Lögrétta - 02.04.1924, Blaðsíða 2

LttCHfJETTA
ejúklinga. — Berklaveikin getur
etaðið ár og áratugi og berkla-
veikur maður getur verið vinnu
fœr að nokkru eða öllu leyti og
elíkur maður vinnur vitanlega
Etörg nauðsynjavcrkin fyrir þjóð-
fjelagið. Er því einatt bvorki
hœgt nje æskilegt að halda bon-
um á sjúkrahúsi nema um stund-
* arsakir, enda mundi þjóðfjelagið
ekki geta borið kostnað þann, sem
af slíku leiddi.
Að því mun þvx ætíð reka, að
ofl komi það fyrir að engin önn-
ur leið sje fær til þess að bjarga
•bórnunum, heldur en sú, að taka
þau af heimilunum, taka þau frá
sjúkdóms- eða lífshættunni. Og nú
pins og ástandið er, verður nauð-
eynin (til þessa því ríkari. En
Ihvemig fer svo um þær frarn-
kvæmdir 1 ]?ær reynast allajafnan
aiveg ófram kvæmanlegar. pví að,
eins og það nú má heita hreinasta
að
heimili upp, — en að sjálfsögðu nærri, að það auki útgjöld hans (Bernh. St„ Jón Kjart.), mæltu ur livíldu á ríkissjóði vmsir aðrir
vei'ður bær.nn þar stærsti aðiimn um á aðra milj. kr. á ári. Hinar nxeð frv. í aðalatriðunum. Eftir liðir. sem hann hefði enn ekki
þ áv.erði viðkvæði þetta sama tíðu gengisbreytingar orsaka og nokkrar umr. 28. mars fór svo, að ^ talið. Mintist hann þar sjerstak-
lega á ábyrgð ríkissjóðs fyrir
sultarsöngsvæl eins og nú kveður rnjög óheppilega óvissu í öllu við- frv. var samþykt.
vi5 í Öllum tóntegundum. „Við skiftalífi og gefa tilefni til gróða-|
höfum ekki ráð á þessu-“ V ið bralls með gjaldeyrinn, á kostnað Fjármálaráðherra talar um fjár-
haginn.
Við 2. umr. (29. mars) í Nd. um
htfum einmitt ekki ráð á að kasta aimennings. Næði ísl. krónan sínu
mannslífunum á glæ. Eða ef ein- upphaflega gildi (þ. e. gullgildi),
hverjir kynnu að telja það ohja-' þá mundi allur kostnaður við' bráðabirgðaverðtoll af nokkrum
kvæmilegt í „sparnarskyni!“ þá framleiðslu lækka til muna og út- vörutegundum (20 af hundr.),
væri rjettara að byrja á hmum giöld ríkisins sömuleiðis. Væri og' flntti fjármálaráðherra Jón por-
erdanum og „lógbjóða" fækkun kægt að festa gengið, þó það hækk' fáksson ítarlega ræðu um fjár-
gamalmenna, heldur en horfa á ag; ekki} þ4 mundi öryggi j við- hagsástand ríkissjóðs nú, þegar
yngstu kynslóðinni fargað án þess skiftalífinu vaxa. Væri og mikið hann hefir tekið við fjármála-
að rjetta hjálparhönd. Nei, það unnlð, ef hægt væri að koma í veg1 stjórninni
er slffimiir sparnaður eg 3£us viS- fyrir, ^ taUaM frekar c„ Hakti han„ staldir r!kissjó5s j
reisnarviðleitni hvort heldur er orðið er .... , , r.,
, * oxoio tr. follum aðalatnðum og sundurbð-
hje nkimi eSa MWy. í, p„S sýnist vera sjílísðgí skyld. ,8i ^ En meginliði„ir erll>ess-
hcrfa , eyrinnn t,l he.lbngð.s- rikÍ8valdsins aS taka j tanmana í ir; B£tirstii5vlr danskr, lána 7
