Lögrétta - 02.04.1924, Blaðsíða 1

Stærsta
íslenska lanijs-
blaCið.
LOGRJETTA
Árg. kostar
10 kr. innanlaadt
erl. kr. 12.50
Skrifst. og afgr. Austurstr. 5.
XIX. Arg. 27. tbl.
Reykjavik, Þridjudaginn 2. april 1924.
Ritstjóri: Þorst. Gíslason.
ísafoldarprentsmifija h.£.
Lögrjetta.
1. þ. m. hœtti jeg ritstjórn
Morgunblaðisins, og jafnfraint er
lokið sambandi þess við Lög-
rjettu-
Nokkrar greinar, sem komið
hafa í Mrg.bl.. voru við skiluað-
inn ókomnar í Lögr. og ltoma því
í þessn og næsta tbl.
p. G.
íslenska þjóðin öran ætíð verða í Engan má heldur undra, þó» sjúklingum sem alls ekki eiga
j þakklætisskuld við þá fyrir þær vnisum kunni að'hafa, dottið í hug i>1% vera þar eða hafa þörf fyrir
1 athafnir eins og reyndar fvrir að leysa upp fjelagið, verja sjóðn- að vera þar. pessar stofnanir geta
margt fleira. um til einhvers ákveðins þjóð- ekki losnað aftur við suma af
pað eru enghr ýkjur, þó jeg þr.'fafyrirtækis og láta svo sögu sýúklingunum, sem þó einskis hafa
j seg; að þegar hafist var handa þess vera lokið. | að vænta frekar af veru sinni
til þess að ntbreiða Heilsuhælisfje- . Ekki kom þetta bernt fram á þarna. petta fólk ér þó ekki full-
lagið, þá varð nokkurskonar þjóð- síðasta aðalfundi, er hófst þ. 17. vinnandi, má máske sem ekkert
arvakning, og þó sumir rumskuð- nóv. síðastliðinn, þó einhverjir gera. Getur ekki unnið fyrir sjer.
,ust aðeins í svip, þá má kulla kunni að hafa haft siíkt í húga. J En þó það eða aðr'r vilji útvega
| þe.ssa lireyf’ngU, vakningu. Enda Kætt var þó á þeim fundi um því góðan samastað, þá er það
sýndu verkin merkin. Markmið fismtíð fjelagsins og var að lok-
sialdan unt. pað vill helst engin
[fjelagsins var þá að reisa heilsu- um samþykt tillaga um að kjósa kafa það, enda mundi það þá óft-
j hæli og þessu marki varð náð þriggja manna nefnd til þess að ast verða að leita til sinnar sveit-
og framiið þess.
Eftir Magnús Pjetursson.
j alveg ótrúlega fljótt. prátt fyrir íhuga, hvort tiltækilegt sje að
j þtunan sýnilega ávöxt af starf- brevta lögum fjelagsins o. s. frv.
! semi fjelagsins, hafa þó stundum pessi ^ nefnd var svo kosin.. og
j heyrst raddir um, að það hafi að situr hún nú á rökstólum. En að
------ litlu liði komið og ferill þess sje alfnndinum var frestað, og á
pó jeg búist við því, að nú um síst hvetjandi til eftirdæmis. Já, framhald hans að vera 5. apríl
þtssar mundir verði ef til vill jeg hefi meira að segja heyrt n k. Nefndin rnnn þá koma fram
ékki gott að fá athygli manna þessu haldið fram af summu þeim, með tillögur sínar, og fer þá um
beint að öðru en stjórnarskift- J mönnum, sem best skyn béra á afdrif fjelagsins eftir því hvað
um, viðskiftahöftum, tollum, þessa hluti. En hamingjan hjálpi verður þar ofan á.
harmagráti bölsýnismanna o. b: L. 'mjerl Heilsuhælið á Vífilsstöðnm; Jeg tel rjett að benda meðlim-
þá langar mig til að reyna að er þó fjelag'nu að þakka, og jeg un Heilsnhælisfjelagsins á þetta,
vekja athygli almennings á því, vil leyfa mjer að efast um, að það til þess að þeir viti, að þessi fund-
að verið getur að um fleira þurfi
að hugsa til verndar og viðreisnar
þjóð vorri. Mig iangar til að
benda á eitt, sem mjer finst að ís-
lendingar ekki megi gleyma;fyrst
um sinji að 'minsta kosti, ekki
fremur en bóndinn að slá túnið
sitt eða sjómaðurinn að sækja sjó-
inn, en það er að berjast sam-
huga og samtaka gegn herklaveik-
ir.ni.
