Lögrétta - 27.07.1927, Blaðsíða 2

c
LÖGRJBTTA
LÖGRJETTA
3
11 ■« i
LÖöRJBTTA
Útgefandi og riutjéri
Kritiim Qiilnm
Þingholt»gtr»ti 17. Siuai 178.
Innheiaita og afgrelðila
i Þingholtutræti 1. Slmi 185.
I ------------------------------ I
það aftur í skaut móður sinnar,
en lifir þar ávalt áfram, sýnist
aðeins dáið, eftir því sem kín-
verskir bændur trúa. Samkvæmt
kínverskri heimsskoðun eru
himin og jörð, veraldarviðburðir
og mannlíf, siðgæði og eðlileg
rás náttúrunnar alt í einu órofa
samhengi. Himininn er yfir jörð-
ina hafinn og jörðin yfir maxm-
inn. En bóndinn er sá maður,
sem jörðunni er stranglegast und-
irgefinn. Að því leyti er hann
grundvöllur alls samhengisins.
Geri hann ekki nákvæmlega
skyldu sína, lenda bæði ríkið og
himininn í vandræðum. Þetta fær
honum virðuleiks, meiri en nokk-
urri annari veru jarðarinnar.
En alt um þetta blundar í
amerískri búskaparskoðun vísir
hærra ástands, en þess, sem
nokkru sinni hefur verið fram-
kvæmt í hinum fomu menningar-
löndum, þess ástands, þegar með-
vitundin um dýpsta samhengi
lífsins kemur fram óbundm öllu
efnislegu. Því frjálsari og dýpri,
sem maðurinn er í sjálfsmeðvit-
und sinni, því fleiri eðlishömlur
getur hann hafið sig yfir, án þess
að meint verði manngildi hans.
Fullkomnasti maðurinn, sem við
getum gert okkur grein fyrir, er
algerlega hömlulaus. Hann þekk-
ir enga tilfinningasemi gagnvart
einum hluta jarðarinnar öðrum
fremur, engan hleypidóm gagn-
vart nokkurri köllun, engar mæt-
ur á einum sið umfram annan,
enga takmörkun tilfinninga sinna.
Þetta merkir ekki það, að hann
yrði kaldur og kærulaus, heldur
hitt að hann hafi náð þeim and-
ans aðli, þar sem maðurinn get-
ur elskað á guðs vísu, en hann
fer heldur ekki í greinarálit.
Stefna allrar menningarþróunar
bendir í þessa átt. Andinn verð-
ur æ óháðari efninu, sem hann
var í upphafi slunginn í, ein-
staklingurinn verður æ óbundn-
ari.
---o---
Um skattamál.
I.
í 3. tbl. „Varðar“ þ. á. birtist
löng og athyglisverð grein um
framkvæmd tekjuskattslaganna
eftir Gísla Sveinsson sýslumann.
Er hún að mestu almennar hug-
leiðingar um tekju- og eigna-
skattslöggjöfina frá 1921 og svo
tillögur um all-verulegar breyt-
ingar á henni, eins og síðar verð-
ur minst á í grein þessari.
Lögin um tekju- og eignaskatt
(nr. 74, frá 27. júní 1921) eru
að miklu leyti sniðin eftir er-
lendum fyrirmyndum 1 þessu
efni, einkum skattalöggjöf Dana,
er vel hefur reynst þar í landi
um margra ára skeið. Um leið og
lög þessi eru fjáröflunartæki
fyrir ríkissjóð, þá er tilgangur
þeirra einnig sá, að skattarnir
komi sem rjettlátast niður á
menn, eða eftir „efnum og ástæð-
um“, eins og líka vera ber.
