Lögrétta - 26.01.1926, Blaðsíða 1

lunheimta og afgreiðsla
í Veltusundi 3
Sími 178.
LOGRJETTA
XXI. ár.
Umvíða veröld.
Síðustu fregnir.
Fregn frá Tokíó segir, að alvar-
leg miskKð sje komin upp milii
ráðstjórnarinnar rússnesku og
Kínastjórnar út af járnbrautun-
um í Mansjúríu. pær voru lagð-
ar fyrir rússneskt fje, en Kín-
verjar hafa haft ráð yfir þeim.
Nú krefst rússneska stjómin um-
i'áða yfir brautunum, en Kína-
stjóm vill ekki verða við kröf-
unni.
Fregn frá Varsjá segir, að á
landamærum Póllands og Rúss-
lands hafi orðið óeirðir, svo að
herlið varð að skerast í leikinn.
Fregn frá New York segir, að
Vilhjálmur Stefánsson norðurfari
verði með í hinni fyrirhuguðu
heimskautsför, sem Ford auð-
maður kostar.
F'regn frá Róm segir, að Músso-
lini hafi bannað þingsetu öllum
þeim, sem em andstæðir Fas-
cistastjórninni, og er þingræðinu
nú lokið í allri Suður-Evrópu, á
Ítalíu/Spáni og Grikklandi. Einn-
ig hefur M. nýlega skipað svo fyr-
ir, að menn breyti nöfnum sínum,
ef þau em af erlendum uppmna.
Lundúnafregn segir, að Gyo
læknir, sem er frægur fyrir rann-
sóknir á krabbameinum, hafi ný-
lega sagt í fyrirlestri, að útlit
sje til þess, að hægt verði bráð-
lega að verjast sjúkdómnum og
lækna hann.
Nýlokið er í Sudan áveitufyrir-
tæki, sem talið er með mestu
mannvirkjum, sem unnin hafa
verið. Tuttugu þúsundir manna
hafa unnið að því og áætlað er,
að rækta megi 40 milj. punda af
baðmull á áveitusvæðinu árlega.
Parísarfregn frá 21. þ. m. seg-
ir, að ekkert samkomulag hafi enn
náðst um fjárlagafmmvörpin, en
fjármálaráðherrann hafi lýst yfir,
að það verði að nást fyrir 1. febr.
Briand reyni að koma þingmönn-
um í gott skap með því að bjóða
þeim mikla hækkun á þingfarar-
kaupi.
Fregn frá Stokkhólmi segir, að
flokkar jafnaðarmanna og sam-
eignarmanna í Svíþjóð hafi nú
mnnið saman, þ. e. sameignar-
mannaflokkurinn gengið iim í
jafnaðarmannaflokkinn.
Fregn frá Berlín segir, að því
sje haldið fram af ýmsum, að ein
af dætmm Rússakeisara, sem
annars hefur verið talið að myrt
hafi verið með foreldmm sínum,
sje á lífi og hafi búið þar í borg-
inni í 8 ár.
það slys kom nýlega fyrir 1
Berlín, að kviknaði í bensíni í
kjallara undir húsi einu, og sprakk
það í loft upp og sundraðist. 10
menn biðu bana, en 80 særðust.
Lundúnafregn frá 23. þ. m. seg-
ír, að horfið hafi á leið frá Lett-
landi til Lundúna koffort, sem i
vom lettnesk ríkisskuldabrjef að
nafnverði 900 þús. pnd. sterl.
Hafa kauphallir um allan heim
verið aðvaraðar.
„Veður öll válynd“ heita fjórar
smásögur, sem nýlega eru komnar
út, eftir Guðm. G. Hagalín, en
hann hefur nú að undanfömu
dvalið í Noregi. Er G. G. H. efni-
legur skáldsagnahöfundur.
ísl. kaffibætirinn. Lesið augl.
um hann hjer í blaðinu.
