Lögrétta - 22.08.1928, Blaðsíða 2

..;u
ÖGEJETTA
3
LðöRJBTTA
ÚtgefAndi og riutjó-ri
h*rst*1aa O liln t n
Þinfh«]tMtrnti 17. Sfmi 178.
Innhshata o% afgreiðcla
i Miöitrwti 3.
Chapmann’s og Andrew’s hefur
undanfarið verið við rannsóknir í
Mongolíu. Það hefur komið í ljós,
að Mongolía var þjettbygð fyrir
20 þúsund árum, af mönnum á
steinaldarstigi. Leiðangursmenn
hafa einnig fundið ýms merkileg
dýr, s. s. beinagrind af risavöxnu
spendýri, áður óþektu, og af öðru
dýri, sem einnig er óþekt og hef-
ur verið 25 feta hátt og líklega
20 smálesta þungt. Nokkur andúð
hefur komið fram í Ameríku gegn
Kellogg utanríkisráðherra, vegna
ófriðarbannssamninganna.
Riitfregn
Watson Kirkconnel:
European Elegies.
Graphic Publ. Co.
Ottawa.
Útgefendur þessarar bókar
eegja að hún eigi nálega ekki sinn
líka 1 bókmentasögu nokkurrar
þjóðar, og er það næsta sennilegt.
í henni eru hundrað ljóð, sem
einn einasti maður hefur á j
skömmum tíma þýtt hjálparlaust j
úr fimtíu málum og ofið þannig j
saman, að þau mynda heilsteypt
og stórfelt listaverk. Þýðarinn er
prófessor í Winnipeg, rúmlega
þrítugur að aldri. En þótt hann
sje svo ungur er mælt að áður
liggi eftir hann merkar ritsmíðar
um margvísleg efni, svo sem sögu,
hagfræði, jurtafræði, mannfræði,
fjelagsfræði, fomfræði, málfræði
og samanburðar-bókmentafræði.
Hann er fæddur í Kanada og þar
hafa forfeður hans dvalið kynslóð
eftir kynslóð, en vafalaust mun
hann vera af keltneskum uppruna.
Mentun sína fjekk hann í Kanada
og á Englandi (Oxford), og lagði
einkum stund á málfræði. Bók
þessi er órækt vitni um frábæra
málaþekkingu hans og þó ekki
síður um hitt, að hann hefur ekki
einungis mikla rímgáfu til að bera
heldur einnig skáldskapargáfu í
ríkulegum mæli. Slíkar þýðingar
sem þessar gerir enginn sá mað-
ur, sem ekki er annað en rímari.
Bókin er þannig til komin að
fyrir þrem árum misti prófessor
Kirkconnel konu sína, tuttugu og
tveggja ára gamla. Úrvinda af
sorg leitaði hann svölunar og
hvíldar í því að sökkva sjer niður
í saknaðarljóð á hinum ótrúlega
mörgu tungum, sem hann var læs
á, og þýða þau. Þessar þýðingar
gerði hann eingöngu sjer til hug-
arhægðar, en alls ekki í því skyni
að bók skyldi úr verða. Eftir því
sem safnið óx vaknaði þó sú hugs-
un hjá honum, að þetta, sem orðið
hafði honum sjálfum til hugsvöl-
unar, kynni einnig að geta átt er-
indi til annara. Það er víst enginn
efi á því, að svo muni vera.
Þó að jeg bendi hjer á bók
þessa heldur en að það sje ógert
látið, þá segir það sig sjálft, að
jeg get um fæstar af þýðingunum
dæmt með samanburði við frum-
kvæðin. En um hitt get jeg borið,
að mjer hefir verið óblandin nautn
að lesa þar mörg þau ljóð, sem
aldrei á fyrir mjer að liggja að
geta lesið öðruvísi en í þýðingu,
og sem jeg sennilega fæ aldrei að
sjá í annari þýðingu en þessari.
Það verða óefað fleiri en jeg sem
hugsa til þýðarans með innilegu
þakklæti eftir að hafa lesið bók
hans og vildu gjama þrýsta hönd
hans, ef þess væri kostur.
