Lögrétta - 17.08.1926, Blaðsíða 1

Iimheimta og afgreiðsla
í Þingholtsstræti 1
Sími 185.
LOGRJETTA
Útgefandi og ritstjór>
Þorsteinn Oísiason
Þingholtsstræti 17.
Sími 178.
XXI. ár.
Rejkjavík, þriðjudaginn 17. ágúst 1926.
34. tbl.
Um víða veröld.
Bernhard Shaw.
írski rithöfundurinn George
Bernhard Shaw er nýlega orðinn
sjötugur. Hann er heimsfrægur
maður og mikið umtalaður. Marg-
ir telja hann helsta háðrithöfund
sem nú er uppi. Hann er þektari
flestum eða öllum enskumælandi
höfundum utan Englands. En þó
Bretar sjálfir hafi á honum mikl-
ar mætur telja þeir hann þó ekki
helsita skáld sitt nú, þó oft sje
svo gert erlendis. Það er mjög
augljós og eftirtektarverður mun--
ur á þjóðlegu og alþjóðlegu áliti,
sagði enska blaðið Observer í af-
mælisgrein um Shaw. Fremstur
bretska rithöfunda, segir þar, er
Thomas Hardy. Um næstu tvö
sætin má deila. En þegar hugsað
er til manna eins og Barrie, Ben-
nett, Kiplings, Moore’s og Wells,
er það ekki einu sinni víst, að
Shaw verði talin sá fjórði í röð-
inni. En hvað sem um það er,
segir Observer, er það víst, að
Shaw er víðtækasti og mesti al-
þjóðlegi kraftur breskra bók-
menta, síðan Byron leið, því þeir
voru báðir þjóðfjelagsleg og
bókmentaleg stórveldi í senn.
Shaw hefir skrifað ósköpin öll,
sögur, leikrit og blaðagreinar unn
vörpum um ýms mál, einkum þjóð-
fjelagsmál og listir. 1 Reykjavík
hafa verið leiknir eftir hann tveir
leikir: Enginn getur giskað á, og
Candida. Meðal helstu rita hans
eru annars Plays, Pleasant and Un-
plesant, Plays for Puritans, Man
and Superman og leikur um mær-
ina frá Orleans. Af ritgerðasöfn-
um hans má nefna Fabian Essays,
The Quientessence of Ibsenism,
Commonsence about the war o. fl.
Þó Shaw hafi hallast að jafn-
aðarstefnunni, eða Fabianfjelag-
inu bretska, hefir hann þó vegið
allmjög á báðar hendur í þjóðfje-
lags- og stjómmálum, og dregið
óspart dár að ýmsum flokkum. —
Hann hefir einusinni sjálfur sagt
svo, að hann væri hirðfífl auð-
valdsins í Englandi, og í írsku deil-
unum komst hann einusinni svo að
orði, að eftir að hafa hlotið mikið
hrós og þakklæti Ulstermanna fyr
ir að sanna það, að Sinnfeinar
væru fífl, ætlaði hann nú að vinna
til hróss og þakklætis hjá Sinn-
feinum með því að sýna fram á
það, að Ulstermann væru asnar.
Þó Shaw hafi þannig oft jag-
ast og deilt á báða bóga og verið
skammaður af flokkunum á víxl og
oft tekinn meira í gamni en al-
vöru, er það þó viðurkent að hann
hafi verið merkilegur maður og
mikið gert til þess að efla heil-
brigða og hleypidómalausa hugs-
un. — Á sjötugs afmælinu spurði
bretskur blaðamaður hann m. a.,
hvað honum virtist um unga fólk-
ið nú á dögum: Það þykir kann-
ske óviðkunnanlegt, sagði Shaw,
að tala mikið um sjálfan sig eða
sína líka, en jeg held nú samt, að
við unga fólkið sjeum alls ekki
eins afleitt og af er látið.
Síðustu fregnir.
