Lögrétta - 04.05.1926, Page 1

[nnheimta og afgreiðsla
í Veltusundi 3
Sími 185.
LOGRJETTA
Útgefandi og ritstjór'
í’orsteinu Gíslason
Þingholtsstræti 17.
Sími 178.
XXI. ár.
Beykjayík, þriðjudaginn 4. maí 192(5.
Um víða veröld.
Koiaverki'aliið.
pað íór svo í deiluxmi um kola-
málin í Engiandi, að aliar sam-
komuiagstilraunir urðu árangurs-
iausar og skail verkíallið yfir 1.
p. m. Veidur það þegar stói’vand-
ræðum í Engiandi, eins og sjá má
á eftiríarandi símfregnum:
1. maí er símað, að vegna verk-
fallsins sje ýmsum skemtistöðum
iokað, t. d. dansleikahúsum, enn-
fremur hefir radiostöðvum verið
lokaö eða þær takmarkað starf-
semi sína. Sorgarvottur þjóðarinn-
ar er þannig' í ljós látinn á ýmsa
vegu. Námumenn, er taka þátt í
verkfallinu eru 1.200.000. A þrið-
judag hefst landsverkfaii á ölium
íiutningatækjum. Samkvæpit kon-
ungsbrjefi hefir verið útnefndur
stjórnariulltrúi, er á að hafa um-
sjón með öllum matvæla-flutningi
á Ermarsundi. Herforingjax- hafa
íengið skipanir um að vera við
búnir, að slíkt neyðarástand konxi,
að innköllun varahðsins verði
undirbúin. Ef blaðaútgáfa hindr-
ast, verða allar radiostöðvar tekn-
ar í þjónustu stjórnaripnar. Blöð
verkamanna og frjálslyndra ásaka
stjórnina um seinlæti um sátta-
undirbúning. — Times vonar exm,
að úr rætist, en Morning Post hef-
ir fyrir yfirskrift greinar um
málið: Sinovjev sigraði, og telur
blaðið enga von um úrlausn í mál-
inu eins og sakir standa.
Símfregn frá 2. maí segir, að
landinu hafi verið skift í tíu
undirdæmi (civil commisariates)
til þess að hægra verði að sjá fyr-
ir nauðsynjum og þöríúm lands-
búa á meðan á verkfallinu stend-
ur. Mitchell Thomson hefir verið
útnefndur stjórnarfulltrúi. Her-
deildir hafa verið sendar í náma-
hjeruðin í Wales, Lancashire og á
Skotlandi. Ársgamalt landsfjelag
(Organisation Maintainance sup-
plies) undirbýr almenna hjálpar-
starfsemi, rekstur nauðsynlegustu
stofnana, matvælaflutning og þess
háttar.
þátt-takendur í landsverkfall-
inu verða 5 miljónir, járnbrautai’-
menn, bifreiðastjórar, sporvagna-
stjórar. Flutningar á vegum, sjó-
ferðir og hafnarvinna mun leggj-
ast niður nær með öllu. Gasstöðv-
ar og rafstöðvar lokast víða.
Framkvæmdarnefnd verkamanna
krefst stilhngar og þolgæðis. Bald-
win forsætisráðherra gerir nýja
tilraun til sátta.
3. maí er símað, að aUar frið-
arvonir í kolamálinu sjeu brostn-
ar. — Allsherjarverkfallið óhjá-
kvæmilegt. Blaðið Daily MaU þeg-
ar hætt að koma út.
Síðasta símskeyti, frá í morgun,
er svohljóðandi.
