Lögrétta - 09.11.1926, Page 2

2
LÖGRJETTA
AugJýsing'
Hæg en litil jörð austur í Árnessýslu getur fengist i skiftum fynr hús
í Reykjavík, upplýsíngar Suðurgötu 11.
þroskast. Þær smábreytingar sem
verða á honum verða því að koma
innan frá af sjálfu sjer. „Þú mátt
skrifa iög þjóðarinnar, ef jeg má
skrifa kvæði hennar“, hefur einu
sinni verið sagt.
Af þessum ástæðum verður lýð-
háskólanum ekki mörkuð föst
lína, sem hann getur fylgt ár frá
ári. Framtíðarlína hans mótast
af óljósum hugboðum, og það eru
einmitt hin sterkustu öfl til fram-
sóknar. Lúdvík Schröder hefur
einu sinni sagt: „Það voldugasta
afl er drííur mennina áfram eru
hin óljósu hugboð, en ekki hinar
skýru viðurkenningar". Hin óljósu
hugboð halda huganum í æsingu
og örfa til starfs og dáða.
Eigi að síður hefur lýðháskól-
inn kloínað í tvö mismunandi af-,
brigði á síðustu árum.
Annað afbiigðið íylgir fullkom-
lega hinni gömlu vakningastefnu,
en tekur minna tilht tii þeirra
áhugamála sem ríkja á hinni líð-
andi stund. Þetta er lýðháskól-
inn á Hringanesi við Flensborgar-
fjörð. Skóiastjórinn, Aage Möller,
ieggur höfuðáhersiuna á fyrir-
iestra um hinar gömlu hetjur og
fornguði, og færir það svo yíir
á mannlífið.
Hið gagnstæða finnum við í
verkamannalýðháskólanum í Es-
bjerg. Hann leggur höfuðáhersl-
una á hina praktisku hhð: stjóm-
mál, þjóðfjelagsfræði, eðhsfræði
o. s. frv. Þar er meira unnið sjálf-
stætt í lestrarflokkum, en minna
um fyrirlestra.
Á milli þessara tveggja skóla
liggja svo allir aðrir lýðháskólar
í Danmörku, og reyna að sam-
eina þessar tvær stefnur svo vel
sem unt er með alhhða kenslu-
kröftum, eins og hinn gamli skóh
gerði. En ef til vill er hægt að
skifta öllum nemendinn í tvo
fiokka eftir þessum stefnum.
Annar flokkurinn kemur á skól-
ann til að fá styrktar sínar um-
bótahugsjónir, hvort sem þær eru
nú á sviði ríkis, kirkju eða skóla.
Þeir koma með víst takmark til
skólans, og vilja því hafa eitt-
hvað áþreifanlegt að vinna með,
til þess að nálgast takmark sitt.
Þessir nemendur svara til verka-
mannaskólans í Esbjerg.
Hinn flokkurinn kemur á skól-
ann til að kynnast einhverju
nýju. Þeir hafa einhvem óljós-
an grun um að á lýðháskólan-
um finnist eitthvað stórt, — eitt-
hvað gamalt, sem er miklu meira
virði en nútímalífið. Þeir horfa
til fortíðarinnar með eftirvænt-
ingu, og vænta þaðan þess sem
þeir leita. Oft eru þetta trú-
hneigðir og hugsandi unghngar,
sem ekki finna huga sínum svöl-
uðu heima fyrir. Þessir nemend-
ur svara til lýðháskólans í
Hringanesi.
Á alla lýðháskóla koma menn
af báðum þessum flokkum — og
fjöldinn stundum auðvitað þar á
milli —, þess vegna er það áríð-
andi fyrir hvern -lýðháskóla að
sameina báðar þessar stefnur í
kenslu sinni, — aimars verða alt
af einhverjir nemendur fyrir von-
brigðum og fá ekki það sem þeir
leita eftir.
Öðru máh er að gegna með
lestrarflokkinn. — Hugmyndin er
aðallega komin frá Svíþjóð, auk
þess sem hún er einnig vel þekt
í Englandi. I Svíþjóð hefur hún
reynst vel, en í Danmörku hef-
ur hún ekki náð mikilli útbreiðslu.
Hún hefur verið reynd á dönsk-
um lýðháskólum, en ekki gefið
þann árangur, sem vænta mætti.