Spánverjar og ítalir hafa gert
með sjer samning, eins og fyr er
frá sagt, og er mikið um hann
rætt og talið svo, að hann sje til
þe'ss gerður, að hamla viðgangi
Frakka við Miðjarðarhafið. Telja
Bretar geta stafað af þessu ófrið-
arhættu. Vafasamt er það sagt,
hvort Þjóðverjar sendi fulltrúa á
næsta fund þjóðabandalagsins, —
nema fullvíst sje fyrirfram, að
þeir einir fái viðbótarsæti þar, en
Spánverjar og' Pólverjar hafa ver-
ið þar á móti. — Nokkrar viðsjár
eru á Balkanskaga, milli Grikkja,
Jugoslava og Rúmena annarsveg-
ar og Búlgara hinsvegar, og hafa
hinir síðast nefndu dregið her sam
an á landamærunum. — Meðal
bretsku verkfallsmannanna fara
fjárhagsörðugleikarnir vaxandi og
er sagt, að Cook, einn helsti leið-
togi þeirra, hvetji nú til sátta. —
Frá Rússlandi berast ýmsar fregn-
ir um óeirðir og byltingar, en
ekki verður sjeð ennþá hvað hæft
er í þeim, en nokkrar viðsjár
virðast þó vera í landinu.
Þjóðverjar hafa sent utanríkis-
stjórninni kvörtun út af því, að
varðskipið Þór hafi skotið fyrir-
varalaust aðvörunarskoti á þýskan
botnvörpung, sem Þór var að elta
við ólöglegar veiðar.
----o----
„Danskt kirkjulíf".
Það sjer á að frændþjóðir vor-
ar eru stærri og meiri oss, til
hvers sem augum er rent í lífi
þeirra. Að líkindum ber þess
samt ekkert eins glögt vitni sem
kristniMf þeirra og kirkjustarf-
semi öll. Eigi er því eingöngu
svo varið, að þær eiga margar
fornar og veglegar kirkjur, isem
standa svo af sjer straum ald-
anna, sem steinar árstrengi, og
eru sannnefnd Guðshús, en vjer
höfum aðeins ráð hrörlegra, eyði-
legra timburhjalla og örsmárra og
oft óvistlegra steinkumbalda, er
vjer kirkjur köllum. Ekki er um
það að fást heldur, þótt þær sjái
sóma sinn í, og hafi vit á, að
launa svo presta sína, að þeir
geti helgað sig starfi sínu, en
þurfi ekki að vera, að hálfu hjá
mammóni, og að hálfu gegna er-
indi Krists, eins og tíðkast hjer
á landi. Lítil furða líka, að þótt
hjer sjeu aðeins frjóangar að
kri stilegum ungmennaf jelagsskap,
stendur stofn hans þar í blóma og
teygir laufríkar greinar um alt
ríkið. Eins hitt, að þótt fáir þekki
trúboð hjer nema að nafni, þá er
það rekið þar af áhuga og með
mikilli fómarlund, til blessunar
utanlands og innan. Enn dafnast
þar kristileg og kirkjuleg Mknar-
og hjálparstarfsemi, sem enga
dreymir um hjer.
Óvíst er nú satt að segja, að
vjer sjeum það fátækari og fá-
mennari en frændur vorir, að vjer
gætum ekki að einhverju leyti
fetað í fótspor þeirra, í því sem
jeg nú hefi nefnt, ef vjer vild-
um. Ef vjer ljetum oss ekki að
mestu nægja það að bera kristið
nafn.
Eitt kynni að koma flatt upp
á suma, veittu þeir því athygM.
Oft ber það í tal, hve bókelskir
vjer Islendingar sjeum og fúsir
til ritstarfa. Er það mál manna
að bæði sjeu hjer prentaðar fleiri
bækur en með nokkurri annari
þjóð, er tekið er tilUt til fólks-
fjölda, og engir lesi jafnmikið
sem vjer. Þetta á víst við rök
að styðjast. En — því stingur
það meira í stúf, er augu
manna opnast fyrir því, að þrátt
fyrir allar blaða- og bókaútgáf-
ur, og allan lesturinn, þá er það
hreinasta undantekning, að nokk-
umtíma sjáist nú ný, kristileg aða
kirkjuleg bók, sem jafnt hæfir
klerkum sem leikmönnum, rituð
á tungu vorri. Og lítt er nú orðið
úr lestri gamalla guðsorðabóka.