Tvær þýðingar eru hjer úr ís-
lensku og er merkilegt að hvorug
þeirra er tekin úr fombókment-
unum. önnur er fyrsta og þriðja
vers úr sálminum „Alt eins og
blómstrið eina“. Eigi er þýðinguna
að lasta, en þó býst jeg við að
flestir Islendingar muni neldur
vilja lesa þessi vers í hinni smld-
arlegu þýðingu Greens, sem jeg
hef bent á annarsstaðar. Hin þýð-
ingin er hið undurfagra kvæði
Steingríms „Hvar eru fuglar“, og
er þó slept næstsíðasta erindinu;
en fyrir þeirri úrfellingu mun
mega álíta að þýðarinn hafi gert
fulla grein með því er hann segir
í formálanum. Annars er þýðingin
góð, þó að nokkuð vanti á að
vetrarstormsgnýrinn í öðru erindi
heyrist eins í henni eins og á
frummálinu. Aftur á móti hefur
tekist prýðilega með þriðja erind-
ið, sem þó virðist að varla muni
auðvelt viðureignar.
Hjer langar mig til að taka of-
úrlítinn útúrdúr. — Það mun tæp-
lega verða um það deilt, að af
öllum íslenskum skáldum hefur
Steingrímur verið mestur snilling-
ur að þýða erlend ljóð. Hann var,
eins og Sir William A. Craigie
hefir sagt, „a master in the diffi-
cult art of translating poetry“.
Hægt er að vísu að benda á þýð-
ingar eftir hann sem eru mis-
hepnaðar, en þær eru nauðafáar.
Hinar eru aftur á móti margar,
sem gerðar eru af svo mikilli list
að þangað verður komist en ekki
lengra. Tökum t. d. Excelsior. Á
engu máli er til fullkomnari þýð-
ing á nokkru ljóði en þýðing
Steingríms á því fagra kvæði. Þá
kannast og allir við Lórelei. Það
kvæði hefur að sögn verið oftar
þýtt en nokkurt annað kvæði í
bókmentum heimsins. En skyldu
margar af þýðingunum jafnast á
við þá er Steingrímur gerði ? Talið
er að enskar þýðingar á Lórelei
skifti mörgum hundruðum, og þó
er víst að engin þeirra þolir sam-
anburð við þýðinguna sem við
lærðum á Svanhvíti í uppvextin-
j um. Það er fróðlegt að veita því
' eftirtekt hve margir erlendir þýð-
! endur hafa tekið fyrir ljóð þessa
manns, sem sjálfur var svo mikill
þýðari. Steingrímur hefur verið
meira þýddur en nokkurt annað
nútíðarskáld íslenskt.
Framan við bók Kirkconnels er
skarpleg og gagnhugsuð ritgerð
um þýðingar á ljóðum, en aftan
við hana er stuttlega sagt frá höf-
undum eða heimildum allra ljóð-
anna, sem þýdd eru. Þá er þar
registur yfir málin sem þýtt er
úr, svo að auðvelt sje að átta sig
á því, hvað er úr hverju máli.
Annað registur er þar yfir höf-
undana, og loks yfir upphöf kvæð-
anna. öll er bókin hin prýðileg-
asta að frágangi.
Eins og að líkindum lætur hef-
ur þýðarinn tileinkað bókina
minningu konu sinnar.
Eitt er víst: Síðan Tennyson
orkti „In memoriam“ er þessi bók
dýrlegasti sveigurinn, sem nokkur
maður hefur lagt á gröf látins
ástvinar. Sn. J.
Óðinn, varðskipið, er nú bilaður
og er bilunin nú á katlinum og
mun skipasmíðastöðin eiga að gera
við hana á sinn kostnað.