Það er skoðun danskra lýðhá-
skólamanna, að lestrarflokkar nái
ekki tilgangi sínum innan lýðhá-
skólanna, en þeir eigi miklu frem-
ur heima við framhaldsnám fyrir
lýðháskólanemendur og í ung-
mennafjelögum. Einnig við önnur
frjáls námskeið, sem mest eru
bygð ,á sjálfsnámi.
Þessir lestrarflokkar hafa verið
notaðir á kennaranámskeiðunum
í Askov með sæmilega góðum
árangri. En mest ítök eiga þeir í
verkamannalýðháskólunum í bæj-
unum. Reynslan hefir sýnt að
lestrarflokkamir krefjast þess,
að nemendumir sjeu færir til að
vinna sjálfstætt með bókum, ann-
ars ná þeir ekki tilgangi sín-
um. Ein bók er svo valin og lögð
til grundvallar við námið, svo
skifta nemendur með sjer efnum,
og svo vinnur hver að sínu. Svo
víkka menn verksviðið með öðr-
um heimildarritum.
Lestrarflokkar þekkj ast bæði
með og án kennara.
Flestir danskir lýðháskólar
hafa pilta yfir fimm vetrarmán-
uðina (nóv.—marts), og stúlkur
yfir þrjá sumarmánuðina (maí—
júlí). Em það bjartir dagar.
Upgu stúlkumar njóta æskulífs-
ins á þessum fögru sumardög-
um í grænum birkilundum við hin
sólfljettuðu sævarsund.
Þannig er aðstaða hinna dönsku
lýðháskóla í bili. — Ef jeg á í
fáum orðum að skilgreina verk-
svið hins danska lýðháskóla, þá
er hann sá staður, þar sem æsk-
an hefur tækifæri að mætast á
frjálsan hátt, og þessi samvera
leiðir til meiri skilnings og kær-
leika til hins sameiginlega þjóðar-
anda. Þess vegna verður það að-
alverkefni lýðháskólanna að vekja
og styrkja mannúð hjá nemend-
um sínum — gera þá að sönnum
mönnum, svo að þeir skilji hlut-
verk sitt og verði duglegir ríkis-
borgarar bæði andlega og efna-
lega sjeð. — Annað atriði verð-
ur það, að á skólunum bindast
unglingamir andlegum sambönd-
um, þar eru bundin vináttubönd,
sem miða að því að tengja alla
þjóðina — eins og eina fjölskyldu
— í eina festi.
Útbreiðsla lýðháskólanna í öðr-
um löndum. — Norðurlönd eiga
mikið sameiginlegt bæði í bók-
mentum og skildleika tungumál-
anna, og hafa því andlegur stefn-
ur fljótt gengið frá einu landi til
annars. Þannig er því líka varið
með lýðháskólahugsjónina. Hún
hefur rótfestu bæði í Noregi og
Svíþjóð, þó hún birtist með mis-
munandi blæ í hverju landi. Það
á við þessa hugsjón sem aðrar, að
hún verður að íklæðast þjóðbún-
ingi hvers lands, til þess að fólk
geti tileinkað sjer hana, þó horn-
steinarnir sjeu hinir sömu. Finn-
land hefur einnig tileinkað sjer
þessa hugsjón, og tékið hana í
þjónustu þjóðemisbaráttu sinnar
á síðari árum. Færeyjar hafa
einnig komið upp einum lýðhá-
skóla eftir hinni dönsku fyrir-
mynd.
Auk þess hefur lýðháskólahug-
sjónin flutst með Dönum til Ame-
ríku, og blómgast þar vel í hin-
um dönsku nýlendum. Tilraunir
hafa verið gerðar til að innleiða
þessa kensluaðferð bæði í Eng-
landi, Þýskalandi og Póllandi, þó
hún hafi ekki náð þar almennri
útbreiðslu; til em þó lýðháskól-
ar í öllum þess löndum. Einnig
hafa verið reistir lýðháskólar í
Japan á síðustu ámm.
En hvemig er það á Islandi?
Jeg hygg að það sje ekki of-
sagt að lýðháskólahugsjónin eigi
litlar rætur á íslandi, þrátt fyr-
ir þakkarverðar tilraunir ýmsra
manna fyr og nú,heíir þjóðin ekki
getað tileinkað sjer þessa hugsjón.
