Lögrétta - 27.04.1926, Blaðsíða 1

ínnheimta og afgreiðsla
i Veltusundi 3
Sími 185.
Útgefandi og ritstjór'
þorateinn Oíslason
Þingholtsstræti 17.
Sími 178.
XXI. ár.
Rejkjavík, þriðjudaginn 27. apríl 1926.
18. tbl.
Um víða veröld.
Til Jónasar Kristjánssonar læknis.
Flutt í samsæti á Sauðárkróki, 6. jan. 1926.
Síðustu fregnir.
í kolanámadeilunum ensku segja
síðustu fregnir að útlitið sje
ískyggilegt og mestar líkur ti:
þess, að verkfall verði. Lætur
Baldwin forsætisráðherra sjer þó
mjög umhugað um, að sættir
komist á. Bænagerðir hafa farið
fram í kirkjunum til þess að
stuðla að því, að verkfallinu verði
afstýrt. Talað er um samtök milli
allra þeirra þjóða í álfunni, sem
framleiða kol, um takmörkun á
framleiðslunni og verði kolanna
og sagt, að byrjaðar sjeu samn-
ingatilraunir í þá átt.
Síðasta fregn segir, að stjórnin
beri fram tillögu um að tekið
verði lán til þess að endurbæta
framleiðsluaðferðir, en rentur
borgi ríkið, námaeigendur og
verkamenn að Va hver. Sagt er
að tillaga þessi þyki líkleg til sam-
komulags.
Mússolini er nú kominn heim
úr Afríkuför sinni og var honum
fagnað eins og sigurvegara af
flokksbræðrum hans. Hjelt hann
I hættunnar straumum er heimsnautnaglaumur,
sem hljóðnaður ómur hins liðna dags;
þá rökkvar í skyndi hið Ijósbjarta lyndi
og lokið er þægindum sældarhags.
því getum vjer hugsað oss grátlegri vanda
og geigmeiri útsýn en þá,
að byltast í útsogi banahafsstranda
og björgunarlandið að þrá.
Með frelsandi höndum úr banaráðsböndum
að bjarga er göfgasta líknarstarf.
En kraftur og þekking vor bliknar sem blekking
og bregst á þeim stundum er tápið þarf.
Og fár er því goðmagni gæddur sem þori,
að glíma um helsærða bráð. —
því Dauði’ er ei rösull í ráðum nje spori
en rökvís — og þekkir ei náð.
Sá fullhugans máttur er þroskandi þáttur,
sem þjóðinni tryggir sinn kraft og dug. —
Gegn sjúkdómsþunga vjer sáum þig ungan
til sóknar með gunnreifan víkingshug,
í þrekdjarfa frumheria fylkingu ganga,
er framsækin ruddi sjer braut
að gnúpleitum virkjum hins grimma og stranga
og græðisteinsvopnanna naut.
jeg get ei með tölum þá talið, sem kvölum
og titrandi stunum þú leystir frá.
En þú hefir barist svo vasklega’, og varist
þeim voða, sem stendur af dauðans ljá. —
þótt láti ei buga sig volduga valdið,
sem veiklað fær mannanna þrótt,
samt hefurðu’ oft velli í hólmgöngu haldið
með hygni og áræðísgnótt!
þú vegur að öllu, sem veldur oss föllum
og vilt ekki hafa nein myrkurgöng;
en þekkingarkynning hins verðmesta vinning
þú virðir sem andlega lyftistöng.
Gegn tískunnar hjegóma tygjum þú beitir
og treystir á þjóðernismátt,
að varðveita íslenskar vitsmunasveitir
og vátryggja’ alt göfugt og hátt.
þú læknir vor þarfi með lotningu starfi
vjer lútum er geislar um þína braut
að mýkja og græða þau meinin sem blæða
er mannshjartans fegursta kærleiksskraut. —
þjer sólhlýja gleði vor samhugur veki
er siturðu hjá oss í kvöld.
Og haltu sem lengst þínu heilbrigðisþreki
vor hetja með dáðmerktan skjöld.