V. Hugo: VESALINGARNIR.
„Þið komist ekki hjá tveimur prjedikunum. Hlustið
þið nú á. Eitt ráð vil jeg gefa ykkur. Látið ykkur þykja
vænt hvoru um annað. Jeg hleyp yfir alla formála og
kem beint að efninu: Verið hamingjusöm. Siðferðispost-
ulamir segja: Njótið gleðinnar í hófi. Jeg segi: Gefið
gleðinni lausan tauminn. Látið gamminn geysa. Verið eins
ástfangin og þið viljið. Siðferðispostulamir eru skraf-.
skjóður og mig langar næstum því til þess að reka sið-
ferðisprjedikanimar öfugar ofan í þá. Getur verið of mik-
ið til af ilmandi blómum, of margar útsprungnar rósir, of
mikill næturgalasöngur, of mikið af grænu laufi, of mikið
af morgunroða hjer í lífinu. Er hægt að láta sjer þykja
of vænt hvoru um annað, er hægt að láta sjer þykja of
gaman að því að vera saman? Mundi það ekki vera þvætt-
ingur að segja: þú ert of elskuleg, þú ert of laglegur,
varið ykkur á því. Er hægt að vera of vel lifandi, of ham-
ingjusamur. Nei, gleðin er hin sanna vitska. Fagnið og
látum oss öll vera glöð. Erum við hamingjusöm af því að
við erum góð, eða góð af því að við erum hamingjusöm?
Látum okkur vera hamingjusöm án allrar smámunasemi
og hlýða sólinni í blindni. Því hvað er sólin ? Það er ástin,
og ástin er sama og konan. Konan er stórveldi. Spyrjið
þið frelsishetjuna hann Maríus, hvort hann sje ekki þræll
hins litla harðstjóra, hennar Cósettu, og það af frjálsum
vilja. Konuna stenst enginn Robespierre. Konan ríkir.
Þetta er eina konungdæmið, sem jeg hylli. Hvað er Adam.
Hann er konungsríki Evu. Fyrir tign Evu er árið 1789
ekki til. Engin bylting hefur áhrif á veldi konunnar. Þið
kallið ykkur nítjándu öldina. Ojæja. Við hinir vorum
átjánda öldin og við vorum alveg eins heimskir og þið.
Þið skuluð ekki halda að þið hafið breytt heiminum neitt,
þótt hið hafið komið með pestir og fár. Sannleikurinn er
sá, að það sem á veltur er það, að elska altaf kvenfólkið.
Jeg hefði gaman af að sjá, hvort þið komist í kringum
það. Þessir skollar eru englar okkar. Já, ástir og konur
og kossar það er hringurinn, sem þið komist ekki út úr
og sem jeg fyrir mitt leyti vildi óska, að jeg kæmist aft-
Ferðafjelae Islands.
______ I
Ferðafjelagið var stofnað 17.
nóvember í fyrra, aðallega fyrir j
forgöngu Bjöms ólafssonar stór- ;
kaupmanns og er Jón Þorláksson ;
fyrrum ráðherra formaður þess. j
Sá er aðaltilgangur fjelagsins að
„vekja áhuga landsmanna á ferða-
lögum um landið, sjerstaklega þá j
landshluta, sem lítt eru kunnir j
almenningi, en eru fagrir og sjer- !
kennilegir. Til þess gefur það út ;
ferðalýsingar um ýmsa staði, j
gerir uppdrætti og leiðarvísa. i
Fjelagið beitir sjer fyrir bygg- j
ingu sæluhúsa í óbygðum, stærri j
og fullkomnari en nú tíðkast hjer i
á landi. Það gengst fyrir því, að
ruddir sjeu og varðaðir fjallvegir i
og hefur gát á að slíkum leiðum
sje við haldið. Fjelagið gerir eftir j
föngum ráðstafanir til þess, að j
meðlimir þess geti ferðast ódýrt ,
um landið. Fjelagið gengst fyrir
því, að kynna mönnum jarðfræði j
landsins og jurtaríki og sögu
ýmsra merkra staða“. Fjelaginu
er ekki ætlað að fást neitt við
heimsóknir erlendra ferðamanna
eða það, að draga hingað út-
lendan ferðamannastraum, en að-
eins það að vekja athygli lands-
manna sjálfra á þeirra eigin landi.
Allskonar smáfjelagsskapur er
reyndar orðinn hjer svo algengur
og flókinn, að flestir eru hættir
að veita slíku athygli og margir
vita ekki sjálfir í hvaða fjelögum
þeir eru, nema kanske rjett á
meðan verið er að rukka þá — !
með misjöfnum árangri. Margt af
þessum fjelögum gera líka nauða-
lítið alment gagn.