Verkamenn segja, að þeir heyi
baráttu sína til þess að stöðva og
koma í veg fyrir þrældóm. En
stjórnin segir, að athafnir hennar
grundvallist á því, að frelsi þjóð-
arinnar sje í voða statt. Verka-
menn hindra ekki heilbrigðisráð-
stafanir, sjúkrahjúkrun, mjólkur-
flutninga og þess háttar, en segj-
ast ábyrgðarlausir, þó alt stöðvist,
noti stjórnin verkfallsbrjóta. Enn
hafa engin friðarspjöll orðið,
nema að slagur varð milli komm-
únitsa og fascista-sinna og var
orsök slagsins í sambandi við
stöðvun Daily Mail. Prentarar
heimtuðu breýtingu á grein and-
stæðri verkamönnum, en rit-
stjórnin kvað nei við þeiri'i kröfu.
Öll blöð stöðvast í kveld, en
stjórnarblað birtist á morgun.
Liverpool Street Station og Hyde
Park eru matvælastöðvar.
Aðrar fregnii'.
Samkomur vei'kamaima 1. maí
fóru alstaðar friðsamlega fram í
stórborgunum nema í Varsjá, þar
sló 1 bardaga og voru fimm
drepnir en fjórir særðir
Um þýskrússneska samninginn
er það sagt, að hann hafi ein-
róma fylgi allra stjórnmálaflokka
í þýskalandi, en aðalinnihld hans
sje heitorð um hlutleysi báðu-
megin frá, ef annaðhvort ríkj-
anna verði fyrir árás utan að. 1
Frakklandi heyrast þæ(r raddir, að
þessi samningur verði því til fyrir-
stöðu, að þýskaland gangi inn í
þjóðbandalagið, en þjóðverjar
telja ástæðulaust að samningur-
inn hafi þau áhrif.
Einræðismaður Spánverja, Ri-
vera hershöfðingi,er álíka einbeitt-
ur í því og Mússólíni á Ítalíu að
halda fram einvaldsstefnu sinni í
stjórnmálum. Hann hótaði því ný-
lega í ræðu, að kalla herinn sjer
til aðstoðar, ef stjórnmálaandstæð-
in,gar hans hefðu sig ekki hæga.
Sagði hann að þingræjðið væri nú
hvervetna á heljarþröminni.
Fyrirspurn var nýlega gerð í
enska þinginu, til stjórnarinnar,
um togai'asektirnar hjer, og vildi
fyrirspyrjandi að enska stpórnin
ljeti það mál til sín taka, en
Chamberlain neitaði og sagði, að
löghlýðni væri alstaðar fyrsta
skylda Englendinga.
Samningar hafa nú komist á
um skuldir Frakklands við Banda-
ríkin, en hafa vakið óánægju í
Frakklandi. Um skuldina við Eng-
lendinga hafa Frakkar gert
bráðabirgðasamning og borga 4
miljónir sterl. punda í afborgun
yfirstandandi fjárhagstímabil.
I þýskalandi hefir verið sam-
þykt tolllækkun á dönskum land-
búnaðaraf urðum.
Fregn frá Osló segir, að stefnu-
skrá hins nýstofnaða Grænlands-
fjelags sje þjóðleg úrlausn Græn-
landsmála og annara norrænna
mála. Fjelagið er andvígt því, að
gerðardómssamningur verði gerð-
ur við Danmörku.
Bærinn Frederikshald í Nor-
egi hefur nú skift um nafn og
heitir framvegis Halden.
----o----
Landkjörið. Listi er nú birtur
frá Alþýðuflokknum og eru á hon-
um: Jón Baldvinsson alþm., frú
Jónína Jónatansdóttir, Erlingur
Friðjónsson, Akureyri, frú Re-
bekka Jónsdóttir, ísafirði, Rík-
harður Jónsson myndhöggvari og
Pjetur Guðmundsson.
Fleiri landskjörslistar hafa
ekki komið fram enn, nema
kvennalistinn, sem fyr er frá
sagt. En fresturinn til þess að
bera fram lista er útrunninn á
morgun. Heyrst hefur, að á lista
Ihaldsflokksins sje Jón þor-
láksson fjármálaráðherra efstur,
á lista Framsóknarflokksins Magn
ús Kristjánsson framkvæmda-
stjóri og á lista Frjálslynda
flokksins, sem nýlega er stofnað-
ur, Sigurður Eggerz bankastjóri.
