Lögrétta - 22.02.1924, Blaðsíða 1

Stærsta
íslenska lands-
blaíitS.
Árg. kostar
10 kr. innanlamda
erl. kr. 12.50
SJcrifst. og afgr. Austurstr. 5.
Bæjarblað Morgunblaðíð.
XIX. ðrg. !4.tbL

Reykjawik, Föstudaglan 22. febr. 1924.
Ritstjóri: Þorst. Gíslason.
í-safoídarprentataitsja hJ.
Alþingi.
Kærur bárost flaghni um kosn-
iaga í þremur kjö*4æmTim, ktup-
stðCunum Ísaíirjj «g Sejðisfirði
•j Eyjafj arð arsj.sJ*. — Kærurr.ar
'vnju fjrst rannsahaðar í kjör-
4ejíidunum, og stéð sú rannscka
srö lengi, að opt.lt.Far umræður
htifust ekki fjr e. 16. þ. m. Prsm.
vqfu 1 1. kjörbrjefadeild: Ján
J/arláksson, en þar topu kærumar
í'rá Seyðisfírði kjj.firði, — í
2. kjörbrjefad.il4: Magnús Jóns-
boO» »ú deil«l Tar kærmlauq,
•S í 3. kj.brj.deili: Jón Auðium
Jópsson, en í þeirri deild var ísa-
fjðtrðarkæran. Af trambjóðendum
þqjm, sem kært Tar iri, T»r að-
eifjp Tiðstaddur Haraldur Gruð-
mijndsson frá Iflalúði, og hlust-
*ði hann á umræðurnar.
I Ejjafirði hafði BemharS Ste-
i'ánsson fengið kjörbrjef, og T.ru
bonnm reiknuð 900 atkvæði, en
Stqfáni í Pagraskógi 895. Hins-
vegar roru ónýttir fjrir Stefáni
30 seðlar, þar af 20 seðlar, af
Því að hann var aðeins 'kosinn
cinsamall á þeim. Höfðu ýmsir
kjósendnr sýslunnar kært kosn-
inguna og kröfðust. þess að Ste-
ián yrði viðurkendur rjett kjör-
inn þingmaður, eða til vara, að
kosið yrði upp aftur. Sömuleiðis lá
fyrir kæra frá öðrum frambjóð-
anda, Stefáni Jóh. Stefánssyni
bæjarfulltrúa í Reykjavík, útaf
göllum á heimakosningu á Siglu-
firði. Ýmsir formgallar á kosn-
iagunni voru einnig ltærðir; kjör-
brjefadeildin lagði þó til, að kosn-
ingin yrði staðfest, án þess þó að
hún vildi láta líta svo á, sem með
því væri viðurkend rjettmæti
suxnra þeirra aðferða, sem við
kosninguna hafði verið beitt, eða
ætlaðist til þess að þau yrðu for-
dæmiu fr*nivegis, s. s. það að
hreppstjórar gætu skipað um-
hoðsmenn til þess að annast fyrir
sma hönd um heimakosningarnar.
Seyðisf jarðar kosningin var
l<ærð af frambjóðandanum Karli
Finnbogasyni, vegna galla. sem
hann taldi vera á heima kosning-
unum, en atkvæðamunur var þar
annars 18 atkv. Taldi kærandi
að læknisvottorð þau, sem atkv.
þessum fyln-du. hefðu ekki verið
áreiðanleg. þar sem læknirinn
Jiefði ekki sjáifUI. getað skoðáð
alla þá, sem hann gaf vottorð.
ísafjarðarkosningin var einnig
kærð af hendi frambjóðandans
Haraldar Guðmundssonar, aðal-
lega fyrir formgalla 4 seðlum og
ónóg skilríki fyrir nokkrum
heimakosuingaseðlum.
Umræður urðu fremur litlar,
nema um ísafjarðarkosninguna.
peir Jón Baldvinsson, Magnús
Torfason og að nokkru leyti «Tón-
a; Jónsson. töluðn með ógildingu
kosningarinnar. en Jón A. Jóns-
son, Jón Kjartansson, Jón por-
láksson og Magnús Guðmundsson
með því. að taka hana gilda.
Úrslit urðu þan. að allar kosn-
ingarnar voru teknar gildar.
Eyjafjarðarkosningin með 26 sam-
hij. atkv. Seyðisfjarðarkosningin
með 29 atkv. samhlj. og ísafjarðar
kosn. með 30 :9 atkv.
Kosningar.