Eigi skal reynt að skýra, hvað
þessu muni valda, heldur aðeins
bent á, að vart má það vansalaust
heita, og ómetinn er sá skaði er
af því hlýst, að vjer skulum ekki
eiga að minsta kosti eitt dágott
kristilegt vikublað, í Mku sniði og
„Nýtt kirkjublað“ var áður, —
blað, sem eingöngu ræðir kristi-
og kirkjuleg efni og mál, — þó
ekki frá einu sjónarmiði, heldur
frá ýmsum hliðum.
Enginn vafi leikur á því, að
vjer höfum ólíkt betri efni á að
halda úti og styðja slíkt blað eða
tímarit, en gera það ekki. Hitt
líka mála sannast, að vjer eigum
yfrið nóga menn, sem færir eru
um að rita í það og gera það
prýðilega úr garði, bæði að því
er form og efni snertir. Það er
einvörðungu blindur vaninn og
helsljó deyfðin, sem veldur því,
að ekki er hafist handa í þessu
máli, og mönnum finst þeir vel
geta án þess verið.
En reka verður að því, að slíku
málgagni sje hleypt af stokkun-
um.
Frændþjóðir vorar skilja ólíkt
betur þýðing kristilegra bók-
menta en vjer. Þær gefa út mörg
kristileg blöð, sem bæði ná til
kvenna og karla, ungra og gam-
alla. Fleiri en eitt guðfræðinga-
timarit koma út mánaðarlega. —
Allskonar guðsorðabækur eru
prentaðar svo hundruðum og jafn
vel þúsundum skiftir. Og þó sum-
ar sjeu ljettmeti eru aðrar gull-
vægar og eru fjöldanum til upp-
byggingar og ófáum lykill að líf-
inu og leiðarvísir til Guðsríkis.
Jeg vildi rjett minnast hjer á
eina slíka bók, sem margir ís-
lendingar græddu á að kynna sjer,
og mætti vera einhverjum ötul-
um kirkjumanni hvöt til að safna
til Mks ritverks hjer á landi. Bók-
in heitir:'„Dansk Kirkeliv, medens
Tidene skifter“, og er ritstjóri
hennar Johs. Nordentoft prófast-
ur, prestur við Garnisons-kirkj-
una í Höfn, en gefin er hún út
af bókhlöðu Gads. — Rit-
þetta kom í fyrsta sinn út í ad-
ventu 1924 og aftur í adventu
1925, og er ætlunin að svo hald-
ist ár frá ári; en tilgangur og
efni þess, er það, isem nú skal
greina: Tilætlun Nordentofts pró-
fasts er, að gefa þjóð sinni með
bókinni yfirlit yfir kirkjulíf hvers
árs, þannig, að menn geti glögg-
lega greint helstu andlegu straum-
ana og áttað sig á aðaláhugamál-
um kristilegra starfsmanna, hvort
heldur klerka eða leikmanna. —
Þessu takmarki hygst hann að ná
með því, að fá völrustu menn af
öllum trúmálastefnum í landinu,
til að rita greinar í bókina um
helstu hugðarefni sín, og kirkj-
unnar um leið. Er það svipað og
vakti fyrir stjóm Stúdentafjelags
Reykjavíkur, er hún boðaði til
„trúmálavikunnar" hjer um árið.
Og Nordentoft prófasti hefir tek-
ist þetta mætavel tvö undanfarin
ár. Bæði heftin af „Dansk Kirke-
liv“, sem út eru komin, eru prýði-
leg að búningi og efni. Þótt hið
fyrra sje aðeins 156 bls. í stóru
kvartbroti, en hið síðara 237 bls.,
geyma þau í einu mikinn fróðleik
og isýna mönnum, ef svo mætti að
orði kveða, inn í hug og hjarta
dönsku kirkjunnar: Vekja til um-
hugsunar um vandamál, veita
svör við sumum gátum, hvetja til
starfs í víngarði Drottins. Jeg
get því óhikað hvatt menn, og þá
ekki síst presta, til að afla sjer
þessa rits og lesa það.
