Lögrétta - 24.07.1929, Síða 2

2
LÖGRJETTA
LÖGRJETTA
3
-----------------------——»l
LÖGRJETTA
Útgeíandi og ritstjóri:
poritalnn Oiilaion
pingholtastr«ti 17. Sími 178.
Innhotmta 09 afgntMo
i LœkjargOtu 1 Simi 186.
I----------------------------- I
efnum, s. s. spítalahaldi. Og hvað
sem trúarskoðunum líður, hefur
kardínálanum verið hjer vel tekið
og virðulega, sem vera má, bæði
vegna nýjabrumsins af heimsókn
hans og af því, að hann þykir
sjálfur fyrirmannlegur og góð-
gjarn í Islands garð.
I för með kardínála eru ýmsir
virðingamerin kaþólskir, tveir
biskupar, Jósef Brems Hróars-
ikeldubiskup og dr. Miiller Lórea-
biskup (frá Svíþjóð) og umboðs-
maður norsku kaþólsku kirkjunn-
ar, dr. Kjelstrup, Richard kórs-
bróðir (frá París) yfirmaður
Maríureglunnar, sem hjér starfar
og dr. Hiipperts tilsjónarmaður
þess umdæmis hennar, sem Island
telst til. En fylgdarlið kardinála
sjálfs frá Rómaborg er dr. Drih-
mann, skrifari hans, og bróðir
hans, Drihmann stallari, þjónn og
reglubróðir einn.
Hin opinbera móttaka kardínál-
ans fór fram sunnudaginn 21. þ.
m. Hafði safnast mikill manngrúi
á hafnarbakkanum, enda veður
fagurt, er Marteinn biskupsefni
gekik á skipsfjöl í öllum skrúða
og laut kardínála tvisvar og bauð
hann velkominn, en lúðrasveit
ljek kirkjulag. Síðan var ekið í
bílum upp í Landakot og var þar
einnig mannmargt. Þar beið söfn-
uðurinn með fána, prestar, nunn-
ur, 12 kórdrengir í skrúða, 14
hvítklæddar smámeyjar með
blómakörfur og blómsveigi í hári sæti með rauðum tjaldhimni yfir
og gekk ein þeirra fram fyrir og var lítanía sungin, en prefect-
kardínála, ávarpaði hann og rjetti inn bauð hann velkominn með
honum blómvönd. Síðan gekk ræðu á frönsku, en Sig. Skagfield
þessi skari á undan kardínála til (sem er kaþólskur) og söngflokk-
kirkju, en yfir honum var borinn ur söng fyrra helming af fagn-
gullsaumaður tjaldhiminn úr j aðarljóðum til kardínálans, sem
silki. Þegar í kirkju kom settist | Stefán frá Hvítadal hafði orkt.
kardínáli, sem var klæddur purp- | Þar segir (kvæðið alt er furðu-
uraskykkju embættis síns, í há- i iangt, 20 erindi):
Vilhjálmur kardináli van Rossum.
Purpurans í klæðum kemur
kirkjuprinsinn mikli nú;
Rómafurstum öllum æðri
ísland gistir hátign sú.
Hundruðum í heimi ræður
hárra biskupsdæma þú. ..
Landi voru, hái herra,
heilög kirkjan ljómann gaf,
orðsins list og andans snilli
yfir tímans mikla haf.
Lesinn verður aldir alda
orðstír þess við geislastaf.
Hrausta syni ísland átti,
engin minning fjell í sand,
fyrir æðsta frelsi þjóðar
fúsir biðu limagrand,
kvöddu saman kærri eining
kirkju, trú og föðurland. ...
Er kardínáli hafði flutt bæn og
blessun var gengið út í hátíð-
legri skrúðfylkingu og til bústað-
ar kardínála, en lúðrasveit ljek
sálmalag.
Klukkan tíu á mánudagsmorg-
un heimsótti kardínáli forsætis-
ráðherrann í stjórnarráðinu og
töluðust þeir við um stund á
einkaskrifstofu ráðherrans, en
biskuparnir og annað fylgilið beið
frammi fyrir á meðan. Skömmu
síðar heimsótti forsætisráðherra
kardinálann í Landakoti og sæmdi
hann um leið stórkrossi Fálkaorð-
unnar með stjörnu, en skrifara
hans riddarakrossi. í kvöld hefur
forsætisráðherra boð inni fyrir
kardinála og ýmsa virðingarmenn.
