Lögrétta - 06.05.1924, Side 4

4
LÖGRJETTA
"■ EIR sem eigi enn hafa endursent samskotalista til minnis-
varða H. Hafstein eru beðnir að skila þeim hið allra bráðasta, annað-
hvort til undirskrifaðs eða til gjaldkera samskotanefndarinnar, O.
Forberg, landsímastjóra.
Sighvatur Bjarnason.
ig um vínverslunina, enda hefir
smásalan á vínum verið fengin í
hendur einstaklingum alstaðar
annarsstaðar en í Reykjavík. JJað
er og sannanlegt, að hægt er að
spara hálfan útsölukostnað með
því fyrirkomulagi, sem hjer er
stungið upp á. Á slíkum hlutum
sem þessum á spamaðurinn að
byrja.
Gengi og gjaldeyrir.
Hjer í blaðinu hefir áður verið
skýrt frá ýmsum tilL, sem kom-
ið hafa fram í gengis- og gjald-
eyrismálinu. í nd. kom fjárhags-
nefnd nýlega með nýtt frumvarp,
þar sem hún vildi taka upp aðal-
ákvæði beggja fyrri frumvarp-
anna, sem áður er getið hjer. þetta
frv. fjárhagsnefndar var samþ. í
nd. með breytingu á 6. gr., frá J.
J>. fjármálaráðherra. Er það þá
þannig í aðalatriðunum:
1. gr. Skipuð skal nefnd, er hafi
á hendi skráningu á gengi erlends
gjaldeyris og annist aðrar fram-
kvæmdir viðvíkjandi gjaldeyris-
versluninni samkvæmt lögum þess-
um. Ber nefndinni enn fremur, eft-
ir því sem ástæður eru til, að gera
tillögur til landsstjórnarinnar um
ráðstafanir, er stefna að því að
festa eða hækka gengi íslensks
gjaldeyris.
2. gr. 1 nefndinni eiga sæti 3
menn. Skipar fjármálaráðherra
einn nefndarmann, og sje hann
formaður nefndarinnar, en hinir
nefndarmennimir skulu tilnefndir
af bönkunum, sinn af hvorum.
Nefndin er bundin þagnarskyldu.
3. gr. Lögreglustjóri lætur
nefndinni í tje nákvæma skýrslu
um magn, tegund og söluverð út-
fluttrar vöru jafnskjótt og skip
það, er vöruna flytur, er lagt frá
landi. Ennfremur getur nefndin,
með samþykki fjármálaráðherra,
krafist þess, að sjerhvert fjelag,
stofnun eða einstaklingur, sem á
erlendan gjaldeyri, þar með talin
verðbrjef, þegar lög þessi öðlast
gildi, eða eignast hann síðar, gefi
nefndinni upplýsingar um, hve
mikill hann sje og hvemig honum
sje fyrir komið.
4. gr. þegar nauðsyn krefur, get-
ur nefndin, með samþykki fjár-
málaráðherra, krafist þess, að sjer
verði afhentur erlendur gjaldeyrir,
sem fenginn er eftir að lög þessi
cðlast gildi, til umráða handa bönk-
um eða ríkissjóði fyrir skráð kaup-
gengi á hverjum tíma.
5. gr. Heimilt er fjármálaráð-
herra, þegar sjerstök nauðsyn
krefur, að banna öllum öðrum en
bönkunum verslun með erlendan
gjaldeyri.
6. gr. Eigi verður tekinn samkv.
4. gr. erlendur gjaldeyrir, ef eig-
andi hans færir sönnur á, að hann
þurfi að nota gjaldeyrinn til þess
að borga nauðsynjavörur til at-
vinnurekstrar síns, eða nauðsynleg
tæki til hans, á næstu 6 mánuðum,
eða þurfi að nota hann til fullnæg-
ingar skuldbindingum, sem hann
hefir tekið á sig vegna atvinnu-
rekstrar síns, nema nefndin tryggi
honum yfirfærslu í því skyni á alt
að jafnmiklum gjaldeyri þegar
hann þarf með.
þessi grein var orðuð svo í upp-
runalega frv.:
Nú tekur nefndin gjaldeyri sam-
kvæmt 4. gr., og er henni þá skylt
að sjá þeim, sem tekið hefir verið
frá, fyrir yfirfærslu á alt að jafn-
miklum gjaldeyri, þegar hann
sýnir það, að honum sje þess þörf
sakir atvinnurekstrar síns.