Reykjavfk, þriðjudaginn 26. janúar 1926.
Dr. Prince, sendiherra Banda-
ríkjanna í Khöfn, flutti á nýárs-
dag, eins og fyr hefur verið frá
sagt, ræðu á íslensku, sem í víð-
boði eða útvarpi fór víða um lönd
og hefur síðan verið þýdd á ýms
tungumál. Einhver óhöpp ollu
því, að ræðan heyrðist ekki hing-
að. En hún var merkileg, þótt
ekki væri hún löng, og sýnd;
skilning ræðumanns á sögu Is-
lendinga bæði fyr og nú. Hið sama
kom fram í hinni miklu ræðu,
sem forseti Bandaríkjanna flutti
á minningarhátíð Norðmanna síð-
astliðið sumar, og hefur útdrátt-
ur úr henni verið prentaður hjer
í blaðinu. Sú skoðun er meira og
meira að ryðja sjer til rúms vest-
an hafs, að landnám Islendinga
frá Grænlandi 1 Ameríku hafi
verið áhrifameira og víðtækara
en menn hafi alt til þessa gert
sjer ljóst og má i því sambandi
minna á grein um það mál í
Tímariti þjóðræknisfjelags Vest-
ur-lslendinga síðastl. sumar, sem
Lögrj. hefur áður flutt útdrátt úr.
Ræða dr. Prince var svohljóð-
andi:
„Vinir minir! þetta er í fyrsta sinn
að ísland heyrir rödd ameríska
sendiherrans við hirð konungs ís-
lands og Danmerkur, og jeg er mjög
glaður yfir, að vera brautryðjandi
með þvi að tala í radio í kvöld.
í fyrsta lagi vil jeg érna öllum ís-
lendingum góðs nýárs frá landi mínu,
og jeg er líka viss um aö fólk í
Bandaríkjunum — samborgarar mín-
ir — samgleðst yður núna, yfir að
fjárhagur og verslun fslands hafa
mikillega batnað á árinu sem leið,
og vjer vonum allir að þessi fram-
för muni halda áfram næsta ár.
þó að ísland aldrei hafi haft stærri
fólksfjölda en hundrað þúsund manns
eru íslendingarnir, samt sem áöur,
sjerstakur þjóðflokkur, sem geymt
hefir mál og bókmentir sem hafa
verið mikilsverðar í veraldarsögunni,
og með frábærum þjóðlegum lundar-
einkennum sem virkilega eru óvið-
jafnanleg.
Ennfremur, þrátt fyrir að fagra
landið yðar er mest megnis fjöllótt
óbygð, full af jöklum og hraunbreið-
um, aðskilin frá Evrópu af storma-
sömu hafi, þá hafið þjer samt sem
áður frá upphafi þjóðlífs yðar, sem
byrjaði fyrir meir en þúsund árum,
verið þjóð með mikilli menningu og
bókmentum, sem standa að eins að
baki bókmentum hinna gömlu
Grikkja að gildi og stærð.
það er alkunna, eins og gamli vin
ur minn Lord Brice sagði, að bara
í Grikklandi voru eins miklar og
ágætar bókmentir á timabilinu, þeg-
ar alt var einfalt og óbrotið, og var
á gamla íslandi. í raun og veru voru
bókmentir gamla fslands miklu
stærri að ímyndunarafli og ljómandi
tilfinningu, en nokkrar aðrar sam-
tiðarbókmentir.
Vjer Ameríkumenn skuldum yður
íslendingum meir en við getum end-
urborgað. Vjer skuldum yður fund
lands okkar, þvi að allir verða að
kannast við, að íslendingar fundu
Ameriku fyrstir manna, en að þeim
mistókst bara að byggja landið.