Á kápu bókarinnar, sem út
kom 1924, sjest nokkur hluti
gömlu, virðulegu dómkirkjunnar í
Haderslev, sem ásamt Hróars-
keldu og Vjeborgar-dómkirkju er
einna mest og fegurst kirkja í
Danmörku. — Lesmálið hefst með
kvæði um dönsku kirkjuna eftir
landa vom Þórð Tómasson prest
í Vemmeltofte. Þá er grein um
merking og mikilvægi kirkjuárs-
ins eftir Henry Ussing, stiftpró-
fast við Frúarkirkjuna, sem að
líkindum er djúpskygnastur
danskra prjedikara og um leið
merkur rithöf. Telst trúboðssaga
lans best allra slíkra bóka, er
í letur hafa færðar verið á Norð-
urlöndum. Harald Ostenfeld Sjá-
landsbiskup, einn forvígismanna
almenna kirkjuþingsins í Stokk-
hólmi, góður maður, víðsýnn og
friðsamur, ræðir um eining og
margfeldni í lífi kirkjunnar og
segir margt vel í stuttu máli.
C. Skovgaard-Petersen, kunnur
prjedikari og rithöfundur, sem m.
a. hefur gefið út „Bók æskunnar“,
og langa og merka ferðasögu frá
landinu helga, tekur þarna rjett-
mæti Þjóðkirkjunnar til meðferð-
ar, og tekst það vel. Edvard Geis-
mar prófessor, átrúnaðargoð stú-
dentanna og ekki all-lítill trúar-
heimspekingur, að nokkru mótað-
ur af Sören Kirkegaard, á þar smá
grein um kristindóminn og trúar-
hugsjónir. Sýnir hann, að sagan
hafi sannað, að kærleikshugsjón
Krists er eina hugsjónin, sem get-
ur sigrað heiminn — allar aðrar
hugsjónir verða skipreka fyr eða
síðar í einstaklings- og alþjóðar-
lífinu. Hans Kock prestur, sem
lengst af hefur verið formaður
kristilega stúdentafjelagsins, og er
áhugasamur og ótrauður foringi
ungra mentamanna, ritar um óró-
ann, sem nú á dögum grípur um
sig í brjóstum flestra efnishyggju
manna, þorstann eftir trú, þrá
eftir nýrri, andlegri lífsskoðun. —
Kemur þetta glegst í ljós hjá
skáldum og rithöfundum allra
landa. Koch heldur, eins og allar
líkur benda til, að Kristur einn
fái gefið mönnum frið í sál, og
þetta sjeu vorboðar um nýjan
gróður Guðs ríkis á jörð.
Valdemar Ammundsen, fyrrum
prófessor í kirkjusögu, og einhver
glöggskygnasti og ágætasti and-
ans maður Dana, sem varð bisk-
up Suður-Jóta 1923, bendir á
hvernig „Faðir vor“ felur í sjer
aðalefni kenningar Krists, og hlýt-
ur að minna hvern þann, sem það
biður á það, að einn er faðir
allra, Guð á himni, og að allir
menn eru bræður og systur, sem
eiga að bera hver annai's byrðar
og vera eitt í kærleika. — Chr.
Ludwigs, biskup í Álaborg, skýr-
ir hið mikla og ágæta kvæði
Grundvigs, „Nýjársmorgunn", er
hann þá hafði ort hundrað árum
áður, eða 1824. Er kvæðið tor-
skilið, isvo þetta er þarfur lestur.
— Olfert Ricard, prestur við
Gamisonskirkjuna í Höfn, nafn-
kunnastur prjedikari Dana nú og
ágætastur danskra KFUMhnanna,
gerir grein fyrir áhrifum Myn-
sters biskups (þess, er „Hugleið-
ingarnar“ reit, er þeir þýddu Þor-
geir og Jónas), á kristindómsboð-
un danskra kennimanna. Sjest, að
hann hefur allra manna mest mót
að danskt kirkjulíf frá því um
miðja síðustu öld.