Síðast í frv. eru ákvæði um það,
að bankamir greiði til helminga
hvor um sig kostnaðinn af nefnd-
arstörfunum og að fjármálaráðh.
setji með reglugerð nánari fyrir-
mæli um störf nefndarinnar. Lög-
unum er ætlað að gilda til 1. júní
1925. Jón Baldv. flutti einnig
nokkrar brtt. við frv., en þær voru
feldar. Aðallega voru þær fólgnar
í því, að í nefndinni skyldu eiga
sæti 5 menn. Skipar ráðuneytið
einn nefndarmanna, og sje hann
formaður nefndarinnar. Hinir
nefndarmennirnir skulu tilnefndir
þannig: einn af stjórn Alþýðusam-
bands íslands, einn af stjórn
Landsbanka íslands, einn af Sam-
bandi íslenskra samvinnufjelaga
og loks einn af stjórn Fjelags ís-
lenskra botnvörpuskipaeigenda.
Nefndin er bundin þagnarskyldu,
nema gagnvart ríkisstjórn og
skattanefndum.
Ráðherrafækkim.
Magn. Torfason flutti fyrir all-
löngu till. um það, að skora á
stjórnina að gera ráðstafanir til
þess, að ráðherrum yrði fækkað
ofan í 2, af spamaðarástæðum, en
kvaðst þó ekki ætlast til þess að
þetta yrði frambúðarskipulag,
heldur yrðu ráðherrar aftur 3 þeg-
ar úr raknaði og verkefni væri nóg
fyrir höndum handa þeim. Tók
hann það fram, að hann vildi að
Magnús Guðmundsson atvinnu-
málaráðherra gengi úr stjóminni,
bæði af því að J. þorl. fjármálaráð-
herra hefði meiri sjerþekkingu á
atvinnumálum en M. G., og þar að
auki mundi verða lítið að gera fyr-
ir sjerstakan atvinnumálaráðherra
þegar fella ætti niður flest at-
vinnumál eða verklegar fram-
kvæmdir. Reynsla væri líka fyrir
því undanfarið, að einn maður
gæti annað þessu, og þar að auki
yrði sparnaður að því, þar sem
fyrv. ráðh. Klemens Jónsson hefði
ekki tekið nema hálfönnur ráð-
herralaun fyrir bæði störfin. For-
sætisráðherra J. M. mælti í móti
till., þótti hún óformlega orðuð
(og breytti þá M. T. henni) og þar
að auki væri þegar búið að ákveða
þessa tölu ráðherra af konungi í
samræmi við stjórnarskrána og
mundi því ekki verða breytt. Hitt
væri annað mál, að hann (J. M.)
væri hinsvegar fylgjandi því
skipulagi, að heppilegra væri að
hafa einn ráðherra og landritara,
og hefði lagt það til, en þingið
ekki viljað fallast á það með því
að samþykkja stjórnarskrárbreyt-
inguna, og væri þá ekki annað fyrir
en að framkvæma stjórnarskrána
eins og hún væri nú. M. G. taldi
till. þessa grímuklædda van-
traustsyfirlýsingu á hendur sjer,—
en því neitaði M. T. — og sagði, að
ef svo væri, ætti hún heldur að
koma fram á hreinan og þingleg-
an hátt. Með till. töluðu enn fremur
Jak. M., sem sagðist vera fylgjandi
því að hafa einn ráðherra, og því
væri betra að fá fækkað ofan í 2,
heldur en ekki neitt, og J. J., sem
hafði flutt þá till. í ed. að lögfesta
það, að ráðh. væru 2. Móti till. töl-
uðu S. E., B. L. og Sveinn í Firði
að nokkru leyti. Einn ræðum. benti
á það, að sparnaðurinn af þessu
mundi geta orðið mjög lítill, þó
samþ. yrði, þar sem líta mætti svo
á, sem einn ráðh. (J. M.) ynni í
stjórninni kauplaust, eða alt að
því, þar sem ráðherralaun hans
væru aðeins lítið eitt hærri en þau
laun, sem hann annars nyti úr rík-
issjóði, vegna fyrri embætta sinna,
en fjellu niður þegar hann gegndi
ráðherraembætti. Annars færi
þetta nokkuð eftir því, hvernig
mannaskiftin yrðu framkvæmd, og
mundi þó oftast verða lítill sparn-
aðurinn, töldu andmælendur till.,
ef farið yrði eins að og fyrv. fjár-
málaráðh. gerði, að taka hálfönnur
laun.