Er það því merkilegra er htið er
á hina frjálslyndu skapgerð þjóð-
arinnar. Ef til vih stafar það að
einhverju leyti af því að flest-
ir íslenskir alþýðuskólar eru ríkis-
skólar. En reynslan hefur sýnt,
að lýðháskólamir þróast best
sem eign einstakra manna eða
fjelaga, en ekki innan vjebanda
ríkisins. Það eru of þvingandi
bönd fyrir hinar frjálsu lífs-
hreyfingar æskunnar. Á þessu
sviði erum við því á eftir hin-
um Norðurlöndunum. Við lifum
þar að meira eða minna leyti á
latínuskólum miðaldanna, — hin-
um rómverska anda.
Önnur ástæða þess, að íslenska
þjóðin hefur ekki getað helgað
sjer lýðháskólastefnuna hygg jeg
að sje sú, að við höfum ekki
fundið hin rjettu form fyrir hana,
— höfum ekki lag á að klæða
hana í íslenskan þjóðbúning. En
allir vinir þessarar hugsjónar
mæna með eftirvæntingu eftir
því, að íslenska þjóðin geti tek-
ið hana í þjónustu sína. Jeg ef-
ast ekki um að hún á erindi til
okkar. Þar sem hún hefur reynst
sú lyftistöng, sem betur en nokk-
ur önnur hugsjón hefur megnað
að lyfta öðrum þjóðum andlega
og efnalega.
Kennaraskólanum í Khöfn
í sept. 1926.
Eiríkm- Sigurðsson.
----o----
Málverkasýningu hefur Ólafur
Túbals haft hjer opna í húsi K.
F. U. M. nokkra daga að undan-
fömu. Flest eru málverkin frá
æskustöðvum hans, Fljótshlíðinni,
af Þórsmörk og undan Eyjafjöll-
um, vel gerð, og hafa nokkur
þeirra selst á sýningunni.
Oddeyrin seld. Mikill hluti Ak-
ureyrarkaupstaðar stendur nú
orðið á Oddeyrinni. Hún var áður
eign Gránufjelagsins, keypt handa
því af Tryggva Gunnarssyni, þeg-
ar hann stofnaði fjelagið, og þar
byrjaði það starfsemi sína. Sam-
einuðu ísl. verslanimar eignuðust
síðan Oddeyri með öðrum eignum
Gránufjelagsins. En nú hafa þær
veitir tönnunum holla hrey-
fingu og hreinsar einnig
bilið milli tannanna.
Hjálpar auk þess rnelting-
unni. Notið ávalt Wrigley’s
eftir mat — og sanniö til
að yður líöur miklu betur.
selt hana Ragnari Ólafssyni kon-
súl á Akureyri án þess að Ak-
ureyrarbæ gæfist kostur á kaup-
unum. Er mikil óánægja út af
þessu á Akureyri og má ráða af
fregnskeytum hingað um málið,
að eitthvað þyki óhreinlega að
verki gengið um söluna. Hefur
borgarafundur samþykt hörð mót-
mæli gegn sölunni og lýst van-
þóknun á framkomu dansks mál-
færslumanns, H. Westergaard,
sem sendur var til að annast söl-
una.
Sjötugsafmæli átti síðastliðinn
sunnudag Þorsteinn Gíslason út-
vegsmaður frá Meiðastöðum,
dugnaðarmaður mesti, og sjer
enn engin merki á honum um elli
eða afturför.
Fálkinn strandaði síðastliðinn
föstudagsmorgun á skeri útifyrir
Álftanesi, en losnaði af því á
næsta flóði, óskemdur, að sögn,
að öðru en því, að stýrið lask-
aðist.
Dýrtíðaruppbót lækkar um
næstu áramót, samkvæmt út-
reikningi Hagstofunnar, úr
67i/3% niður í 44%.
Ginr og klaufaveiki. Norska
konsúlsskrifstofan hefur tilkynt,
að komið hafi fyrir á búgarði ein-
um nálægt Kristjánssandi veiki í
búpeningi, sem líktist því, að þar
væri gin- og klaufaveiki. Var all-
ur búpeningurinn drepinn og
grafinn í jörð, en peningshúsið
brent og býlið sótthreinsað og
einangrað. Búpeningsveiki þess-
arar hefur aldrei áður orðið vart
í Noregi.