En ferðafjelag, sem væri rekið
af krafti og hagsýni mætti verða
að ýmsu gagni og góðri gleði. Það
færist allmikið í vöxt á síðari ár-
um að ferðast um óbygðir, þar
sem náttúrufegurð er mikil eða
sjerkennileg, en þekking manna á
heppilegum og ódýrum útbúnaði
til slíkra ferða er oft af skomum
skamti. En slík ferðalög eru oft
skemtilegri en ferðir um sveitir
og ekki dýrari, en losa sveita-
fólkið við ágang og ónæði, sem
mörgu því mun vera lítið gefið
um, þótt gestrisnin ráði að jafn-
aði meira en tillitið til eigin þæg-
inda. En sumir bæir hafa líka
einhverjar tekjur af slíkum ferða-
lögum. Óbygðaferðimar eru einn-
ig hressandi og oftast fullar af
nýjungum og fróðleik og reynslu,
sem ekki fæst annarsstaðar og
nýju útsýni um hið undurfagra
land og sjerkenni þess. Norðmenn
hafa komið þessum ferðum í mjög
gott horf hjá sjer á síðustu árum,
svo að þær em nú einhver besta
og almennasta hressing og skemt-
un þar í landi.
En mikið vantar enn á að ferða-
lög hjer á landi sjeu aðgengileg að
sama skapi, einkum vegna þess,
að þau eru að jafnaði dýr (og oft
mjög dýr) svo að flestum almenn-
ingi er um megn að ferðast svo
að nokkru nemi, enda eru göngu-
ferðir lítt tíðkaðar hjer, en mörg-
um þykja þær annars ódýrastar
og skemtilegastar. Ef ferðafjelag-
ið gæti eitthvað greitt úr þessu
væri það þarft verk.
Það hefur nú byrjað á því að
gefa út dálitla árbók, en einstak-
lega vandaða að frágangi. Helsta
greinin í henni er um Þjórsárdal
eftir Jón Ófeigsson, fróðleg grein,
prýdd mörgum skemtilegum mynd-
um. Ymsar smærri greinar eru í
heftinu, m. a. þörf ádrepa eftir
Farandkarl, um ýmsa ósiði ferða-
fólks, spellvirki á gróðri, sóðaskap
eða trassaskap í umgengni matar-
leifa, umbúða o. sl. og nafnakrot ^bræður hans opna gröfina og hafa
á steina og veggi o. fl. og loks um
víðavangsauglýsingar kaupmanna
á steinum og staurum. En þær eru
sjaldan til prýði eða skemtunar og
er nú hafin herferð gegn þeim víða
um lönd.
Æfisaga Krists
Eftir Giovanni Papiná.
(Ágrip).
að þeir hefðu sjeð Símon og stall-
Andstaðan gegn upprisunni.
Fyrstu mennimir, sem fylgt
höfðu Jesú í jarðlífi hans, voru nú
loks sannfærðir um, að annað líf
hans, hið eilífa líf, væri byrjað.
Hann hafði vaknað af tveggja
daga grafarsvefni sem guð. Mikla
efasemi höfðu lærisvéinamir orðið
að sigra hjá sjálfum sjer áður en
trú þeirra á upprisuna varð
óbifanleg.
Og samt hafa óvinir Krists
sakað þessa undrun slegnu og
hugtrufluðu menn um, að þeir
hafi annaðhvort sjálfrátt eða
1 ósjálfrátt skáldað upprisusöguna.
Eftir því sem Kaífas og fylgis-
; menn hans sögðu, áttu læri-
sveinarnir að hafa flutt líkið á
laun burt úr gröfinni og síðan
breitt út fregnina um, að gröfin
væri tóm, til þess að fá hugvingl-
ara og dultrúarmenn til að trúa,
að Jesús væri upp risinn og til
þess að þeir gætu enn haldið
áfram falskenningum sínum í
nafni hins dána svikara. Matteus
segir frá því, að höfðingjar Gyð-
inga hafi fyrir háa borgun fengið
nokkra heiðarlega menn til þess
að vitna það, er á þyrfti að halda,
þaðan burt með sjer stóra byrði,
sveipaða hvítum dúk.