míí“na: . 'l,lssu efnl’ °S >ess vegna er írv. milj 560 þús. kr. (danskar)
Ekki bygg jeg að Hedsuhæhs- þetta fram komið. Hvort ráðstaf- Br48abirK8alán hjá Landsbankan
íjolagxð eða nokkurt tjelag gætx an;r þær> sem frv. ætlast til að um 800 þús_ kr. (danskar). Eftir
tekxð upp fegurra takmark a sxna ger8ar verði, koma að fullu gagni stögvar enska lánsins tæp 129
stefnuskra heldxxr en styðja að þvx emar út af fyrir si„ kann að vera Bráðabirgðarlán hjá
tilviljun, ef hægt er að koma meÓ raðum og dað, beita ahrxfum vafasantt; en þa er að gera frekari flndsbankanum tæp 13 þús. j>ú
berklasjúkiing á sjúkrahús nema áhugamannanna til þess að vernda ráðstafanir, ef ástæða þykir til. pessi ján j erlendum gjaldey
nxeð löngum fyrirvara, eins er það ungu barnanna. Og ekki mundu Bn hvað sem því líður, þá tjáir ,, niiðað Við nú veran<
hreinasti viðburður ef hægt er að
kcma fyrir börnum af heimilum
berklaveikra. Ástandið er því
þannig, að þó við vitum að börn
unum geti staðið bein lífshætta
af að vera heima, þá fáum við
ekkert aðgeid. — Okkur vantar
stofnun, sem tekur á móti slíkum
börnum. Okkur vantar barnaheim
ili. Heimili fyrir heilbrigð börn
af heimilum þar sem sjúklingar
eru með smitandi berkla. pörfin
eða nauðsynin fyrir slíkt heimili
er auðvitað langmest hjer í Rvík
en þetta er samt velferðarmál allr
ar þjóðarinnar, því að jeg get
ekki talið minni skaða fyrir þjóð
fjelagið að láta Reykvísku börnin
vera í lífshættu stödd heldur en
biirn úr öðrum landshlutum.
Erlendis eru víða þesskonar
barnaheimili, sumpart eingöngu
fyrir heilbrigð börn af heimilum
berklaveikra og sumpart einnig
fyrir önnur börn, sem ráfstafa
þarf af stjórnarvöldum. Og hjer
yrði sjálfsagt að hafa þetta hvort-
fveggja saman.
Einn afarmiklll kostur er enn
fremur við að koma bornum fyrir
á slíku heimili fram yfir það, þó
hægt væri að koma þeim fyrir
hjá einstaklingum. Foreldrar og
aðstandendur barnanna mundu
nxiklu ánægðari yfir að vita börn
sin á slíkri stofnun heldur en
vita þau „sett niður“ hjá ókann-
ugu fólki.
Börn á öllum aldrei yrðu að
hafa aðgang að þessu heimili en
þó fyrst og fremst yngstu börixin
Par verður því að vera „vöggu-
stofa.“ Sú deild þessa heimilis
væri einmitt hin allra nauðsynleg-
asta. pví það, að geta tekið barn
frá móður með smitandi berkla,
samstundis eftir fæðingu, gétur
oft og einatt bókstaflega bjargað
því frá bráðum bana.
pað mun því miður vera hægt
að finna hjer í bæ foreldra, sem
mist hafa hvert baxmið eftir annað
úr berkla-heilabólgu. Jeg er því
ekki í neinum efa um, að gott
barnaheimili eins og jeg hefi nefnt
raundi árlega geta bjargað nokkr-
um bamslífum hjer í bæ. Baraa-
heimilin í Reykjavík eða nágrenni
má því ekki lengur vera nein
hugsjón sem menn telja sjálf-
sagt að komi einhverntíma í óviss-
unni. pað verður að koma strax.
