Lögrétta - 26.01.1926, Blaðsíða 4

4
LOGRJETTA
frekar en jeg og hver annar. Mjer
sýnist miklu líkara að það hafi
yfirleitt skilist eins og' það var
meint. Hver mundi t. d. skilja
skuid K. þ. við S. í. S. öðru vísi
en svo, að hún væri einkum sam-
anlögð skuld margra einstaklinga?
Og því skyldi jeg eiga að tala um
efnahag K. þ. á öðrum grundvelli
en það gerir og algeng mál-
venja og viðskiftavenja bendir til?
Sú aðgreining, sem til er innan
fjelags í sameignir og sjereignir,
kemur vitanlega svo sem ekkert
tfram út á við.
þriðji aðalliður J. G. er tví-
þættur og fyrri þátturinn ásökun
um það, að jeg hafi nálega ekk-
ert minst á hinar ytri ástæður tii
afsökunar ástandinu. En ekki er
þetta ennþá rjett hjá honum. í
Lögrjettu 28. jan. þ. á., er í brjefi
frá mjer sagt frá tíðarfari hjer
um slóðir, fjárhöldum o. fl., svo
sem jeg vissi rjettast og áleit
jeg enga þönf á því, að endurtaka
það í brjefi, sem ritað er litlu
síðar. 0g sú almenna verslunar-
óáran, á hinu umrædda tímabili, er
alþekt og þarflaust að jeg fjöl-
yrti um hana frekar en jeg gerði
Ræðari getur líka farið of langt
í þvi, að kenna árinni um áralag-
ið, og afsakanir orðið að óbein-
um gyllingum, sem villa mönn-
um sýn og veikja umbótaviðleitni.
Jeg held rjettast sje, að segja frá
almennum efnum sem hlutdrægn-
isminst og gyllingarminst og á
þann hátt, að til skýringar og
vakningar geti verið.. J. G. P.
finst að jeg hafi sumstaðar „mál-
að skrattann á vegginn“, sem kall-
að er. En er þá nokkuð verra að
hafá hann „á veggnum" en í
myrkri, þar sem ekki verða fest-
ar á honum hendur? Annars sje
jeg ekki betur en að J. G. haifi
skoðað orð mín og sýnt þau í
gegnum nokkuð mikið litað gler
— og að svo hafi fleiri gert og
ekki af tómu gáleysi og blindni.
Hvað höfðu t. d. Morgunblaðs-
sendingarnar út um alt hjerað
í fyn-avetur að þýða, annað en
það, að leggja mönnum til „litað
gler“? því var þeim ekki treyst
til að lesa brjef mitt í Lögr.
gleraugnalaust — eða þá fengin
jafnframt til samanburðar skrif
Morgunbl. um málaferli S. 1. S.
f. á., o. fl., sem það hefur gert
sjer mat úr? Voru þama ekki í
rauninni að verki samskonar
geislar og þeir, sem nú standa af
tvístirninu eða glóðaraugunum í
Tímanum 7. nóvember? —
En við skulum segja dálítið
meira um „skrattann á veggnum"
og taka t. d. samlíkingu skuldanna
við þrumuský yfir höfði manns,
sem mjer skilst að sumum hafi,
meðal annars, fallið illa. Segja má
að skuldirnar sjeu einatt nógu til-
finnanlegar, þó ekki sje á það
aukið. En ef skuldamönnunum
falla skuldimar illa — hvað er þá
eðlilegra en að líkja þeim við yfir-
vofandi þmmuský, einmitt frá
þeirra sjónarmiði? Ekki þykir
mjer neitt viðkunnanlegt að vera
í skuld og finn enga tilhneigingu
hjá mjer til að hafa um það
gæluorð. Og ef það væri skuld,
sem heimta mætti af mjer hve-
nær sem vera skyldi og jeg ætti
erfitt með að borga, þá held jeg
að jeg vildi þrumuskýið heldur.
Til eru hinsvegar menn, sem ekki
finst mikið til um að vera í skuld-
um og til menn, sem halda því
fram, að innstæðueigendur megi
þakka fyrir, að einhverjir verði
til að ávaxta fje þeirra. 0g þetta
er ekki alveg út í bláinn sagt.