Það er alveg óhugsandi, að al-
menningur borgi meginhlutann af
öllum þörfum ríkissjóðs með ó-
beinum sköttum (tollum). Með
því er fátækasta fólkið engu síð-
ur skattlagt en ríkismennimir,
án minsta tillits til þess, hvort
það í raun og veru er fært um
að gjalda þessa skatta til þjóð-
fjelagsins eða ekki. Þessi er þó
skattastefna sumra stjómmála-
manna vorra nú á tímum,
og lítur helst út fyrir að þeir
vilji sem mest afnema beinu
skattana. Á það bendir nefskatta-
og tollastefna þeirra. Er þá talið
svo, að beinir skattar hafi lam-
andi áhrif á framtakssemi
manna og dugnað, því eigi að
stefna að því, að auka óbeinu
skattana (tollana), því að þeir
hvetji menn til sjálfsafneitunar
og sparsemi. Vafalaust er þetta
þó mjög hæpin ályktun. Það sýn-
ist sem sje sjálfsagður hlutur,
að öll útgjöld komi æfinlega
þyngst niður á þá menn, sem
breiðust hafa bökin til að borga,
em m. ö. o. ríkastir. Gjaldþolið
er jafnan lítið hjá þeim mönnum,
sem eru fátækir. Og öreiginn hef-
ir í rauninni aldrei neitt til að
borga með.
Þess verður nú líklega langt
að bíða, að algert rjettlæti fáist
í þessum efnum. En áreiðanlega
er hægt að komast nálægt þessu
rjettlæti með beinum sköttum (þ.
e. skatti af „hreinum“ tekjum og
skuldlausri eign). Tollarnir eru
aftur á móti ójafnaðarsamir og
ranglátir vegna þess, að þeir eru
lagðir á þarfir manna en ekki
tekjur. Hugsum oss tvo menn.
Annar er vel efnaður maður og
hefur ekki annað fólk til fram-
færslu, auk sjálfs sín, en konu
j sína og eina þjónustustúlku. Það
j eru þrír menn í heimili. Hann
þarf því frekar lítið út að kaupa
af tollskyldum vamingi. Hinn
maðurinn er fátækur og hefur
til framfærslu, fyrir utan sjálf-
an sig og konu síua, fimm böm í
ómegð, eitt rúmfast gamalmenm
og svo vinnumann og vinnukonu.
Þetta eru átta menn í heimili.
Nú er vitanlegt, að þessi maður
þarf svo margfalt meira að
leggja til heimilis síns af toll-
skyldum vörum heldur en hinn
maðurinn, sem aðeins hefur þrjá
menn fram að færa. Er nú nokk-
urt vit í því, að fátækari maður-
inn með 8 menn í heimili sje
skattlagður svo mörgum sinnum
meir (með tollaleiðinni) en hinn,
sem hefur einungis 3 menn í
heimili og er auk þess miklu rík-
ari? Jeg segi óhikað nei.
H.
Hr. G. Sv. hefur ýmislegt að
athuga við tekju- og eignaskatts-
löggjöfina frá 1921. Þó er það
einkum tvent, sem hann finnur
mest að um framkvæmd laga
þessara. 1 fyrsta lagi, að allmikið
misrjetti eigi sjer stað í álögun-
um. Og í öðru lagi, hvað ríkis-
sjóð muni tiltölulega lítið um
tekju- og eignaskattinn, eins og
skattalöggjöfinni nú er fyrir
komið.
Um síðara atriðið er þó það að
segja, að síðan skattalögin komu
í gildi hefur þessi skattstofn
gefið ríkissjóði í árlegar tekjur
frá 800 þús. kr. til talsvert á
þriðju miljón króna (1924). Er
þetta óneitanlega laglegur skild-
ingur, sem með góðri tilhögun
hefði mátt gera mikið með til
sannra þjóðþrifa. Og trúlega
hefði einhversstaðar þurft að
taka þessar upphæðir, ef þær á
9
♦
þennan hátt hefðu ekki inn-
heimtst ríkissjóði.