Að aflokinni atkvæðagreiðslu um
kjörbrjefakærurnar var kosinn
forseti sameinaðs þings. Kosmngu
hlaut Jóh. Jóhannesson bæjarfó-
geti með 21 atkv. Einar Ámason
4 Eyrarlandi fjekk 14 atkv., 3
seðlar vorn auðir og tveir þing-
menn fengu sitt hvert atkv.. Yara
forseti samein. þings var kosmn
pórarinn Jónsson á Hjaltabakka
með 20 atkv., Sveinn Ólafsson í
Pirði fjekk J5 atkv. og anðir vorn
5 seðlar. Skrifara.r voru kosnir
Jón Auðunn Jónsson og Ingólfnr
Bjarnason. I kjörbrjefanefnd vorn
kosnir Jón Magnússon, Magnús
öuðmundsson, Björn Líndal,
Sveinn Ólafsson og Einar Árna-
son.
Síðan voru kosnir 8 þingm. til
setu í efri deild, þeir Eggert Páls-
son. Gnðm. Ólafsson, Einar Árna-
son, Jóhann Jósefsson, Jóh. Jó-
hannesson, Ingvar Pálsson, Björn
KristjánssOn, Halldór Stefánsson.
Að þessu loknu skiftu þingm.
sjer í deildir og hófust kosningar
þar. í neðri deild var kosinn íor-
seti Benedikt Sveinsson með 15
atkv. porleifur Jónsson fjekk 10
atkv. Pyrri varaforseti varð
Magnús Guðmnndsson með 14 at-
kv., Pjetur pórðarson fjekk 9
atkv., porl. Jónsson 2, 1 seðill
var auður. Annar varaforseti varð
Pjetur Ottesen og skrifarar Tr.
pórhallsson og Magnús Jónsson.
1 efri deild varð forseti Hall-
dór Steinsson með 9 atkv., en 1.
varafors. Eggert Pálsson með 8
atlcv. og 2. varaforseti Björn
Kristjánsson með 7 atkv., en
skrifarar Einar Árnason og Hj.
Snorrason.
Fjárlagafrumvarp stjórnarinnar.
Fjárlagafrumv. stjórnarinnar
iiefir nú verið útbýtt í þinginu.
Helstu atriða þess verður getið
hjer nú þegar. Aðaleinkenni frv.
eru þau, að það gerir eiginlega
ekki ráð fyrir neinum vemlegum
framkvæmdum, og gjaldabálkur-
inn er því lítið annað en lögboðnir
liðir, eins og sagt er á einum stað
í athugasemdunum. Tekjur frv.
ern áætlaðar með hliðsjón þeirra
tekna, sem inn komu á árinu
1922, en þá komu til framkyæmda
slcattalögin frá þinginu 1921.
Tekjurnar f járhagsárið > 1925 eru
áætlaðar alls 7797100.00 kr„ en
gjöldin 7245647.83. Er því gert
ráð fyrir rúmlega 550 þús. kr.
tekjuafgangi (kr. 551452.17).
Helstu tekjuliðirnir eru: Fast-
e'gna-, tekju- og eignaskattur kr.
1015000. Aukatekjur, erfðafjár-
skattur, vitagjald. leyfirbrjefa-
gíald kr. 510000. Útflutnings-
gjald- kr. 700000. Áfengistollur,
þar með óáfengt öl, áfengislaus
vín, ávaxtasafi og límonade. kr.
350.000. Tóbakstollur kr. 350.000.
Kaffi- og sykurtollur kr. 800.000.
Vömtollur kr. 1.240.000. Annað
aðflutningsgjald kr. 800.000. Póst-
tekjur kr. 350.000. Símatekjur 1
miljón. Tekjur af TÍneinkasöl-
unni eru áætlaðar 250 þús. kr.;
af tóbaks-einkasöltumi 200 þús.
kv.; af steinolíu-einkasölunni 60
þús. kr. Tekjur af fasteiguum
rikissjóðs eru taldar rúmar 55
þús. kr. Tekjur af bönkum, Rækt-
unarsjóði, verðbrjefmm o. fl. 380
þús. kr., og óvissar tekjur loks
52 þús. kr.