Bókaverslun þorsteins Gísla-
sonar flytst 14 þ. m. úr Veltu-
sundi 3 í þingholtsstræti 1. þang-
að flytst þá einnig afgreiðsla
Lögrjettu og óðins.
Dr. Valdimar Briem
vígslubiskup.
þar sem jöklar, elfur, eldar
Ódauðleikans kynda bál; —
Dýrðarúthaf ‘ æðri heima
Ómar hljótt í mannsins sál:
Anda Guðs og eilífðanna
Endurrómar skáldsins mál.
Bróðir vorra bestu skálda, —
Braga arfinn helsti nú;
Ástvin Drottins ástar ljúfi
Auðgar hjörtu, von og trú; —
liver mun gleðja’ oss helgum
tónum,
Hver skal syngja, er flytur þú?
þögn í landi, þjóð mun syrgja,
þjóðar Baldiur grátum vjer,
þögn í kirkjum — þína sálma
þögul sorgin fram ei ber. —
þögn í sálum þúsundanna
þegar himnar fagna þjer!
Lögberg. Jónas A. Sigurðsson.
Sæörnimt.
þegar sýslumennirnir 1921 á
þingaferðum höfðu upptalning á
sæörnum, voru að minsta kosti 7
pör, er verptu hjer á landi, öH
á Vesturlandi. Með því síðan að
skrifa til ýmsra manna, er eiga
heima þar nálægt, sem ernir þess-
ir urpu, og með því í Lögrjettu í
júlí 1925, að biðja menn, er vissu
nokkuð nánar um örninn, að segja
mjer frá hvað þeir vissu, — og
með munnlegum fyrirspurnum,
hefi jeg reynt að fá þekkingu um,
hvað sæörninum líður framvegis;
og vil jeg hjer segja frá, hvað jeg
sem stendur veit um hann.
Árnessýsla. Seint í júní 1921
fann refaveiðimaður Sigfús þór-
arinsson, Glóru, beinagrind ef erni
á Skúmstungnaheiði við þjórsá, í
af r j ettarlandi Gnúpver j ahrepps.
Líklega hefur örn þessi drepist af
tóueitri veturinn áður.
þorstemn Bjarnason, Háholti,
hefur 25. júlí 1921 sagt mjer, að
hann tvisvar hafi fundið dauða
emi í afrjettarlandi Gnúpverja-
hrepps, sem vafalaust munu hafa
drepist af tóueitri.
Bílstjóri Einar Einarsson,
Grund, sá um. vorið 19^, við
Sandvík, örn fljúga frá austri
móti vestri; eftir því að stefna
móti Ölfusi.
1924 sást nokkrum sinnum öm
í ölfusi, einn saman.
Ólafur Sigurðsson, Kaldaðar-
nesi, hefir sagt mjer, að hann í
marts 1925 sá örn koma frá ölfusi
og fljúga 'fram með ölfusá. —
Hinn 28. október 1925 sá kennari
Aðalsteinn Sigmundsson sæöm
koma fljúgandi yfir Eyrarbakka
með stefnu frá Ingólfsfjalli; lík-
lega komið frá ölfusi til að sækja
sjer fæði við sjóinn.
Sæörninn er því ekki alveg
horfinn úr Ámessýslu, en það er
því miður varla nema einn eða
tveir eftir, er hafa aðsetur í
ölfusi, en vegna þess að það er
nokkuð langt þangað sem aðrir
ernir eiga heima, getur það orðið
torvelt að finna sjer maka.
Kjósar- og Gullbringusýsla. I
byrjun okt. 1923 sá konsúll Jes
Zimsen tvo erni í Mosfellssveit,
og hyggur hann að það hafi verið
hjón.
Bjami Sæmundsson segir í
„Vísi“ 88. tbl. 21. apríl 1922:
„í Arnarnípu í Miðfellsfjalli í
Kjós hefir örn verið síðan fyrir
aldamót og verpir þar enn og sj est
árlega“. þetta hefur hann eftir
skýrslu sýslumannsins um upp-
talning arna 1921.