Síðara hluta mánudags hófst
kirkjuvígslan. Hún er víða fögur,
en langdregin og lítt skiljanlegir
siðirnir sumstaðar ófróðu fólki.
Var kirkjan þá vígð utan og var
þeirri athöfn haldið áfram á
þriðjudagsmorgun kl. 8. Gekk
kardináli og fylgdarlið hans fyrst
tvívegis kringmm kirkjuna rang-
sælis og einu sinrii sólarsinnis óg
C
stökti á hana vígðu vatni. En
milli umferðanna gekk hann að
kirkjudyrum og knúði þær bagli
sínum og sagði á latínu: „Galopn-
ist þið hlið og ljúkist þið upp,
port eilífðarinnar, svo að konung-
ur dýrðarinnar megi inn komast“.
Síðast sagði hann þetta þrisvar
og klerklýður allur með honum og
lukust þá upp dyrnar og gerði
kardináli krossmark á þröskuld-
inn og geikk inn, en lítanía var ;
sungin og ösku stráð á kirkju- j
gólfið. Gerði kardináli krossmark
í hana og reit í krossálmurnar
gríska og latneska stafi, en með
þessu átti kirkjan að vera Kristi j
helguð og honum gefin. Síðan |
gekk kardináli til altaris og vígði 1
vatn, blandað salti, víni og ösku
og gerði með því fimm krossmörk I
á háaltarið og bað blessunar yfir j
kirkjuna. Síðan gekk hann sjö :
sinnum kringum altarið og stökti
á það vígðu vatni og voru Davíðs-
sálmar sungnir á meðan. Síðan
gekk hann tvisvar rangsælis og
einu sinni sólarsinnis um kirkjuna
og hóf síðan upp præfatiu. Seinna
voru settir í altarið helgir dómar
kirkjunnar og altarið vígt með
bænum og yfirsöng og smuming-
um. Síðan söng Richard kórsbróð-
ir messu með aðstoð sr. Jóhann-
esar Gunnarssonar og dr. Hup-
perts, en sr. Dresens flutti ræðu
á hollensku og íslensku. Að lokurn
lýsti kardináli blessun yfir söfn-
uðinn og söng Te Deum.
Innankirkjuvígsluna voru við-
staddir margir boðsgeátir, með
alla ráðherrana í fremstu röð,
fulltrúar erlendra ríkja, hæsta-
rjettardómarar, stjórnmálaleið-
togar, ritstjórar, háskólakennarar
og ýmsir þjóðkirkjuprestar (ekki
biskupinn). Á morgun er biskups-
vígslan.
Landskjálftar.
I gær, þriðjudaginn 23. júlí,
kom hjer í Reyikjavík harður og
langur landskjálftakippur og j
segja margir, sem muna land- 1
skjálftana 1896, að þetta sje ;
versti kippurinn, sem síðan hafi
komið. Mátti sjálfsagt ekki miklu i
muna, að stórslys hefðu getað af ■
honum hlotist. En sem betur fer
hefur hvergi frjetst um alvarleg
slys. En svo var kippurinn snarp-
ur, og langur, um 40 -sekundur, að
það sást greinilega að götur
gengu sumstaðar í nokkurum
bylgjum og hús riðuðu og stein-
hús skemdust allvíða, en lausir
munir í húsum inni hrundu. Varð
af þessu nokkurt tjón á ýmsum
heimilum og í verslunum, einkum
glervörubúðum og búðum, sem
hafa stóra sýningarglugga, þar
sem miklu var tildrað lausu. í
flestum herbergjum þinghússins
hrundi úr lofti eða veggjum og
sprungur komu, og líka skemdist
landssíáiahúsið nokkuð, en slík-
um grásteinshúsum er hættast.
Reykháfar hrundu allvíða og kon-
ungsmerkið á þinghúsþakinu
sprakk og hrundi úr því.
