Lögrétta - 01.06.1927, Blaðsíða 3

LÖGRJETTA
var hún og fór aldrei með skoð-
anir sínar sem stolið fje, gekk og
jafnan beint að settu marki.
Þeim hjónum varð þriggja
dætra auðið. 1. Jónína ögn, gift
Guðmundi Arasyni á Elugastöð-
um. 2. Sesselja, gift Áma Guð-
mundssyni á Gnýstöðum. 3. Auð-
björg, sem enn er heima í föður-
garði.
Þess er eg viss að margir
syrgja Auðbjörgu sál. með bónda
hennar, dætrum og öðrum vanda-
mönnum, en gott er að vita, að
fyrst og fremst verða það þeir,
sem atvikin höfðu sett, að einu
eða öðru, forsælumegin við al-
mennu gæðin, því mörgum þeirra
hefur hún sent yl og birtu, og
svo myndi enn hafa orðið, ef
hennar hefði notið lengur við.
Auðbjörg sál. var fríðleikstkona
og afíbragðs vel greind, skörung-
ur í lund og drengur góður. Hún
var vel að sjer gjör enda bók-
hneigð og hög á alt er hún tók
höndum til.
Iifsskoðun hennar verður víst
best lýst með þessari gömlu visu,
er hún skrifaði í vísnabók, löngu
síðan.
Víst er nauð að vanta brauð að eta,
en verri en dauðans væmin skál,
að vanta auð fyrir hjarta og sál.
Th. A.
----o----
llni litn ordflrarrBita
með rafmagni.
------ Nl.
Upphitun vermihúsa.
Á venjulegum tímum er höfuð-
skilyrðið til þess, að það borgi
sig að nota rafmagn til hitunar
í vermihúsum, að verðið á því
sje í samræmi við, og helst ó-
dýrara en áður notað eldsneyti,
svo sem kol og koks. — Er því
best að gera sjer ljóst verðhlut-
fallið þar á milli.
1 kg. af koksi hefur bruna-
gildið 7000 he. 1 kwt. (kilowatt-
tími) hefur brunagildið 864 he.
Notagildi rafmagns til hitunar
má setja jafnt og 100% en nota-
gildi koks í venjulegum mið-
stöðvarofni er um 60%. Svarar
því kwt. til
864X100
7000X60
= 0,206 kg. af koksi eða 5 kwt
= 1 kg. af koksi. — Hlutfallið
er hjerumbil það sama á venju-
legum kolum.
Þagar verðið 1 kg. af koksi er
þekt, eða smálestarverðið — þá
er auðvelt að sjá hvað kwt af
rafmagni má kosta, til þess að
það borgi sig að nota rafmagn
samanborið við koks eða kol. Sje
kolaverðið 50 kr. smálestin má
kwt kosta 1.0 aura o. s. frv. Verð-
ið á rafmagninu þarf að breyt-
ast í hlutfalli við kolaverðið. Um
slíkan samanburð er ekki að ræða
til sveita hjer á landi, því að þar
verður ekki brent kolum, en það
kemur aftur til greina þegar ræð-
ir um notkun rafmagnsins í kaup-
túnunum.
Talið er að 100 watt nægi ti!
upphitunar á m^ í vermihúsi.
Þegar rúmmál hússins er þekt
er auðvelt að reikna út hvað mik-
inn rafmagnsstraum þarf. Páist
straumur ekki nema hluta úr
dægri, þarf helst að nota nokkuð
af straumnum til þess að hita
vatn, sem síðan er hleypt í hita-
leiðslumar, þegar straumur er af.
— Rafamgnsofnamir em látnir
hita vatn sem leitt er í pípum um
húsið. Notaðar em tvær gerðir
ofna aðallega, skal þeim ekki Iýst
nánar. Svokallaðir mótstöðuofnar
em notaðir, þegar aflið er innan
við 100 kwt. Talið er nauðsynlegt
að hafa kolaofn til vara, ef eitt-
hvað bilar, t. d. leiðsla, því að
mikið er í húfi er slíkt vill til.
Hitann í vermihúsunum er hægt
að tempra eftir vild og auk þess
er vekjaraútbúnaður, ef raf-
magnsstraumur hættir af ein-
i hverjum orsökum.
Ræktun í vermihúsum er svo
lítið þekt hjá oss, að varla er að
búast við að ráðist verði í slík
fyrirtæki nema að áðurfenginni
reynslu. Verður það líka tvöfald-
ur kostnaður, að þurfa að hafa
til vara kola-miðstöðvarofn, en
það þykir öruggast, eins og áður
er getið.
Upphitun vermireita.