Sem stendur virðist svo sem út
á meðal almennings hvíli talsverð
lognmolla yfir þeirri baráttu. —
Astæðan til þess er Jsennilega
meðal annars sú, að margir munu
telja mál þau, er þar að lúta
komin í góða höfn, fyrst með
byggingu heilsuhælisins á Vífils-
stöðiim og síðan með hinni nýju
btrklavarnalöggjöf.
En þó þetta tvent sjeu góðir
áfangar, þá má þó geta nærri.
ef nm er hugsað, að enn erujn yið
slramt á leið komnir að markinu:
útrýmingu berklaveikinnar, því
baráttuna gegn þeim faraldri mun
ártiðanlega mega reikna í manns-
ölurum en ekki í árum. Og allan
þann tíma serti og roætti áhugi
aljnennings, alþingis, stjórnar-
vaída og lækna, aldrei dofna og
þv> síður að sofna. Reyndar m.etti
það teljast að ganga kraftaverki
næst, ef komið yrði alveg í veg
fvrir þetta, en þó tel jeg að mikið
jnætti að geraj ef liinir miklu afl-
g.jafar, samtölc og fjelagsskapur
væru sístarfandi að öllum málum,
er hjer að lúta.
Öll framsókn og öll barátta á
einhverja merkisdaga; á einhverja
þá daga, er kallast mega tímamiit.
Baráttan gegn berklaveikinni bjer
á landi á ýmsa slíka daga, en þó
vil jeg telja einn þeirra einna
helstan og merkastan, það er 13.
nóvember 1906. pá var ákveðið að
stofna Heilsuhadisfjelagið.
Svo sem kunnugt er voru það
Oddfellowar með Guðmund Björn-
tíon landlækui í broddi fylkingar.
væri enn upp komið, ef þessa ur er annað og meira en venjn-
fjelags hefði ekki notið við. | legur aðalfundur. pað er mitt á-
Ætli það sjeu mörg fjelög, sem að miklu varði fvrir þjóðfje-
á jafnstuttum tíma geta sýnt lagið hver úrslit verða þessa
rne'ri eða fegurri afrek? Og nú fnndar. Ef það yrði ofan á að
mun fjelagið eiga nm 50 þús. kr. slíta fjelaginu eða eitthvað \ þá
í sjóði, auk hinna ýmsu sjóða, Jált. teldi jeg unnið hið JJiesta
s< m verja má aðeins í ákveðnu óhappaverk. Og ef ske kynm að
augnamiði. Nefna mætti margt | einliverjir væru, sem hjeldu fram-
fleira gott, er af fjelaginu liefir hald f jelagsins óþarft og vildu því
leitt, en þetta ætti að nægja til
þess að sýna hverju slíkur fjelags-
skapur getur áorkað, ef vel er
á lialdið.
Heilsuhæli var fyrsta markið,
sem fjelagið setti sjer ,en eins og
oft vill verða, þá varð fyrsti
sprettui-inn snarpastur. — pegar
fyrsti áfanginn . var farinn, þá
fór að dofna áhuginn og jeg býst
við meðfram af því, að þá vantaði
nýtt markmið, eins áberandi. pó
annað tveggja vinna að upplausn
þess eða láta það hlutlaust, þá
langar mig til nú næstu daga að
benda á nokkur atriði. er að
berklavörnum lúta og þurfa að
komast til framkvæmda hið allra
fyrsta. Vil jeg gera þetta til þess
að 'sýna, að nóg eru verkefnin, ef
álmgi fæst fvrír störfunum.
Ekki þó svo að skilja, að jeg
ætli mjer að koma með nokkuð
nvtt, sem ekki hefir oft verið áð-
tekur út yfir. þegar ríkið tekur ur bent á. heldur aðeins rifja upp
heilsuhælið alveg að sjer til ýrn'slegt, sem ekki má gleyúnast,
rekstrar. pá fanst mörgum að nú-og því verður seint of oft endur-
væri ekki lengur fvrir neinu að tekið,
v'nna. Að vísu var tekin sú stefna
að styrkja fátæka herklaveika
sjúklinga til að vera á hælinu
Heimili fyrir berklaveika.