Jeg býst svo sem við að hvað svo
, , .. . , nema alls, miðað Við nú verandi
konurnar letja sliks nje verða ekki Jengur afskiftaleysi þingsins „j ísl kr 15 milj 17 þús kr
semar til stuðning í þeim efnum. af þessn máli i , ' ' ' . '... '
Nú hefi jeg farið allmörgum j Innlendu lanxn taldx raðherr
orðum um hver nauðsyn sje á að Eimskipafjelagið. 1 ann a'fs 11111 raiil' kr'f ^ar a
gera eitthvað fyrir heilbrigðu
í Nd. er framkomið frv. um
börnin og mun jeg þá næst minn- BimskipafjelegiÖ. Frv. flytja:
ast á það, sem gera þarf fyrir Bjorn Líndal, Sigurjón Jónsson,
hxn smituðu og sýktu böra. Jörundur Brynjólfson, Bernharð
um
meðal ýms bráðab.lán, sem ekki
standa á landsreikningnum enn
þá. Meðal þessa eru 240 þús. kr
hlauparejkningslán hjá Islands
banka, 7 lán hjá Landsbankanum
Stefánsson, Benedikt Sveinsson, m þús kr . úr Landhelgiss.jóði
Tx-yggvi póhallsson, Jón A. Jóns- g40 þúg_ kr> br48abirgðalán úr
scn, Ásgeir Asgeirsson, og Arax Kirkjujarðasjóði j20 þús- kr. og
J(?sson- 'úr Viðlagasjóði 160 þús. kr.
I frv. segir svo: Eimskipafjelag
íslands h.f. skal vera undanþegið
Allar þessar skuldir, erl. og inn-
lendar, sem nú hafa verið greind
Alþingi.
Gengisskráning.
í Nd. er framkomið frv. , . KUUttl,
gengisskráningu frá Bemh. Ste- e 3U- °g cxgnass í og svex^ ar- taldi r4ðherrann Um 22 milj
Um, -Tör. Brynjólfs. og Halldóri, 1924 1928, «S oaS- ^ ^
Stefánssyni. Scgir far svo, Bands-.”™ meít«dnm Log >ess. „ílast sln,dir „m 3 milj. m þds.
stjómin skal skipa >riggja!>«f:" 8‘«*" «"”“*»« ],ar ,f ca. 1% milj. kr. í erl.
manna nefnd til að meta verð.s«é11 s(«' ® ;V 'r.Il,l:i «1™ a giaideyri. Ank þessa taldi sv(
erlends gjaldeyri, i viöskiftnm E.msk.pafjetagmn minun -• 6taldir mnndn vera ýms
, , ■ , , , iþessa, vegna erfiðleika þeirraum .
landsmanna mnanlands og utan. \r ’ , ir smærri lxðxr, sem ekki hefði
Skal einn nefndarmanna skipaSnr 8relCstal- 11 «ri«lldl!11; ‘ram
eftir tillögum Landsbank.ns og )a8»“s' T ""í*1”
fslandsbanka i sameiningn, einn b*kar «*•*“> <*
eftir tillögum VerslunarráSs fs- TO«ns >e™ °>æB11 aðs,°811' sem
laxids og einn eftir tillögum Sam- ... , ,.,.,0 a ^
, , e , , • »• , hxn erlendu fjelog, sem geta latið , r .
bands íslenskra samvmnuf jelaga. j . . , þyrfti að greiða
verið unt að ná til nákvæmlega
nú. Ennfremur taldi haim að gera
þyrfti ráð fyrir ýmsum' liðum öðr
T' " ^'1 ^ , unx, sem hafa mundu mikil áhrif
fjelagið hefir 1 samkepnx við þau ’ , , *
á þetta og bersynilegt væri að
-----------—o— 1 . þyrfti að greiða að meira eða
, , 1 1 j- • • sjer nægja að sigla a arðvænleg- r. , .. .» ,,, ,
Nefndm skal liafa fundi exgi, , ° . . minna leyti. Af slikum umfram-
ustu viðkomustaðma emungis.
sjaldnar en einu siimi í Vxku
txverri, en forðast af fremsta
megni tíðar gengisbreytingar. Sjái
hún sjer eigi fært að ákveða verð-
gildi íslenskrar krónu að minsta
kosti 50% að gullverði á hverj-
greiðslum benti ráðherrann t. d.