Með brjefi 29. ágúst 1925 var
jeg að biðja sjera Halldór Jóns-
son, Reynivöllum, að láta mig vita
hvort örninn áframhaldandi verp-
ir í sama stað, og hefir hann
19. október sama ár skrifað mjer:
„Jeg hefi reynt eftir föngum að
komast eftir, hvort örninn hafi
orpið í Miðfelli (fjallinu) 1921,
og veit enginn til að svo hafi ver-
ið þar, hvonki það ár nje árin
1922, 1923, 1924 eða 1925. Má
fullyrða, að enginn örn hafi orpið
í því fjalli þessi ár, og ekki held-
ur í þeim hluta Esjunnar, sem
þarner á móti. Guðbrandur bóndi
Einarsson, sem nú er kominn að
sextugu, var um eða fyrír innan
tvítugsaldur vinnumaður á Meðal-
felli. þá verpti örn í Meðalfelli,
en af því hún lagðist á lömbin,
steypti hann undan henni. Síðan
hefir hún að líkindum ekki orpið
þar.
Hinsvegar hefir hún orpið í svo-
nefndum „Grænuvíkurklettum“.
þeir eru í Hvítaneslandi. Hvíta-
nes er í Kjós og stendur norðan-
vert við Reynivallaháls og sunn-
an Hvalfjarðar. Hún hefir verpt
þar öll ofangreind ár. Árin 1921
og 1924 átti hún einn unga, en
árin 1922, 1923 og 1925 tvo
unga. Eigi hefi jeg heyrt kvart-
að yfir tjóni, t. d. lambadrápi, af
hennar hálfu, þó getur verið að
hún hremmi lömb, en mjög lítið
hlýtur að kveða að því.
Árni Ámason frá Höfðahólum
hefir góðfúslega skrifað mjer,
að skotmaður úr Reykjavík, Guð-
mundur Jónsson að nafni, hafi
1924 sjeð 5 erni í einu uppi í
Ilvalfirði, 3 í Laxvogi og 2 í
Brynjudalsvogi, eða 10 alls. Ef
þetta er rjett, eru líkindi fyrir
að það sjeu gömlu arnarhjónin,
er verpa í Grænuvíkurklettum í
Hvítaneslandi, með unga sína frá
síðustu 4 eða 5 árum.
Snæfellsness- og Hnappadals-
sýsla. Hreppstjóri Jón Guðmunds-
son, Skógarstrandarhreppi, skrif-
ar 12. október 1925: „örninn
hefir sjest oft og iðulega, tveir
hjer í hlíðinni, en sarnt hafa þeir
alls ekki orpið þar, svo jeg viti til,
á árunum frá 1922—1925. Aðra
erni hefi jeg ekki heyrt getið um
hjer nærlendis, fyrir utan einn,
sem drapst af refaeitri á Svelgsá
í Helgafellssveit í fyrra vetur
(1924)“.
Dalasýsla. Árið 1921 verptu 1
arnarhjón í Ballarárhlíð á Skarð-
strönd og 1 arnarhjón í Tjalda-
neshyrnu í Saurbæj arhrepp.
þann 10. nóvember 1925 skrif-
ar hreppstjórinn í Saurbæjar-
hreppi mjer: „öll árin 1921, ’22,
’23 ’24 og ’25 hafa arnarhjón orp-
ið í Tjaldaneshyrnu. . . . Aldrei
nú á síðustu árum, er jeg man til,
hefir örn verið drepinn, þótt
menn hafi verið hræddir um ung-
lömb sín, enda er hann nú frið-
aður“.
Hvað snertir arnarhjónin í
Ballarárhlíð, þá hefi jeg því mið-
ur ekki fengið svar við fyrir-
spumum mínum um þau, — en
vonandi eru þau á lífi ennþá.
