Lögrétta - 13.07.1926, Page 1

Innheimta og afgreiðsla
í Þingholtssfcræti 1
Sími 185.
Útgefandi og ritstjór’
borsteinn Gíslason
Þingholtsstræti 17.
Sími 178.
XXI. ár.
Bejkjarík, þriðjudaginn 13. júlí 1926.
29. tbl.
kJm víða verold.
Síðustu fregnir.
Franska stjórnin hefh• nýlega
iengið traustsyfirlýsingu i pmg-
inu, með 22 atkv. meirihluta.
Þessi meirihluti þykir samt svo
veikur, að vaíasamt er talið hvort
stjórnin geti komið fram áform-
um sínum í fjárhagsmálunum.
Fuliyrt er þó að Caillaux hafi
komist að hagkvæmum samning-
um við JBreta og muni það ei til
viil hafa góð áhrif á samningana
við Bandaríkjamenn. Sagt er einn-
ig að þýski rikisbankinn eigi nú
i samningum við enska og am-
eríska banka um siamtök til að
hjálpa Frökkum í gengismálinu.
i Portugai eru eímþá róstur. Car-
mona hershöfðingi, sem áður var
ráðherra Costa alræðismanns, en
nýiega vikið frá, hefur nú steypt
Costa og sjálfur myndað stjórn.
Vatnavextir miklir eru í Mið-
hivrópu.
Frá London er símað að stjórn-
in biðji þingið um 3 milj. punda
veitingu til kolakaupa erlendis,
því ekkert rætisit úr kolamáiunum
heima fyrir.
7. þ. m. var Jón Þorláksson
fjármálaráðh. skipaður fors.ráðh.,
í stað Jóns sál. Magnússonar.
Undir forsætisráðherraembættið
heyra eftirgreind mál: Stjórnar-
skráin. Alþingi, nema að því leyti,
sem öðruvísi er ákveðið. Almenn
ákvæði um framkvæmdarstjórn
ríkisins. Skipun ráðherra og
lausn. Forsæti ráðuneytisins.
Skifting starfa ráðherranna. Mál,
sem snerta stjórnarráðið 1 heild.
; Ennfr. utanríkismál. Þá er forsrh.
I og forseti bankaráðs fslandsb.
■ Magnúsi Guðmundssyni at-
! vinnumálarh. er falið að fara með
| dóms- og kirkjumálaráðh.embætt-
j ið samhliða sínu ráðherraembætti.
j Jón Þorláksson, hinn nýi for-
sætisráðherra, er lesendum Lög-
rjettu vel kunnugur, með því að
Aidaraímæh Helga lectors Hálf-
dánarsonar er 19. ág. í sumar og
verður þess minst í kirkjum
iandsins.
Norskur knattspyrnuflokkur
kom hingað með Lyru í gærkvöld,
14 menn, sem verða hjer nokkra
daga og keppa við Islendinga.
Glímuflokkurinn, sem til Dan-
merkur fór, er nú á heimleið.
Hefir ferðin gengið að óskum, og
var giímumönnunum alstaðar
mjög vel tekið í Danmörku.
Hjálmar Bergmann heitir Vest-
ur-fslendingur, sem hjer er nú á
ferð í þeim erindum, að rannsaka
þá staði, þar sem helst má búast
við að málmar sjeu í jörð. Hann
á heima í Chicago og á þar málm-
vinslustöð. Hann er nú austur á
Seyðisfirði. Verður fróðlegt að
heyra álit hans á þessum málum
að ferðalaginu loknu.
Brynleifur Tobiassson stór-
templar fór hjeðan nýlega á bind-
indisþing Norðurlanda í Dorpat i
Eistlandi, er haldið verður 18.—
21. þ. m., en síðan verður hann
á alþjóðabindindisþingi á sama
stað 21.—29. þ. m.
Páll ísólfsson hefur verið ráð-
inn af söfnuði Haralds prófessors
Níelssonar organleikari við messu-
gjörðir hans í Fríkirkjunni.