Jeg veit ekki hvort almenmng-
eðu sjúki*ahúsnm, en það markmið ur veit, hversu afskaplega örðugt
náði aldrei ítökum í liugum j er að koma berklaveikuin sjúkl-
manna. enda hvergi nein hrifning
fyr'r þessu starfsviði. Loks gat
f.mlagið heldur ekki haldið þessu
stsrfsviði, því að með berklavarna
lögimum nýju er það alveg dottið
úr sögunni, þar sem allir efna-
litlir, berklaVeikir sjúklingar fá
nú ókeypis heilsuhælis- og sjúkra-
hússvistir.
Nú sem stendur getur því varla
talist að Ileilsuhælisfjelagið hafi
nokkurt ákveðið markmið, minsta
kosti ekkert svo áberandi, að það
laði menn til þess að taka þátt í
störfum þess. Af þessum ástæð-
um er það ofur auðskilið, þó fje-
lagið og starfsvið þess hafi mjög
svo fallið í gleymsku, enda er
nú vegur þe.ss svo lítill að fáir
þeirra, ltarla eða kvenna, sem áð-
ur hafa lagt því lið sitt muna nú
sem því máli hrundu áfram. Og leng-ur eftir að það sje til.
ingum á heilsuhælið eða sjúkra-
húsin. peir verða mjög jft að bíða
vikum saman og stundum mánuð-
um sainan frá því ákveðið er að
þeir þui’fi á slíkar stofnanir. uns
þeir komast þangað. Mikið tión
getur af þessu hlotist, bæði fyrir
sjúklinginn sjálfan og aðra, því
að margir eru smitandi og hættu-
legir öðrum, einkmn. þá börnun-
um, en að þessu mun jeg síðar
víkja.
Sjálfsagt er þetta mikið því að
kenna að okkur vantar spítala,
vantar landsspítalann. ef til' vill
fleiri heilsuhælisrúm og f Jeiri
sjúkrahúsrúm íit um laúdið. En
það liggja fleiri orsakir til þess-
ara vandræða. Og þá er það sú
ástæða. sem jeg vil benda á, að á
Heilsuhælinu á Vífilsstöðum og
Isjúkrahúsum er oft talsvert af
ar um hjálp, því lögin gei’a ekki
ráð fyrir að ríkissjóður hjálpi
eftir burtför af sjúkrahúsi, eða
Iieilsuhæli. En þetta að þurfa að
leita á náðir sinnars veitar, þykir
mörgum alveg frágangssök. pað
gengnr nefnilega svo afarilla að
láta fólki skiljast að samkvæmt
hinum nýju berklavarnalögum má
ekki telja þann styrk fátækra-
s'tyrk, sem berklaveikur sjúkling-
ur nýtur, ef hanu hefir orðið
stvrkþurfi vegna sjúkdómsins. —
Iíreppsnefndir og bæjaretjórnir
munu líka gera sitt til þess að
látast ekki kannast við þetta á
ltvæði. Með því ár eftir ár, að
hafa hóp af fólki, sem ekki þarf
þar að vera, verða Heilsuhælið
og sjúkrahúsin ekki að tilætluðnm
notum. pau hætta þá að svara
kölluH sinni.
I stað þess að vera lækninga-
stofnanir ■ fyrir hina þurfandi
sjúku vei'ða þau að nokkru leyti
aðeins nokkurskonar, ókeypis gisti
hús. Fvrir þetta verða svo þeir
að bíða sem bi’áð þörf og ef til vill
lífsnauðsvn er á að komast heim
an að.
Við þurfum því nauðsynlega að
fá sem allra fyrst heimili fyrir
fólk af þessu tagi, nokkurskonar
gistihús nokkuð hliðstætt við gam-
almennahæli. Að vísu má hafa
þetta með ýmsu sniði og er ekki
tilætlun mín að fara út í þá sálma.
Slíkt fyrirtæki, sem þetta ætti
ekki að þurfa, nein ósköp til þess
að koma af stað og í rekstri ætti
það að verða ódýrt. Hjer væri því
ágætt vei’kefni, og hæfilegt áhuga-
sömum fjelagsskap að beita sjer
fyrir, ásamt öðra meira.