----o----
Bankaráðið. Á fundi í sameinuðu
þingi í dag voru kosnir í bankaráð
íslandsbanka þeir Bjami Jónsson
frá Vogi og Klemens Jónsson.
Yfirskoðunarmenn landsreikninga
voru kosnir á sama fundi Magnús
Jónsson, Jörundur Brynjólfsson
og Hjörtur Snorrason.
t
Halidór H. Andrjesson
stud. jur.
Hann andaðist hjer í bænum 28.
f. m. Með honum er í val fallinn
einn hinna efnilegri stúdenta þessa
lands. Hann er mjög harmdauði
öllum þeim, sem þektu hann, sjer-
staklega skólabræðrum hans. En
einkum er mikill harmur kveðinn
foreldrum hans og ástvinum, í fjar-
lægum landshluta.
Halldór Hallgrímur Andrjesson
er fæddur 11. janúar 1900 á Gróu-
nesi í Barðastrandarsýslu. For-
eldrar hans voru merkishjónin
Andrjes hreppstjóri Ólafsson og
kona hans Guðrún Halldórsdóttir,
nú búandi að Brekku í Gufudals-
sveit í sömu sýslu.
Halldór var einkabam foreldra
sinna og augasteinn þeirra. Engan
mann hefi jeg heyrt minnast for-
eldra sinna með eins mikilli elsku
eða eins miklum hlýleik og hann.
Hann hafði ætíð mynd af þeim á
borði við höfðalagið á rúminu sínu
og eins við dánarbeð sinn. Og hve-
nær sem jeg minnist Halldórs
heit., kemur mjer fyrst í hug að-
dáunarverð ræktarsemi hans við
foreldra sína. Slík ræktarsemi er
sannarlega fögur fyrirmynd ung-
um mönnum, að endurgjalda for-
eldrum sínum alla þeirra umönn-
un, ást og ræktarsemi. Foreldrar
Halldórs hafa lagt mikið á sig til
að menta hann og hjálpa honum
áfram í lífinu. J>au hafa veitt hon-
um alt það, sem hann þurfti með,
ágætt uppeldi, fagrar lífsreglur og
efnalega aðstoð, til þess að hann
næði sem mestum frama. Og Hall-
dór heit. endurgalt þetta með óvið-
jafnanlegri ræktarsemi við for-
eldra sína.
það er einnig upplýsandi fyrir
uppeldi Halldórs heit. og æsku
hans, hve margar fegurstu lífs-
hugsjónir hans voru tengdar átt-
högum hans og sveit. Honum var
mjög ljúft að tala um átthaga sína
og mintist þeirra ætíð með hrifn-
ingu og hlýleik. Eitt sinn, er jeg
kom heim til hans, leiddi hann at-
hygli mína að yndislega fallegu
málverki af Gufudalssveitinni. Hún
virtist eiga hugsjói^r hans óskift-
ar. Hann hafði næma tilfinningu
fyrir fegurð hennar og yndisleik.
Jeg kyntist Halldóri heitnum fyrst
er hann kom til Akureyrar haust-
ið 1919. Hann settist þá í þriðja
bekk Gagnfræðaskólans. Vorið eft-
ir (1920) tók hann gagnfræðapróf
með góðum vitnisburði. Tók hann
þannig þriggja ára skóla á einum
vetri og gat jeg ekki annað en
dáðst að dugnaði hans, þreki og
andl. framförum þennan vetur.
Svo hjelt hann áfram námi í
mentaskólanum hjer og tók stú-
dentspróf vorið 1922, og hafði þá
lesið tvo bekki um veturinn. þann-
ig var skólaganga hans ein óslitin
sigurför. Hann hafði gengið til
hinnar almennu mentunar á óvana-
lega stuttum tíma. Svo innritaðist
Halldór heit. í lagadeild Háskólans
háustið 1922 og stundaði nám sitt
þar af mikilli kostgæfni, uns hann
lagðist á beð þann, er enginn bjóst
við að yrði banabeðurinn, fyr en
nokkrum dögum áður en hann dó.