Stúdentastyrkur. Umsóknir um
styrk handa íslenskum stúdentum
við erlenda háskóla eiga að vera
komnir til dóms- og kirkjumála-
ráðaneytisins fyrir 1. ág. þ. á.
Jarðarför Kristjáns Jónssonar
dómstjóra fór fram í gær og var
fjölmenn. Sjera Friðrik Hallgríms-
son flutti bæn á heimili hans og
ræðu í dómkirkjunni.
Næm brjósthimnubólga gengur
nú til og frá um land og er sú
veiki ekki óþekt hjer áður, þótt
sjaldgæf sje. Fylgir henni hita-
sótt og segja læknar, að menn
verði að liggja í rúminu meðan
hiti sje í þeim og verði þá veik-
in sjaldan langvarandi.
Sakuntala, fomindversk saga, í
þýðingu eftir Stgr. Thorsteinsson,
er nú komin út í 2. útgáfu á
kostnað Axels sonar hans. Var
þetta áður mjög vinsæl bók og
má telja víst, að svo verði enn.
Jón Þorláksson
hinn nýi forsætisráðherra íslands.
hún hefur flutt flest það, sem
hann hefur skrifað um íslensk
þjóðmál, og: meðan blaðið var
hlutafjelagseign, var hann lengi
formaður útgáfufjelagsins. Hann
er fæddur 1877, í Vesturhópshól-
um í Húnavatnssýslu, varð stú-
aent 1897 með hæstu einkunn,
sem gefin hafði verið í skólanum.
1903 tók hann verkfræðispróf við
Khafnarskóla með mjög hárri
einkunn og dvaldi eftir það um
tíma í Noregi, Þýskalandi og Ehg-
landi við framhaldsnám, en varð
1905 landsve'kfræðingur, gegndi
því embætti lengi og vann á þeim
árum mikið að samgöngubótum
hjer. Á þingi sat hann fyrst 1923,
varð fjármálaráðherra 1924 og
hefur gegnt því embætti með mik-
illi röggsemi.
Stauning forsætisráðherra.
Stauning forsætisráðherra Dana
og frú hans komu hingað fyrir
fáum dögum og halda þau til hjá
hr. de Fontenay, sendiherra Dana.
Verður forsætisráðherrann á nor-
ræna embættismannamótinu hjer
og ef til vill fara þau hjónin síð-
ar snögga ferð upp í Borgarfjörð.
Stauning forsætisráðherra er
fæddur 26. okt. 1873 og kom fyrst
á þing 1906, en frá 1910 hefur
hann verið formaður Jafnaðar-
mannaflokksinsi í Danmörku. Hann
átti sæti í Zahle-ráðaneytinu
1916—20 án þess að gegna þar
nokkrum ákveðnum störfum, og
1924 myndaði hann fyrsta Jafn-
aðarmannaráðaneyti Dana.
Frú Anna Stauning.
Knud Berliu prófessor
er nú staddur hjer í bænum og
hefur aðeins einu sinni áður kom- ;
ið hingað til lands, í stúdenta- I
förinni árið 1900, o,g var hann þá
gestur Jóns Magnússonar, þáver-
andi landritara. I deilunum um
rjettarsitöðu Islands gegn Dan-
mörku var hann sá maður, sem
skarpast ritaði gegn kröfum ís-
lendinga. Fól danska stjómin hon-
um rannsókn málsins frá sinni
hálfu, og hefur hann skrifað um
það stórar bækur og margar rit-
gerðir í blöð og tímarit, en varð
þó að láta sjer lynda, að málinu
væri ráðið til lykta ,gegn tillögum
hans. Hann er fróður maður á
sínu sviði, skarpur í hugsiun og
hamhleypa við ritstörf.
Rjett áður en hann lagði á stað
hingað frá Kaupmannahöfn, hitti
blaðamaður frá Politiken hann að
máli og spurði, hvort hann hjeldi
ekki að kuldalega yrði tekið hjer
á móti honum. Nei, svaraði pró-
fesisor Berlin; Islendingar eru of
góðir föðurlandsvinir til þess að
skilja ekki, að danskur maður,
eins og jeg, hlaut svo lengi siem
unt var að berjast á móti því, að
land, sem yfir 500 ár hafði verið
með Danmörku, yrði skilið frá
henni. En nú er það mál útkljáð,
og jeg hef í riti mínu um dansk-
íslensku sambandslögin hreint og
undanbragðalaust viðurkent full-
veldi íslands, svo að jeg hef
fengið að heyra það frá Dana
hálfu, að jeg verði nú skilning
Islendinganna fremur en Dana.