Þar era rafmagnsleiðslur lagðar
niðri í jörðinni 40—60 cm. undir
i yfirborði, er það því jarðvegur-
inn, sem hitaður er í stað þess
j sem loftið er hitað í vermihús-
unum.
Vermireitir eru talsvert þektir.
Hjer á landi er orðið talsvert al-
gegnt, að sá ýmsum seinþroska
garðjurtum fyrst í vermireiti, og
síðar þegar hlýindi em orðin nóg
er plantað út í garðinn. Jeg gæti
því trúað að rafmagnsupphitun
vermireita eigi vel við hjer og
verði á næstu áram algeng um
| land alt, þar sem rafmagn er not-
að.
Venjuleg rafmagnsspenna á
rafmagni sem notað er til heim-
ilisþarfa er 230 volt. Var það of
i áspent til þess að það gæti gefið
| nægan hita í jarðveginum, og var
i því hafður umbreytari (trans-
! formator) til að breyta því í lág-
| spent rafmagn. Þessi útbúnaður
i var of dýr og er nú horfið frá
i honum. Og er nú rafmagnið leitt
með þessari spennu óbreyttri eft-
ir jarðþræðinum, sem veitir næga
mótstöðu, svo að hann hitnar og
hitar frá sjer í jarðveginum.
Leiðsluþráðurinn er úr járni um
1 mm. að þvermáli. Er hann um-
vafinn asbestlagi en utan yfir as-
bestinu er blýhólkur um 1 mm. á
þykt. Leiðslur af þessari gerð
hafa reynst ágætlega eftir þeirri
reynslu sem komin er, en reynslu-
tíminn er ennþá stuttur. Er talið
að leiðsluútbúnaður kosti 2—3
kr. á m2 og hefur verðið lækkað
ofan í þriðjung samanborið við
það sem áður var. Reitstaðinn
verður fyrirfram að ákveða og
haga leiðslunni eftir því. Ekki er
komin reynsla á það hvað út-
búnaðurinn fymist fljótt en sje
gert ráð fyrir algjörðri fyrningu
á 5 árum verður árlegt fyming-
argjald 60 aurar á m2. En jeg tel
víst að fymingartímiim megi vera
miklu lengri.
Um orkuþörfina er það að
segja, að til þess að fá sama hita
og í venjulegum hrossataðsvermi-
reitum má gera ráð fyrir að
þurfi að meðaltali 50 watt á m2.
ömggast þykir þó að gera ráð
fyrir 60—70 watt á m2. 1 þessum
reitum er alveg hægt að tempra
hitann eftir vild með sjerstökum
straumstillum. Er það mikill
kostur.
Fáist ekki rafmagnsstraumur
nema hluta úr sólarhring verður
að nota meiri straum á hvem
m2 þann tíma sem rafmagn er
fáanlegt. Dæmi: Sje lokað 10
klst. á dægri verður wattþörfin
60X24 : 14=103 watt eða um
110 watt m2. Jarðvegurinn er
slæmur hitaleiðari og heldur hit-
anum vel í sjer. Og er reynsla
fyrir því að þetta er nægilegt, og
jafnvel má komast af með raf-
magn í ennþá styttri tíma en
gert er ráð fyrir í dæminu.
Eðlilega kemur sú spurning
fram, hvað þessi ræktun þolir að
greiða hátt verð fyrir orkuna.
Það fer eftir staðháttum og
markaðsskilyrðum.
Samkvæmt mælingum, sem
gerðar hafa verið þarf 1,3 kwt
á hvem m2 um sólarhringinn þeg-
ar kaldast er. En orkuþörfin
breytist mjög eftir verðinu og
eins er hitaþörf jurtanna breyti-
leg. Sjeu ræktaðir tomatar,
agurkur, melónur o. fl., þarf mik-
inn hita. En aftur komast aðrir
garðávextir af með lítinn hita.
1 Noregi er meðalorkuþröf tal-
in vera 0,8 kwt á m2 um sólar-
hringinn. Og sje gert ráð fyrir
120 daga vaxtartíma, þarf yfir
tímann til hitunar á m2 96—100
kwt. Þegar rafmagnsverðið er
þekt, er auðvelt að finna raf-
magnsverðið á m2.
Leiðslumar þykja orðið alveg
ömggar. En komi það fyrir að
járnþráðurinn slitni, svo að
straumur hætti, þá er hægt að
nota blýhólkinn, sem liggur yfir
þræðinum sem leiðslu. Eins og
gefur að skilja er ekki hægt að
grafa upp leiðslumar á vaxtar-
tímanum og kæmi það sjer því
ekki vel ef leiðslumar væru ekki
þannig úr garði gerðar. — Venju-
legast em 4—5 þræðir lagðir eftir
reitnum endilöngum, en vermi-
reitir em um 1,5 m. breidd (—
lengd gluggans). Útbúnaður þessi
er mjög einfaldur svo að hverjum
vel skýmm manni er fært að
koma honum vel fyrir hjá sjer
upp á eigin spýtur, ef hann fær
sjer leiðarvísir. En hann sendir
verksmiðjan, sem útbýr þessi
tæki, ókeypis.