Fyrirrennari minn, Dr. Rasmus
Andersen, sem var sendiherra Banda
rikjanna hjer í Danmörku fyrir
mörgum érum, var hinn fyrsti, sem
skýrði þjóð okkar, ekki aö eins frá
uppgötvun islensku landkönnuðanna
i Ameríku, en líka frá hinu, að
Christopher Columbus vissi að lík-
indum nokkuð um islensku fornsög-
una um ferð Norðurlandabúa til
Ameríku. þessi þekking hans hjálp-
aði honum, ætlar dr. Andersen, til úr-
slita og árangurs síns. þessvegna var
æfintýri íslensku landkönnuðanna
ekki algerlega árangurslaust, eins og
margir sagnfræðingar reyna að
sanna. þegar jeg tala við yður 1
kvöld, finst mjer þess vegna, að jeg
tali við fyrsta móðurland vestur-
heimsmanna.
Og nú vildi jeg segja að stjórn-
fræðilega sagan yðar, tengir okkur
enn þá nánari böndum, þvi að um
næstum fjórar aldir var landið yð-
að eina þjóðveldið i heiminum, og
það var lika óviðjafnanlegt þjóð-
veldi, því að stjórnin var eingöngu
dómstólar, sem settu nákvæm og
rjettvís lög. Vanalega sáu málsaðii-
arnir um að lögunum væri vand-
lega lilýtt — slík aðferð er án sam-
anburðar i heiminum í dag.
Staða íslands, sem sjálfsstæðs ríkis
hefir alls ekki haft skaðleg áhrif á
vináttuna milli íslands og Dan-
merkur, en þvert á móti, hefir vin-
áttan milli þessara tveggja þjóða
aukist. í raun og veru er þeim
betur til vina núna, en menn hefðu
getað haldið fyrir tuttugu árum
síðan. þjer íslendingar hafið sýnt,
að friður og framgangur sje örugg-
ur, þegar frelsi og sjálfstjórn eru
grundvöllur. þar að auki má jeg
segja, að ágætu íslensku innflytj-
endumir í Ameríku og Canada,
sem mega sin mikils hjá okkur,
Sýna að þetta er rjett.
Jeg reyni að tala á gamla og
hljómfagra málinu yðar í kvöld,
máli, sem jeg alt af hefi elskað,
einkum þegar jeg las engilsaxnesku
á háskólanum heima.
Jeg vil nota þetta tækifæri til
þess að heilsa upp á vini mína,
ráðuneytisforseta Jón Magnússon og
konu hans, fyrverandi sendiherra í
Danmörku Svein Bjömsson og konu
hans, og að lokum Kristinn Ármanns-
son og konu hans. Hjá Kristni Ár-
mannssyni lærði jeg það, sem jeg
kann í íslensku máli, og er jeg
honum mjög þakklátur, að jeg hefi
fengið þessa þekkingu á því. Jeg
vona að jeg muni geta heimsótt
ísland og heilsað persónulega upp
á aðra vini mína þar.
Guð gefi að djúptt og varanlegu
áhrifin, sem þjer íslendingar ásamt
öðrum Norðurlandaþjóðum hafið haft
á heiminn, aldrei hætt að vera þrótt-
mikil í þroskasögu veraldarinnar.
Jeg óska íslandi eilífrar velferð-
ar, og jeg vona að yður öllum þar
uppi muni æ aukast kraftur í fram-
tíðinni.
Verið þjer öll »æl!“
—----0----
Brjef
til almennings.
Háttvirti herra ritstjóri! Gerið
svo vel að lána eftirfarandi lín-
um rúm í yðar víðlesna blaði.