En skyldi þessum mönnum vera
nokkuð óholt að þeim sje sýnt
skilmerkilega, að innstæðueigend-
ur geti litið á þetta öðrum augum
og að á því sjeu ýmsir annmark-
ar? 1 rauninni er hjer ekki um
annað að ræða en vakningu til
umhugsunar. Og á sama hátt er
því varið um grunsemd þá sem jeg
kastaði fram og hneixlið hefur J.
G. o. fl. svo mikið, grunsemdina
um að sjálfsábyrgðarhvðt ein-
staklingsins geti stafað hætta af
samábyrgð — sem jeg reyndar
efast lítið um, þó jeg setti hugsun
mína um það fram í grunsemdar-
formi. I eðli sínu er þetta ekki
annað en nokkuð oddhvöss ör,
send til vakningar og viðvörunar.
það má segja, að sendingin sje
óþarflega harkaleg; um slíkt ná
altaf deila.. En að viðvörun eða
ábending á hættu, verulega eða
hugsanlega, sje „hrakspá", nær
ekki neinni átt, enda þótt viðvör-
uninni fylgi ábending um, að
hættan geti vaxið og jafnvel orð-
ið til eyðileggingar, ef ekki er
ráð í tíma tekið. J. G. o. fL hefur
orðið við orð mín um þetta líkt
og „fanatiskum“ trúmönnum verð-
ur — eða varð hjer á árunum,
við það, að einhver ljet 1 ljósi efa
um einhverja bamatrúarkenningu
þeirra. Umburðarlyndi í trúar-
efnum skortir ekki svo mjög hjer
í þingeyjarsýslu nú orðið. En um-
burðarlyndi í verslunarmálasök-
um er hjer ekki á marga fiska,
hjá sumum mönnum. pað sýnir
„tíðarandann“. En er það tíðar-
andi, sem er til bóta?
Um seinni þátt þriðja liðs J.
G., þann, að „sannanlega“ hafi
fast að helmingi hinnar tilfærðu
„efnahagshnignunar“ K. p., lent
í byggingum og öðrum mannvirkj-
um, skal jeg ekki þrátta. En ekki
sjer þess mikinn stað og hræddur
er jeg um að hann taki þama
nokkuð fullan munninn. Honum
hættir við því stundum. Ekki geng
jeg inn á þá kenningu hans t. d.,
sem hann hefur fyrir nokkurs-
konar formála í þessari umræddu
ritgerð sinni — að í bága komi
við alla rökfræði að álykta frá
hinu einstaka til hins almenna.
Jeg held hann fái hvergi háa
heimspekiseinkunn fyrir hana. Og
svipað finst mjer um fleira, sem
hann kastar fram athugalítið.
Fjórði liður, eða aðalatriði, J. G.
er ásökun um það, að orð mín í
hinu umrædda brjefi hafi fallið
svo, að orðið hafi að ,,hrakspá“,
„að minsta kosti“ í eyrum þeirra,
sem fýsir ilt að heyra um kaup-
fjelögin. Jeg hef svarað þessu að
nokkru leyti áður, en bæti nú
þessu við: Varðar okkur svo mikið
um það, hvað „óvinunum" heyrist
og hvað þeir segja, að við eigum
þess vegna að fara huldu höfði
með skoðanir okkar á mikilvæg-
um, almennum málefnum? Hvað
mundi verða um andlegt frelsi,
viðsýni og einurð, ef enginn mætti
segja, nje þyrði að segja, neitt
það, sem mótstöðumenn kynnu að
geta fært sjer í nyt? Jeg held
það yrði heldur lítið og að stefna
J. G. horfi hjer til andlegs þröng-
sýnis og ófrjálslyndis langt fram
yfir það, sem hann gerir sjer í
hugarlund. Frá mínu sjónarmiði
er þessi hræðsla við það hvað
aðrir segja, eða kunni að segja,
blátt áfram veiklunarmerki. Kaup-
fjel. eiga að treysta á sinn innri
mátt og geta mikið á hann treyst.
Hrakspár óvina — ef nokkrar eru
eða væru — ættu að vera honum
til stælingar og gengisauka. Um-
vandanir til glöggvunar og leið-
beiningar.