það er þungur harmur öllum,
sem þektu Halldór heit., að sjá á
eftir honum ofan í gröfina, vita
hann dáinn frá öllum æskuvonun-
um, öllum fögru hugsjónunum.
það er sárt að standa við dánar-
beð þessa unga manns, er átti
mikla framtíð fyrir höndum og
sem hefði komið miklu góðu til
leiðar fyrir ættjörð sína. par sem
hann var, átti íslenska þjóðin góð-
an dreng, hugsjónaríkan og áhuga-
saman mentamann.
Halldór heit. var af góðu bergi
brotinn — stuðlabergi íslenskrar
menningar. Hann hafði mikinn
áhuga á velferðarmálum þjóðar
sinnar, hann unni ísl. sveitamenn-
ingu hugástum, hann elskaði átt-
haga sína og vildi leggja fram alla
krafta sína þeim til heilla. En
minnisstæðust verður mjer ætíð
ræktarsemi hans við foreldra sína
aldurhnigna. þessvegna mun Hall-
dór heit. ætíð standa mjer fyrir
hugskotssjónum sem einn hinn
göfugasti drengur, er jeg hefi
kynst.
Foreldrunum er sorgin þungbær
eftir svo góðan dreng, en mikill
harmljettir er þeim þó að vita
hann á fegra landi, í æðri heimum,
þar sem hann nýtur sín til fulls.
þar hittast ástvinir aftur og þá
verður fagnaðarfundur.
Jeg þakka Halldóri heitnum inni-
lega þær mörgu ánægjustundir,
sem jeg hefi lifað með honum.
Mjer hitnaði oft um hjartarætur
við ylinn frá eldi áhugamála hans.
það var unun að tala við hann um
það, sem honum lá á hjarta. Nú
fellur mjer þungt að samvistunum
er slitið, — en við hittumst ef til
vill áður langt líður. Og það verður
okkur öllum, sem þektum hann,
bót í böli að vona, að við eigum
eftir að lifa saman um eilífð alla.
Og við þökkum Halldóri fyrir hin-
ar stuttu samvistir og geymum
minningu hans í hjörtum okkar.
Guð blessi minningu hans.
Skólabróðir hins látna.
Frú VaJgerður L. Briem.
Hún andaðist á heimili sínu á
Akranesi 25. f. m. Hún var dóttir
sjera Lárusar fríkirkjuprests, al-
kunns kennimans, og kona sjera
þorsteins Briem. Hún var 39 ára
(f. 12. okt. 1885) og hafði lengi bú-
ið við vanheilsu, berklaveiki, og
leitað sjer lækninga árangurs-
laust, utan lands og innan. Hún
tók mikinn þátt í ýmsri kirkjulegri
starfsemi og safnaðarlífi, ásamt
manni sínum, var trúkona einlæg,
áhugamikil, ritfær og hagmælt.
Jón Rósenkranz læknir.
Hann andaðist hjer í Reykjavík
26. þ. m. Hann var fæddur 25.
marts 1879, sonur Ólafs Rósen-
kranz leikfimiskennara Mentaskól-
ans og Hólmfríðar konu hans.
Hann fór í Latínuskólann árið
1893 og varð stúdent 1899,
las síðan læknisfræði og lauk
embættisprófi 1905. Síðan hafði
J. R. lengstum átt við van-
heilsu að búa, sem vamaði honum
þess að stunda fræðigrein sína að
nokkru ráði eða gegna læknisem-
bætti. En þó var hann sívinnandi
og hinn mesti iðjumaður og vand-
virkur, við ýms ritstörf og slíkt,
þegar ekki kreptu veikindin svo að
að honum var allra verka vamað.
I En áhugi hans, ljettlyndi og lífs-
gleði var ávalt mikil, svo að sjald-
gæft var, og bar hann yfir margan
örðugan hjalla þjáninganna. Hann
var bókhneigður og las allmikið,
bæði innlend rit og erlendan skáld-
skap og heimspekirit. Hann var
einnig sönggefinn og áhugasamur
um þau efni og smekkvís og ljet
oft aka sjer út, til að hlusta á góð-
ar söngskemtanir, þegar hann var
svo frískur. Hann fylgdist allmik-
ið með í ýmsum þjóðmálum og
skrifaði jafnvel um þau í blöðin
PRENTSMIÐJAN ACTA
Mjóstræti 6 — Rvik.