Tæki þau til landskjálftamæl-
inga, sem hjer eru til, höfðu
færst úr skorðum við hristinginn,
svo að af þeim varð lítið sjeð. En
líklegast er talið, að kippurinn
hafi 'komið úr norðaustri og ekki
talið ósennilegt að einhverra elds-
umbrota sje von. Landskjálftinn
kvað hafa fundist víða, en mis-
munandi sterkur, austur í Skafta-
féllssýslu, vestur á Snæfellsnes og
norður í Húnavatnssýslu. Tveir
smærri kippir fundust í Rvík
seinna um kvöldið á svo sem
stundar fresti og einn um nóttina.
Kirkjur
og kirkjugarðar
(Eftir sr. Gunnar Árnason
frá Skútustöðum).
I.
Einn af merkustu viðburðum
síðustu ára hjer á landi er smíði
nýju kaþólsku kirkjunnar í Reyk-
| javík, sem senn er lokið. Vel er,
gefi þjóðin öll á þúsund ára af-
mæli Alþingis sjer dýrari og
giftudrýgri gjöf en djásn það sem
hinn fámenni Landakotssöfnuður
hefur sæmt landið með kirkju
þessari.
Meðal fegurstu og ágætustu
, listaverka allra kristinna þjóða
eru kirkjur þeirra, einkum sum
hinna fomu og óvið j af nanlegu
I mustera í rómönskum og gotn-
eskum stíl. Það er segin saga, að
allir ferðamenn, sem langar til að
sjá það markverðasta á leið sinni,
: skóða þær fyrst af öllu.
Vjer höfum ekki haft upp á
j slíkt að bjóða — hingað ti).
í Kirkjur vorar hafa aðallega aug-
lýst gestunum fátækt vora, og því
miður jafnframt margar hverjar
smekkleysi vort og næstum
dæmalausan skort á lotningu og
rækt við helga dóma. Sannast að
segja hefur bæði frágangur og
hirðing fjölda guðshúsa vorra um
allar aldir verið oss til vansæmd-
ar, — 0g er enn. Ýmsar orsakir
og afsakanir eru auðfundnar fyr-
ir því hve langt vjer stöndum
öðrum að baki í kirkjusmíði. Vjer
höfum frá fyrstu verið fátækir og
orkulitlir. Engin von var til að
1 vjer megnuðum að reisa ámóta
kirkjur og fegurstu musteri
I stórþjóðanna, sem hafa kostað
! miljónir króna. Efni varanlegra
I stórkirkna varð líka mestmegnis
að kaupa að. Því fyrst á síðustu
árum erum vjer búnir að læra, að
líma saman grjótið og steypa
steina i landinu. Erfiðleikum hefði
verið bundið að fá byggingar-
meistara að utan úr löndum. Eins
er það fyrst eftir síðustu aldamót,
að vjer eigriumst innlenda lista-
menn, sem færir væru um að
pr^ða kirkjurnar svo sem ber.
Enn áttu bændur og eiga margar
kirkjurnar og er ekki að sökum að
spyrja, að þeir hafa látið sjer
annara um búið en þær.
Að þessu og öðru athuguðu, er
næsta skiljanlegt og að mörgu
leyti afsakanlegt, að allar- kirkj-
ur vorar eru smáar og skrautlitl-
ar. Á hinn bóginn er það mikið
hrygðarefni hve mikils vjer höf-
um farið á mis við það. Eins og
alkunnugt er hófst endurreisn list-
anna í vestrænum heimi með
kristninni, og þann dag í dag eru
fornalda- og mið al dak i rk j u m ar
mæður, fyrirmyndir og höfuðskól-
ar mestu listamanna í byggingar-
höggmynda- og málaralist. Islensk
list væri ólíkt eldri og fullkomn-
ari, hefðum vjer hjer heima fyrir
átt einhverja þessa- listamóðir,
eina rómanska eða gotneska
kirkju í þeirri mynd, sem þær ger-
ast fegurstar og mikilfenglegast-
ar. Hver mæti þann hagnað, sem
þjóðin hefði hlotið af þeirri lista-
móður. Lítið hefði kostnaður henn-
ar vegið á móti honum. Þó er vafa-
laust að áhrif hennar til eflingar
trúarlífinu hefðu orðið enn meiri
og blessunarríkari. Og þá gæfu
hefðum vjer enn síður getað metið
að maklegleikum eða fullþakkað.