það er sjálfsagt af góðum vilja
gert, þegar J. G. ber hönd fyrir
höfuð Benedikts Jónssonar. En
hitt sje jeg ekki að nokkur þörf
hafi verið á því, í þetta sinn. Og
ekki er það rjett, að umsagnir mín-
ar um Benedikt sjeu mótsagnir,eða
ósamrýmanlegar. pó að B. J. sje
mætur maður, þá er hann ekki
alfullkominn. Og þó jeg haldi því
fram, að ský hafi fallið á augu
hans í kosninga-„sprelli“ hans í
fyrravetur, með öðrum orðum:
að honum hafi óljóst verið hvað
hann var að gera, þá er það ekkert
fært til verri vegar. —
það vill stundum til, að menn
sanna það gagnstæða við það, sem
þeir ætla að sanna. prátt fyrir
kunnugleik og talsverða viðleitni,
hefir J. G. ekki tekist, að sýna
fram á það, að jeg hafi nokkurs-
staöar farið með ranglatí um K.
Efnarannsóknarstofa Islands
p. pað hefir alt snúist í höfðinu
og höndunum á honum, á líkan
hátt og af samskonar ástæðum
og kenningin um rökfræðina, þar
sem hann, í fáfræði eða fljót-
færni, afneitar almennri rök-
færsluaðferð raunspekinnar
(Induction). Vanmætti J. G., jafn-
kunnugs manns, til að sýna, að
jeg hafi með ranghermi tfarið, er
í sjálfu sjer allgild sönnun þess,
að jeg hafi ekkert um K. p.
sagt annað en það, sem satt og
rjettmætt er — sem líka er sann-
leikurinn. Ef til vill hafa ekki
allir áttað sig enn á þessu. En þeð
mun sannast, að það verður al-
mannrómur að lokum — og jafn-
óðum og jþetta hættir að vera
„hita“-mál.
30. nóvember 1925.
Sigurjón Friðjónsson.
-----o----
Borgin eilífa
örfáar ferðaminningar.
Eftir Gunnar Árnason
frá Skútustöðum.
Frh. -----------
„Fýlu“-kandídatinn var skjól-
stæðingur þeirra. Hann var hár
og renglulegur og var sagður nið-
urfallssjúkur. Var sagður hafa
orðið það af ofmiklum lestri, og
taldist einskonar alfræðiorðabók,
þótt hann opnaði sjaldan varirnar
og svaraði aðeins mjög gætilega
aðspurður. En auðsælega var
hann liðlegheitin og góðsemin
sjálf, og oftast nær í sínum eigin
hugsunum, sem fóru æði mikið
hærra en flestra í kring um hann.
Lyfsalinn var gljástrokinn og
vellyktandi, og hafði áreiðanlega
slitið fleiri dans- en pílagríms-
skóm um dagana. Fór hann og för-
ina sjer til skemtunar og mun
hafa tekist það meir en sæmilega.
En besta skinn var hann.
Umboðssalinn var sællegri og
meiri sælkeri, en úr sama heimi
og af líkri gerð.
Ekki ljet framkvæmdastjórinn
mikið yfir sjer, en vel vissi hann
sínu viti. Hafði hann nokkrum
sinnum gist Suðurlönd áður og
tók öllu með ró. Vissi víst altaf
hvað hann vildi og fengi.
Loks er að minnast, síðast en
ekki síst, á súkkulaðisalann. Hann
var í einu skemtilegastur og leið-
inlegastur. Hefir verið um fimt-
ugt, rýr og væskilslegur, en snar
í öllu, enda kvaðst hann iðka mik-
ið íþróttir og talaði mikið um það,
engu síður en annað. Satt að
segja talaði hann altaf — nema
rjett á meðan hann svaf og ljet
á sig gleraugun, jafnvel meðan
hann þurkaði svitann af skallan-
um. 0g hann talaði um alt milli
himins og jarðar. Var það vandi
hans að spyrja fyrst að ein-
hverju, t. d. um nafn á bæ, eða
einhverjum algengum hlutum, og
svo að láta dæluna ganga um það,
á meðan hann mundi eitthvað,
Reykjavík 19. des. 1925.
sem hann hafði um það heyrt eða
gat gert sjer í hugarlund að ætti
þar heima. Hann var og pipar-
sveinn og þóttist vera það aðal-
lega af heimspekisástæðum, og
var honum því ekkert eins hug-
næmt og að tala um hjónabandið.