Undirbúning þyrfti þetta mál
ekki mikinn, því sennilega yrði
ekki fvrirhafnarmikið að fá hent-
ugt hús keypt eða leigt. En ef vel
ætti að vera ættu í þessu húsi ekki
aðeins að búa einhleypir menn
heldur ættu einuig að vera þar
íbúðir fyrir fjölskvldur. Eða þá
sjerstakt hús aðeins fyrir berkla-
veikar fjölskyldur.
Eitt af þrt átakanlegasta, sem
fyrir oss lækna ’ hjer í Revkjavík
kemur og lýtur að þessum málum,
er að koma í íbúðir þær sem sumt
berklaveikt fólk býr í; fjölskvldur
þar sem fleiri eða færri hafa
berklaveiki, en geta þó að nokkru
e'oa öllu leyti unnið fyrir sjer
svo að alt situr heima. Oft er
reynt að bæta úr þessu með því
að útvega betri híbýli. en það
tekst örejaldan. Hjer þyrftu því
að vera nokkrar íbviðir, sem til
þess e'nS væru ætlaðar að leigja
þær berklaveikum fjölskyldum,
sem virtust tortímingunni ofur-
seldar í rakakytrum þeim, er vart
geta talist hæfar til mannabú-
staðar. Að rjettu lagi ætti bærinn
að eiga eitt hús fyrir t. d. 3—4
fjölskyldur, er eingöngu mætti
nota í þessú skyni ,en jeg geri ráð
fyr'r að fljótar yrði því komið í
kiing ef starfandi fjelagsskapur
beitti áhrifum sínum í þá átt.
Slík hús eru víða í öðrum lönd-
um og hafa gefist ágæta vel og
jeg efast ekki um að hin sama
yrði reynslan hjer.
1 næsta blaði mun jeg svo snúa
mjer meira að börnunum og hver
lífsnauðsyn sje að gera eitthvað
meira fyrir þau en hingað til hef-
ir verið gert.
Bamaheimili.
Flestum mun það nú orðið
kunnugt eða hafa heyrt ávæning
um það, af ræðum, ritum og orð-
spori, að talið er að langflestir,
sem berklaveikinni verða að bráð
smitist þegar á bamsaldri. peir
munu fáir sem bera brigður á
þetta og engir sem neita því, að
börnunum er miklu hættara við
smitun en fullorðnum og því næm-
ari fyrir smitun sem þau eru
yngri, eúda smitunin þá hættu-
legri og líklegri til að verða þeim
að bana.
pað er því lang-mikilverðasta
ati’iðið í baráttunni við berkla-
veikina að vernda börnin fyrir
smituu.
Stefna þjóðfjelagsins á fyrst og
fremst að vera sú að ala upp
hrausta og ósmitaða kynslóð. pað
er kjarni berklavarnanna. Af þess-
um ástæðum, er það að hin nýja
t
berklavarnarlöggjöf snýst mest og
fyrst og fremst um það að vernda
börnin, en þó allra helst ungu
börnin.
T. d. mælir hún svo fyrir, að
ef víst verður um smitandi berkla-
veikan sjúkling á heimili þar sem
börn eru, þá skuli tafarlatrst taba
sjúklinginn. en ef þess er ekki
kostur. skal taka börnin. Venju-
lega er fvrst revnt að koma sjúk-
lingnum heimanað, en hvernig
ganga muni að gera það tafariaust
má ráða af því, sem jeg hefi sagt
í síðasta blaði um biðtíma sjúk-
linganna, áður en þeir komast.
heimanað.
Nei, það er afarlangt frá því,
sem stendur að hægt sje fljótlega
að forða börnunum, við smitun
með því að koma sjúklingunum
fyrir. Og þrátt fyrir það þó við
getum vonað að einhvenitíma í
framtíðinni verði svo mikið af
rúmum á heilsuhælum, berkla-
veikraheimilum, sjúkraliúsum og
öðrum líknarstofnunum, þá verður
það aldrei hvorki hjá okkur nje
r.okkurri annari þjóð, að þær víst-
ir verði svo margar að unt sje
með því einu ætíð að forða böm-
luium frá samvistum rið smitandi