þegar jeg bjó út á landi, fann
jeg oft til þess, hvað óþægilegt
mjer og öðrum var það, að hafa
ekki neinn ákveðinn mann hjer í
höfuðstaðnum, sem við ættum
rjett á að snúa okkur til, með
útrjettingar og erindisrekstur, því
þótt við ættum hjer skyldmenni
eða kunningja og hvorutveggja,
þá voru þeir önnum kafnir við
sín venjulegu störf, og urðu því.
ef í þá náðist, að vinna fyrir
okkur 1 sínum hvíldartímum, sem
þó ekki nema stundum var hægt
að samríma tíma þeim, er kvaðim-
ar þurftu að framkvæmast á. Og
svo líka þetta, að þessir menn
vildu gjarnast ekkert taka að
launum fyrir sína fyrirhöfn, og
losuðu sig þar fyrir óvitandi og
óviljandi við kvabbið. En, það er
furðumargt og margbrotið, sem
menn og konur út um land þurfa
hjer að erindreka, og eiga hjer
að erindreka, eigi vel að fara.
Hjer er miðdepill, og út frá hon-
um ganga margir og margskonar
þættir, er taka til alþjóðar. Hjer
er eins og kunnugt er yfirstjóm
landsmálanna, æðsta mentastofn-
un landsins, yfirstjórn kirkjumála,
heilbrigðlsmála og skólamála,
helstu lánsstofnanir og stjórnend-
ur þeirra, aðalbókaútgáfan, mið-
stöð verslunar og samgangna á
sjó og landi, og endastöð fyrir
fólkið, sem leitar ýmsra orsaka
vegna utan af landinu, og sem
þarf að sjá sjer fyrir húsnæði og
öðrum farborða, hjer í nýja heim-
inum.Og þó að hægt sje að skrifa
og síma, og mörg erindi þann
veg að leysa, þá verður það líka
margoft ekki einhlítt, heldur
verður af hafa milligöngumann,
og líka oft sem umboðsmenska
verður að koma til. Mjer er það
líka kunnugt af reynlsu, að þótt
margir geri sjer ferðir hingað, til
þess að afgreiða brýn og aðkall-
andi erindi sín, þá em hinir líka
margir, sem fara hvergi, og fella
þannig niður framkvæmdir á er-
indum, sem þá, stöðu þeirra og
hag í sjálfu sjer skiftir miklu.
Enda líka fullkunnugt það, að
menn og konur út um land, hafa
tíðast nú á tímum „öðrum hnöpp-
um að hneppa“ en þeim, að standa
í tíðum ferðalögum hingað til
höfuðstaðarins og „spraða sig“
hjer, eins og nú er orðið ástatt
með vinnuaflið í sveitum þessa
lands. Margir nota granna sína
og kunningja ef fara, og margir
eiga hjer umboðsmenn og er þeim
borgið. En af reynslu er mjer
orðið það vel ljóst, að ekki er
að því auðhlaupið, og síst fyrir
ókunnugra, að afljúka hjer mörg-
um og gagnólíkum erindum á
mjög takmörkuðum tíma. Menn,
sem þarf að ná tali af dreifðir
við atvinnu út um land og höf, á
ferðalögum, við erindisrekstur
m. fl. o. m.
Tildrögin til þess, að jeg skrifa
línur þessar eru þau, að jeg vil
gera tilraun til þess að bæta úr
ástandinu sem er, á þann hátt, að
taka að mjer að leysa kvaðir
manna, samkvæmt framansögðu,
og fyrir sanngjarna borgun. Geta
menn og konur, sem vilja og
þörf finna til þessa, snúið sjer til
mín og reynt hvemig gengur.
Hjer fer saman þörf mín og fjöld-
ans, þar sem jeg hefi enn ekki
náð í mjer geðþekka og hentuga
atvinnu hjer, en er hinsvegar þess
fullviss, að mjer fellur vel að
starfa að áminstu fyrir fólk og
hefi enda nokkuð að því gert, síð-
an í sumar að jeg kom hingað.
Vildi jeg mega mælast til þess,
að þeir sem hugsa til að notfæra
sjer þetta, taki sig fyr eða seinna
til, eða fyr en á síðustu stundu, svo
að verkefnin geti frekar afgreiðst
í tæka tíð fyrir þá. Tel jeg best
að skrifa mjer ítarlega um at-
riðin er vinna á, betra en að síma,
því þó að það í sumum tilfellum
geti gert sama gagn, þá er það
altaf dýrara, enda hæpið, að eins
5. tbl.
greinilegt verði og gagnlegt, eins
og að skrifað sje í góðu tómi og
næði.