Var hann þó síst neinn siðspek-
ingur, hallaðist helst að mormón-
um. En helst færði hann sjer þó
það til ágætis að vera guðspek-
ingur, og þóttist þar með ætla að
hann ætti hina sönnu speki og
bæri honum því að varpa ljósi sínu
yfir hvern mann og málefni, alt
stórt og smátt. Hann taldi sjer og
skylt að taka öllu með „slóiskri“
ró og vera yfir alt hafinn, og gat
hann það mætavel, nema þegar
honum þótti einhver vera eitthvað
fyrir sjer, eða gera eitthvað á
hluta hans, t. d. koma eitthvað
við farangurinn hans eða meina
honum eitthvað, að jeg ekki tali
um, ef hann hjelt að einhver
sýndi honum ekki tilhlýðilega
virðingu og jafnvel kýmdi að ræð-
um hans. pá var hann ekkert
nema fýlan og ónotin stóðu af
honum eins og úr broddgelti.
1 einu orði, hefði hann ekki
verið súkkulaðikaupmaður, þá var
hann tilvalin „selskabsdama".
Um ferðafólkið er það yfirleitt
að segja, að það var á öllum aldri
og flest meðalborgarar. Og bæði
rjettlátir og ranglátir. Flestar
held jeg ógiftu kenslukonumar
hafi verið, svo kaupmenn og guð-
fræðingarnir. En betur leitst
mjer á Svíana og Norðmennina en
Danina. Og þótt fáir ættu píla-
grímsskap, hygg jeg að þeir hafi
frekar verið í þeim hópunum.
----o----- Frh.
100 ára afmæh Benedikts
Sveinssonar sýslumanns var 20. þ.
m. og lögðu þá forsetar Alþingis
sveig á leiði hans. Hann var, svo
sem kunnugt er, lengi helsti for-
vígismaður íslendinga í sjálfstæð-
isbaráttu þeirra, en andaðist hjer
í Reykjavík sumarið 1899.
Glímufjelagið Ármann hjer í
bænum átti tvítugsafmæli 7. þ.
m. og var þess minst með sam-
sæti og skemtun, en 8 menn voru
kosnir heiðursfjelagar: Matth.
Einarsson læknir, Jónatan þor-
steinsson, Hallgr. Benediktsson,
Sigurjón Pjetursson, Guðm. Stef-
ánsson í Winnipeg, Halldór Han-
sen læknir, Guðm. Guðmundsson
á Eyrarbakka og Guðm. þorbjarn-
arson í Vallarnesi.
Borgarstjórakosningin. Stjóm-
arráðið hefur úrskurðað að Kn.
Zimsen sje sjálfkjörinn í borgar-
stjórastöðuna næsta kjörtímabil,
með því að eini maðurinn, sem
móti honum sótti, sjera Ingimar
á Mosfelli, sje ekki kjörgengur.
Lögin setja sömu skilyrði tfyrir
kjörgenginu og kosningarjettin-
um, en til þess að hafa kosningar-
rjett verða menn að hafa verið
búsettir í bænum eitt ár eða
meirn.
Mefnrðn keypt
Arsrit FræðaQelagsins
og safn þesg nm ísland
og íslendingat
Bændur!
munið eftir að panta í tíma
sláttuvjelina DEERJLNG og vara-
stykki í hana.
Helgi Jónsson,
Stokkseyri.
Jóh. jóhannesson bæjarfógeti
gaf á sextugsafmæli sínu 5000 kr.
til Stúdentagarðsins með þeim
fyrii’mælum, að stúdent frá Seyð-
isfirði eigi íorgangsrjett að einu
herbergi Stúdentagarösins, en ef
enginn er frá Seyðisfirði, þá á
stúdent úr Norður-Múlasýslu for-
gangsrjettinn. Hefiu’ stúdentar
garðsnefndin ákveðið, að herbergi
þetta beri nafn gefandans. —
Einnig gaf Jóhannes bæjaríógeti
Bræðrasjóði Mentaskólans 760 kr.