En skakt er að skerast í hjarta
af skorti þess liðna. Mest um vert
að hafa áhuga á umbótum í fram-
tíðinni.
Landakotssöfnuðurinn, eða öllu
DOSTOJBVSKIJ: Glæpur og refsing.
ir, jeg er vitni að því. Jeg bið yður, háttvirti herra, hafið
þjer engar áhyggjur, hann meinar ekkert með því, hann
hefur aftui' fengið óráð. Það getur reyndar líka komið
fyrir hann þó að hann sje með sjálfum sjer. Þjer eruð
skynsamur maður og ættuð nú að leiðbeina honum, það
er að segja, beinlínis stýra hendinni á honum, svo að hann
geti skrifað undir. Jæja, hjálpið þjer nú til ...
— Jeg get líka komið seinna.
— Nei, jeg held nú síður, nei. Því skyldi yður vera
gert það ómak? Þjer eruð skynsamur maður ... Jæja,
Rodia, tefðu nú ekki gestinn . .. þú sjerð að hann bíð-
ur. Og hann bjóst til þess í fullri alvöru að stýra hendi
Raskolnikofs.
— Vertu ékki að þessu, jeg geri það sjálfur ... sagði
hann, tók pennann og kvittaði í bókina. Sendimaðurinn
taldi fram peningana og fór.
— Bravó, og svo, bróðir, viltu borða?
— Já, svaraði Raskolnikof.
— Hafið þið súpu hjerna?
— Já, síðan í gær, svaraði Nastasja, en hún hafði
staðið inni allan tímann.
— Með kartöflum og hrísgrjónum?
— Já, með kartöflum og hrísgrjónum.
— Jeg held jeg þekki það. Jæja, komið þið þá meh
súpuna. Komið þjer líka með te.
— Undir eins.
Raskolnikof fylgdist undrandi með þessu öllu og
kvíðinn. Hann ákvað að þegja og bíða. Hvað skyldi verða
úr þessu? Það er svo að sjá, að mig dreymi ekki, þetta
virðist vera veruleiki ... Nastjasja kom aftur með súp-
una að vörmu spori og sagði að teið kæmi undir eins.
Með súpunni fylgdu tvær skeiðar, tveir diskar, allur borð-
búnaður, saltker, pipar, sinnep á ketið, 1 stuttu máli alt
og það í röð og reglu, sem lengi hafði verið óþekt á þess-
um stað. Jafnvel dúkurinn var hreinn.
— Það væri ekki svo vitlaust, Nastasja, heillin mín.
ef Praskóvja Pavlovna útvegaði okkur svo sem tvær öl-
fiöskur. Okikur mundi líka vel eitthvað þessháttar. Nast-
asja umlaði eitthvað, en fór til þess að framkvæma skip-
unina. Raskolnikof fylgdist með öllu, starandi og undr-
anái. En Rasumikin hafði setst hjá honum á legubekk-
inn. Stirður eins og björn lagði hann vinstra handlegginn
um höfuð vinar síns, þó að hann gæti reyndar auðveld-
iega haldið sjer uppi sjálfur, og með hægri hendinni bar
hann fulla súpuskeið að munni hans, eftir að hafa blásið
á hana nokkrum sinnum, þó að súpan væri hálfköld. Ras-
kolnikof gleypti græðgislega fyrstu sikeiðina og svo aðra
og þriðju. Þegar hann hafði borðað nokkrar skeiðar, hætti
Rasumikin alt í einu og sagði, að áður en lengra yrði farið,
yrði að spyrja Sossimof ráða. Nastasja kom inn með tvær
ölflöskur.
— Viltu te?
— Já.
— Flýttu þjer eftir teinu, Nastasja, því teið má reyna
án þess að ieita álits háskóladeildarinnar. Nú, svo hjer er
þá ölið. Ilann settist aftur á sinn stól, dró til sín súpuna
og ketið og fór að borða með góðri lyst eins og hann hefði
ekki sjeð mat í þrjá daga.
— Jeg borða nú miðdegismat hjá ykkur á hverjum
degi, Rodia, sagði hann eftir því sem hann gat með full-
an gúlinn. — Hún Praskóvja þín, blessuð húsmóðirin þín,
veitir mjer, hún tilbiður mig af öllu hjarta sínu. Auð-
vitað krefst jeg þess ekki, en jeg mótmæli því heldur
ekki. Þama kemur Nastasja með teið, en hvað þú ert
snotur Nastasja. Viltu hafa ölsopa?