Það er þá ætlun yðar með heim-
sókninni, að grafa stríðsöxina,
sem reidd hefur verið gegn ís-
landi, að fullu og öllu, sagði
blaðamaðurinn. — O-já, það má
vel segja svo, svaraði prófessor-
inn; jeg hef líka reitt hana svo
Frá Hornstrðndum.
Prófessor dr. jur. Knud Berlin.
vel og lengi, að jeg get víst stað-
ið mig við að leggja hana nú frá
mjer.
I Berlingatíðindi hefur prófess-
orinn nýlega ritað langa grein um
„ísland eftir sambandslögin“. Er
þar litið yfir það helsta, siem hjer
hefur gerst eftir 1918 og sagt
frá viðhorfi þeirra mála, sem
snerta Danmörku og ísland sam-
eiginlega. Þar er m. a. sagt all-
ítarlega frá Nýja sáttmála hr.
Sigurðar Þórðarsonar og deilum
þeim, sem um það rit hafa stað-
ið. Segir prófessorinn að það sje
ekki ánægjulaust fyrir mann, sem
á sínum tíma hafi andmælt sam-
bandslögunum frá 1918, að lesa
nú þetta rit, eftir íslenskan mann,
sem öllum flokkum sje óháður.
En það segir hann einnig, að nú,
eftir að teningunum hafi verið
kastað, sje engin tilhneiging til
þess í Danmörku að draga úr
gildi sambandslaganna á nokk-
urn hátt.
Prófessor Berlin er rösklegur
maður, ljóshærður og ekkert far-
inn að igrána, þótt hann sje nú
62 ára, fæddur 7. júní 1864. Hann
varð dósent í íslenskum rjetti við
Háskólann 1910, extraord. pró-
fessor 1911 og prófessor ord.
1919.
I vor kom jeg á Hornvík, íor í
land og stóð þar við nokkra stund.
Og með því að þetta er nokkuð
afskektur staður, dettur mjer í
hug að skrifa s(tutta lýsingu á
lífinu þar, eins og það kom mjer
fyrir sjónir og mjer var frá því
sagt. Byrja jeg þá á bjargvinn-
unni.
Þegar gott er veður, fara allir,
sem vetlingi geta valdið, til eggja-
töku, með fyglinginn í broddi
fylkingar, en svo er sá maður
nefndur, sem sígur í bjargið. Um
hann er fest taug úr tjörukaðli,
því álitið er að hann skerist síð-
ur í sundur og honum sje ekki
eins hætt við enurðum og man-
ila-strengi. Vinda er höfð á bjarg-
brúninni. Sigmaðurinn hefur í
höndum langa trjestöng, til þess
að halda sjer frá bjarginu, svo að
sigtaugin ekki skerist. Því er svo
fyrir komið, að sigmaðurinn geti
leyst af sjer taugina og gengið
eftir syllunum víðsvegar um
bjargið. En ekki eru þær göngu-
ferðir hættulausar og verður
þeim ekki líkt við hringgöngu
um Austurvöll hjer í bænum, eða
aðrar slíkar gönguferðir. Því ef
mann skrikar fótur, þá má búast
við háu falli ofan í stórgrýttar
urðir eða hyldýpis haf. Sigmaður
hefur útbúnað, strigapoka, sem
ryktur er saman um mittið, en
festur upp um herðamar með
ljettum, og er pokinn alt í kring
um manninn og ætlaður til þess
að láta í hann eggin. Pokar þess-
ir taka 200—300 egg, en venju-
lega verður fyglingurinn að gera
sjer að góðu, að láta draga sig
upp, þótt minna sje í skjóðunni.