TaJsími 948. Símn.: Acta
Pósthólf 552.
Vönduðust og ódýrust vinna á
allskonar prentun. Pappír og um-
slög fyrirliggjandi í stóru úrvali
með lægsta verði.
Pantið hjá oss reikninga, brjef-
hausa, orðsendingar, umslög,
kvittanir, fmmbækur, vöruinn-
leggsseðla'og annað, er þjer notið
af prentuðum eyðublöðum.
hjer endur og eins, einkum bindind-
ismálin. Hann var ritari háskól-
ans frá upphafi, þó faðir hans
gegndi þar oítast flestum dagleg-
um störfum. — J. R. bjó flest veik-
indaár sín hjá systur sinni og
frænku á Uppsölum hjer í bænum
og naut þar hinnar skemtilegustu
og alúðlegustu aðbúðar. Hann var
einnig sjálfur vinmargur og vel
látinn, enda af öllum sagður vin-
fastur og vel mentur, gleðimaður
og góður drengur.
---o---
ZECirlkzjULmsLl.
„íhald
þj óðkirkj unnar".
Nýlega var sagt hjer í blaðinu
frá grein þeirri, sem Einar H.
Kvaran skrifaði nýlega í danskt
blað og nefndi „Frjálslynd þjóð-
kírkja“. Var þess þá jafnframt
getið, að nokkrum andmælum hefði
verið hreift hjer heima og að sagt
yrði nokkuð frá þeim einnig. þess-
ar athugasemdir hafa komið fram
í kirkjumálablaðinu Bjarmi. J>ar
segir m. a.:
„Eins og kunnugir sjá, er þessi
grein hr. E. H. K. dálítið einhliða.
Hvergi er minst á aðalmálgagn
íhaldsstefnunnar, nje að það sje
orðið eldra en nokkurt annað
kirkjublað hjerlendis og hafi æði-
mikið meiri útbreiðslu en „Morg-
un“ sjálfur, -— og heldur ekki
þeirra minst, sem í Bjarma hafa
ritað fyr og síðar, og er þó biskup
J. Helgason einn í þeirra tölu síð-
ustu árin, sem kunnugt er. Kaup-
endatala blaðs míns hefir meir en
tvöfaldast síðan jeg tók alveg við
því, og bendir það ekki til mikill-
ar hræðslu landsmanna alment við
stefnu mína. — Eins vita flestir
Reykvíkingar að áhrif K. F. U. M.
eru meiri en E. H. K. lætur, og að
þangað sækir miklu fleiri mann-
fjöldi en að trúboðsstarfsemi
þeirra H. N. og E. H. K., og að
guðsþjónustur íhaldspresta í Rvík
eru oft eins vel sóttar og hjá H. N.
Loks hefir hann alveg slept að geta
um guðspekisstefnuna, sem fleytir
þó rjómann ofan af trúboðsstarf-
semi spíritista, en öðrum stendur
nær að finna að þeirri gleymsku
en Bjarma.
Greinin er bersýnilega til þess
rituð, að sýna dönsku safnaðar-
fólki að árangurslaust sje fyrir
það að ætla að hafa nokkur trú-
málaáhrif á oss íslendinga og til að
vekja hjá því tortrygni gagnvart
biskupi Jóni Helgasyni. En ekki
kemur mjer á óvart, að hún hefði
gagnstæð áhrif.
„Sennilega frjálslyndustu guð-
fræðisdeild“ í Norðurálfunni telur
hr. Einar Kvaran guðfræðisdeild-
ina í Reykjavík. — Einhver sagði,
að nær hefði verið að segja
„stefnulausasta“, því að frjáls-
lyndið er þar svona rjett í meðal-
lagi í verki, þótt mikið sje í orði“.
----------------o-----
Frá Seyðisfirði er símað 2. maí,
að góður afli sje á Hornafirði og
Djúpavogi, hvenær sem gefi á sjó.
Snjókyngi mikil í Norður-Múla-
sýslu og þingeyjarsýslum og hag-
leysi nær alstaðar. Víða slæmar
horfur, ef ekki batnar bráðlega.
Alþingi verður slitið á morgun.
Prentsmiðjan Acta.