Ríkisstarfrækslan. á gjöld til berklavarna, til strand-
1 Ed. flytur fjárveitinganefnd Sætsln að nokkru >ó ekki
svo hljóðandi þingsályktunartill.:
rnundi annars hægt að auka hana
Efri deild Alþingis ályktar að eins máske vœri annars
fela ríkisstjórninni að taka til >íirf á’ ^nngirnx mæltx með.
um tíma, skal skránixxg eigx fara rœkilQgrflr yfirvegunar; hversul Hins vegar væri gert rað fyrxr
fram. öengi það er nefndin ákveð-|spara megi útgjöW ríkissjóðs við því, að fella niður ýmsa útgjalda-
ur á hverjum tíma, skal gilda sem gtarfrœkslu j, hinura ýmsu grein. liði á yfirstandandx árx, svo sem
’ ---x 1----. . , , 'cá. 100 þús. kr. til vega, 200 þus.
um rikisrekstrarms, svo sem 1 um- , ., „
, * j, ,, , .,, • *• ,kr. til sima og fl., sennuega alls
boðs- og domsmalum, heilbrigðis- ° / .6
• , -, ,, 'og alls um 400 þus. kr. En þetta
malum, kxrkju- og kenslumalum, r .... .........
og samgöngumálum. Telur deildin
æskilegt, að stjórain neyti til
grundvöllur viðskiftanna þannig,
að enginn, hvorki peningastofnan-
ir nje einstaklingar, megi sölja
gjaldeyri öðru verði en nefndin
ákveður. Kostnaður, sem leiðir af
starfi nefxidarinnar, greiðist úr
ríkissjóði. Nánari fyrirmæli um
starf nefndarinnar skal ákveða
með reglugerð, er stjómarráðið
setur. Brot gegn lögum þessum
varða sektum frá 5 þús. til 50
rás. kr. Lög þessi öðlast gildi þeg-
ar í stað.
í gi-einargerð frv. segir svo:
Áð margra áliti er hið sífallandi
gengi hinnar ísl. krónu þyngsta
járhagsbölið, sem þjóðin á við að
búa- Dýrtíðin í landinu fer altaf
vaxandi. Aðaloi’sökin er áreiðan-
lega gengisfallið, þar sem vjer
verðum að greiða tvo peninga fyr-
þessa aðstoðar nefndar eða nefnda,
og væntir hún, að það geti orðið
án nokkurs verulegs kostnaðar
fyrir ríkissjóð.
Bamakennarar.
Eins og fyr er frá sagt, kom í
Nd. fram frv. um breyting á lög-
um frá 1919, um skipun barna-
kennara og laun þeirra. Var þar
gert ráð fyrir því, að sveitar og
bæjarfjelog tækju einnig á sxnar
hexxdur launabætur barnakennara
vegna þjónustualdurs og dýrtíðar-
uppbót, sem ríkissjóður greiðir
nx'x. Framsögum. fjárveitingan.
ir einn, þegar um kaup á erlend- áætlaði þetta um 100 þús. kr. alls.
um varningi er' að ræða. pað er
mjög alvarlegt atriði í þessumáli,
xversu illar afleiðingar gengis-
hrunið hef'r haft fyrir fjárhag
Mentamálanefnd, sem málið hafði
Jxaft til meðferðar, klofnaði. Meiri
hl. (M. J., Sigurj J. og Ásg Ásg.),
gat ekki fallist á þetta; lagði til,
1 _ “ 1 .
sem sá heitir, er koma á þessu ríkissjóðs, þar sem nú mun láta.að frv. yrði felt. En minnx hlutinn
taldi ráðherrann þó að ganga
mundi í sjáfft sig vegna óumflýj-
anlegra umframgreiðsla á 7. gr.
fjárlaganna (lánin), þar sem gert.
væri ráð fyrir 2 milj. og 40 þxxs
kx’., en mxindi, eftir núverandi
gengi, verða 2 milj. og 400 þxis.
kr. pó sagði ráðherrann að stjórn-
in mundi gæta þess stranglega
að umframgreiðslur á árinu yrði
eins lágar og með nokkru móti
yrði unt.
Af öllu þessu taldi ráðherrann
það bersýnilegt, að þær ráðstaf-
auir, sem þegar hefðu verið gerð-
ar. svo sem um 25% gengisálagn-
ingu, væru' ekki nægar, og þyrfti
því að grípa til nýrra ráða, og
eitt þeirra væri frv., sem nú lægi
fyrir.