— Prakkari!
— En te?
— Já, te vil jeg.
— Heltu á! Nei, hættu — jeg skal sjálfur skenkja.
setstu við borðið. Hann kom öllu fyrir á augabragði,
helti fulla tvo bolla, ljet matinn eiga sig og settist á legu-
bekkinn. Hann hjelt vinstra handleggnum um höfuð sjúkl-
ingsins, eins og áður, reisti hann upp og fór að gefa hon-
um teið með teskeið, og bljes látlaust í skeiðina, eins og
væri >
öll heilbrigði, allur leynd^L*1* lækningarinnar
þessum blæstri fólginn. V’.l ^of þagði og ljet þettn
eiga sig, þó að hann þjF*, ^gu sterkur til þess að
sitja upprjettur hjálparl^ ^ Wða sjálfur og jafnvel
til þess að standa upp oí ^ hm gólf. En í einkenni-
legri og næstum því dýí^^hdirferli ákvað hann að
leyna kröftum sínum fyri1 ^ s’hn og látast jafnvel, ef
nauðsynlegt væri, ekki sjálfum sjer, en hlusta
jafnframt vel og taka n^^ ega eftir öllu, sem fram
færi. En hann gat þetta^j^ þegar hann hafði sötr-
að í sig dálítið meira te, Ie- jj.^Hn alt í einu höfuð sitt;
hratt frá sjer skeiðinni oí ' íallast á koddana. Undir
höfði hans lágu nú ósviP^ ^dar með hreinum, hvít-
um verum. Hann hafði þessu og undrast það
með sjálfum sjer.
— Blessunin hún Pr^ ; I’avlovná verður í dag að
útvega okkur dálitla hin^j^t, Nastasja, við getum
þá bruggað honum góðan ’ ^agði Rasumikin og sett-
ist við borðið og fór að súpuna og ölið.
Og hvaðan skyld) ^ Sfo^o sem eiga að fá hind-
hjelt á undirskálinni á
°g sötraði teið gegnum
„aí hi;
kh, er hægt að kaupa i
varst veikur hefur þú
berjasaft? spurði NastaíiÍ!
upplyftum fimm fingruII,
sykurmola.
— Hindberjasaft, \f
búð. Sjerðu til, Rodia, # _____
verið miðdepillinn í heilí 5V' hegar þú hafðir skotist
burtu frá mjer á svona ’’ ^^legan hátt, án þess að
segja hvar þú ættir heiri1^ ^ð jeg í bræði minni að
leita þig uppi og refsa byrjaði á þessu sama
daginn. Jeg ankaði og ar^-^rði og spurði. Jeg hafði
gleymt núverandi heimk/!e Jeg hef reyndar aldrei
getað munað það, af því ^ ^ ^ef aldrei vitað það. Um
þitt fyrra heimkynni nrif ; | f það eitt, að það var í
Karlamofs-húsi. Jeg leita^'^ði að Karlamofshúsi og
seinna kom það upp úr ^ Karlamof átti alls ekki
húsið, heldur Buch. Svo^jtk* hiaður stundum vilst á
framburði orðanna. Nú, * Varð jeg reiður og fór
og komi það sem koma vill, daginn eftir fór jeg beint á
húsnæðisskrifstofuna. Og hugsaðu þjer — á tíu mínútum
hafðist uppi á þjer! Þú varst skráður í bækurnar þeirra.
— Var jeg skráður?
— Auðvitað! En Skobelef hershöfðingja, sem jeg
spurði líka eftir, gátu þeir efeki fundið. Nú, jeg gæti nú
sagt sitt af hverju um það. Jeg hafði varia brotist hjer
inn, þegar jeg þekti nákvæmlega öll þín mál, öll, öll, minn
hjartans bróðir, jeg veit það alt. Jeg kyntist Nikodim
Fomitsj, og IIja Petrovitsj, vinnumanninum og hr. Alex-
ander Grigorevitsj Sametof, skrifaranum á lögreglustöð-
inni, en um fram alt þinni elskulegu Praskovja Pavlovna
— hún er kórónan á öllu saman. Hún Nastasja getur tal-
að með um það.