Pá koma gjöldin. ?ar ern fyrst
greiðslur af lánum ríkissjóðs og
framlag til Landsbankans, nálægt
2 milj. kr. (1.977.754.47). Borðfje
Hans Hátignar konuttgsins 60þús.
kr. Til Alþingiskost»aðar eru á-
ætlaðar kr. 174.500. Til ráðuneyt-
isins, hagstofunnar, sendiherra,
utanríkismála og rlkisráðskostn-
aðar eru veittar rúmar 253 þús.
kx . (þar af ráðherralaun 30 þús.
kr.1 og sendiherralaun 20 þús. kr.,
auk risnu, sem er 9 þús. kr.). Til
dómgæslu og lögreglnstjórnar eru
áætlaðar 532 þús. kr. Til lækna-
skipunar og heilbrigðismála eru
veittar rúmar 678 þús. kr. Til
samgöngumála er gert ráð fyrir
rúml. 1 miljón 555 þús. kr. (þar
í póstmál, vegamál, símar, vitar).
Til kirkju- og kenslumála er veitt
alls um 1 miljón og 80 þús. kr.
Til vísinda, bókmenta og lista
eru áætlaðar um 211 þús. kr. (þar
í taldir flestir „bitlingarnir“, sem
svo eru oftast nefndir og
emna mest eru venjulegast taldir
eftir). Til verklegra fyrirtækja
er gert ráð fyrir tæpum 440 þús.
kr.; þar eru t- d. 130 þús. kr. til
Búnaðarf jelagsins. (pað hafði sótt
um 180 þús. kr. styrk), og til
l'ímaðarfjelaga að öðru leyti 20
þús. kr. 50 þús. kr. til Piskifje-
lagsins (10 þús. kr. lægra en áð-
ur). Til eftirlauna og styrktar-
fiár eru loks veittar rúmar 180
þús. kr. og til óvissra útgjalda
100 þús. kr.
Að síðustu eru svo stjórmnni
heimilaðar lánveitingar * úr -við-
lagasjóði, ef fje er fyrir hendi, til
nokkurra búnaðarframkvæmda, —
jarðræktar og húsabóta.
petta eru meginatriði stjórnar-
frumvarpsins, og verður seinna
skýrt nánar frá því • og gangi
málsins í þinginu.
St j órnarf rumvörp.
í þinginu hefir verið úthlutað
þessum stjórnarfrumvörpum:
1. Fjárlagafrumvarpi fyrir 1925.
2. Pjáraukalög fyrir 1922.
3. Prv. til laga um samþj»kt á
landsreikuingnum 1922.
4. Frv. til laga um framlenging
á gildi laga um útflutniugs-
gjald.
5. Prv. til laga um breytingar
á lögum nm skipun barna-
kennara , og laun þeirra frá
28. nóv. 1919, nr. 75.
6. Prv. til laga um sameinmg
yfirskjalavarðarembættis og
landsbókavarðarembættis.
7. Prr. til laga um gjald af
hálfu lyfsala vegna kostnaðar
við eftirlit *eð lyfjabúðttm
o. fl.
8. PrT. til laga um Tatnsorku-
sjerleyfi.
9. Ptt. til lagtt um breyting á
lögum nr. 38, 3. nÓT. 1915,
im afhendingu á landi til
kirkjugarðs í ReykjaTÍk.
10. PrT. til laga um breyting á
lögum um breytingu á 3. og
4. gr. í lögum. frá 22. *ót.
1907, um Kennaraskóla í
ReykjaTÍk.
11. Ptt. til bjúalaga.
12. Prr. til laga am fræðslu
barna.
13. Ptt. til laga um Stýrimanua-
skóla. í ReykjaTÍk.
14. Prr. til lagtt um yfirstjóra og
amsjón fræðslnmála.
15. Ptt. til laga nm breyting á
lögum nr. 62, 28. nÓT. 1919,
um brúargerðir.
16. Prv. til laga um mælitæki og
Togaráhöld.
17. Ptt. til laga um blöndun ilm-
Tatna o. fl. með kolokTÍnt-
extrakt; (en það er megnt
„laxermeðal“).
18 Prv. til laga nm breytingu á
182. gr. hinna almennu hegn-
ingarlaga, frá 25. júní 1869.
19. Prv. til vegalaga.
Prá efni þessara frv. verður
nánar sagt síðar og jafnframt frá
meðferð þeirra í þinginu.
Stjórnarskrárbreytingar.
í efri deild eru nú komnar fram
ýmsar tillögur um breytingar á
stjórnarskránni. En þær eru í
tvennu lagi, fyrst 18 breytingar
frá Jóni Magnússyni og síðan
hreytingar við 8 greinar frá Jón-
asi Jónssyni o. fl. í greinargerð
J. M. segir: Á síðasta þingi bar
fyrri þm. Skagfirðinga, Magniis
Guðmundsson, fram frumvarp um
stjórnarskrárbreyting í neðri deild
Alþingis, af ástæðum, sem til-
greindar eru í greinargerð frv.,
sbr. Alþingistíðindi 1923, A, bls.