Prentsm. Acta.
V. Hugo: VESALINGARNIR.
miðanum, en það gat dvalist að hann fyndi hann, er hann
var í vasa Fauchelevents; og aðgöngumiðalaus komst hann
ekki inn í kirkjugarðinn. Fauchelevent tók rekuna og Jean
Valjean jarðhöggið, og þeir grófu kistuna í sameiningu.
Þegar gröfin var orðin full, sagði Fauchelevent við Jean
Valjean. „Nú skilum við halda af stað. Jeg tek rekuna,
takið þjer jarðhöggið". Myrkrið var að skella á. Jean Val-
jean átti örðugt með að ganga. Hann var orðinn nokkuð
stirður, hálfgert lík í þessari líkkistu. Dauðastirðnunin
hafði náð tökum á honum innan þessara fjögra veggja.
Hann varð að reyna að liðka sig. „Þjer eruð alveg stirðn-
aður“, sagði Fauchelevent. „Leiðinlegt, að jeg skuli vera
örkumlamaður, annars skyldi jeg fara í hryggspennu við
yður“. — „Jæja“, sagði Jean Valjean, „jeg liðkast undir
eins og jeg hef gengið tvö eða þrjú skref“. Þeir gengu
gegnum trjágöngin, sem líkvagninn hafði ekið um. Þegar
þeir komu að hliðinu, kastaði Fauchelevent miða grafar-
ans í kassann á dyravarðarhúsinu, dyravörðurinn kipti í
þráðinn, hliðið laukst upp, og þeir gengu út. „Þetta geng-
ur ágætlega", sagði Fauchelevent. „Þetta var svei mjer
góð hugmynd hjá yður, Madeleine. Þjer komust gegnum
Vaugirardhliðið án þess að lenda í nokkrum vanda. I ná-
munda við kirkjugarð er jarðhögg og reka eins gott og
vegabrjef“.
í Vaugirardsgötu var alt autt og mannlaust. „Made-
leine“, sagði Fauchelevent, er hann gekk eftir götunni og
horfði á húsin, „þjer hafið betri sjón en jeg. Sýnið þjer
mjer, hvar nr. 87 er“. — „Það er einimtt hjena“, sagði
Jean Valjean. — „Það er enginn á götunni“, sagði Fauche-
levent; „fáið þjer mjer jarðhöggið og bíðið eftir mjer í
tvær mínútur". Fauchelevent fór inn í húsið nr. 87 og
hjelt eins langt upp og hann komst, og fór hann þar eftir
þeirri eðlishvöt, er sagði honum, að fátæklingar byggju
ávalt á hanabjálkaloftinu. Hann barði að dyrum í myrkr-
inu. Fyrir innan var svarað: „Kom inn!“ Það var mál-
rómur Gribiers. Fauchelevent lauk upp dyrunum. Grafar-
inn bjó, eins og allir bláfátækir menn, í auðu og óskemti-
legu þakherbergi. Vörukassi — eða kanske það hafi verið
líkkista — var notaður sem dragkista, smjörkrukka sem
vatnskanna, í staðinn fyrir rúm var hálmdýna, borð og
stólar voru engir, ekkert nema fjalagólfið. í einu horn-
inu var mögur kona og barnahópur í einni þvögu á
ábreiðugarmi. Allir þessir húsgagnagarmar voru á öðr-
um endanum eins og eftir landskjálfta. Fataræflarnir
voru á víð og dreif, vatnskannan var mölbrotin, móðir-
in hafði verið að gráta, bömin höfðu að líkindum verið
flengd, alt bar vott um ákafa og ónærgætnislega leit. Graf-
arinn hafði bersýnilega verið alveg örvita meðan hann var
að leita að miðanum og ljet alt, frá vatnskönnunni til kon-
unnar sinnar, sæta ábyrgð fyrir að hann var horfinn.
Hann virtist vera gersamlega örvinglaður. En Fauchele-
vent var svo mikið með hugann við það, að fá lokið við
þetta æfintýri sitt, að hann gat ekki veitt þessari rauna-
legu hlið málsins neina athygli. „Hjema kem jeg með rek-
una yðar og jarðhöggið“, sagði hann, undir eins og hann
var kominn inn úr dyrunum. Gribier horfði forviða á hann.
