu
moira um stefnur og strauma þjóðlífsins eu þeir.
Sumir þeirra lýstu því yfir svo oft sem tæki-
færi gafst, að þeir væra jafnaðarmenn út í
ytstu fingurgóma.
„Kistillinn“ var þeirra ajstastur. Frá honura
sögðu menn sýkinguna stafa. Og víst var um
það, að þar sem hann var, var ekki um annað
rætt en „hið nýja tímabil“, sem hjer væri að
hefjast. Þar var dáðst að rússnesku byltingunm,
þar var hið gamla felt í rústir og nýtt reist.
Þessa dagana áttu þeir annríkt, Þorbjörn og
hann. Kosningaæðið var búið að gagntaka þá.
Á verkamönnum dundi lögeggjan, dag eftir dag
— að standa fast saman. Þorbjöm stóð þó ölln
framar í baráttunni. Yerkamenn fundu, að hann
var foringinn. Hjá honum var trausts að leita
fremur en öðrum. Og hann hamaðist — neytti
hvorki svefns nje matar. Framtíðarsýnir fyltu
hug hans — verkamenn í meiri hluta á Alþingi
— það var takmarkið. Þá skjddi þjóðin rísa
úr ösku, fátæklingar fá nægju sína, atvinnu-
Iausir vinnu, undirokaðir frelsi. Þessar sýnir
hjeldu honum vakandi, bardagabúnum og á
verði.
— — Skömmu fyrir kosningadaginn ang-
lýstn framhjóðendnr, að þeir ætluðu að halda
sameiginlegan fund í stærsta samkomusal bæjar-
ins. Menn bjuggust þar við mikilli orrahríð.
Það fór æsingakendur tilhlökkunarstraumur um
hugi bæjarbúa, þegar þeir mintust á, hvað þama
mundi verða afburða.-skemtilegt. Þeir vissu það
af reynslu, að á kosningafundum ganga lægstu
hvatir horguranna lausbeislaðar.
Freyja vissi, að foreldrar hennar ætluðu á
fundinn. Þau höfðu spurt hana nm morguninn,
hvort hún vildi ekki koma með þeim. Hún hafði
ekki gefið þeim fullnaðarsvar, og var allan dag-
inn að velta því fyiúr sjer, hvort hún ætti að
fara. En þegar þau fóru á fundinn um kvöld-
ið, fylgdist hún með þeim.
Þegar þau komu að aðaldyrum hússins, stóð
þar ótölulegur manngrúi — svo fylkingin náði
langt út á götu. Það var nýbúið að opna húsið
og kjósendur voru að ryðjast inn. Allir vildu
verða fyrstir. Menn fóru á hlið, hálfbognir,
flatir og aftur á bak inn úr dyrunum. Menn
hrópuðu og æptu, sumir öskraðu og báðu um
hjálp, þegar veruleg trísýna varð á lffi þeirra.
En inn fcru þeir samt. Tveir lögregluþjónar
stóðu sinn hvoru megin dyra og hugðust hafa
stjórn og reglu á framferði manna. En þeim
var þyrlað eitthvað inn í salinn. Lögregluvaldið
varð ljettvægt í þessu fossfalli. Kvenfólkið sem
hafði hætt sjer í þessa skelfingu, misti sumt af
fötum sínum: svuntur voru slitnar af því, húfu
skúfar festust á hnöppum karlmannanna og
sátu þar, hattar þess brotnuðu eða fúku út í
veður og vind. Og kveinstafir þessara mis-
þynndu kjósenda bárust langar leiðir. En inn
fóru þeir samt.
Ritstjóranum þótti ekki árennilegt að leggja
þarna að með konu sína og dóttur. Hann sneri
að bakdyrum hússins og komst þar inn og fekk
sæti. Eftir fáeinar mínútur var húsið orðið
troðfult fram í anddyri af ótrúlegá marglitum
söfnuði — þysmildum, ágengidum, hlæjandi, tal-
andi. Kliðurinn minti á fuglabjarg — þar til
fyrsti ræðumaður hóf má! sitt. Þá var eins og
dulu hefði verið stungið upp í alla.
Freyja knnni illa við sig í öllum þessum
manngrúa. Hún hnipraði sig upp að móður
sinni Og leit sjaldan út yfir salinn. Hún hafði
sjeð á hnakkann á Þorbirni á fremstu bekkjun-
um, milli frambjóðenda verkamannaflokksins,
Hún kveið fyrir, þegar Þorbjörn færi að tala,
en vildi þó ekki játa það fyrir sjálfri sjer.
Frambjóðendurnir tíndust upp á ræðupali-
inn, lofuðu gulli og grænum skógum, fullvissuðii
um mannkosti sína og lotningu fyrir kjósendnm.