M. J.
enn ræðu og talaði mjög ákveðið
um að halda fast fram stefnu
Fascista í nýlendumálunum, og
láta ekki sitja við orðin ein, held-
ur hefjast handa til athafna. En
fregnirnar segja að blöð ítala
telji raddimar, sem heyrast frá
öðrum þjóðum um þessi mál,
einkum frá Frökkum, bera vott
um óþarfa viðkvæmni.
Fregn frá París segir, að blað-
ið Matin stingi upp á því, að bæði
þýskalandi og Italíu verði af-
hentar nýlendur til þess að fyrir-
byggja undirróður og ófrið í
framtíðinni.
Órói er sagður og vigbúnaður í
Litlu-Asíu, og símfregn frá 21.
þ. m. segir, að ítalir og Grikkir
hafi orðið ásáttir um að herja
þar.
Fregn frá París segir, að Abd-
el-Krim hafi neitað bráðabirgða-
kröfum til samningsúrslita og hafi
friðarsamningunum í Marokkó
verið frestað fyrst um sinn.
Bandaríkin hafa neitað að eiga
þátt í Haagdómstólnum.
Skuldasamningarnir við Italíu
eru nú samþyktir af senati Banda-
ríkjanna, þrátt fyrir mikla mót-
spyrnu, og fregnimar segja, að
betri horfur sjeu nú á því en áð-
ur, að samningar náist um skuldir
Frakka.
Noregsbanki hefur lækkað for-
vexti í 51/2%.
Sykurverð og komverð fer
hækkandi á heimsmarkaðinum.
Fregn frá Buda-Pest segir, að
formaður rjettarins, sem hafði
seðlafölsunarmálið til rannsóknar,
sje ákærður fyrir að hafa undir-
búið seðlafölsunina síðan 1920.
I Khöfn hefur komið fyrir eitt
tilfelli af bólusótt, segir í fregn
þaðan frá 23. þ. m., og vita menn
ekki um upptökin.
Eldgos og jarðskjálftar hafa
verið á Hawai og margir bæir
eyðilagst.
Berlínarfregn frá 26. þ. m. seg-
ir, að samningar hafi verið und-
irskrifaðir milli þjóðverja og
Rússa og verði að líkindum bráð-
lega birtir. Stjómmálamenn ann-
ara ríkja álfunnar hafa óttast að
samningagerð þessi s*kapaði nán-
ara bandalag milli þjóðverja og
Rússa en vesturríkin telja æski-
legt og er ókunnugt enn um inni-
■ — — » 1 1—11“ t~ rrji/r
hald samninganna, en fregnin
segir, að megininnihald þeirra
muni vera sáttmáli um hlutleysi.
það er og sagt í fregn frá Moskvu
að Rússastjórn vilji gera hlut-
leysissamninga við einstök ríki en
ekki fyrir milligöngu þjóðabanda-
lagsins.
Útlánsvextir í New York eru nú
31/2%-
í Noregi lögðu 30,000 verka-
menn niður vinnu 25. þ. m. Eru
það menn, sem vinna að jámiðn-
aði, námum, byggingum, í vefn-
aðarverksmiðjum og skóverk-
smiðjum. Verkamenn hafa hafn-
að miðlunartillögu um 13% kaup-
lækkun nú en 17% lækkun í
haust hlutfallslega, ef vöruverðs-
lækkun verður yfir 10%. Síðari
liðurinn er aðalorsö<k þess, að
verkamenn höfnuðu tillögunni.
Líkindi eru til þess að almenn
atkvæðagreiðsla um bannmálið
fari fram í október í haust í
Noregi.
Fregn frá Baltimore segir, að
vísindamenn við Hopkins-háskól-
ann í Bandaríkjunum hafi fundið
hreint insulin, krystall, sem er
uppleysanleg’ur í vatni.
Flóð mikil hafa komið í Okla-
homa og Texas í Bandaríkjunum
og valdið mannsköðum og eigna-
tjóni.
----o---
Leikhúsið.
Síðasti leikurinn, sem Leikfje-
lagið sýnir á þessu leikári er
„þrettándakvöld, eða hvað sem
vill“ eftir Shakespeare, og var
leikinn í fyrsta sinn 23. þ. m.