Andmælendur upprisusögunnar
nú á dögum hafa þó hafnað frá-
sögninni um líkránið vegna lotn-
ingar fyrir þeim, sem með blóði
sínu hafa gmndvallað hina ósigr-
andi kirkju, eða öllu heldur vegna
þess, að þeir vom sannfærðir um
trú hinna fyrstu píslarvotta. Það
var óhugsanlegt bæði um Símon
og hina lærisveinana, að þeiv
hugsuðu sjer að leika blekkinga-
menn og svikara; til þess vora
þeir alt of einfaldir í hugsun og
blátt áfram í allri framkomu. Þeir
líkjast miklu fremur blektum
mönnum en svikumm eða loddur-
um. En sjeu þeir ekki svikarar og
loddarar, þá telja nútímans and-
mælendur upprisunnar það víst,
að aðrir hafi notað sjer takmarka-
laust trúaræði þeirra til þess að
blekkja þá. Þeir segja, að læri-
sveinarnir hafi vænt þess svo
fastlega, að Jesús mundi rísa upp,
eins og hann hafði lofað, og að
upprisan hafi verið orðin þeim svo
nauðsynleg, til þess að vega á
móti svívirðingu krossfestingar-
innar, að þeir hafi verið alt að
því neyddir til, að slá því föstu,
að hún væri nálæg, og boða, að hún
hefði átt sjer stað. Og þar sem
alt andrúmsloft þeirra var þmng-
ið af hjátrúarfullum heilaspuna og
eftirvæntingum yfimáttúrlegra
atburða, þurfti ekki annað en
ímyndaðar sýnir móðursjúkrar
konu og ofsjónir örvinglaðs maims
til þess að orðasveimurinn um op-
inberanir breiddist út í hinum
litla og sárhrygga hópi eftirlif-
andi ástvina Jesú. Nokkrir þeirra
gátu ekki hugsað sjer, að meist-
arinn hefði brugðist þeim, og sög-
ur inn í. Maríus barðist fyrir einu misseri, nú heldur hann
brúðkaup. Það er rjett. Já, Maríus, já, Cósetta. Þið hafið
rjett fyrir ykkur. Lifið þið djarílega hvort fyrir annað.
Látið okkur hin rifna af öfund yfir því að geta ekki gert
það eins. Kroppið þið með nefinu öll þau gleðinnar strá,
sem til eru á jörðinni og gerið ykkur hreiður úr þeim. Það
er enginn galdur að elska og vera elskaður, þegar maður
er ungur. Þið skuluð ekki ímynda ykkur að þið hafið fund-
ið það upp. Jeg hef einnig elskað, dreymt og andvarpað,
jeg hef einnig átt sál eins og tært tunglskinið. Amor er
sex þúsund ára gamall strákur. Metúsalem er bam við hlið-
ina á honum. I sextíu aldir hefur okkur tekist lífsbaráttan
með því að elska hvert annað. Djöfullinn er slunginn dóni.
Hann hefur fundið upp á því að hata manninn. En mað-
urinn var ennþá slungnari, því hann fann upp á því að
elska konuna. Á þann hátt hefur hann skapað sjer meira
gott, en djöfullinn hefur gert honum ilt. Það bragð var
fundið upp um leið og hin jarðneska paradís var fundin.