159—-161. Eins og kunnugt er,
náði frv. ekki fram að ganga. Nú
þykir ástæða vera til að bera
m'álið fram í efri deild, og er þetta
frv., sem nú er á ferðinni, í aðal-
atriðuni sama efnis, sem nmgetið
frv. frá f. á., enda borið fram af
sömu ástæðnm, og þykir því mega
láta nægja að vísa til greinar-
gerðarinnar við það frumvarp.
Einstakar greinar frv. þessa ættu
ekki að þnrfa sjerstakrar skýr-
ingar að sinni
Aðalbreytingar þær,' sem till.
J. M. fara. fram á eru þær, að
ráðherra verði framvegis aðeins
einn og landritaraembættið tekið
upp aftur. Bömuleiðis að þing
verði aðeins báð annaðhvort ár.
1 till. þeirra J. J. er einnig
gert ráð fyrir þinghaldi aðeins
annaðhvert 4r, en ráðherrar þar
hins vegar ákveðnir tveir. í
greinargerðinni segir: Ein af þeim
breytingum til sparnaðar á al-
mannafje, sem vakið hefír nokk-
urt umtal í blöðunum og á mann-
fttndum hin eíðnstu ár, er þinfc-
bald annaðbvert ár. Að vísn sanji-
ar gömul reynsla, að þótt þing sj®
ekki lögboðið árlega, verður alá-
af að kalla saman aukaþing af
ajarstökum ástæðum við og við.
Má því búast við, að svo færi eún.
Á hinn bóginn hlytu aukaþing
jafnan að verða styttri en fj&r-
lagaþing, og yrði að því veruleg-
ur sparnaður, jafnvel þau árin,
■þagar ekki yrði komist hjá þing-
haldi.
En fyrir utan þessa breytingKi
á stjórnarskránni eru ýmsar aðr-
as efnisbreytingar, sem komjð
b«fa til orða, sto sem að haía
þingið eina deild, fækká þing-
Kiönnum yfirleitt, afnema þálan$»
kjörnu, eða hafa í efri deild eih-
göngu landskjörna þingmenn o.
s. frv. En þjóðin hefir ekki óskftð
eítir nokkurri slíkri breytingu,
heldur aðeins því eina atriði, sejn
hefir verulega fjárhagsþýðingu,
nfl. fækkun þinga, og það er á-
reiðanlega xnjög torvelt að fá saj*
þykki þingsins um aðrar veru-
legar efnisbreytingar. pær geta
eingöngu spilt fyrir aðalatriðinu,
möguleikanum að fækka þingum.
Fyrir þessi mistök á framburði
málsins náði stjórnarskráin ekki
samþykki síðasta þings. petta frv.
gerir aðeins ráð fyrir fækknn
þinga og að lögfesta það ástand,
sem verið hefir síðastliðið ár, að
ráðherrar sjen í)veir. Nánar í
framsögu.
Umræður hafa ennþá litlarsem
engar orðið í þinginú, nema lítils-
háttar um vatnamálin í neðri
deild; en þar fór fram 1. umr.
um 5 stjórnarfrumvörp 19. þ. m.
2 st.frv. í efri deild.
’Vantraust?
í örstuttum umræðum, sem
urðn um stjómarfrv. um samein-
ingn landsbókavarðar- og þjóð-
skjalavarðarembættanna 19. þ m.,
kom fyrir atvik, sem vakti at-
hygli margra og forvitni, hvað
sem á því er byggjandi. Porsætis-
ráðherrann Sig. Eggerz lýsti því
þar yfir„ að hann mrmdi grensi-
est eftir því hjá flokkunum, hvort
byrlega bljesi fyrir fleiri embætta
fækkunarfrumvörp, og ef svo
væri, þá mundi hann bera fram
nokkur slík frv., einkum umsýslu-
manna-embætta samsteypur, ains
og í fyrra.
Út af þessu gerði Jón porláks-
son þá athugasemd, að áður en
ráðherrann færi að grenslast eftir
slíku í öðrum flokkum, ætti hann
að spyrjast fyrir um það í sín-
um eigin flokki.
En þar virtist fylgið við þctta
eina frv., sem fram væri komið.
fremur dauft, þar sem einn helsti
maður flokksins, Bjarni frá Vogi,
hefði verið manna fyrstur til að
fordæma það. par að anki mundu
hinijr flokkarnir yfirleitt efast
talsvert mikig um það, að hr.
Sig. Eggerz mundi framregis á
þessu þingi verða rjetti maður-