H. M. Fenger prófastur, skrifta-
faðir konungs og hirðprestur við
Holmenskirkju, kempulegur karl
og prestur flestra „betri borgara“
í Höfn, kennimaður góður, segir
fjörlega frá fyrstu prestsskapar-
árum sínum.
Enn eru dánarminningar fjög-
urra danskra kirkjumanna. Síðast
snoturt lokakvæði, eftir Mads Ni- *
elsen, sem er skáld hins kristi-
lega sinnaða æskulýðs.
Á kápu bókarinnar, sem kom
út í haust sem leið, er mynd af
hinni fornu og veglegu Hróars-
keldu dómkirkju. Fyrst er svo
gott kvæði um kirkjuna, eftir
Mads Nielsen. Þá er góð grein
eftir A. Fibiger um kirkjuárið.
Fibiger er prestur við Elíaskirkj-
una í Höfn, og nú, síðan að Carl
Moe gjörðist aldurhníginn, og
farið er að draga úr strangleik
heímatrúboðsmanna, er Fibiger
oddviti þeirra, og sá, er líklegast-
ur er til að taka við formensk-
unni af Moe. Þykir Fibiger snall
prjedikari, ágætis maður í hví-
vetna, og kann vel að halda á
penna. Best bóka hans telst
„Guðs lambið“, sem rituð er út
af Píningarsögunni, og náð hefur
mikilli útbreiðslu.
Johs. Götzsche biskup í Vjebjörg-
um, fer nokkrum orðum um hina
nýju þýðing Gamla-Testamentis-
ins, sem hann; og fleiri hafa í
smíðum; færir hann rök að gagn-
semi hennar og gildi. — Oscar
Geismar, kjörprestur og fagur-
fræðingur, lýsir stuttlega afstöðu
danskra skálda til kirkjunnar nú á
dögum. Er nú, ejns og kunnugt
er, öldin önnur í þessu tilliti, en
var á velmaktardögum Brandes-
ar. Eru rithöfundarnir flestir nú
á Canossaför, þótt þeir þá hygð-
ust að rífa alla helgidóma niður
að grunni.
Carsten Petersen lýsir kirkju-
lífinu í Suður-Jótlandi eftir sam-
eininguna. F. L. östrup ræðir um
kristindóm og friðarstefnu (paci-
fisma). Ekki er jeg honum að
fullu sammála; en margt er þar
rjett athugað. Olfert Ricard gef-
ur gott og greinilegt yfirlit yfir
starfsemi og þróun dönsku kirkj-
unnar síðasta aldarfjórðunginn
eða frá því um aldamót. Er það
næsta fróðleg grein. Carl Christ-
ensen skýrir frá þýðingu Santals-
trúboðsins, er þeir hófu Daninn
Börresen og Norðmaðurinn Lars
0. Skrefsrud 1867. Er frægur á-
hugi þeirra, atorka og fórnarlund.
Prófessor J. Oskar Andersen
kirkjusögufræðingur ritar langt
mál og merkt um stefnuskrárrit
Grundtvigs „Kirkens Gienmæle“,
sem út kom 1825, og rjeði alda-
hvörfum að nokkru í dönsku
kirkjunni. Því þaðan af bygði
Grundtvig alt á hinni „makalausu
uppgötvun“ sinni, þ. e. á postul-
legu trúarjátningunni, og er þetta
rit því raunar fræ það, sem öll
Grúndtvigsstefnan er upp af
sprottin. Að vísu mun grein And-
ersens prófessors hugþekkust og
skiljanlegust dönskum lesendum,
en þörf er hún þeim Islendingum,
sem vilja kynna sjer sögu og skoð
anir Grundtvigs-sinna. Merkastir
eru þó lýðskólar þeirra. Hafa
margar þjóðir af þeim lært sjer
til menningarbóta. Og á síðustu
árum kennir áhrifa þeirra hjer
á landi, þar sem alþýðuskólar
vorir eru.
Að endingu eru minningargrein
ar um þá sjera Carl Koch, er
manna best hefur skýrt líkingar
Jesú, Chr. V. V. Möller fyrv. bisk-
up í Álaborg, og sjera A. Schank,