Kæru vinir, þetta er gömul uppfynding, en altaf ný. Notið
ykkur hana. Verið Dafnis og Klóe uns þið getið orðið File-
mon og Bákis. Gætið þess, að ykkur bresti ekkert þegar
þið eruð saman, svo að Cósetta sje Maríusi sólin og Marí-
us öll veröldin fyrir Cósettu. Þið hafið dregið góðan drátt
í happdrætti lífsins, kirkjuvígða ást. Þið hafið unnið stóra
dráttinn, gætið hans vel, geymið hann undir loku og lás
og eyðið honum ekki. Tilbiðjið hvort annað og látið þið
alt annað róa norður og niður. Þið getið reitt ykkur á
það, að það er satt, sem jeg segi. Það er heilbrigð skyn-
semi. Trúið hvort á annað. Til eru margar aðferðir til þess
að tilbiðja guð. En sem jeg er lifandi kominn, þá er besta
aðferðin sú, að elska konu sína. Jeg elska þig Það er mín
trúarjátning. Hver sá sem elskar er rjetttrúaður. Kæra
vinir. Konunnar skál. Það er sagt að jeg sje gamall. En
það er samt sem áður undursamlegt hvað jeg finn mig
yngjast upp. Jeg verð eins og ölvaður af því að sjá þessi
fallegu, glöðu böm. Mig gæti beinlínis langað til þess að
gifta mig, ef einhver vildi eiga mig. Það er óhugsandi, að
drottinn hafi skapað me^ ^hnars en þess að tigna og
tilbiðja eða að gantast öÉ^öina sjer, spegla sig í kon-
unni sinni og reisa sig ' d&öga um stoltaralega með
stjelið spert. Það er tilÉ^r lífsins. Svona hugsuðum
við, með leyfi að segja, r* rið vorum ungir. Og, drott-
inn minn dýri, hvað þá af fallegum konum. Og þá
ljek maður sjer. En hva^bað. Elskið hvort annað. Ef
við elskum ekki hvert tá þætti mjer fróðlegt að
vita hvað það ætti eigifl^^ð þýða, að vorið er til, og
þá mundi jeg fyrir mitt*1^ biðja skaparann að stinga
öllum þessum fögru hlut^’ hann sýnir okkur, aftur
ofan í handraðann sinn, b^hum og fuglunum og fallegu
stúlkunum. Kæru böm. ^í^kið blessun óbreytts, gamals
manns“. - |gj\
Þetta var skemtilegti !rj)*Ugt Qg þægilegt kvöld. Hið
góða skap GillenormandS blæ sinn á það. Dálítið var
dansað, mikið hlegið, í sttft^háli það var vistlegt á gamla
vísu, eins og við var að ^ þar sem Gillenormand var
gestgjafi. Á eftir hávað^ kom þögnin. Brúðhjónin
fóru. Skömmu eftir mið^' Varð hús Gillenormands að
musteri ástarinnar. Hjet l^Um við. Á þröskuldi brúð-
kaupsnæturinnar stenduf 't)sktidi engill og styður með
fingri á vör. Sálin fyllist ^hgu er hún sjer hátíðina í
helgidómi ástarinnar.
Um slík hús hlýtur ^era vafurlogi. Ánægjan sem
í þeim býr ætti að geisl^e8hum veggina og lýsa upp
myrkrið. Það er ómögulef^huað, en að þessi heilaga og
örlögþrungna hátíð senctí sjer himneska geisla út í
óendanleikann. Ástin ei' f* dýrðlega deigla, þar sem
maður og kona renna saiíM^0 að úr verður þríein vera,
hin mannlega þrenning. ?£?1 ondurfæðing tveggja sálna
í eina hlýtur að hafa ^ á myrkrið. Elskhuginn er
prestur. Hin undrandi 6r ótta lostin. Eitthvað af
þessari gleði stígur upp ^j^ðs. Þar sem er sannarlegt
hjónaband, það er að segj^ ar sem ástin er, þar er hug-
sjónin. Brúðarsængin br^r Upp morgunroða í myrkr-
inu. Ef það væri gefið J5,lCblegum augum að sjá hinar
ógnþrungnu og dýrðlegu sýnir hins æðra lífs, mundu þau
sennilega sjá verur næturinnar, hinar óþektu vængjuðu
verur, huldufólk ósýnileikans, hnappast yfir hið lýsandi
hús, glaðar og blessandi. Þær mundu benda á hina hreinu
konu og á guðdómlegum ásjónum þeirra mundi endur-
skína hamingja mannanna. Ef hin sæluhrifnu hjón, sem
halda að þau sjeu ein, gætu hlustað mundu þau heyra
vængjaþyt í brúðarskemmu sinni. Því hinni fullkomnu
hamingju fylgir þátttaka englanna. Yfir þessu litla svefn-
herbergi hvelfist allur himininn. Þegar tveir líkamir, sem
ástin hefur gert heilaga, mætast í faðmlögum sköpunar-
innar, hlýtur af kossum þeirra að fara titringur um óend-
anlega dularheima stjamanna.
Þessháttar sæla er ósvikin. Utan þessarar gleði er
engin gleði til. Ástin er eina alsælan. Alt annað er grátur.