„Eruð það þjer?“ sagði hann. — „Já, og í fyrramálið get-
ið þjer sótt miðann yðar til dyravarðarins við kirkjugarð-
inn“. Hann lagði jarðhöggið og rekuna á gólfið. — „Hvem-
ig stendur á þessu?“ spurði Gribier. — „Það stendur svo
á því, að þjer höfðuð týnt miðanum úr vasa yðar, og jeg
fann hann þegar þjer voruð farnir. Jeg hef lokið við verk
yðar, grafið líkið og fylt gröfina, og þjer getið sótt mið-
ann yðar til dyravarðarins á morgun án þess að þurfa að
borga þessa fimtán franka. Þama hafið þjer það“. —
„Þakka yður fyrir, fjelagi góður!“ sagði Gribier. „Næsta
sinn fáum við okkur í staupinu, og þá gef jeg“.
Einni stundu síðar, þegar aldimt var orðið, stóðu
tveir karlmenn og eitt barn fyrir utan húsið nr. 62 í
Petit-rue-Picpus. Eldri maðurinn barði að dyrum með
dyrahamrinum. Þetta voru þeir Fauchelevent, Jean Val-
jean og Cosetta. Karlmennirnir báðir höfðu sótt Cosettu
til aldinseljunnar í Chem-Vert-götu, þar sem Fauchele-
ekki skilið neitt í neinu þessa tuttugu og fjóra tíma, en
setið grafkyr og skolfið. Hún hafði skolfið svo mikið, að
hún hafði ekki einu sinni grátið. Hún hafði heldur ekki
etið nje sofið. Aldinseljan, sem var að mörgu myndar-
kona, hafði spurt hana hundrað spurninga, en ekkert
svar fengið annað en skuggalegt augnaráð. Cosetta hafði
ekki sagt frá neinu, sem hún hafði sjeð eða heyrt þessa
síðustu tvo daga. Það var engu líkara, en að hún hefði
eitthvað hugboð um, að Jean Valjean væri í vanda stadd-
ur, og nú riði á að vera „skynsöm". Þegar hún sá Jean
Valjean aftur, eftir þennan dapurlega sólarhring, æpti
hún upp yfir sig af fögnuði, og bar það vott um að hún
taldi sig sloppna úr skelfingarháska Fauchelevent, sem
átti heima í klaustrinu, þekti einkennisorðið, sem lauk
upp öllum dyrum fyrir þeim. Það hafði ráðist fram úr
þessu tvöfalda og hræðilega vandamáli. Jean Valjean hafði
komist út úr klaustrinu og inn í það aftur. Dyravörð-
urinn, sem hafði fengið fyrirskipanir sínar, opnaði litla
hliðið í garðinum, og þau gengu öll þrjú að samræðuher-
berginu, þar sem Fauchelevent hafði fengið skipanir abba-
dísarinnar daginn áður. Abbadísin beið hans með talna-
bandið í höndunum. Ein atkvæðisbæra móðirin stóð hjá
henni og hafði dregið slæðuna fyrir andlitið. Lítilfjörlegt
tólgai-kerti lýsti upp, eða það er ef til vill öllu rjqttara,
ljet sem það lýsti upp berbergið. Abbadísin athugaðí Jean
Valjean vandlega með augunum. „Eruð þér bróðir Fau-
vents?“ spurði hún. — „Já, háæruverðuga móðir“, svar-
aði Fauchelevent. — „Hvað heitið þjer?“ — „Ultime
Fauchelevent", svaraði Fauchelevent. Sannleikurinn var
sá, að hann hafði átt bróðir, sem hjet Ultime og var nú
látinn. „Úr hvaða landshluta eruð þjer?“ — „Frá Pic-
quigny við Amiens“, svaraði Fauchelevent. — „Hvað er-
uð þjer gamall?" — „Fimtugur“, svaraði Fauchelevent.
— „Hvaða verk hafið þjer stundað ?“ — „Hann er garð-
yrkjumaður“, svaraði Fauchelevent. — „Eruð þjer vel
kristinn?“ — „Það er öll okkar ætt“, svaraði Fauchele-
vent. — „Eigið þjer þessa litlu telpu?“ — „Já, háæru-