Til þess að gefa dálitla hug-
mynd um hvemig garðyrkjumenn
í Noregi líta á þetta mál, vil
jeg láta fylgja nokkur orðrjett
ummæli þeirra. Era þessi ummæli
frá mönnum sem hafa vit á að
dæma um málið og hafa reynslu
fyrir sjer, er því umsögn þeirra
veigamikil. Þessi ummæli birtust
í Norsk gartnerforenings tid-
skrift síðastliðið sumar og vöktu
mikla athygli erlendis. En jeg get
ekki tekið nema það veigamesta
af umsögnum þeirra rúmsins
vegna:
Garðyrkjumaður Harald Lind-
báck segir: „. . . Hin síðari árin
hefur áhuginn fyrir rafmagnshit-
un í vermihúsum aukist mikið,
t
einkum vegna þess að rafmagns-
ofnar hafa verið endurbættir
stórlega og auk þess hefur verð
á rafmagni lækkað vegna mikillar
samkepni. — Hagnaður við raf-
magnshitun er aðallega fólginn 1
eftirfylgjandi atriðum: Vinnu-
spamaður samanborið við kynd-
ingu kolaofna, ásamt því að hit-
ann má tempra eftir vild, og þar
af leiðir að vöxtur plantanna
verður jafnari og vissari . . .
Að það hefur hagfræðilega þýð-
ingur fyrir þjóðina, að hægt er
að nota með góðum árangri raf-
magn, sem að öðmm kosti verður
ekki notað. En í mínum vermi-
húsum imm kolaeyðsla 1925
24000 kr.
Enn meiri þýðingu fyrir garð-
ræktina tel jeg að hitun jar5-
vegsins með rafmagni muni hafa
í framtíðinni. Og að því er þá
notkun rafmagnsins snertir hafa
verið gerðar ítarlegar tilraunir i
minni gróðrarstöð, og það með
ágætum árangri. Til að byrja með
var ekki komist hjá ýmsum von-
brigðum. En árangurinn í ár er
alveg ágætur. Nú hita jeg með
rafmagni um 1600 m2 (900
glugga) og hef uppskorið snemm-
teknar hreðkur, salat, spinat, per-
sille o. fl. Rafmagnsupphitun
virðist ætla að gjörbreyta núver-
andi aðferðum við vermireiti.
Stofnkostnaðurinn er ekki neitt
verulega mikill og vonandi verð-
ur rafmagnsverðið ekki til hindr-
unar . . .“
Garðyrkj umaður Reidar Pau)-
sen segir: Að því er snertir raf-
magnsupphitun í vermireitum, þá
hefur það góðan árangur. —
Veturinn 1926 lagði jeg í mikinn
hluta af vermireitnum mínum
rafmagnsleiðslur og gat þegar i
stað hitað reitinn, en það hefði
mjer ekki verið mögulegt með á-
burði einum, þar sem hann er
mjög takmarkaður. 1 reitunum
hef jeg ræktað bæði blóm og
grænmeti, hefur það þroskast vel
og á eðlilegan hátt.
Garðyrkjumaðurinn ,A. Moen
segir: Jeg hef of litla reynslu til
þess að gefa ákveðin svör um
rafmagnshitun. En engan vafa tel
jeg á því, að hún sje vel nothæf,
og til mikils vinnuspamaðar. Jeg
gerði tilraun með hreðkur og sal-
at ásamt venjulegum blómplönt-
um til útplöntunar. Þessar til-
raunir hepnuðust vel. Hinn jafni
hiti stuðlar áreiðanlega að heil-
brigðri og eðlilegri þroskun
plantnanna — og jeg hef orðið
þess áskynja að þama muni vera
um mikla framtíðarmöguleika að
ræða, einkum þegar á að fram-
leiða garðávexti á þeim árstím-
um, sem veðráttan er óhagstæð.
Fleiri ummæli gæti jeg tilfært,
en læt hjer staðar numið, þar
sem þau em öll á einn veg. Því
menn sjá þama framundan opn-
ast nýja möguleika fyrir aukinni
ræktun.
Ef til vill geta menn hugsað
sem svo, að þetta sje góð nýjung,
en eigi afarlangt í land með að
verða alment notuð hjer á landi.
En það er mitt álit eftir þeirri
kynningu sem jeg hef haft af
: málinu, að þama sje um fram-
tíðarmál að ræða fyrir oss ls-