Að elska, eða að hafa elskað — það er nóg. Krefjist einskis
annars. í fylgnsnum lífsins finst engin önnur perla. Að
elska — það er fullkomnunin.
Hvað er orðið af Jean Valjean?
Að vörmu spori eftir að hann hló að gamansemi Có-
settu stóð hann upp, án þess að eftir því væri tekið og
gekk fram í anddyrið. Það var sama herbergið, sem hann
kom inn í misseri áður, ataður aur, blóði og púðri, er hann
bar dóttursoninn heim til afa síns. Á vegginn voru hengd-
ir blómsveigar. Hljóðfæraleikaramir sátu í legubekknum,
sem Maríus hafði verið lagður á. Basque stóð þar prúð-
búinn og hagræddi blómsveigum kringum rjettina, sem
bera átti fram. Jean Valjean benti á fatlann, bað hann
að afsaka burtför sína og fór.
Gluggar borðstofunnar sneru út að götunni. Jean
Valjean stóð um stund hreyfingarlaus í myrkrinu neðan
við upplýstu gluggana. Hann hlustaði. Glymjandi veitslu-
fagnaðarins barst út til hans, hin hvella og mynduga rödd
Gillenormands, hljóðfæraslátturinn, glasaglaumur og
diskaskellir og hlátrar gestanna. Gegnum allan hávaðann
heyrði hann ljúfa og glaða rödd Cósettu. Hann gekk heim-
leiðis í Homme-Armé-götu, en fór lengstu leiðina, sömu
göturnar og hann hafði einlægt gengið síðasta misserið,
þegar hann fylgdi Cósettu til Maríusar til þess að kom-
ast hjá vagnaþvögunni og götuaurnum. Hann gekk inn
í hús sitt, kveykti á kerti og gekk upp stigann. íbúðin
var auð. Jafnvel Toussaunt var horfin. Skóhljóð Jeans
V’aljean kvað við hærra en venjulega. Allir skápar stóðu
opnir. Hann fór inn í herbergi Cósettu. í rúmi hennar
vom engin lök. Framar átti enginn að sofa í þessu rúmi.
Alla smáhlutina, sem henni þótti vænt um, hafði Cósetta
tekið með sjer. Annað var ekki eftir en hinir stórskom-
ari húsmunir og berir veggirnir. Rúm Toussaints var
einnig óumbúið. Rúm Jeans Valjean var það eina, sem
um var búið. Hann horfði á veggina, lokaði nokkmm skáp-
um og fór aftur inn í herbergi sitt og setti kertið á borð.
Hann tók hendina úr fatlanum og beitti henni eins og
ekkert væri að henni. Hann gekk að rúminu sínu og varð
litið á töskuna, sem hann skyldi aldrei við sig. Þegar hann
kom í húsið, 4. júní, setti hann hana á stól við höfðalag
sitt. Hann tók lykil úr vasa sfnum og opnaði hana.
Hann tók upp úr henni, hægt og hægt, fötin, sem
Cósetta hafði verið í fyrir tíu árum þegar hún fór frá
Montfermeil. Fyrst tók hann litla svarta kjólinn, svo
dökka klútinn, stóra bamsskóna, sem ennþá voru næstum
því nógu stórir henni, svo fótsmá var hún, prjónakotið,
svuntuna, með vasanum framan á og ullarsokkana. Þessir
sokkar, sem ennþá báru svip hins yndislega bamsfótar
voru ekki öllu stærri en hönd Jeans Valjean. öll voru föt-
in svört. Hann hafði borið þau fyrir hana frá Montfer-
meil. Jafnóðum og hann tók þau upp úr töskunni lagði
hann þau á rúmið og rifjaði upp fyrir sjer það, sem gerst
hafði. Þetta var um vetur, í köldum desembermánuði.
Ilún hríðskalf hálfnakin í tötrum sínum og fætumir vom
frostbólgnir 1 klossunum. Hann, Jean Valjean, hafði látið
hana fara úr þessum tötmm til þess að klæðast sorgar-
klæðum. Móðir hennar hefur sjálfsagt glaðst í gröf sinni
yfir því að dóttir hennar syrgði hana, og einkum af því
L