Lögrétta - 05.10.1927, Page 1

LOGRJETTA

XXH. ár. Reykjavík, miðvikudaginn 5. október 1927. 51. tbL
Um viða veröld.
Ferdinand Ossendowski
um „villidýr, menn og goð“.
Margar menningarþjóðir leggja
nú mikið fje fram til ýmsra rann-
sókna um lítt kunn lönd og hefur
vísindunum þannig aukist mikill
fróðleikur. íslendingar mega t. d.
ekki síst muna norðurferðir Vil-
hjálms Stefánssonar, sem eru
meðal merkustu og kunnustu
þessháttar leiðangra nútímans.
Margir kannast einnig við ferðir
Sven Hedins, en hann er nú ein-
mitt staddur austur í Kína um
þessar mundir í rannsóknarför.
Nýlega sagði Lögrj. einnig frá
merkri amerískri rannsóknarför
til Mansjúríu. Rannsóknarferðir
þessar eru að sjálfsögðu famar í
margvíslegum tilgangi, til að
kynnast landslagi, trú, siðum eða
sögu. Hefur Lögrj. t. d. áður sagt
frá Grænlandsrannsóknum Mik-
kelsens og þjóðsagnasöfnun hans
o. fl.
Enginn ferðalangur og ferða-
söguhöfundur nútímans hefur
samt náð eins miklum vinsældum
og aðdáun á síðari árum eins og
Pólverjinn Ferdinand Ossen-
dowski. Um frásögur hans hefur
að vísu verið deilt nokkuð og þótt
reyfarabragur á þeim og að þeim
fundið (m. a. af Sven Hedin), en
alt um það þykja þær að mörgu
leyti hinar merkilegustu og ferðir
hans hinar æfintýralegustu og gat
hann kynst ýmsu, sem áður var
ókunnugt að mestu. En ferða-
bækur hans eru fjörlega skrif-
aðar.
Það var upphaf æfintýra Ossen-
dowski á síðari árum, að er hann
var búsettur í Síberíu árið 1920
og átti að handtaka hann af
stjórnarvöldum bolsivíka, þá
komst hann undan á flótta nauðu-
lega og varð lengi vel að fara
huldu höfði og lenti síðan í ýms-
um raunum á ferðalagi sínu um
Mongólíu áleiðis til Kína er hann
freistaði þess að komast aftur til
heimkynna sinna. Um þetta fjall-
ar eitt víðlesnasta rit hans, sem
hann kallar Villidýr, menn og goð
og skrifaði upphaflega á ensku
(Beasts, Men and Gods). En áð-
ur en Ossendowski lenti í þessum
æfintýrum var hann þaulkunnug-
ur ýmsu austur þar, hafði áður
ferðast þar og starfað bæði á
friðartímum og í rússnesk-jap-
anska stríðinu og var vel metinn
maður innan sinnar fræðigreinar
(hann efnafræðingur og hef-
ur einkum rannsakað kolanámur
og gullnámur í Asíu og var á
ófriðarárunum gerður út í rann-
sóknarferð til Mongolíu; nú er
hann prófessor í Varsjá). Hann
hafði einnig fyr lent í nokkrum
hrakningum og setið í fangelsi
vegna stjómmálaskoðana sinna
(1905).