Með tekju- og eignaskattinum
síðastl. ár, urðu allar tekjur ríkis-
sjóðs 1214 milj. kr., sem að
miklu leyti eru útgjöld á lands-
mönnum. Og þegar svo er komið,
að hver maður í landinu greiðir
um 120 kr. á ári til ríkissjóðs,
eða 7 manna heimili nálega 850
kr. á ári, þá fer sannarlega að
verða mikið álitamál, hvort gjald-
þoli þjóðarinnar fari ekki að
verða nóg boðið, ekki síst, þegar
þess er gætt, að fullur helmingur
af þessu fje eru tollar, sem, eins
og áður er tekið fram, koma eng-
anveginn niður á menn í rjettu
hlutfalli við raunveruleg efni
þeirra og ástæður, heldur að
mjög miklu leyti sem persónu-
gjöld eða neytsluskattar. Auk
þess koma svo öll útgjöld lands-
manna til sveitar-, sýslu- og bæj-
arsjóða.
Þegar G. Sv. minnist á mis-
rjettið, sem honum þykir vera
framið á mönnum með fram-
kvæmd tekjuskattslaganna, þá
leynir það sjer ekki, að hann á-
lítur að tekjuskatturinn komi
hlutfallslega langljettast niður á
sveitabændum. Og að þeim bæri
að borga talsvert hærri tekju-
skatt í samanburði við kaup-
staða- og kauptúnabúa“. Segir G.
Sv. að „tekjuskattur sveitanna
hafi verið hneykslanlega lágur“
og að þetta sje „augljóst rang-
læti“.
Um tekjuskatt sveitabænda al-
ment er það fyrst og fremst að
segja, að samkvæmt núgildandi
skattalögum borga þeir aðeins
skatt af nettó-tekjum. Þeim er
leyfilegt, eins og öðrum atvinnu-
rekendum yfirleitt, að draga frá
brúttó-tekjunum allan tilkostnað
við búreksturinn. Hitt er óneit-
anlegt, að vegna þess, hve allur
atvinnurekstur hefur verið ó-
heyrilega dýr, þá hafa nettó-
tekjur sveitabúanna að undan-
fömu því miður reynst litlar,
þegar búið er að draga frá allan
rekstrarkostnaðinn lögum sam-
kvæmt.
G. Sv. getur þess í grein sinni,
að brúttó-tekjur sveitabænda
sjeu sumstaðar mjög háar. En
það sannar oft lítið um raun-
verulega útkomu á búrekstrinum.
Og rjettilega er það tekið fram
hjá G. Sv., að þeir bændur, sem
mest hafa í veltunni, búa stærst
og hafa hæstar brúttó-tekjur,
þeir borga oftast lægstan tekju-
skatt eða jafnvel alls engan. Það
er nefnilega hinn dýri vinnu-
kraftur og annar tilkostnaður,
sem nú gerir oft meir en að jeta
upp allan ágóðann. Smábúskapur-
inn á litlu og hægu jörðunum,
þar sem bóndinn getur að mestu
ásamt konu sinni og ef til vill
börnum, unnið að framleiðslunni,
hann virðist borga sig einna best
nú á tímum. Það þarf því endi-
lega ekki að vera neitt undrunar-
efni, þó að „smámennin tekj u-
ríru“, eins og G. Sv. orðar það,
standi oft nær því að greiða ein-
hvem tekjuskatt heldur en stór-
bændumir svokölluðu, sem lítinn
eða máske engan sýnilegan
nettó-ágóða hafa af sínum at-
vinnurekstri, þegar öllu er á
botninn hvolft. Frh.
Jóhannes Ólafsson.
----o-----
Dana, hafrannsóknaskipið, er
komið hingað.
Úr brjefi
til Lögrjettu.
.... Fátt er lesfúsum mönn-
um meira fagnaðarefni en koma
nýrra bóka, blaða og tímarita. Jeg
er m. a. nýlokinn við að lesa „Fok-
sands“-grein Sig. Nordals í
„Vöku“. Það má telja hepni fyrir
prófessorinn, að þeir Einar H.
Kvaran háðu eigi hólmgöngu
þessa að fornum sið með því að
kasta feldi undir fætur sjer, svo
mjög er S. N. hefur farið hvarfl-
andi um vettvang tímaritanna í
baráttunni. Ádeila hans hófst í
„Skími“, sem kunnugt er. Eftir
andsvar E. H. K. brást hann til
vamar í „Iðunni“, og loks kem-
ur hann fram í „Vöku“. Mörgum
þykir deilur þessar fróðlegar og
athyglisverðar, og töluvert er um
þær hugsað og talað. Þó hefi
jeg enga vitað skipast um aðilja
þeirra eftir kynferði, líkt því
sem gefið er í skyn af Guðm.