ísaf jarðarsýsla. Hreppstjóri
Halldór Gunnarsson á Keldu
skrifar mjer 6. september 1925,
meðal annars, að amarhjón á-
framhaldandi hafi orpið í Arnar-
18. tbl.
stapahlíð öll árin 1921—1925.
1924 fundu fjárleitarmenn, um
mitt sumar, annan örninn dauð-
ann, meðfram ánni, sem rennur
ofan ísafjörðinn, og var hinn
örninn og ungi þar á flökti; en í
eftirleitum í október er eldri örn-
inn kominn með maka. í ár
(1925) eða þegar var smalað til
rúnings, vora amarhjónin orpin
á sama stað og áður og ungar
voru komnir í byrjun júlí.
Rangárvallasýsla. Mjer er sagt
að Kristófer Jónsson í Vindási
muni hafa sjeð öm við fiskivatn
í Landmannaafrjetti árið 1922.
Sem stendur veit jeg ekki um
fleiri en 3 pör af sæörnum, er nú
verpa hjer á landi, sem sje: 1
par í Kjósarsýslu, 1 par í Dala-
sýslu og 1 par í Isafjarðarsýslu.
Ef til vill eru þó 1—2 pör fleiri,
sem jeg ekki veit um með vissu;
en að sæernir eru færri nú en fyr-
ir 5 árum síðan er víst, og við
öðru var ekki að búast, þar sem
eitrun fyrir tóumar líklega held-
ur áfram óbreytt að mestu leyti;
má vera að á Vesturlandi hafi
eitrun minkað dálítið, og er það
gleðilegt, ef svo er, þar sem
heita má, að þeir fáu emir, sem
eftir eru hjer á lahdi, eigi heima
fyrir vestan.
Jeg þakka hjermeð þeim mönn-
um, sem hafa gefið mjer vitn-
eskju um erni á seinni árum, og
mun vera þakklátur öllum, er
framvegis vilja gefa mjer vís-
bendingar um þennan fugl.
Eyrarbakka í apríl 1926.
P. Nielsen.
----o-----
Vesalingarnir. I þeim eru 5
sögur, og ar þeirri fyrstu nú lok-
ið hjer í blaðinu og fæst hún
innan skams sjerprentuð í Bóka-
verslun þorsteins Gíslasonar. Hlje
verður á útkomu sögunnar í
tveimur eða þremur blöðum, en þá
byrjar næsta saga.
Alþingi. Fjárlögin eru nú ný-
komin í gegnum Ed., en eiga eftir
að fara til Nd. aftur. Ekki er enn
ákveðið, hvenær þingi verði slit-
ið. Ný stórmál hafa engin komið
þar fram frá því er þingfrjettir
voru síðast sagðar, og engin af
hinum stærri málum hafa enn
verið afgreidd nema lögin um út-
gáfu nýrra veðdeildarbrjefa.
Bankafrumvarp landstjórnarinn-
ar var fyrir nokkrum dögium
tekið á dagskrá í Nd. eftir áskor-
un frá 9 mönnum úr Framsóknar-
flokknum, og var því í gær vísað
til 3. umræðu með miklum atkv.-
mun. Gengismálið verður til um-
ræðu á morgun.
Nánari þingfrjettir koma í
næsta blaði.
Fiá þýskalandi eru nýkomin
hingað dr. Carl Kiichler og frú
hans og málarinn Widepohl, sem
hjer var í fyrra sumar.
Aflabrögð. Síðustu fregnir
segja mokafla á ísafirði og síld
inni í Djúpi. Mikinn afla við
Grímsey. Einnig góðan afla í
Keflavík. Á Eyjafirði segja síð-
ustu frjettir aflalaust.
1. maí. Eins og undanfarin ár,
hafði Alþýðuflokkurinn hjer
kröfugöngu 1. maí og að henni
lokinni var numið staðar á Aust-
urvelli, og flutti Haraldur Guð-
mundsson þar ræðu. Á eftir vai
samkoma með ræðuhöldum 1 Báru-
búð.
----» —