Ossendowski lifði fyrst um
skeið sem útilegumaður í Síberíu,
við veiðar og hitti ýmsa æfin-
týramenn og lenti í ýmsum erfið-
leikum vegna baráttu þeirrar, sem
átti sjer stað milli bolsivika og
andstæðinga þeirra um yfirráð
landsins. Komst hann í kynni við
ýmsa mismunandi kynbálka og
þjóðflokka þar og lengra austur
frá, t. d. Soyotana í Urianhai, en
þeir telja sig hina elstu og upp-
runalegustu Buddhatrúarmenn,
sem haldið hafi fast við hina
hreinu kenningu. Þeir eru svarnir
fjendur styrjalda og blóðsúthell-
inga og hafa þrisvar sinnum fært
sig um set með alt sitt, til þess
að komast hjá því að lenda í
styrjöldum eða dragast inn í her-
ská heimsríki, eins og ríki
Djengiskhans. Allskonar hjátrú
varð þeim fjelögum einnig oft til
farartálma. Þjóðirnar sem þeir
ferðuðust hjá, trúðu á ýmsa anda
og vætti og þorðu fylgdarmenn
oft ekki að hreyfa sig þeirra
vegna. Síðan fór Ossend. um Tíbet
og Mongólíu og var alllengi í
Uliassutai. En þá voru þar miklar
skærur út af sjálfstæði landsins
og afstöðu Rússa og Kínverja og
hefur fyr verið sagt frá þeim
málum í Lögrj. Er mjög fjörug
og lifandi lýsing Ossendowskis á
þeim skærum og ekki síst á
einum aðalmanni þeirra, Ungem
v. Sternberg baron. Hann hitti
baróninn fyrst í Urga, borg hins
„lifandi Buddha“, þar sem úir
og grúir af prestum og prelátum
og helgum mönnum, þar eru sem
sje um 90 þúsund menn andlegr-
ar stjettar, af ýmsum stigum.
Auk þess er þaraa mikill við-
skiftabær. Sepailoff óberst var
þá hershöfðingi í Urga, og sagð-
ur alræmdur grimdarseggur og
hafði allmikil áhrif á baróninn,
er ekki þorði að segja honum
upp vegna þess, að því hafði
verið spáð, að þá mundi hann
deyja. Lífið í þessum bæ var
með ýmsum hætti, þar fengust
þúsundir manna við friðsamleg
fræðastörf í musterum, bóka-
söfnum og skólum, en annar
fjöldinn fór með ys og gný um
sölutorgin. Á aðaltorginu var alt
af fult af fólki, klæddu skraut-
legustu fötum, sem glitruðu í
öllum regnbogans litum. Þar var
hrópað og kallað, keypt og selt
og prangað með kínverska vefn-
aðarvöru, perlubönd, eymahringi
og armbönd. Þar skoðuðu athug-
ulir kaupendur fje á fæti til að
sjá hvort það væri nógu feitt.
Slátrarar skáru bita úr skrokk-
unum, sem hengdir voru upp til
sýnis og alt fór fram í gáska og
ganmi hjá þessum sljettuunnar
bömum. Konur, með hárið sett
upp í háan strók og silfurhúfur,
sem líktust undirskálum, horfðu
hugfangnar á mislit silkibönd og
kóralperlubönd, feitur mongóli
skoðaði stóðhross og samdi við
hrossaprangarana. Skinhoraður
en fjörlegur Tibetingur, sem
kominn var til þess að tilbiðja
hinn lifandi Buddha, eða máske
með leynileg boð frá hinum „guð-
inum“ í Lhassa, var að prútta
um verðið á lítilli Búddhamynd
úr agati. f einu horni torgsins
hafði hópur mongóla og búrjeta
safnast kringum kínverskan
kaupmann, sem seldi málaðar tó-
baksdósir úr gleri, postulíni, eða
ametýst og fyrir einar skraut-
lega útskornar dósir úr grænleit-
um nefrít vildi hann fá tíu unga
uxa. Um alt torgið voru á ferð
og flugi búrjetar í síðum, rauð-
um skykkjum, með rauðar gull-
balderaðar húfur og tatarar í
svörtum stökkum og með svartar
flauelshúfur, en mest bar samt á
klerklýðnum, lamaunum, í gulum
og rauðum skykkjum, sem brugð-
ið var um axlimar. En yfir
þessu fjöruga og iðandi aust-
ræna lífi hvíldi ósveigjanlegur
agi hins járaharða vilja Ung-
erns baróns. Einu sinni voru t.
d. teknir fastir á torginu tveir
kósakkar og einn mongóli, sem
stolið höfðu brennivíni úr kín-
verskri búð. Baróninn ók með þá
samstundis til kaupmannsins, skil-
aði vínirtu aftur og ljet hengja
þjófana á dyrastafi búðarinnar.
öðru sinni Ijet hann húðstrýkja
þjón sinn fyrir það, að hann
hafði í ofboði sínu yfir óvænt-
um frjettum komið að húsbónda
sínum óvörum inn í tjald hans.