Friðjónssyni í Morgunblaðsgrein.
Þannig er það m. k. ekki í mín-
um átthögum norðanlands, nje á
Suðurlandi, er jeg til þekki. Er
það og sannast að segja, að eftir
síðari ritgerð E. H. K., „öfl og
ábyrgð“, hefi jeg við engan tal-
að, er lesið hefur greinar beggja
af athygli og sem fundist hefur,
að mikið yrði úr „Heilindum“ S.
N. — í víðtækum skilningi. Sú
grein Kvarans er og þannig rit-
uð, að teknar eru röksemdafærsl-
ur S. N. lið fyrir lið og raktar
sundur alt til uppistöðu þráðanna
með hógværri en þungri alvöru
og ritsnild.
Aðferð S. N. í síðasta svari
gefur og gmn um að eigi hafi
verið svo auðvelt sem skyldi um
gagnrök, því í staðinn fyrir að
hnekkja niðurstöðum Kvarans og
röksemdum, er gengið sem mest
má á snið við þær, en hentar á
lofti nokkrar setningar í blaða-
grein eftir sama höfund, deilun-
um óviðkomandi, og notaðar til
nýrra árása. Fyrir löngu er það
á alþjóðarvitund, að engan mann
eiga nú Islendingar pennafærari
en Einar H. Kvaran. Slíkri stað-
reynd þykir S. N. þungt að játa.
Hans dómur verður á þá lund, að
þegar best láti, skrifi Einar „í-
smeygilega“. Annarar skoðunar
um skáldskap og lífsstefnu E. H.
K. eru þó ekki einungis mjög
margir lesendur út um alt land,
en einnig margir starfsbræður
S. N. við háskólann og mikils-
virtir mentamenn höfuðstaðar-
ins og ritdæmendur erlendis. Al-
þýða manna hefur reynst sólgn-
ari í sögur hans, ræður og rit-
gerðir en annara. Það er annars
ekki ætlunin með þessum línum,
að rita til varnar E. H. K. Slíkt
er honum auðvelt sjálfum.
Hitt er ætlunin að benda á,
hve álit S. N. stingur algert í
stúf við dóm þjóðarinnar. Henni
þykir þá vel, er hlífðarlausir en
rjettlátir dómar eru feldir um
verk og lífsstefnur manna. En
hitt verður áreiðanlega líka að
maklegu metið, ef einhverjir
gerast til þess af hlutdrægni og
hjegómlegum hvötum að varpa
villuljósi á verk þeirra.... H.
-----0----
Dr. Valtýr Guðmundsson hefur
verið vedkur undanfarið og gat
ekki komið hingað og verið við
rannsóknirnir á Bergþórshvoli,
eins og til stóð.
V esalingamir.
eftir Victor Hugo.
Vilhjálmur Þ. Gíslason þýddi.
FJÓRÐI ÞÁTTUR: DRAUMUR OG DÁÐ.
Fyrsta bók: Nokkrar sögulegar upplýsingar.
Árin 1831 og 1832, sem bæði eru nátengd Júlíbylt-
ingunni, eru einhver hin einkennilegustu og áhrifamestu
ár sögunnar. Þessi tvö ár gnæfa eins og fjöll milli þess
sem á undan fór og á eftir kom. Yfir þeim hvílir tign
byltingarinnar. Þjóðfjelágsmúgurinn, sem ræður lögum
og lofum menningarinnar, og hið foma form kemur og
hverfur og hrekst í stormviðrum kerfa og kenninga. Eri
á milli rofar til fyrir sannleikanum, dagsbirtu mannssál-
arinnar. Þetta tímabil er nú nægilega fjarlægt til þess að
unt sje að greina meginstefnur þess. Það verður nú reynt.