þetta er í raun merkisviðburður
í ísl. leiksögu, því áður hefir ekk-
ert verið leikið hjer eftir Shake-
speare, þó alment sje hann tal-
inn allra leikskálda ágætastur og
frægastur.Ýms af ritum hans voru
þó að sjálfsögðu kunn hjer áður
og til í ísl. þýðingum. En á sein-
ustu árum hefur Indriði Einarsson
þýtt allmörg leikrit hans, sem
óþýdd voru áður, gleðileiki hans
og söguleiki og er þrettándakvöld
einn hinn vinsælasti að gleðileikj-
unum. það er reyndar hætt við

Shakespeare.
því, að væri leikurinn ekki eftir
„meistara meistaranna“, þá hefði
„krítikin“ stundum þurft að gera
athugasemdir við hitt og þetta,
enda er leikurinn saminn meðan
öll leiklist og skoðun á henni var
á alt öðru stigi en hún er nú.
En í heild sinni er leikurinn góður
og víða bráðskemtilegur og hlægja
áhorfendur dátt.
Indriði Waage hefir sjeð um út-
búnað allan og æfingar og gert
það bæði af dugnaði og skilningi,
eins og hann hefir í heild sinni
verið hinn ötulasti og vandvirk-
asti við starf sitt sem leiðbeinandi
Leikfjel. í vetur. Leikurinn fer
í heild sinni vel úr hendi, þó nokk-
urt fálm sje í meðferð sumra
hlutverkanna, eins og verða vill í
mannmörgum leikjum, þar sem
nota þarf allmikið af lítið æfðum
kröftum. En aðalhlutverkin eru
flest vel leikin og sum prýðilega.
Má þar fyrst nefna I. W. sjálfan
(Malvolio) og svo Ágúst Kvaran,
sem leikur fíflið og frú Soffíu
Kvaran (Viola) og Brynjólf Jó-
hannesson( Herra Andrjes Bleik-
nefur). Af öðrum leikendum má
nefna Friðfinn Guðjónsson, sem
fer fjörlega með hlutverk Tobías-
ar Hixta og Tómas Hallgímsson,
sem leikur Orsino hertoga. Með
leiknum eru notuð lög Humper-
dinck’s og stjórnar Emil Thorodd-
sem hljómsveitinni. 1 heild sinni
er leikurinn hinn fjörlegasti og
prýðilegasti og vænlegur til vin-
sælda, en hefði helst átt að byrja
á honum fyr í vetur.
Th. Thoi-oddsen: Die Ge-
schichte der islándischen
Vulkane. 458 bls. 4to.
Khöfn 1925.
þorvaldur Thoroddsen nefnir
hina þýsku eldfjallasögu sína í
fjórða bindi ferðabókar sinnar
(„Loks reit jeg nýja eldfjallasögu
í samhengi á þýsku, og setti þar
saman allar sögulegar rannsóknir,
sem snertu eldgosin“) ; og í æfi-
sögu Thoroddsens, sem kom út
árið eftir dauða hans, skýrir
Bogi Melsteð frá hvernig styrj-
öldin mikla hamlaði því, að bókin
yrði gefin út á þýskalandi eins
og til stóð. Jafnframt getur hann
þess, að líkindi sjeu til þess, að
Kgl. danska vísindafjelagið muni
gefa hana út eins og höfundurinn
hafi gengið frá henni. En það er
vafalaust eingöngu að þakka at-
hygli og framtakssemi Boga, að
tókst að hafa uppi á handritinu,
sem sent hefir verið til þýska-
lands 1912. Síðan þetta kvis
komst á, að bókin mundi verða
gefin út í Danmörku, hafa margir
beðið þess með óþreyju að heyra
frekara um málið, en um það
hefir verið hljótt, þar til nú fyrir
skemstu að almenningur fjekk að
vita að bókin væri komin út.