Baróninn sagði Ossendowski
svo frá, að ætt sín væri gömul
þýsk-ungversk ætt og hefði einn
forfaðir sinn fallið í krossferð-
unum í liði Ríkharðs Ijónshjarta.
Meðal forfeðra hans á 18. öld var
einn, sem kallaður var „bróðir
satans“ og afi hans var sjóræn-
ingjaforingi í Indverska hafinu,
en fór síðan til Rússlands og
Transbaikalíu. Sjálfur hafði barón-
inn eitt sinn verið sjóliðsforingi.
„Jeg hef eytt allri æfi minni“,
sagði hann, „í ófriði og í það að
kynna mjer Búddhatrúna. Afi
minn flutti Búddhatrúna hingað
frá Indlandi, faðir minn og jeg
tókum við hinni nýju trú og
boðuðum hana. 1 Transbaikalíu
hef jeg reynt að stofna sjer-
staka reglu, „Her Búddhatrúar-
manna“, til þess að berjast vægð-
arlaust gegn svívirðingum bylt-
ingarinnar“. 1 fomritum Búddha-
trúarmanna og kristinna manna
sagði hann að lesa mætti spá-
dóma um þá tíma þegar barátt-
an hlyti að byrja milli góðra og
illra anda. Þá kemur hin óþekta
bölvun, sem sigrar heiminn,
eyðir menningunni, drepur sið-
gæðið og útrýmir þjóðunum.
Vopn hennar er byltingin og í
öllum byltingum kemur afl eyði-
leggingarinnar í stað skapandi
skynsemi og reynslu. Hrottaskap-
urinn hefur í æðsta sess lægstu
tilhneigingar og gimdir. Maður-
inn fjarlægist meira og meira
alt andlegt og guðdómlegt.
Heimsstyrjöldin er sönnun þess,
að manninum er nauðsynlegt að
keppa eftir hærri hugsjónum. En
svo kom bölvunin og sneri hjóli
framsóknarinnar í öfuga átt og
lokaði leiðinni til guðdómsins.
Bylting er pest. Andi alheimsins
hefur leitt Karma, sem hvorki
þekkir reiði nje fyrirgefningu, að
þröskuldi okkar, reikningamir
verða gerðir upp og endirinn
verður hungursneyð og dauði og
eyðilegging menningar, heiðurs
og hugsjóna, dauði ríkja og
þjóða. Jeg sje þegar í anda þess-
ar ógnir, sagði baróninn, þessa
hjegómlegu og vitfirtu eyðilegg-
ingu mannkynsins.
Þetta var lífsskoðun manns,
sem tekið hafði sjer það hlut-
skifti að berjast fyrir sjálfstæði
landsins, sem hann bjó í. Hann
var hermaður fyrst og fremst og
vafinn í ýmsa austræna dulspeki.
Jafnframt kom hann þó á eystra
ýmsum vestrænum verklegum
framkvæmdum, rafmagnsstöð,
loftskeytastöð o. fl. Baróninn fór
m. a. með Ossendowski til hins
„lifandi Búddha“ í musterisborg
hans, en hann er veraldlegur og
andlegur yfirmaður þessara
landa og er veitt guðleg lotning,
en var annars nokkuð drykkfeld-
ur sagður, sá sem þá sat að stóli.
1 honum á hinn „ódauðlegi
Búddha“ að taka sjer bústað,
Hann deyr ekki, en sál hans tek-
ur sjer bústað í einhverju bami,
sem fæðist um leið og hann
andast, eða stundum hefur sálin
bústaðaskifti að líkamanum lif-
andi. Oftast verða fátæklingar
fyrir því, að Búddha taki sjer
bústað í þeim. Þessar guðdóm-
legu verur eru samt ekki æðstu
eða tignustu máttarvöld heims-
ins. Það er trú manna, að til hafi
verið í fomeskju mikið ríki, sem
nú sje sokkið í jörðu. Því ræður
konungur heimsins. Hann hefur
sýnt sig fimm sinnum í fornöld
og ók í skrautlegum vagni, sem
hvítir fílar drógu. Þá fengu
blindir sýn og mállausir mál,
haltir gengu heilum fótum og