Viðreisnartíminn hafði verið eitt af þessum millibils-
tímabilum, sem erfitt er að lýsa, tímabilum þreytunnar,
óróans og svefnsins, meðan þjóðin sækir aftur í sig veðr-
ið. Þessi tímabil eru einkennileg og stjómmálamenn mis-
skilja þau oft. 1 fyrstunni æskir þjóðin einskis annars en
hvíldar. Hana þyrstir í aðeins eitt — friðinn. Hún á að-
eins eina ósk, að vera smáþjóð, það er að segja, að vera
í ró og næði. Við höfum, guði sje lof, sjeð meira en nóg
af stórviðburðum, stórhættum og stórmennum. Nú er að
kvöldi komið eftir langan og erfiðan dag. Við höfum fylgt
Mirabeau fyrst, svo Robespierre og síðast Bonaparte. Við
erum örmagna. Allir vilja komast í hvíldina í bólinu, allir
komast í skjólið, í friðinn, í næðið, í róna.
En jafnframt þessu knýja önnur atriði á dyr. Hinn
heimspekilegi stjómmálamaður verður að taka tillit til
þess, að jafnframt því sem þreyttir menn biðja um ró,
krefjast flóknar staðreyndir öruggra úrræða. öryggið er
málunum það, sem hvíldin er mönnunum. Bretar kröfðust
slíks öryggis, eða slíkra trygginga af Stúörtunum eftir
vemdarstjórnartímann, Frakkar kröfðust þess af Bour-
bonunum eftir keisarastjómartímann. Það er látið heita
svo, að þjóðhöfðingjar „veiti“ þessar tryggingar, en í
rauninni er það afl atvikanna, sem knýr þær fram. Ættin,
sem við völdum tók í Frakklandi eftir fall Napóleons lifði
í þeirri örlögþrungnu einfeldni að hún væri veitandi og
gæti tekið aftur það sem hún hefði veitt, að Bourbona-
ættin hefði guðlegan rjett, en Frakkland engan. Ættin
var önug og hún var afundin við aldarfarið. Hún hjelt að
hún væri sterk, af því að keisaradæminu hafði verið rutt
úr vegi hennar. En hún vissi ekki að hún var sjálf á valdi
þeirra afla, sem rutt höfðu Napoleon burtu. Ilún hjelt að
hún væri rótgróin af því að hún var gömul. En henni
skjátlaðist. Rætur sögunnar kvísluðust undir alt þjóðfje-
lagið, nema hásætið. Bourbona-ættin var merkileg grein á
meiði franskrar sögu, en hún rjeð ekki lengur örlögum
hennar, og var ekki nauðsynlegur grundvöllur franskra
stjómmála. Frakkland komst af án Bourbonanna. En þeir
skildu það ekki. Þeir reyndu að rjúfa tryggingamar.
Viðreisnarstjómin neitaði þjóðinni um það, sem gerði
hana að þjóð og borgaranum um það, sem gerði hann að
borgara. Og viðreisnarstjómin fjell og fjell með rjettu.
En það skal játað, að hún hafði ekki að öllu leyti
verið óvinveitt öllum framförum. Stórvirki voru unnin
undir hennar handarjaðri. Þjóðin vandist við rólegar rök-
ræður, sem brostið hafði á lýðveldistímanum, og hún
vandist við glæsileik friðarins, sem hún fór á mis við á
keisaratímanum. Frjálst og öflugt Firakkland varð fyrir-
mynd annara landa. Byltingin var mestu ráðandi hjá Ro-
bespierre, fallbyssumar hjá Bonaparte, en hjá Lúðvík
XVIII. og Karli X. fjekk mannvitið að njóta sín. Veðra-
brigði urðu. Kyndillinn tendraðist enn á ný. Hið skæra
Ijós mannvitsins Ijómaði. Það var glæsileg, upplýsandi og
töfrandi sjón. I fimtán ár fengu að starfa í næði og friði
í opinberu lífi, hin miklu rjettindi sem em fræðimann-
inum svo fornhelg en stjórnmálamanninum svo ný, jafn-
íjetti fyrir lögunum, samvitskufrelsi, málfrelsi og rit-
frelsi. Þessu fór fram til 18§0. Bourbonarnir voru menn-
ingartæki, sem brotnaði í höndum fórsjónarinnar. Fall
Bourbonaættarinnar var glæsilegt, ekki af hennar hendi,
heldur þjóðarinnar. Þeir fóru úr hásætinu með virðingu.