Áheyrendur skutu við og við orði inn í, og einn
ölvaður náungi byrjaði að halda tölu frammi
við dymar. En að því urðu lítil spell.
Þá kom „kistillinn“ á ræðupallinn. Nokkrir
stúdentar og verkamenn lustu upp húrrahrópi.
En strax á eftir barst óánægjukliður um salinn.
Sumir skáru upp úr með það, að „klstillinn“
ætti ekkert erindi þarna upp. Menn mundu ekki
fá neitt góðgæti úr honum. En Iíilmar ljet ekki
ópin á sig fá. Hann byrjaði mál sit ótrauðnr.
En lítið heyrðist til hans. Þó augnablik væri
hljótt í salnum, gaus óðara npp hlátur. Mönnum
fanst „kistillinn“ svo óumræðilega skringilegur
með stutta klofið, svera búkinn og stóra höfuðið
klest niður á milli herðanna. Þeir stóðust ekki
þessa sjón. Og smám saman fóru fundarmenn
að hlæja beint framan í Hilmar, hlæja eins og
þeir gætu ekki þagnað. Fuudarstjóri rjeði ekki
við neitt. En Hilmar talaði — talaði í sífellu..
En það heyrðist ekki nema orð og orð á stangli.
Loks uppgafst hann. Menn vissu ekki hvort hann
hefði lokið því, sem hann ætlaði að segja.
Á eftir honum talaði Þorbjörn. Hann leit
hvast og kalt yfir mannfjöldann því líkast sem
allir viðstaddir væru fjandmenn lians og hann
væri albúinn þess að bjóða þeim birginn. Freyja
leit snöggvast á hann, en hún þorði ekki að
horfa á hann til lengdar — vissi ekki hvers.
vegna.
Þorbjörn hóf mál sitt rólega. En allir heyrðu,
að í hug hans bjó þung geðshræring, eldhiti..
Og eftir því, sem kom fram í ræðuna, varð hann
óvarkárari og hvassyrtari. Allir heyrðu, að hann
átti bágt með að halda fast við hugsanir sínar
og að takmarka sig. Þegar minst varði, fór hann
að stappa í gólfið og fylgja orðunum eftir með
snöggum hreyfingum handanna. Og hann hætti
að velja skjnsamleg orð. Hann ljet alt fjúka
um mótstöðumennina — varð æstari og heitari
og misti tökin á málefninu. Seinast varð alt eins
og í draumi fyrir honum — en hann talaði samt.
Hann heyrði, að hrópuð voru frammi í salnum
var orðinn að athlægi. En hann rjeði ekki við
sig. Samansöfnuð beiskja og bitur gremja..
brautst út. Hann varð að svala sjer. Og hann
hjelt áfram að slöngva eldsglóðum orðanna út
yfir salinn. Hann varð óljóst var við, að hann.
gekk tun gólf með krefta hnefa og að hann tal-
aði með þrumuraust. En á þessu augnabliki
fanst honum það ekki skifta neinu máli, hvað
hann talaði og hvernig hann talaði — aðeins
að hann fengi að tala út, einhvernveginn. Alt
í einu kom hann auga á Freyju eins og í gegn-
um þoku. Hún horfði á hann náföl, auðsjáan-
lega hrædd. í gegnurn þessa sömu þoku sá hann
blika á bæn til sín og'aðvörun í augum hennar.
Eins og leiftur flaug það um hug hans, að hún
sæti þarna svo hrein, svo saklaus, svo ósnortin
öllum ilhun hugsunum, en hann stæði þama
eins og reitt óargadýr. ITonum fanst draga úr
sjer allan mátt — hann gat ekki talað lengur,
En einni ör varð hann að skjóta enn. Hann batt
snöggan enda á það atriði, sem hann hafði verið
að tala um, þagnaði örlitla stund eins og mað-
ur, sem staðnæmist við torfæru og býr sig til.
stökks yfir hana. Svo rjetti hann kreptan hnef-
ann upp fyrir höfuð sjer og hrópaði fullum
hálsi, að það vopn, sem auðvaldið hefði hin,g-
að til beint að hjarta alþýðunnar, mundi snú-
ast í höndum þess og verða því sjálfu að bana.
— Síðan gekk hann hröðum skrefum niður af'
ræðupallinum.
Eitt augnablik var dauðaþögn í salnum. —
Mönnum kom þessi síðasta sending Þorbjamar
að óvörum. En þá tók „kistillinn“ að klappa
og fylgismenn Þorbjamar tóku undir það og
klöppuðu lengi. —
Freyja kom við handlegg móður sinnar. Hild
ur leit á hana og sá, að hún var náföl. Hún
kvaðst vilja fara heim, henni liði illa. Þær gerðu
ritstjóranum aðvart, og hann kom þeim klakk
laust út. Hann sagðist sitja ofurlítið lengur.