þeir sem kunnugir eru ritum
þorvalds Thoroddsens — og svo
er fyrir að þakka, að það er ná-
lega öll íslensk alþýða — munu
geta gert sjer í hugarlund hví-
líkur ógrynna fróðleikur muni
saman kominn í þessari stóru
bók. Eins og höfundinum var títt,
rekur hann alt efni út í æsar og
kemur því víða við. Fróðleikurinn
var ótæmandi og lá honum stöð-
ugt á hraðbergi, og vegna þess
hve þekkingin var fjölhliða og
hæfileikinn ríkulegur til að miðla
henni, dragast sí og æ inn atriði,
sem ekki er beinlínis hægt að
segja að sjeu þáttur af meginefn-
inu, en sem á einn eða annan
hátt varpa ljósi á það eða þýð-
ingu þess. Fyrir þetta verður frá-
sögnin ekki einungis jarðfræðileg
heldur bregður hún upp ótal
myndum úr sögu þjóðarinnar og
lífi hennar í liðnum tímum, en þó
svo að alt verður samfeld heild
og fellur vel í umgerðina. Skiljan-
lega verður mentagildi bókarinnar
margfalt meira fyrir þetta heldur
en ef hún væri þurr og einstreng-
ingsleg frásögn um jarðfræðisleg
atriði.
Frá almennu sjónarmiði vísind-
anna er það vitaskuld heppilegt,
að bókin skuli vera rituð á því
máli, sem allir vísindamenn lesa,
en fyrir íslenska alþýðu er það
mikið mein, að hún skuli ekki
vera á móðurmáli höfundarins.
það er nú einu sinni svo, að þor-
valdur Thoroddsen hefir náð fast-
ari tökum á alþýðunni en nokkur
annar fræðiritahöfundur, og á
þessari blómaöld reyfarasagna og
pólitískra ofstækisblaða, er það
hið mesta tjón að alþýðan eigi
ekki sem greiðastan aðgang að öll-
um ritum þeirra fáu ágætishöf-
unda, sem hún heldur ennþá trygð
við. Enginn slíkra höfunda er nú
jafn eftirsóttur sem þorvaldur
Thoroddsen. Á bókauppboðum eru
það rit hans, sem hæst er boðið
í, og í lestrarfjelögunum eru þau
sífelt í útláni. þess er því óskandi,
að ekki líði mörg ár áður en
ráðstafanir verði gerðar til þess
að koma eldfjallasögunni út í ís-
lenskri útgáfu. Hún mundi fylla
autt skarð í bókmentum okkar.
Línur þessar eru ritaðar til þess
að benda þeim mönnum á útkomu
bókarinnar, sem hug hafa á aö
eignast hana. Hún kostar í dönsk-
um peningum 25 kr. 15 aura, og
mega allir sjá hve lágt verðið er,
því allur frágangur er hinn vand-
aðasti. Fjöldi mynda ei> í henni,
og aftan við hana er uppdráttur
af íslandi og auk hans fjórir jarð-
fræðisuppdrættir, allir vitaskuld
litprentaðir. Sn. J.
--.»—
þANGAÐ SEM GRÖSIN GRÓA.
Við skulum á svona fögrum
vormorgni koma út þangað, sem
að grösin gróa, þangað, sem við
getum sjeð margar sólir synda
í hverjum daggardropa, sem situr
á kolli nývakins nýgræðings. Við
skulum líta á, hvað náttúran er
að vinna og hvað vel hún kann
að haga öllum verkum sínum, og
hvað hún kann vel að mæta örð-
ugum andstæðum, sem altaf eru
í aðsigi að rísa upp og veita nýja
árás. En náttúran er þrautseig
og orðin vel æfð í því, að veita
aðköstum andstæðanna mótstöðu
og bera alt af sigur úr bítum.
Líttu á hin bláu fjöll í fjarska
með drifhvíta fjallatinda að baki
sjer með þúsunda ára eða þá
miljóna ára gamlar snjóhúfur á
höfðum sjer, sem ýmist þynnast
eða þykna við skin og skugga.
Líttu á hlíðamar fríðu á móti
sólarloga með síungu lífi á hverj-
um vormorgni.. Horfðu á komandi
lífsstrauma, sem nú líða yfir höf-
in breiðu með ljósörfar upp að
landinu kalda til að hlýja það
upp og geía því nýtt lífsmagn
og skreyta það með nýjum skrúða
og skrúðgrösum.
Og þú unga vaknandi sál, sem
getur orðið öllum fjöllum fegri og
stærri; líttu nú upp á vormorgni
æfi þinnar og haltu á stað út í
lundinn þangað sem lífsins grös-
in gróa og hinn frjálsbomi morg-
unvorblær kyssir þjer á kinn og
hvíslar þjer orð í eyra, En taktu
vel eftir því, sem hann er aö