— Hann hefur smjaðrað fyrir henni heldur bærilega,
sagði Nastasja gletnislega.
— Setjið þjer sykur í teið yðar, Nastasja Nikifor-
ovna?
— Æ, prakkari, sagði Nastasja og hló svo mikið, að
teið spýttist langt út úr munninum. — Jeg heiti alls ekki
Niikiforovna, heldur Petrovna, sagði hún þegar hláturinn
stiltist.
— Þess skulum við minnast. Jæja, bróðir, í stuttu
máli sagt, undir eins og jeg kom hingað bjóst jeg tii
þess að sópa núsið rækilega til þess að gera í einu vet-
fangi út af við alla hlevpidóma hjer á heimilinu, en sann-
ast að segja, þín elskulega Praskóvja Pavlovna sigraði mig,
Á því átti jeg ekki von, bróðir, að hún gæti verið svona,
nú, hvað skal segja, svona tilkippileg, hm ... Hvað finst
þjer?
Raskolnikof þagði, en hann hafði ekki eitt andartak
af honum æst augun, og hjelt áfram að stara á hann.
— Hún er meira að segja mjög alúðleg, sagði Ras-
umikin og ljet þögn hins ekkert á sig fá — og í besta
standi á allan hátt.
:— He —, sá er góður, sagði Nastasja og hafði auð-
sjáanlega stökustu ánægju af þessu samtali.
— Það er mjög leiðinlegt, bróðir, að þú sikulir ekki
hafa kunnað rjettu tökin á hlutunum hjer frá byrjun.
Hana verður að taka alt öðrum tökum. Hún hefur, eins
og sagt er, óútreiknanlegt skap! En um það tölum við
seinna ... En þetta verð jeg að segja: Hvernig gatstu
látið þetta ganga svo ’.angt, að hún vogaði sjer, að f.era
þjer ekki miðdegismat? E£a þessi víxill, til dæmis? Þú
skrifar upp á víxil. Ertu hringlandi vitlaus’’ Eða þetta
hjónaband, sem þú varst að láta í veðri vaka, meðan dótt-
ir hennar var ennþá á lífi? Jeg veit alt saman, eins og
þú sjerð. Jeg skil það annars að þetta er viðkvæmt mál,
jeg er asni, það er áreiðanlegt. Jeg bið þig fyrirgefr.iiig-
ar. En úr því minst er á heimsku, — Praskóvja Pavlovna
er alls ekki eins heimsk, bróðir, eins og maður skyldi halda
fyrst í stað, hvað finst þjer, hm?
— Ne-ei, sagði Raskolnikof óviss og leit undan. Hon-
um þótti ráðlegast að halda samtalinu áfram.
— Nei, finst þjer það, sagði Rasumikin mjög glaður
af því að honum hafði verið svarað — en heldur ekki
sjerlega gáfuð, ha? Yfirleitt mjög óáreiðanleg að skaps-
munum til. Jeg er oft alveg ruglaður, bróðir, það segi
jeg satt ... hún er líklega orðin fertug, hm. Sjálf segist
hún vera þrjátíu og sex ára og hefur svo sem rjett til
þess. Annars sver jeg þjer það, bróðir, að jeg dæmi um
nann alveg hlutlaust, alveg heimspekilega svo að segja.
Gáturnar eru svo flóknar í þessu sambandi, að þær verða
ekki ráðnar með rjettri og sljettri stærðfræði. Jeg skil
ekki neitt. En þetta er alt þvættingur. Þegar hún vissi,
að þú varst efcki lengur stúdent og hafðir hvorki tíma njé
fje og þegar fjölskylduböndin brustu við dauða dóttur-
innar, varð hún alt í einu hrædd Og þegar þú nmpr-
aðir þig saman í skotið þitt og sleytst öllu sambandi,
þá ákvað hún að flæma þig úr íbúðinni. Þetta hefði hún
hka sjálfsagt gert fyrir löngu, ef hana hefði ekki tekið
það sárt vegna víxilsins ... Þú sagðir altaf sjálfur að
mamma þín borgaði ...
— Það 'gerði jeg af þorparaskap .. . Móðir mín verður