en valdsmenskulaust. Þeir hurfu ekki út í nóttina í ljóm-
andi kyrð, eins og Karl I. eða með gjallandi öskri Napole-
ons. Þeir hurfu. Það var alt og sumt. Þeir voru kvaddir
með virðingu, en ekki með söknuði. Þeir gufuðu upp úti
við sjóndeildarhringinn.
Júlíbyltingin var sigur rjettarins á staðreyndinni.
Það. er glæsilegt fyrirbrigði. Af þessu stafar fegurð
byltingarinnar og einnig ^Udi hennar. Sigrandi rjettur
þarfnast ekki ofbeldis. Það er eiginleiki rjettlætisins að
vera að eilífu fagurt og hremt. Jafnvel þegar staðreyndin
er nauðsynlegust og viðurkendust, en er aðeins til sem
staðreynd, er hefir í sjer félgið of lítið eða ekkert rjett-
læti, þá á það óhjákvænule&a fyrir henni að liggja, að
óhreinkast og aflagast eða lafnvel afskræmast með tím-
anum. Ef menn vilja kynnast því { einni svipan hversu
viðbjóðsleg staðreyndin ein getur orðið, skoðað að öldum
liðnum, þá skyldu menn athuga Machiavelli. Hann er
hvorki illgjam eða illur andi, nje vesæll eða ragur rit-
höfundur. Hann er ekkert nema staðreyndin. Hann er
ekki einungis ítölsk staðreynd, hann er Evrópu staðreynd,
staðreynd sextándu aldarinnar. Hann virðist viðbjóðsleg-
ur og er það, .í návist siðfer^’shugsjónar nítjándu aldar-
innar. Þessi togstreita rjettar 0g staðreyndar hefur átt
sjer stað frá upphafi þjóðfj^agsins. Það er verkefni vit-
mannsins að eyða þessari andstöðu, að samlaga hina
hreinu hugsjón veruleika mannlífsins, að koma rjettinum
til þess að gagntaka staðreyadina á friðsamlegan hátt og
staðreyndinni til að gagutaka rjettinn.
En byltingin árið I83ð Var stöðvuð á miðri leið. Af
hverjum? Af borgurunum’ Hversvegna? Af því að borg-
aramir eru sama og fulli^^ðir hagsmunir. í gær voru
þeir sólgnir, í dag eru þeir mettir af gnægðum, á morgun
hafa þeir óbeit á öllu saman. Það hefur ranglega verið
reynt að gera úr borgurunum sjerstaka stjett. En borg-
arar eru blátt áfram hinn ánægði hluti þjóðarinnar. Borg-
ari er maður, er hefur tóm til þess að setjast niður. Stóll er
ekki stjett. En löngunin til þess að setjast of fljótt í helg-
an stein getur hindrað framsókn mannkynsins. Borgur-
unum hefur oft skjátlast í þessu. Borgararnir þurftu sem
sagt á manni að halda, sem hjeldi í við byltinguna. Þeir
fundu hann. Það var Lúðvík Filipus frá Orleans. Hann
var gerður konungur og Lafayette tók að sjer krýninguna
Lúðvík Filipus var sjaldgæfur maður. Það er helst að
honum að ihann sat á hásæti. Takið þið af honum kongs-
tignina og eftir stendur gæðamaður, svó mikill sómamað-
ur að næstum er aðdáunarvert. En í sögunni er góð-
menskan einhver hin sjaldgæfasta perla og má oft taka
góðmennið fram yfir stórmennið.