Sigmaðurinn er útbúinn með
stríðshjálm úr stáli á höfði, með
umbúnaði að innan, svo að hann
rotist ekki af grjótfalli úr bjarg-
inu. Hjálmar þessir eru keyptir
frá Englandi og kosta um 20 kr.
Er vert að geta þess, að aldrei er
byrjað að síga í björgin nema á
laugardegi, og má ekki frá þeirri
venju bregða. Eggjafengurinn er
borinn heim í þar til gerðum
kössum, og er á jþeim hönk úr
fljettuðu reiptagli, til þess að
bregða upp um aðra öxlina. Eru
kassar þesisir eins í lögun og að
stærð og slorskrínur, sem notað-
ar voru í gamla daga á Suður-
nesjum. Það af eggjunum, sem
ekki er notað nýtt til matar, eða
þá selt, á skip eða til Vestfjarða,
er soðið og súrsað og geymt til
vetrar, og er herramannsmatur,
að sögn.
Töluverður strjálingur af fólki
úr nærliggjandi víkum og fjörð-
um er á Horni um eggjatímann.
Hitti jeg þar meðal annars bónd-
ann úr Þaralátursfirði, — eign-
arjörð Baldurs Sveinssonar blaða-
manns hjer í Reykjavík — skýr-
an og myndarlegan mann. —
Upp undir 20 karlmenn eru nú á
Horni og 8 kvenmenn, þar með
talin börn. Þegar eggjatíminn er
úti og líða fer á sumarið, er fugl-
inn veiddur í bjarginu á þann
hátt, að menn síga niður á sill-
urnar og hafa í höndum nokkuð
langt trjeskaft með snöru á öðr-
um endanum, og er fuglinn veidd-
ur í hana, drepinn og látinn svo
detta niður fyrir bjargið og tínd-
ur þar upp, því víðast hvar má
ganga undir bjarginu um fjöru,
þótt ætla megi að hestamannafje-
laginu hjema þætti þar ekki á-
rennilegur skeiðvöllur. Grjóthrun
er mikið í bjarginu í leysingum
á vorin og rotast þá margt af
fuglinum og fellur niður. Er hann
síðan tíndur þar upp og hirtur til
matar.
Greiaa'jóðan sjötugan öldung
hitti jeg þarna að máli, Samúel
að nafni, og konu hans Elínborgu.
Hann hefur alið aldur sinn á
Horni, og nú í 25 ár búið þar í
smábæ, sem líkist skemmu. Niðrl
er geymslá og vinnustofa fólksins
við rúningu á fuglinum o. fl. Hús
þetta er á sjávarbakkanum, og
tjáði Samúel mjer, að tvisvar
hefði sjór fallið inn í kofa sinn
niðri, svo að alt fór á flot. En
uppi á loftinu er svefnstofa og
eldhús. Jeg spurði hann, hvort
ekki væri kalt hjá honum á vetr-
um, en hann kvað það ekki vera,
enda er gamli maðurinn em og
unglegur eftir aldri.
Húsakynni á aðalbænum Horni
eru orðin fornleg og tjáðu bænd-
urnir mjer, að þeir þyrftu að
byggja upp mjög bráðlega, en
geymsluhús eru þar ný og góð,
ásamt smíðahúsi, sem er vinnuhús
hr. Frímanns Halldórssonar, en
hann er ,góður bátasmiður, þótt
lært hafi hann eingöngu af sjálf-
um sjer. Nýtni og hirðusemi er í
ágætu lagi á bænum, öll veiðar-
færi, fiskiföng og bátar í besta
standi. Landbúnaðurinn virði&t
vera í lakara lagi, enda ekki að
furða, þar sem allur kvikfjenað-
urinn verður að vera á gjöf hjer
um bil allan veturinn. Túnasljett-
ur sá jeg engar og er túnið nokk-
uð þýft Oig yfir höfuð lítilfjör-
legt. 3 kýr munu vera á bænum
og 50—60 ær, að mjer sýndist,
en fátt af hrossum. Fjenaðarhús
eru hlý, en fremur gamaldags, þó
; eru þar hlöður með jámþökum.
Innanbæjarumgengni geri jeg ráð
Framh. á 4. síðu.