Nú eru bankarnir að kaupa
silfurmyntina. Krónuseðlana á að
innleysa fyrir 1. ágúst þ. á.
Með vinsemd og kveðju.
Rvík, Grundarstíg 3, Sími 1781,
þ. 14. jan. 1926.
B. F. Magnússon
frá Spákonufelli.
Blöðin Dagur, Isafold, Tíminn
og Vörður eru vinsamlega beðin
að flytja brjef þetta eftir Lög-
rjettu. B. F. M.
---<v-----
Norvegia Sacra.
Árbók norsku kirkjunnar.
Svo heitir mikið og vandað rit-
safn, sem komið hefir út 1 Osló
á síðustu árum, og hefir áður ver-
ið minst á það hjer í blaðinu.
Fyrir útgáfunni standa biskupar
norsku kirkjunhar, ritið er gefið
út af Steenske Forlag í Osló, og
ritstjórinn er Oluf Kolsrud pró-
fessor. Lögr. hefur nú fengið 4.
árg. ritsins, árbók fyrir 1924, og
er hún skrautverk, 328 bls. og
hefur inni að halda greinar frá
mörgum þektum rithöfundum á
sviði kirkjumála og kirkjusögu.
Minningarorð eru þar um norska
kirkjumenn, sem andast hafa á
árinu, og fylgja myndir af þeim.
En auk þess eru þar margar
myndir frá Frelsara-kirkjunni f
Dröbak og hefur A. Schöning
sóknarprestur skrifað um hana
langa og fróðlega ritgerð. Fremst
í ritinu er fyrirlestur um Most-
rarkirkju, sem Kolsrud prófessor
hjelt á 900 ára afmæli hennar 29.
júlí 1924, og er í honum ýmisleg-
ur fróðleikur um kristnitökuna 1
Noregi og hjer á landi. Höf. segir,
eftir Eyrbyggja sögu, frá flutn-
ingi þórólfs Mostrarskeggs frá
Noregi til íslands og landnámi
hans í þórsnesi við Breiðafjörð.
þá er þar og ritgerð eftir dr. Jón
Helgason biskup um þróun ís-
lensku kirkjunnar frá siðaskift-
um til okkar daga, fyrirlestur,
haldinn á háskólanum í Osló 26.
sept. 1923. Fróðleg ritgerð er
þarna um trúmálaskoðanir Áma
Garborg, eftir Ivar Velle. Loks
eru skýrslur um norsku kirkjuna
1923, gefnar kenskumálaráða-
neytinu af biskupunum, o. m. fl.
Meðal minningargreinanna er ein
um ólafíu sál. Jóhannsdóttur, eft-
ir K. O. Komelius, og er þar sagt
frá starfi hennar í Noregi og lok-
ið á það miklu lofsorði.
----o----
Bæjarstjórnarkosningar hjer í
bænum 23. þ. m. fóru svo, að A-
listinn, þ. e. listi Alþýðuflokksins,
fjekk 2516 atkv. og kom að tveim-
ur mönnum: ólafi Friðrikssyni og
Haraldi Guðmundssyni, en B-list-
inn, þ. e. listi Ihaldsflokksins,
fjekk 3820 atkv. og kom að þrem
ur: Pjetri Halldórssyni, Jóni Ás-
björnssyni og Hallgrími Bene-
diktssyni.
Verslunarjöfnuður Dana. 1 árs-
yfirliti hagstofunnar dönsku um
verslun Dana árið, sem leið, er
talið sennilegt, að innfluttar vör-
ur hafi numið 130 milj. kr. meira
en útfluttar. 1924 var munurinn
enn meiri, og námu þá innfluttar
vömr 212 milj. kr. meira en út-
fluttar.