Við þetta bættist svo ennfrem-
ui það, að óhjákvæmilegt mundi
reynast að greiða á árinu eitthvað
hafnarbætur í .Vestmannaeyjum.
E;i það fyrirtæki hefði ver'ð rekið
þann'g, að verktakinn, Monberg,
hefði gefið xxt víxla, sem bæjar-
sjóður Vestmannaeyja samþykti,
en landssjóður væri ábekingur á.
Upphæð þessi mundi nú alls nema
834 þxts. kr. Hefði forsætisráðh.
S. E. samið um afborgun á þessu
á 5 árum <ig 6% vöxtu. Fyrsta
afborgun af þessu átti að falla 1.
apríl og kvaðst ráðherrann hafa
símað til Vestmannaeyja um það,
að þcir reyndu að standa í skilum
um þetta.
Loks sagði ráðherra, að sjóður
ríkisins mætti nú, þegar hann tæki
við. heita alt að því tómur. Venju-
lega. væri þar til upphæð, sem
næði til tveggja daga meðal-
greiðslu, en daglegar meðalgreiðsl
ur ríkissjóðs væru 30 þús. kr.
Kvaðst ráðherra telja það fyrstu
skyldxx sína að skýra þinginu frá
þessu öllu, til þess að það hefði
sæmilegan, ábyggilegan grundvöll
á að byggja og gæti gert hinar
bestu ráðstafanir til úrlausnar, og
sagðist ráðþerra vænta góðrar
samvinnu við þ'ngið um þetta og
vona, að ágreiningur milli manna
og flokka um hin smærri auka-
atriðin, mætti hverfa sem mest
fyrir aðalatriðinu: — knýjandi
þörf ríkissjóðsins fyrir auknar
tekjur og þar með sameiginlegri
tilraun til fjárhagsviðreisnar
þjóðarinnar.
-------0--------
KV ENN ASKÓLINN
á Breiðafirði.
Sjera porsteimi Kristjánsson í
Sauðlauksdal skrifar nm Kvennaskóla
Vesturlands í Lögrjettu 13. des. ?. á.
pað skiftir nú litln hvað hann kall-
ar hinn fyrirhugaða skóla, en annað
kann heldur að skifta máli, og skal
drepið á það siðar í grein þessari.
Sjera porsteinn byrjar á því grein
sina, að'. tortrvggja heimildir jþeirra
aðilja, er samninginn gerðu við Magn-
ús Friðriksson um kaupin á Staðar-
felli, og þar af leiðandi ráða til lvkta
hvar skólinn skyldi standa.
Urn þetta skal jeg ekki dæma; en
sjera porsteinn veit líklega ekki, að
ákvæði frú Herdisar Benidiktsen var
að umráð á gjafasjóði hennar lægju
undir landshöfðingja og amtsráð, og
því vil jeg álíta, að síðan amtsráðið
fór úr sögunni,' liggi þau umráð uudir
stjórnarráð og Alþingi.
pað var oft talað um gjafasjóð frú
Herdísar Benidiktsseh þegár jeg var
á amtsráðsfundum fyrir og um síð-
ustu aldamót, og þá var aðeins talað
um, hvað hann þyrfti að vera stór,
er byrjað væri, og var niðurstaðan sú,
að varla nægði minna en 10 þús. kr.
tii þess að þurfa síður að leita lands-
sjóðs með rekstur skólans, því þá
?ótti sjálfsögð skylda að spara lands-
fje; en sú tíð er nú liðin.
pað hefði getað sparast þeim Stef-
áni frá Grundarfirði, er vildi hafa
skólann í Stykkishólmi, og sjera por-
steini, að rita um það mál, e£ þeir
hefðu vitað vilja gefandans; og vilja
hans hefir stjórnarráðið ekki heldur
vitað, er Staðarfell var tekið.
En þó seint sje, skal jeg nú fræða
menn um vilja frú Herdísar, að því
er jeg veit sannast og rjettast, og
leggja drengskap minn við að satt
sje.
Frú Herdís Benidiktsson óskaði
xess, að þegar amtsráði, í samráði við
landsliöfðingja, sýndist gjafasjóður
af lausxx skulduiram, og exmfrem-1 sinn vaxinn svo, að fært væri a«
I