En jafnframt þeim hreyfingum þessa tímabils, sem
nú hefur verið vikið að, fer ný hreyfing að bæra á sjer.
utan stjómmálaflokkanna, sem svo eru nefndir. Ólga
heimspekilegrar hugsunar og ólga lýðræðisandans kom
saman. Bæði múgurinn og úr^alsmennirnir fundu skóinn
kreppa að sjer. Draumlyndir menn veltu fyrir sjer vanda-
málum þjóðfjelagsins, friðsamlega, en alvarlega. I menn-
ingunni, eins og hún hefur mótast, að litlu leyti fyrir
guðs boð, að miklu leyti fyrir mátt mannanna, koma sam-
an mismunandi hagsmunir og mynda hai'ðan klett. Menn-
irnir, sem nefndir voru, og töldu sig til ýmsra flokka, en
geta allir saman kallast j afnaðarmenn, leituðust við að
rjúfa þennan klett og slá af honum lifandi vatn mann-
legrár hamingju. Það mun ekki undra lesandann þótt
jafnaðarstefnan verði ekki rökrædd hjer í einstökum at-
riðum, en aðeins drepið á hana. Þegar öllum dagdraumum
og dulrúnum jafnaðastefnunnar- er burtu svift er hægt
að draga meginviðfangsefni hennar saman í tvö úrlausn-
arefni — að framleiða auð og að skifta auði. Hið fyrra
er spurning um vinnu, hið siðara um laun, hið fyrra um
starfrækslu krafta, hið síðara um skiftingu hagsældar.
Hæfileg starfræksla skapar afl opinbers lífs. Góð skifting
hagsældarinn hefur í för með sjer hamingju einstak-
linganna. Með góðri skiftingu er ekki átt við jafna,
heldur sanngjama skiftingu. Velferð þjóðfjelagsins er
komin undir þessu tvennu sameinuðu. En velferð þjóð-
fjelagsins er í því fólgin, að einstaklingurinn sje ham-
ingjusamur, borgarinn frjáls, þjóðin máttug. England
ræður fram úr fyrra viðfangsefninu. Það framleiðir auð-
æfi aðdáanlega, en skiftir þeim illa. Þessi einhliða
lausn hefur í för með sjer tvennar öfgar, afskapleg auð-
æfi og afskaplega örbyrgð, alla hagsældina fyrir suma,
allan skortinn fyrir aðra. Sameignarstefna og bændalög
gjöf þykjast geta ráðið fram úr síðara viðfangsefninu.
En þeim skjátlast. Deiling þeirra drepur framleiðsluna
Jöfn skifting eyðir samkepninni og þar af leiðandi vinn-
unni. Það er skifting slátrarans, sem drepur það, sem
hann skiftir. Það að drepa auðinn er ekki það saipa og að
deila honum. Fram úr báðum viðfangsefnunum verður að
ráða saman og ráða vel fram úr þeim, gera úr þeim eitt
úrlausnarefni. Ef einungis er ráðið fram úr hinu fyrra,
koma fram Feneyjar eða England, falskur kraftur eða
efnalegur kraftur, og dauðinn kemur i kjölfarið, af of-
beldi, eins og hjá Feneyjum, eða af gjaldþroti', eins og
verða mun um England. Og heimurinn lætur alt það
deyja, sem er eigingirnin einber, alt sem mannkyninu er
ekki ímynd dygðar eða hugsjónar. Þegar talað er um
Feneyjar og England er ekki átt hjer við þjóðirnar held-
ur þjóðskipulagið. Þjóðimar njóta ávalt virðingar vorrar
og samúðar. Feneyingar munu lifa á ný og enska þjóðin
er ódauðleg, þótt aðalsveldi hennar muni líða undir lok.
En hvað svo sem þessu líður skulum við snúa okkur
aftur að viðfangsefnunum sem fyr voru nefnd. Ráðið þið
fram úr þeim báðum. Hvetjið hinn ríka, verndið hinn fá-
tæka. Eyðið vesældinni. Deilið launum rjettlátlega. Kom-
ið á ókeypis skyldu-uppfræðingu. Gerið vísindin að
grundvelli mannlífsins. Þroskið hugann um leið og þið