Samsætið, sem bæjarfógetanum
og fjölskyldu hans var haldið hjer
19. þ. m., var fjölment og fjör-
ugt. Ræðu fyrir heiðursgestinum
hjelt dr. Jón Helgason biskup,
bekkj arbróðir hans frá skólaárun-
um; sjera Bjami Jónsson talaði
fyrir minni frúar hans og Hjalti
Jónsson framkv.stj. fyrir minni
bama þeirra. Björn Kalman
hæstarjettarmálafl.maður flutti
kveðju frá Lögfræðingafjelaginu
og Jón Magnússon forsætisráð-
herra talaði um dómarastörí bæj-
arfógeta og mótmælti árás þeirri,
sem hann hefur nýlega orðið fyrir
þeirra vegna úr einni átt. Einnig
töluðu Ámi Jóhannsson bankarit-
ari, Páll Einarsson hæstarjettar-
dómari o. fl. Bæjarfógeti flutfci
ræður og þakkaði. — Honum var
gefinn til minningar göngustafur,
en frúnni 2 silfurbakkar.
Aðventistar hjer í bænum hafa
reist sjer allstóra og vandaða
kirkju við þingholtsstræti. Hún
var vígð síðastl. laugardag. Út-
bygging er við kirkjuna og kjall-
ari undir henni, og eru þær bygg-
ingar ætlaðar fyrirhugaðri skóla-
stofnun og lækningastofnun, nudd-
lækningum. Eru allar þessar
byggingar vandaðar og vel gerð-
ar, en eftir er að girða kringum
lóðina og búa um hana að öðru
leyti. Aðventistar eru nú hjer á
landi hátt á 4. hundrað, þar af á
3. hundrað hjer í bænum. For-
stöðumaður safnaðarins hefir
verið nú í mörg ár O. J. Olsen, en
stofnandi hans var D. östlund.
Eggert Stefánsson söngvari
hefur nú tvisvar sungið í Frí-
kirkjunni, en Sigvaldi Kaldalóns
bróðir hans leikið undir á hljóð-
færi. 1 fyrra skiftið var aðsóknin
svo mikil, að ekki komust nærri
allir að, sem vildu, og í síðara
skiftið, síðastl. sunnudagskvöld,
var kirkjan aftur full. Söngurinn
tókst ágætlega, og fengu bæði
söngvarinn og sá, sem á hljóðfær-
ið ljek, einróma lof fyrir.
Ágúst Bjarnason prófessor, flyt-
ur nú fyrirlestra á Háskólanum um
þjóðfjelagsmál og er þeir mikið
sóttir.
Heiðursmerki. O. Forberg síma-
stjóri er orðin stórriddari Fálkar
orðunnar en Sigurður Sigurðsson
ráðunautur riddari.
Kaupdeila stendur nú yfir milli
stjómar Eimsk.fjel. Islands og há-
seta og kyndara á skipum þess.
Hefur Gullfoss því legið hjer síð-
an hann kom frá útlöndum nú
fyrir nokkru.
Prentsmiðjan Acta.
Hr. kaupm. Péiur Bjavnarson, Reykjaxík.
Samkvæmt áskorun hefir Efnarannsóknarstofan athugað kaffi-
bætirinn Sóley og kaffibæti Ludvig David.
Samsetningin reyndist þannig:
Kaffibætir
Sóley
Vatn......................16,30°/0
Steinaefni (aska)......... 4,80°/0
Köfnunarsambönd........... 6,10°/o
Feiti..................... l,290/0
önnur efni sykur, dextrin 71,60°/0
Kaffibætir
Ludvig David
18,40°/0
5,16%
5,70o/0
3,20%
67,55»/o
100%
58,5o/0
100%
Leysanlegt í vatni......58,8%
Samræmingaefni hafa þýðingu: Köfnunarefnasambönd, feiti og
nokkuð af þvi, er kallað er önnur efni. Eins og tölurnar bera með
sér er fremur lítill munur á samsvarandi efnum beggja tegundanna.
Að sjálfsögðu koma aðeins leysanlegu efnin til greina við kaffi-
lögunina. Þar á meðal eru þau efni sem gefa lit og bragð. Tilraun
var gerð með að leysa úr báðum tegundum nákvæmlega á sama hátt
og mæla síðan litarstyrkleikann á kaffileginum.
Var ekki hægt að gera þar neinn mun á.
Rannsóknarstofan
Trausti Ólafsson, Reykjavík.